lymphoproliferative disease, PTLD), de medische term voor lymfklierkanker na transplantatie. Dit is de ziekte waar dit proefschrift over gaat.
|
|
- Bram van Beek
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting
2 SAMENVATTING Het transplanteren van organen zoals hart, longen, nieren en lever is een algemeen aanvaarde en frequent uitgevoerde behandeling in het geval van orgaanfalen wanneer geen andere behandeling mogelijk is. Ofschoon de overleving van patiënten met hun transplantaat na transplantatie steeds toeneemt, kunnen er ernstige complicaties optreden. Naast complicaties die direct aan de transplantatie zijn gerelateerd, zoals bloedingen na de operatie, zijn er ook complicaties die later kunnen optreden. De meest bekende complicatie na transplantatie is wellicht de afstoting, in medische termen ook wel rejectie genoemd. Deze kan direct optreden na de operatie, maar ook jaren na transplantatie ontstaan. Afstoting ontstaat doordat het afweersysteem van het menselijk lichaam het getransplanteerde orgaan niet herkent als lichaamseigen, waarna een afstotingsreactie optreedt. Om rejectie te voorkomen worden dan ook tijdens en na de transplantatie middelen gegeven die het afweersysteem afremmen. Deze middelen worden immunosuppressiva genoemd. Tijdens een periode van rejectie werken de middelen kennelijk niet sterk genoeg. In zo`n geval wordt de rejectie behandeld door hogere doses of meerdere soorten immunosuppressiva te geven. Op dit moment kunnen perioden van rejectie op deze manier in het algemeen goed behandeld worden. Een nadeel van de immunosuppressiva is dat deze medicijnen complicaties met zich mee kunnen brengen. Doordat het menselijk afweersysteem wordt verzwakt, wordt het lichaam meer vatbaar voor infecties. Deze infecties kunnen veroorzaakt worden door verschillende organismen, zoals bacteriën, virussen, waaronder vooral het Epstein-Barr virus (EBV) en Cytomegalovirus (CMV), maar ook schimmels. Deze verhoogde gevoeligheid voor infecties treft men ook aan bij patiënten die om een andere reden een verzwakt immuunsysteem hebben, zoals patiënten die besmet zijn met het humaan immunodefi cientie virus (HIV). EBV is een virus dat een groot gedeelte van de bevolking (ca 85%) met zich meedraagt zonder er last van te hebben. EBV veroorzaakt de ziekte van Pfeiffer, ook wel kissing disease of mononucleosis infectiosa genaamd. De besmetting met EBV vindt vaak plaats op jonge leeftijd. Een normaal afweersysteem zorgt ervoor dat het lichaam herstelt van een infectie met EBV. Na een infectie raakt men het virus echter nooit meer helemaal kwijt; het blijft altijd aanwezig in bepaalde cellen (de zogenaamde B-cellen) van het lichaam. Dit wordt ook wel latente aanwezigheid genoemd. In de normale situatie leidt dit nooit tot problemen. Dit komt doordat het virus, ondanks zijn aanwezigheid, onder controle wordt gehouden door het afweersysteem. Met name de T-cellen van het immuunsysteem spelen hierbij een belangrijke rol. Na een transplantatie echter, worden met name deze T-cellen verzwakt door de immunosuppressiva die gegeven moeten worden om afstoting te voorkomen. In sommige gevallen leidt dit ertoe dat het dan al aanwezige EBV reactiveert, waardoor de met EBV geïnfecteerde B-cellen zich kunnen vermenigvuldigen. Vervolgens kan dit leiden tot het ontstaan van posttransplantie lymfomen (in het Engels posttransplant 112
