BANAAN. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit? 1 Bananenplant
|
|
- Fien Jacobs
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BANAAN 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? 1 Bananenplant 1
2 De bananenplant is de grootste kruidachtige plant ter wereld. Alhoewel de bananenplant behoorlijk hoog wordt, is het geen echte boom, omdat er geen houtige stam gevormd wordt. Wat men ziet als de stam van de plant zijn eigenlijk grote bladstelen. Deze overlappen elkaar gedeeltelijk en vormen zo een dragende structuur, een schijnstam. Aan het uiteinde van deze bladstelen staat een grote langwerpige bladschijf met een duidelijke middennerf. De bladeren staan in een spiraal. De grootte van de plant verschilt sterk afhankelijk van de specifieke bananenvariëteit: Het meest geteelde groepsras Cavendish kan tot meer dan drie meter hoog worden en de soort Musa Ingens zelfs tot twaalf meter hoog. Aan de schijnstam groeit een bloemknop. Deze knop bestaat uit honderden bloemen, en elke bloem wordt een banaan. Bananen groeien in trossen van ongeveer 50 kilo. De stengel van de bananenplant is zeer kort en bevindt zich volledig ondergronds. De stengel vormt een grote massa van fijne lange wortels die zeer dicht onder het bodemoppervlak blijven. Het duurt ongeveer 9 maanden voordat een banaan volgroeid is en geoogst kan worden. De bananenstengel produceert slechts één keer een tros bananen. Voor de volgende trossen moet de moederstengel afgesneden worden nadat daar een nieuwe scheut gevormd is die op haar beurt de volgende bananentros zal vormen. Vanuit de ondergrondse stengel worden zijscheuten gevormd, deze worden afgenomen en opgekweekt tot nieuwe planten. De bananen die geteeld worden voor consumptie bevatten geen zaden, in tegenstelling tot de wilde soorten waar de vruchten vol zitten met harde hoekige zaden. 2
3 Wilde Banaan Er bestaan ongeveer 400 bananenvariëteiten. De bekendste soorten zijn: bakbananen, rode bananen, appelbananen 1, babybananen en de banaan die wij hier in België het meeste eten: de dessertbanaan. De variëteit "Cavendish", geteeld voor de export en gekend als dé dessertbanaan, is dan ook de meest voorkomende. Ze is goed voor een productie van zowat 40 ton per hectare per jaar. Waar groeit de banaan? De bananenplant heeft veel zon nodig, en vereist een goed gedraineerde bodem. De gemiddelde temperatuur voor de bananenplant in de koudste maand moet minstens 15 C zijn. Men vindt die condities in de tropische zones rond de evenaar. De wilde voorouders (Musa acuminata en M. balbisiana) van de banaan kwamen voor in een groot gebied dat zich uitstrekte van India over Zuidoost-Azië en Indonesië tot Nieuw-Guinea. 1 De appelbanaan is een exotische banaantje met een friszoete smaak die iets weg heeft van appel. Het vruchtvlees is zacht en smaakt goed. 3
4 De domesticatie gebeurde reeds duizenden jaren voor onze jaartelling. Er zijn aanwijzingen dat de banaan reeds jaar geleden zou zijn gecultiveerd, in de jungles van Maleisië, Indonesië en de Filippijnen. Daar werden een groot aantal variëteiten geïnventariseerd. Al heel snel werd de bananenplant verspreid over alle tropische en subtropische gebieden. Waarschijnlijk hebben Indonesische kolonisten die zich aan de kust van Oost-Afrika vestigden, de banaan rond het begin van onze jaartelling naar Oost-Afrika gebracht. Van daaruit verspreidde de bananenteelt zich vrij snel over een groot deel van Afrika. In het tropisch regenwoud deed de banaan het qua opbrengst heel wat beter in vergelijking met andere landbouwgewassen. De Spanjaarden en Portugezen brachten de banaan vanuit de westkust van Afrika naar Midden-Amerika. De commerciële bananenproductie begon rond 1871 in Costa Rica. Vandaag de dag wordt de bananenplant wordt overal ter wereld rondom de evenaar gekweekt. Voornamelijk in Centraal-Amerika (Guatemala, Honduras, Costa Rica en Panama en het Caraïbisch gebied), in Zuid-Amerika (Suriname, Ecuador, Peru, Colombia, Venezuela), Afrika (Ivoorkust, Kameroen), Zuid-Oost-Azië (India, China, Filipijnen, Indonesië, Thailand, Vietnam. Ziektes Mede door het feit dat de bananenplant vegetatief vermeerderd wordt en er dus weinig genetische variatie is, zijn de eetbare plantagebananenplanten erg gevoelig voor aantasting door ziekten en insecten, vooral door de schimmelziekten Zwarte Sigatokaziekte (Mycosphaerella fijiensis) en Panamaziekte (Fusarium oxysporum f.sp. cubense). De Zwarte Sigatokaziekte wordt als een zeer grote bedreiging voor de teelt gezien. De Cavendish varieteit was lange tijd weinig vatbaar voor de Panamaziekte, maar wordt nu ook weer meer aangetast. Daarnaast zijn in de plantages door de continue teelt van bananen aaltjes (Pratylenchys sp. en Radopholus similis) een zeer groot probleem. De black weevil (Cosmopolites sordidus) tast ook vaak de plant aan. 2. De teelt De bananen die je bij ons in de winkel vindt, komen bijna altijd uit grote plantages en zijn veelal monoculturen. Toch worden er in de tropen heel wat bananen in agroforestry systemen gekweekt. (Kleine) boeren in de tropen hebben steevast enkele bananenplanten op hun akkertje of in de tuin staan. Die bananen zijn vooral voor eigen gebruik en voor de lokale markt. Ze worden samen gekweekt met andere gewassen die voornamelijk voor eigen gebruik en consumptie zijn zoals mango, maniok, cacao, palm, papaya, houtsoorten etc. 4
5 Agroforestry Banaan - Maniok - Palm Hout 5
6 Agroforestry Banaan - Papaya - Hout Meestal gekweekt samen met? Zoals vermeld zijn de bananen die wij hier bij ons in de supermarkt vinden afkomstig van plantages, en aldus monoculturen. Bananenplanten worden door kleine boeren met verschillende gewassen gecombineerd. De plant kan met tal van andere planten samen worden gekweekt. Deze soort heeft maar weinig beperkingen. Zolang de bananenplant voldoende licht blijft hebben zijn de combinatiemogelijkheden zeer breed. In koffiestreken wordt de bananenplant vaak gecombineerd met koffiestruiken. De bananenplanten geven dan de nodige schaduw aan de koffieplant, die meestal geen felle zon kan verdragen. 3. Van boom tot bord Belangrijkste gebruik Lokaal geconsumeerde bananen, die een belangrijk voedselgewas zijn in veel tropische landen, spelen een belangrijke rol op het gebied van voedselzekerheid. In sommige producerende landen 6
7 vertegenwoordigt de banaan 12 tot 27% van de dagelijks vereiste calorieën. Het jaarlijks verbruik is bijvoorbeeld in Oeganda maar liefst 243 kilo per persoon! In Rwanda, Kameroen, Gabon ligt dat tussen de 100 en 200kg. En in Europa en de Verenigde Staten? Amper 10 kg! De haven van Antwerpen is voor de bananen de toegangspoort naar Europa. 26% van de voor de Europese markt bestemde bananen worden er verhandeld. De banaan heeft dankzij haar gehalte aan kalium, magnesium, calcium en de vitamines A, B6 en C een belangrijke voedingswaarde. Ze is bovendien rijk aan koolhydraten en vezels en heeft ook een laag gehalte aan proteïnes en vetten. Er zitten veel suikers die je lichaam snel kan opnemen. De banaan voldoet daarom perfect aan de behoeften van kinderen en sportbeoefenaars. Bananen kunnen helpen om zich gelukkiger te voelen gezien ze tryptofaan bevatten, een soort eiwit dat het lichaam omzet in serotonine, bekend om ontspanning te bevorderen en de stemming te verbeteren. Hoe gebeurt de verwerking tot eindproduct? De meeste bananen worden onbewerkt gegeten. Bakbananen worden meer verwerkt in allerlei gerechten. De bakbanaan wordt eerst gebakken, voordat ze gegeten worden. Hiervoor worden speciale bakbananen gebruikt. Het vruchtvlees is rauw niet lekker, maar moet eerst worden gebakken of gekookt. In tropische landen verkoopt men ook vaak gezoete en/of gezoute gedroogde gebakken banaan kopen (bananenchips). Hoe geraakt de banaan op jouw bord? Bananen groeien in een tros van wel 50 kg aan een bananenplant. Alle bananen in zo'n tros zijn tegelijk rijp, en ze zijn rijp niet