3 lymphoproliferative disease, PTLD), de medische term voor lymfklierkanker na transplantatie. Dit is de ziekte waar dit proefschrift over gaat. De incidentie van PTLD verschilt per getransplanteerd orgaan. Grofweg kan men zeggen dat het risico van het krijgen van PTLD na longtransplantatie ca 5-15% is, na hart- en levertransplantatie 2-6% en na niertransplantatie 1-3%. Deze verschillen in voorkomen zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan de hoeveelheid immunosuppressiva die gegeven wordt na transplantatie. De hoeveelheid is na longtransplantatie bijvoorbeeld veel groter dan na bijvoorbeeld niertransplantatie. Wanneer een patiënt verdacht wordt van PTLD zal eerst een stukje weefsel van de verdachte plek worden genomen. De ziekte kan enkel worden vastgesteld door het stukje verdacht weefsel onder de microscoop te bekijken. Wanneer dit bepaalde kenmerken heeft kan de diagnose PTLD worden gesteld. Dit gebeurt door de patholoog en wordt pathologisch onderzoek genoemd. Het is vervolgens nodig om bij de desbetreffende patiënt goed de uitgebreidheid van de ziekte vast te kunnen stellen. Dit proces heet ook wel stadiëren. Stadiëren gebeurt door middel van beeldvorming en een beenmergpunctie. Onder beeldvorming wordt vaak de CT scan bedoeld, maar een MRI scan of een PET scan worden ook nog wel eens gebruikt. Bij een beenmergpunctie wordt een stukje beenmergweefsel uit de bekkenkam weggenomen. Wanneer de patiënt gestadieerd is kan een behandelplan worden opgesteld. Afhankelijk van het stadium van de ziekte kan voor verschillende behandelingen worden gekozen. De immunosuppressiva zullen in ieder geval als eerste worden verminderd, om zodoende het afweersysteem de kans te geven de ziekte de kop in te drukken. Vaak is dit echter niet afdoende en moet naar andere middelen gegrepen worden. Tegenwoordig wordt hierbij een middel gegeven dat specifi ek gericht is tegen B-cellen (Rituximab). Op deze manier worden de zieke B-cellen uitgeschakeld. Voordat dit middel op de markt was moest vaak chemotherapie gegeven worden. Nadelen hiervan waren dat transplantatiepatiënten hier erg ziek van werden en dat vaak ernstige complicaties werden gezien. Alhoewel tegenwoordig met Rituximab de overleving toeneemt, kan nog steeds niet iedereen genezen worden. Omdat de behandeling van gevorderde PTLD nog steeds niet altijd leidt tot volledige genezing is het belangrijk om de ziekte in een vroeg stadium na transplantatie op te sporen. Meer kennis over het ontstaan van PTLD is daarbij van groot belang. Tevens zou het opsporen van PTLD in een vroeg stadium, of zelfs voordat het optreedt, tot grote vooruitgang in overleving leiden. Een belangrijk hulpmiddel hierbij is het feit dat reactivatie van EBV gepaard gaat met de aanwezigheid van meetbaar EBV in het bloed. De hoeveelheid EBV wordt afgemeten aan de hoeveelheid DNA van het virus die tegenwoordig direct kan worden aangetoond met de polymerase kettingreactie (PCR). De hoeveelheid meetbaar EBV lijkt parallel te lopen met de ernst van de infectie. Omdat het optreden van PTLD geassocieerd is met een reactivatie van 113
4 het EBV, en omdat dit EBV vervolgens te meten is in het bloed van de patiënt, is de verwachting dat frequente metingen van EBV kunnen leiden tot vroege opsporing van PTLD. Het is inderdaad aangetoond dat bij mensen die PTLD hebben, er meer EBV in het bloed zit dan bij mensen zonder PTLD. Het is echter onduidelijk wat precies de voorspellende waarde is van veel of weinig EBV in het bloed. Evenmin is duidelijk waarin het EBV gemeten zou moeten worden, dat wil zeggen of het in het ongescheiden bloed (zogenaamd volbloed, met alle eenheden van het bloed aanwezig) van een patiënt, of alleen in het plasma (het gedeelte van het bloed zonder de cellen) gemeten zou moeten worden. Omdat het universitair medisch centrum Groningen (UMCG) het grootste transplantatiecentrum van Nederland is, en PTLD hier regelmatig gezien wordt, was het de ideale plaats voor uitvoering van onderzoek naar PTLD. In dit proefschrift is getracht de manier waarop PTLD zich presenteert beter in kaart te brengen en de mogelijkheden voor vroege detectie verder te onderzoeken. In hoofdstuk 1 wordt een globaal overzicht gegeven van PTLD. De incidentie, de pathofysiologie (het veronderstelde ontstaansmechanisme van de ziekte), lokalisatie en mogelijkheden van vroege detectie alsmede behandeling en prognose worden hierin besproken. In hoofdstuk 2 hebben we onderzocht waar in het lichaam PTLD vaak voorkwam en wat de uitkomsten van de behandeling van PTLD waren. Dit onderzoek toonde aan dat wanneer PTLD vroeg optreedt, dit vaak in het getransplanteerde orgaan was. Dit gold zowel voor de nier- als longtransplantatiepatiënten. Dit bracht ons tot de hypothese dat het micromilieu om het transplantaat heen een bevorderlijke rol speelt bij het ontstaan van PTLD. In hoofdstuk 3 hebben we geprobeerd om risicofactoren voor het ontstaan van PTLD te identifi ceren. Naast bekende risicofactoren vonden we dat het aantal mismatches op het HLA-B locus geassocieerd was met het ontstaan van PTLD. Het HLA systeem zorgt voor de herkenning door het immuunsysteem in het lichaam voor wat lichaamseigen en lichaamsvreemd is. Dit was een nieuwe bevinding die ons ertoe bracht te opperen dat EBV geïnfecteerde B-cellen in de context van een bepaalde HLA (mis)match makkelijker kunnen uitgroeien tot een posttransplantatie lymfoom. Hoewel de klinische relevantie nog niet helemaal duidelijk is lijkt het in ieder geval aan te raden om patiënten met HLA-B mismatches extra intensief te controleren op het ontstaan van posttransplantatie lymfomen. In hoofdstuk 4 is de waarde van de PET scan ten opzichte van de CT scan onderzocht bij zowel de stadiering als de follow-up van PTLD. De PET scan is een techniek waarbij bepaald wordt waar in het lichaam een verhoogde stofwisseling plaatsvindt (metabolisme), door te meten waar glucose veel gebruikt wordt. Omdat tumoren over het algemeen veel glucose gebruiken zullen deze worden aangemerkt 114
5 als een haard met een verhoogd metabolisme op een PET scan. Met een CT scan wordt daarentegen niet het metabolisme onderzocht, maar structurele afwijkingen in het lichaam, bijvoorbeeld tumormassa s. Probleem is hierbij dat een - metabool soms niet actieve - structurele afwijking onterecht wordt aangezien voor een kwaadaardige tumor. In dit onderzoek bij twaalf niertransplantatiepatiënten toonden wij aan dat de PET scan gevoeliger was dan de CT scan voor het opsporen van lokalisaties van PTLD elders dan de primaire tumor. Voorts toonden wij aan dat bij de follow-up, zowel tijdens als na de behandeling, de PET scan een betere voorspeller van uitkomst was dan de CT scan. In navolging van andere lymfomen lijkt het zo te zijn dat ook bij PTLD de PET scan de voorkeur geniet boven de CT scan. In hoofdstuk 5 hebben we onderzocht in welk compartiment van het bloed EBV het beste gemeten kan worden na transplantatie. Dit kan zowel in volbloed gedaan worden, alsmede in plasma. Omdat beide methoden gebruikt worden en er voor beide nog geen standaardisatie is qua referentiewaarden, met evenmin positief en negatief voorspellende waardes, hebben wij een vergelijkende test tussen beide methodes gedaan. Uit onze gegevens bleek dat wanneer EBV in volbloed positief was, dit maar in 17% ook het geval was in plasma. Daarbij kwam dat wanneer EBV wel in plasma aantoonbaar was, dit veel lager was dan in volbloed. Het lijkt er dus op dat volbloed meer geschikt is als detectiemiddel voor EBV reactivatie