lang houdbaar. Daarom worden de bananen voor export naar andere landen onrijp geoogst en verpakt in dozen waarin trossen zitten van ongeveer 18 kilo. Binnen 48 uur na het oogsten worden de bananen in gekoelde schepen geladen en onder andere in 2-4 weken naar Europa en de rest van de wereld gebracht. Na 2 tot 4 weken komen ze aan en dan zijn ze bijna rijp. Tussen de oogst en consumptie van de banaan ligt ongeveer 30 tot 40 dagen. Tijdens het rijpingsproces scheidt de banaan natuurlijk ethyleen af. Om het rijpingsproces te versnellen, worden bananen in rijperijen enige tijd blootgesteld aan extern ethyleen, waardoor het rijpingsproces van de banaan zelf gestart dan wel versneld wordt. Als dat goed is wordt de daadwerkelijke rijping gestart door ethyleengas in de rijpingscel te spuiten waar ze bewaard worden. 7
8 Andere gebruiken? De bananenplant wordt op veel verschillende manieren gebruikt! Hieronder vind je er enkele van: - De bloem die onder aan de tros zit, kun je ook eten. Die is wel minder zoet van smaak. Deze wordt bijna alleen in Azië gegeten. - De bladeren van de banaan worden voor dakbedekking gebruikt en uit de schijnstam worden bij de soort Musa textilis vezels gewonnen. Ook wordt in de bladeren voedsel klaar gemaakt. - In Oost-Afrika wordt de banaan veel gebruikt voor het maken van bananenbier en -wijn. - Pisang Ambon is een likeur met deels de smaak van bananen. - De binnenkant van een bananenschil kan worden gebuikt om schoenen te poetsen! 4. Harde cijfers In welke landen wordt dit gekweekt? De banaan is het meest populaire fruit op onze planeet. De banaan is één van de voornaamste exportproducten van het Zuiden. Opvallend, want slechts 15% à 20% van de totale productie wordt verhandeld op de internationale markt. De rest is bestemd voor lokale consumptie. Na rijst, tarwe en maïs is de banaan immers het belangrijkste voedingsproduct dat voldoet aan de voedingsbehoefte in ontwikkelingslanden. Wereldwijd is het het 4de belangrijkste gewas (na rijst, tarwe en maïs) De wereldwijde productie bedraagt meer dan 100 miljoen ton per jaar. In 2013 werden meer dan 106 miljoen ton bananen geproduceerd door 150 landen. De bananen geteeld voor lokale consumptie zijn over het algemeen geteeld in traditionele, extensieve systemen. Dessert bananen zijn goed voor 43 miljoen ton per jaar en zijn van groot economisch belang voor veel landen in het Zuiden. Kookbananen (bakbananen en anderen) zijn goed voor 45 miljoen ton. De voornaamste producerende landen zijn India, China en de Filippijnen, maar deze produceren voornamelijk voor de interne markt. 90% van de geëxporteerde bananen in de wereld komt van plantages. Kleine producenten staan slechts voor 10% van de export in, maar wel voor de meerderheid van de bananenconsumptie op de lokale markt. Export en Import De belangrijkste exportlanden zijn Ecuador, Costa Rica, Panama, Honduras, Suriname, Colombia, Guatemala en de Filipijnen. Slechts 15 tot 20 % van de productie wordt geëxporteerd. Het gaat hier om een volume van ongeveer 17,5 miljoen ton. Het grootste deel van de in Europa geïmporteerde bananen is afkomstig van Latijns- Amerikaanse landen. Azië (13%), Afrika (4%) en de Caraïben (2%) volgen op grote afstand. De rest 8
9 komt uit de ACP landen (21%) en uit het Zuiden van Europa (Griekenland, Portugal, Spanje en Frankrijk, 10%). Europa (40%) en de Verenigde Staten (23%) zijn de voornaamste importmarkten voor de banaan. Sommige landen, zoals België, profiteren van belangrijke importinfrastructuur (zoals de haven van Antwerpen) en exporteren op hun beurt een groot deel van het geïmporteerde volume. Voor België is dat 90%. Belang van agroforestry systemen voor de kweek van bananen De bananenplant is erg geschikt voor agroforestry. Kleine boeren combineren de plant dan ook vaak met vele andere gewassen. Mede door het feit dat de bananenplant vegetatief vermeerderd wordt en er dus weinig genetische variatie is, zijn de eetbare plantagebananenplanten erg gevoelig voor aantasting door ziekten en insecten. In plantages worden dan ook veel pesticiden en fungiciden gebruikt. Vandaar het belang van agroforestry. Wanneer je verschillende gewassen combineert, heb 9