dan plasma. In hoofdstuk 6 hebben we tenslotte geanalyseerd of het veilig is om bij longtr ansplantatiepatiënten de immunosuppressiva te verminderen wanneer er veel EBV in het bloed zit. De aanname/hypothese hierbij was dat een hoog gehalte aan EBV een voorspeller zou zijn voor het ontwikkelen van PTLD. Het herstellen van de immuunrespons (door het verminderen van de immunosuppressiva), zou voorkomen dat PTLD zich ontwikkelt. Daarentegen bestaat het risico dat bij een te grote vermindering van immunosuppressiva afstoting van het getransplanteerde orgaan plaats kan gaan vinden. In een groep van 75 longtransplantatie patiënten die allemaal al langer geleden getransplanteerd waren is vanaf 2001 tot januari 2006 protocollair EBV gemeten en bij een reactivatie immuunsuppressie verminderd. Gedurende deze periode ontwikkelde zich slechts bij 1 patiënt (van de in totaal 26 met een EBV reactivatie) een PTLD. Dit getal is lager dan tot op heden in de literatuur is gemeld. Omdat bij dit onderzoek een controlegroep ontbrak, kunnen wij echter nog niet stellig zeggen dat deze aanpak inderdaad tot een reductie van de incidentie van PTLD leidt. Wel kunnen we stellen dat het veilig is om de immunosuppressiva te verminderen bij onze patiënten in het geval van een EBV reactivatie; geen enkele patiënt ontwikkelde namelijk acute afstoting. Verder had het verminderen van de immunosuppressiva geen negatief effect op het optreden van late rejectie en overleving. Dit biedt grote perspectieven voor de toekomst omdat hieruit blijkt dat het ten minste veilig is om de immunosuppressiva te verlagen bij patiënten met een EBV reactivatie. In hoofdstuk 7 worden alle bevindingen geordend. Uit onze onderzoeken blijkt 115
6 dat een vroege PTLD vaak in het getransplanteerde orgaan voorkomt hetgeen ons ertoe bracht een hypothese te formuleren waarin het optreden van PTLD in verband gebracht wordt met een bevorderlijk micromilieu, bijvoorbeeld in de vorm van een chronische aspecifi eke ontsteking. Dit opent de weg naar eventueel verder onderzoek teneinde deze relatie verder in kaart te brengen. Verder worden onze bevindingen ten aanzien van de waarde van EBV metingen uitgebreid afgemeten aan de beschikbare literatuur over dit onderwerp. Geconcludeerd wordt dat het meten van EBV een grote vooruitgang betekent in de vroege detectie van PTLD, maar dat het nodig is om verder onderzoek te doen. Het lijkt verantwoord om gecontroleerde klinische studies op te zetten waarin het reduceren van de immunosuppressiva plaats vindt op geleide van de EBV waarde in het bloed. Op deze manier zal nog veel vooruitgang geboekt kunnen worden in de vroege detectie en het voorkomen van PTLD. 116
7 117
8 118
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
112 NEDERLANDSE SAMENVATTING Immuunsysteem Het immuunsysteem bestaat uit een samenwerkingsverband tussen verschillende cellen in het lichaam die samenwerken om schadelijke cellen en organismen (kankercellen,
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting voor niet-ingewijden Bij diverse kwaadaardige en enkele niet-kwaadaardige hematologische ziektebeelden biedt een allogene stamceltransplantatie met stamcellen van een donor (allogene SCT)
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Samenvatting Inleiding Indolente en agressieve lymfomen Dit proefschrift gaat over maligne lymfomen, ook wel lymfeklierkanker genoemd. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 3000 mensen een maligne lymfoom.
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieBalance between herpes viruses and immunosuppression after lung transplantation Verschuuren, Erik A.M.
University of Groningen Balance between herpes viruses and immunosuppression after lung transplantation Verschuuren, Erik A.M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik
Nadere informatieSAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie
166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING ACHTERGROND Diabetes mellitus ofwel suikerziekte is een metabole ziekte waarbij de glucosehuishouding in het menselijk lichaam ontregeld raakt, doordat de patiënt onvoldoende insuline
Nadere informatieSnel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek. Een betere aanpak van chronische ziekten
Snel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek Een betere aanpak van chronische ziekten Samenvatting Het probleem Door de vergrijzing van de bevolking groeit het aantal
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Transplantatie
Praktische opdracht Biologie Transplantatie Praktische-opdracht door een scholier 1784 woorden 19 oktober 2010 7,5 6 keer beoordeeld Vak Biologie Orgaantransplantatie Wat houdt een transplantatie in? Inleiding
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
INTRODUCTIE Wereldwijd neemt het aantal mensen met een chronische nierziekte toe waardoor ook het aantal mensen met Functie van de nier eindstadium nierfalen De mens heeft twee nieren. De nieren hebben
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatieSamenvatting voor niet ingewijden
Samenvatting Samenvatting voor niet ingewijden Diabetes mellitus, oftewel suikerziekte, is een van de meest voorkomende chronische ziekten. Wereldwijd hebben 346 miljoen mensen diabetes, en in Nederland
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting Er is in de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van doelgerichte behandelingen tegen kanker. Helaas wordt ook
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 8 Niertransplantatie is de optimale therapie voor patiënten met chronische nierinsufficiëntie. Niertransplantatie kan echter leiden tot zowel acute als chronische complicaties
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding Voor wie is deze brochure? 1. Hepatitis 2. Behandeling medicijnen Alternatieve aanvullende behandelingen
Inhoudsopgave Inleiding 1 Voor wie is deze brochure? 1 1. Hepatitis B 1 1.1 Wanneer behandelen 1 1.2 Wanneer niet behandelen 2 1.3 Zwangerschap en behandeling 3 2. Behandeling en medicijnen 4 2.1 PEG-interferon
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Faaij, Claudia Margaretha Johanna Maria Title: Cellular trafficking in haematological
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20141 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Beek, Martha Trijntje van der Title: Herpesvirus infections in immunocompromised
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieDe onderdelen van het bloed.
Bloedtransfusie Universitair Medisch Centrum Groningen Bij de behandeling die u of uw kind binnenkort ondergaat kan de toediening van bloed nodig zijn. In deze folder wordt uitgelegd welke bloedproducten
Nadere informatievan het onderzoek worden beschreven in hoofdstuk 4. In dit model wordt een primaire immuunrespons nagebootst. Daarbij wordt gebruik gemaakt van B
Samenvatting Het afweersysteem is er op gericht om bescherming te bieden tegen virussen en bacteriën, waaraan ieder mens dagelijks wordt bloot gesteld. Wanneer het lichaam hierdoor bedreigd wordt dan treedt
Nadere informatiebaarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/
https://www.isala.nl/patientenfolders/7210- baarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/ Baarmoederhalskanker (PID): H2 Baarmoederhalskanker en onderzoeken Kanker is een verzamelnaam
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieNederlandse samenvatting.
. 10 Nederlands samenvatting Uit cijfers van de Hartstichting blijkt dat bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte (HVZ). Daarmee is het een van de voornaamste doodsoorzaken in Nederland.