10 je minder kans op plagen en heb je als boer een kleinere afhankelijkheid van 1 teelt. Bij mislukking van 1 teelt, kan je nog steeds terugvallen op een andere teelt. In de Filipijnen en elders in Zuidoost-Azië verbouwt men bijvoorbeeld bananen in de struiklaag in combinatie met kokosbomen in de boometage. Ook bananen en koffie zijn een uitstekende combinatie. De bomen bieden een goed microklimaat aan de koffieplantages eronder en leveren brandhout voor de verwerking van de koffie. Hoeveel kan een boer hieraan verdienen? Dit is sterk afhankelijk op welke wijze de bananen geproduceerd worden: in plantages of door kleine producenten (in veelal agroforestry systemen). Algemeen In tegenstelling tot koffie en cacao is er voor bananen geen referentieprijs op de internationale markt. De prijs wordt dus vastgesteld door het spel van vraag en aanbod. Dat spel wordt beïnvloed door factoren als een vastgelegde minimumprijs in sommige landen (Ecuador), het onderhandelingsvermogen van de multinationals, de commerciële strategie van de grote verdelers... De bananenteelt vergt veel arbeidskracht en de druk op de marktprijzen heeft een directe weerslag op de salarisvoorwaarden en betalingen van de producenten en arbeiders. Maar er spelen nog andere zaken. Sommige Europese landen zoals Frankrijk en Groot Brittannië hanteren een protectionisme ten voordele van hun vroegere kolonies. Dat botst met het door Zuid-Amerikaanse liberalisme. Deze strijd mondde uit in een economisch conflict dat de stempel van «bananenoorlog» meekreeg. a) Op plantages Vergeet niet, 90% van de wereldmarkt van de bananen is afkomstig van plantages! De sociale omstandigheden van de bananenwerkers op grote plantages is berucht. De rechten, veiligheid en gezondheid van de arbeiders worden regelmatig geschonden in de grote plantages van de multinationals in Latijns- en Midden - Amerika. De lonen van de gemiddelde arbeiders op de plantages liggen laag. Bijvoorbeeld: De gemiddelde bananenwerker in Nicaragua verdient ongeveer 0,94 euro per dag (van 8uur). 86% van de wereldmarkt wordt gedomineerd door 5 grote ondernemingen : Chiquita (VS, 25%), Dole (VS, 25%), Del Monte (VS, 16%), Noboa (EC, 12%), Fyffes (UK, 8%). Hun rol is de laatste decennia echter geëvolueerd. Tot in de jaren 1970 waren de internationale ondernemingen aanwezig op elk niveau van het traject. Maar sindsdien hebben ze zich geleidelijk minder geïnteresseerd in de productiefase. Echter, omdat het grootste gedeelte van de toegevoegde waarde van de bananen 10
11 afkomstig is van transport en distributie, blijven de multinationals zich het grootste gedeelte van de marges toe-eigenen. b) Kleine producenten Hoeveel een lokale boer verdient is moeilijk te zeggen gezien bananen meestal op kleine schaal voor eigen consumptie worden geteeld of voor de lokale markt. Voor de kleine producenten is het een belangrijke bron van inkomsten. Maar veelal is de bananenteelt niet hun enige bron, gezien ze verschillende teelten combineren (agroforestry en andere combinatieteelten). Als kleine producenten moeten ze natuurlijk minder investeringen in kapitaal, maar wel meer in arbeidskracht... wat leidt tot kleinere opbrengsten en hogere eenheidsprijzen. Deze familiale onafhankelijke landbouwers werken op hun eigen bananenplantage met gezinsleden en enkele externe arbeiders (maximum 2 per hectare). Voor de oogst doen ze beroep op andere werkers. Een kleine producent bezit meestal niet meer dan 10 hectaren. Bijvoorbeeld in Peru, verkoopt een boer op een lokale markt 10 bananen voor 1 Sol (1 Sol = 0,26 Euro). 