Nadere informatieOogafwijking bij AIDS
Oogafwijking bij AIDS Inhoudsopgave Inleiding... 1 Beschrijving van AIDS... 1 Oorzaken... 1 Oogafwijkingen bij AIDS... 1 Netvliesafwijkingen... 3 Overige oogafwijkingen bij AIDS... 4 Het Kaposi Sarcoom
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 109 Introductie In december 1963 verscheen de eerste publicatie over levertransplantatie van dr. Thomas Starzl. Hij beschreef hierin drie transplantatieprocedures. Een
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatiePCA3. www.urologischcentrum.be
PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieCentraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje
Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28766 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Steggerda, Sylke Jeanne Title: The neonatal cerebellum Issue Date: 2014-09-24 Chapter
Nadere informatie1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkelen van een eilandjesbron ten behoeve van transplantatie van geëncapsuleerde eilandjes van Langerhans voor behandeling van diabetes 1.2 Looptijd van
Nadere informatieHet HLA-systeem De relatie tussen HLA en bloedtransfusie
Het HLA-systeem De relatie tussen HLA en bloedtransfusie HLA, Ig-allotypen en erytrocytenbloedgroepen De werking van ons immuunsysteem is gebaseerd op het vermogen om onderscheid te maken tussen eigen
Nadere informatieBloedvergiftiging (sepsis)
Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal
Nadere informatieSamenvatting. Chapter12
Samenvatting Chapter12 Coinfectie met Mycobacterium Tuberculose tijdens HIV-infectie is een groot probleem in de derde wereld, daar dit leidt tot een grotere sterfte. (hoofdstuk I) In de studies beschreven
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting 188 Samenvatting Samenvatting voor niet-ingewijden Diabetes mellitus type 2 (DM2), oftewel ouderdomssuikerziekte is een steeds vaker voorkomende aandoening. Dit heeft onder andere te maken
Nadere informatieNederlandse samenvatting / Dutch summary
Eiwitbiomarkers voor klinische toepassingen in dikkedarmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm (colorectaal carcinoom; CRC) vormt wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem vanwege de hoge
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieWat is een longontsteking?
Longontsteking Wat is een longontsteking? Een longontsteking is een infectie van de longblaasjes en het omliggende weefsel. De infectie kan veroorzaakt worden door een bacterie of een virus, die u via
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Acknowledgements Curriculum Vitae
Nederlandse Samenvatting Acknowledgements Curriculum Vitae 109 109 110 110 Nederlandse samenvatting Kwaadaardige aandoeningen in de lever zijn onder te verdelen in primaire en secundaire tumoren. Secundaire
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieVerkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen
Niet-technische samenvatting 2015107 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Dierstudies in het kader van ontwikkeling van medicijnen voor het behandelen en voorkomen van virale infecties aan de
Nadere informatieAchtergrond. capitatum lunatum. trapezoideum. duim scafoïd. pink. trapezium
Chapter 11 Samenvatting Achtergrond Het scafoïd (scaphoideum) is een van de 8 handwortelbeenderen en vormt de belangrijkste schakel tussen de hand en pols (Figuur 11.1). Scafoïdfracturen komen veel voor
Nadere informatieMetastasen in de wervelkolom
Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiingen in de wervelkolom) Orthopedie alle aandacht Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiing) Wat zijn metastasen? Metastasen zijn uitzaaiingen van een bij patiënt en
Nadere informatieSamenvatting proefschrift Dirk-Jan Slebos
Samenvatting proefschrift Dirk-Jan Slebos Pathophysiology and airway inflammation in Bronchiolitis Obliterans after lung transplantation Promotie 12 november 2003 Rijksuniversiteit Groningen Promotor:
Nadere informatieLongontsteking (pneumonie)
Longontsteking (pneumonie) In deze folder informeren wij u over wat een longontsteking is, hoe de behandeling verloopt en welke adviezen er zijn om uw herstel te bevorderen. Wat is een longontsteking?
Nadere informatieCHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING In dit proefschrift evalueren we de rol van het immuunsysteem in (het ontstaan van) baarmoederhalskanker, oftewel cervixcarcinoom. Ondanks de beschikbaarheid
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieDONOR IN HART EN NIEREN
DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz blz donor in hart en nieren Module 2 DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz Lessen over orgaandonatie Dit boekje gaat over orgaandonatie Donororganen en donorweefsels
Nadere informatieAllogene stamceltransplantatie
Informatie bijeenkomst Allogene stamceltransplantatie Afdeling Hematologie 6 juni 2016 Allogene stamceltransplantatie Waarom en hoe werkt het? Peter van Balen Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Kransslagadervernauwing en hartklachten Kransslagadervernauwing is een van de belangrijkste ziekten in de westerse wereld. De kransslagaderen zijn de bloedvaten die het hart van
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Boezemfibrilleren is een zeer frequent voorkomende hartritmestoornis en daardoor een belangrijk klinisch probleem. Onder de westerse bevolking is de kans op boezemfibrilleren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18641 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18641 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Vries, Jutte Jacoba Catharina de Title: Congenital cytomegalovirus infection :
Nadere informatie6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Samenvatting Niertransplantatie Patiënten met eindstadium nierfalen zijn voor hun overleving afhankelijk van nierfunctievervangende therapie zoals nierdialyse of het ondergaan
Nadere informatieBeentumoren (=bottumoren)
Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 6DPHQYDWWLQJ Samenvatting Om transplantatie van een donor orgaan in een immunologisch niet-identieke ontvanger mogelijk te maken, dient de ontvanger een hoge dosis medicijnen in
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42996 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Gram., A.M. Title: Mechanisms of immune evasion in Epstein-Barr virus infection
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING, DISCUSSIE EN CONCLUSIE
NEDERLANDSE SAMENVATTING, DISCUSSIE EN CONCLUSIE De term chimerisme vindt zijn oorsprong in de Grieke mythologie, waar de Chimaera ( ) een wezen was met een lichaam opgebouwd uit delen van een leeuw, een
Nadere informatieSamenvatting 227 SAMENVATTING
Samenvatting 227 SAMENVATTING Tuberculose (TB) is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door de Mycobacterium tuberculosis. De bacterie kan verspreid worden, doordat deze opgehoest wordt door een patient
Nadere informatieInterne Geneeskunde Nefrologie. Informatie over afstoting na niertransplantatie
Interne Geneeskunde Nefrologie Informatie over afstoting na niertransplantatie Interne Geneeskunde Nefrologie Wat is afstoting na niertransplantatie? U krijgt medicijnen om afstoting van uw transplantatienier
Nadere informatieInleiding. Chapter 11. Achtergrond en doel van het onderzoek
Chapter 11 Inleiding Achtergrond en doel van het onderzoek Kanker is na hart en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Per jaar wordt in Nederland bij ongeveer 70.000 mensen kanker vastgesteld
Nadere informatieChapter. De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie. Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie Samenvatting Pulmonale arteriële hypertensie is een ziekte van de longvaten,
Nadere informatieFiguur 1: illustratie slokdarm
Slokdarmkanker U bent naar VU medisch centrum (VUmc) verwezen voor een operatie omdat er slokdarmkanker is geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over slokdarmkanker, de oorzaken en risicofactoren
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieVaccinatieprogramma tegen waterpokken
Centrumlocatie Vaccinatieprogramma tegen waterpokken voor patiënten die op de wachtlijst staan voor een niertransplantatie Vaccinatieprogramma tegen waterpokken (Varicella Zoster Virus) Inwendige Geneeskunde,
Nadere informatieSamenvatting voor niet ingewijden
Samenvatting voor niet ingewijden Samenvatting voor niet ingewijden Hematopoïese Bloedcellen worden in het beenmerg gevormd waar de moedercellen, de zogenaamde stamcellen, zich bevinden. Deze stamcel kan
Nadere informatieBloedtransfusie ALGEMEEN. Toedienen van bloedproducten
ALGEMEEN Bloedtransfusie Toedienen van bloedproducten Bij een bloedtransfusie worden bloed of bloedproducten via een infuus toegediend. Indien het voor uw behandeling noodzakelijk is, schrijft uw behandelend