5. Weetjes Culturele betekenis De naam banaan is afkomstig van het Arabische begrip Banan dat vinger betekent. De kleine banaantjes lijken inderdaad vingers die samen een hand vormen. Waarom zijn bananen krom? Door de zwaartekracht gaat de bloemtros naar beneden hangen. De vruchten willen naar boven blijven groeien. Als de trossteel ondersteund wordt zodat de trossteel toch recht overeind blijft, blijven de vruchten gewoon recht. Er zijn diverse kleinere bananensoorten (waarvan de trossteel niet doorbuigt onder het gewicht van de vruchten) die zo van nature recht blijven. Het is dus niet genetisch bepaald en heeft ook niets met het 'groeien naar het licht' te maken. Fairtrade In België dragen 8,6% van de bananen op de markt het label Fairtrade. Dat wil zeggen dat elke seconde iemand in België een banaan koopt die voortkomt uit eerlijke handel. Samenvattend kan men zeggen dat Fairtrade zijn oorsprong kende o.a. op basis van de problematische omstandigheden van arbeiders in bananenplantages. Vandaag de dag zijn de omstandigheden al verbeterd maar is er nog steeds veel werk aan de winkel. Via het Fairtrade label 11
12 wil men tegemoet te komen aan de tekortkomingen van het globale handelssysteem, zowel voor de kleine bananenproducenten als voor de arbeiders op de plantages. Bananenspin De bananenspin (Heteropoda venatoria) is een spinnensoort behorend tot de jachtkrabspinnen (Sparassidae). De spin leeft in de subtropen en de tropen en komt voor in Oost-Azië (China, Japan, Singapore), Australië, op eilanden behorend tot Polynesië (bijvoorbeeld Hawaï), de Mascarenen, Zuid- Amerika, het Caribisch gebied alsook in het zuidoosten van de Verenigde Staten (met name Florida). De spin wordt ook aangetroffen in België en Nederland, voornamelijk door de bananenimport, waaraan de spin (althans in deze landen) haar naam heeft te danken. Welke dieren smullen hiervan? Als de plant bloeit zijn het vooral bijen en andere insecten die zich voeden met de nectar. Ook een grote groep vleermuizen in de tropen is verlekkerd op de nectar en stuifmeel van de bloemen. Later zijn de zoete en rijke vruchten onweerstaanbaar voor heel wat dieren. Naast apen en vleermuizen zijn er ook vele andere dieren die gek zijn op banaan (kleine zoogdieren, vogels, insecten ). Net zoals bij mensen is het kalium en magnesium gezond voor ze. Het is goed voor de zenuwen en spieren van het dier, vermindert darmklachten en bovendien zorgen de vitaminen voor een goede weerstand. Betekenis voor de biodiversiteit De bananenteelt op plantages, die veelal bedoelt is voor export, is een intensieve en kwetsbare monocultuur. Het vraagt bijzondere zorg om de verspreiding van verschillende soorten ziektes, parasitaire aanvallen en schimmels tegen te gaan. Omdat ziektes zich heel snel kunnen verspreiden en men voortdurend op zoek is naar het hoogst mogelijke rendement, gebruiken de grote plantages hoe langer hoe meer pesticiden en meststoffen (via de lucht). Dit brengt een grote aantasting van het milieu met zich mee. Het overgrote deel van de gekweekte bananen zijn echter voor lokaal gebruik en daarbij worden weinig of geen pesticiden gebruikt en daar worden de gewassen gecombineerd met andere teelten (zie boven). De banaan is een rijke bron van voedsel voor verschillende dieren (zie hierboven). 12
Stap 5) Filmpje, quiz en recepten Bekijk hoe bananen worden verbouwd, test je bananenkennis en maak een lekker bananenrecept!
SPREEKBEURT OF WERKSTUK Bananen Hier vind je alle informatie die je nodig hebt voor een spreekbeurt over bananen, waar ze vandaan komen en waarom ze gezond zijn. Het is handig om je spreekbeurt onder te
Nadere informatiePLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA
PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA 0 Lesschema 1 WAT IS PLANTAGELANDBOUW? 1.1 Bestudeer de afbeeldingen en satellietbeelden van plantages 1.2 Input, proces en output 2 WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW?
Nadere informatieDe sinaasappelboom of Citrus sinensis is een altijdgroene, bloeiende boom van 10 tot 15 meter hoog met de gekende ronde oranje vruchten..