Nadere informatieAcute graft-versus-host ziekte na een levertransplantatie: wat te doen? T.J.F. Snijders
Acute graft-versus-host ziekte na een levertransplantatie: wat te doen? T.J.F. Snijders Casus 47 jarige vrouw Voorgeschiedenis 2004 Primair scleroserende cholangitis 2012 Eindstadium primair scleroserende
Nadere informatieCHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting 143 Samenvatting Ondanks dat de kwaliteit van de antistollingsbehandeling met vitamine K antagonisten door de jaren heen is verbeterd, bestaat er nog steeds het risico
Nadere informatieVeelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie
NIEUWE PERSPECTIEVEN Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Proefschrift_Moyo_Kruyt.book Page 167 Wednesday, eptember 10, 2003 1:03 PM amenvatting amenvatting in het Nederlands Introductie Binnen de orthopaedie wordt op grote schaal gebruik gemaakt van lichaamseigen
Nadere informatiePPP Algemene Vergadering 21 oktober 2006. Reumatoïde Artritis: een update R. Westhovens
PPP Algemene Vergadering 21 oktober 2006 Reumatoïde Artritis: een update R. Westhovens I. Infectierisico II. III. IV. Vaccinaties bij RA Comorbiditeit Meetinstrumenten: HAQ, DAS V. Systeemmanifestaties
Nadere informatieBlau Syndroom/Juveniele Sarcoïdose
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Blau Syndroom/Juveniele Sarcoïdose Versie 2016 1. WAT IS DE ZIEKTE VAN BLAU/JUVENIELE SARCOÏDOSE 1.1 Wat is het? Het Blau syndroom is een genetische aandoening.
Nadere informatieSchimmelinfectie van de huid ("ringworm," dermatofytose) bij honden en katten
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Dermatofytose is de medische term voor een schimmelinfectie van de oppervlakkige laag van de huid, nagels of haren. De infecties
Nadere informatieH.40009.1115. Bloedvergiftiging (Sepsis)
H.40009.1115 Bloedvergiftiging (Sepsis) Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 147 148 Maligne lymfomen zijn kwaadaardige woekeringen van verschillende typen witte bloedcellen. Deze aandoeningen ontstaan meestal in lymfklieren, maar in ongeveer 40% van de
Nadere informatieSerologische testen en interpretatie van testresultaten
Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de mechanismen te bestuderen die ten grondslag liggen aan verstoringen in de doorbloeding van de haarvaten
Nadere informatieToolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput
Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per
Nadere informatiePeggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy. Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands
Chapter 10 Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Peggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, in de volksmond beter bekend als suikerziekte of diabetes,
Nadere informatie28/03/2018. Wat doet een transplantatie met je huid? Huid. Struktuur van de huid. Epidermis-opperhuid. de huid bestaat uit: Structuur van de huid
Auteur / Dienst Transplantatie en Huid Wat doet een met je? Prof. Dr. Hilde Beele Dienst Huidziekten UZGent 2 / Huid Structuur van de Functie van de Infecties van de verzorging 4 / VOETTEKST Struktuur
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
241 Inleiding Dit proefschrift gaat over darmschade, inflammatie en wondgenezing rondom grote maag-darmchirurgie, met als doel nieuw inzicht te krijgen in het voorkomen, detecteren en behandelen van complicaties.
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts
Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Mede dankzij de steun van Q- support vindt er onderzoek naar Q- koorts plaats. Q- support heeft 2 miljoen van haar budget uitgegeven aan ondersteuning van wetenschappelijk
Nadere informatieIn search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster
Samenvatting Het begrijpen van het verouderingsproces Onderzoek aan zowel hoge als lage eukaryotische modelsystemen heeft laten zien dat verschillende processen bij het verouderingsproces betrokken zijn.
Nadere informatieSamenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra
Medische Publieksacademie UMCG Thema: Dikkedarmkanker Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra (moleculair geneticus). Dikkedarmkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieSUMMARY. Samenvatting
SUMMARY Samenvatting 165 166 SAMENVATTING Overgewicht en obesitas bij kinderen is een steeds groter wordend probleem. Eén van de gevolgen ervan is het ontstaan van hypertensie (een te hoge bloeddruk).
Nadere informatie