SINAASAPPEL 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? De sinaasappelboom of Citrus sinensis is een altijdgroene, bloeiende boom van 10 tot 15 meter hoog met de gekende ronde oranje vruchten.. Waar groeit de
Nadere informatiebiologie vwo 2017-II Bananen bedreigd
Bananen bedreigd Bananen zijn de belangrijkste voedselbron voor meer dan 400 miljoen mensen in de tropen. De wereldwijde bananenproductie wordt bedreigd door schimmels die de Panama-ziekte veroorzaken.
Nadere informatieOplossing: a) Chiquita b) APP Bosa c) Oxfam
Wanneer worden de bananen geoogst? a) Wanneer ze nog groen zien b) Wanneer ze geel zijn c) Wanneer ze op de grond vallen In welk klimaat worden bananen het best geteeld? a) Warm altijd nat klimaat b) Warm
Nadere informatieDe bananenteelt. Kleinschalige boeren. Grote plantages
De bananenteelt Geen product ter wereld wordt meer verhandeld dan bananen. Jaarlijks produceren tropische landen als Colombia, Dominicaanse Republiek en Peru meer dan 100 miljoen ton bananen. Bananen worden
Nadere informatieKruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatieCACAO. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit?
CACAO 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? De cacao die we kennen komt uit de zaden die in een grote vrucht zitten met vruchtvlees errond. De cacaovruchten groeien aan een boom die vrij klein blijft (4-8m).
Nadere informatieSchoenendoos. Schoenendoos 24 maart ste jaargang Nummer 26
Schoenendoos Redactie: schoenendoos@stapvoorstapelst.nl Wekelijks informatiebulletin van Openbare Basisschool Stap voor Stap Kruisakkers 3 6662 DV Elst t. 0481-37 36 27 e. directie@stapvoorstapelst.nl
Nadere informatieGebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO
De grote exportlanden (Ecuador, Costa Rica en Colombia) hebben je een contract aangeboden om nieuwe plantages te bouwen in hun landen. Je kan nu meer bananen telen en verkopen. Je winst stijgt enorm en
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-GT-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 37 tot en
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b
Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 39 tot en met 48. Bij
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie a-KB-2-b
Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 39 tot en met 48. Bij
Nadere informatieDe munten van Rwanda, een les in biologie
De munten van Rwanda, een les in biologie Leopold Verbist Rwanda is het Pays des Mille Collines (Land van de Duizend Heuvels). Het is een zeer vruchtbaar land en niet te warm omdat het hooggelegen is,
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD EDUKIT 4
3 8 6 10 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In devorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel
Nadere informatieAlles over (KOKOS)OLIE. E-book
Alles over (KOKOS)OLIE E-book WAT IS KOKOS EIGENLIJK? KOKOS EN KOKOSVET KOMEN VAN DE KOKOSNOOT. KOKOSVET BEVAT HET MEESTE VERZADIGD VET VAN ALLE VET- EN OLIESOORTEN. VERZADIGD VET STAAT EROM BEKEND NIET
Nadere informatie1,6 miljoen. Fairtrade in het Zuiden 87,7% 12,3% leden. kleinschalige boeren. arbeiders. kleinschalige boeren en arbeiders binnen Fairtrade.
Jaarcijfers Fairtrade in het Zuiden arbeiders en Dit zijn cijfers die verzameld zijn in op basis van auditrapporten van FLO Cert. Ze zijn verwerkt door Fairtrade International in en gepubliceerd begin
Nadere informatieFACTSHEET ANANAS COSTA RICA DOMINEERT ANANASMARKT
1000 TON FACTSHEET ANANAS Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com COSTA RICA DOMINEERT ANANASMARKT Filippijnen groot in Azië De wereldhandel in (verse) ananas wordt
Nadere informatieDe prijs van betaalbare bananen www.fairtradegemeenten.nl
Yellowpaper De prijs van betaalbare bananen www.fairtradegemeenten.nl Yellowpaper De prijs van betaalbare bananen Inhoudsopgave Inleiding...3 Bananen in Nederland...3 De bananenteelt...5 Fairtrade bananen...7
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waar komt koffie vandaan. 1. Waar komt koffie vandaan
Koffie Inhoud 1. Waar komt koffie vandaan 2. Hoe groeit koffie 3. Oogsten 4. Het mengen en branden 5. 10 uur koffietijd 6. Volksdrank 7. De verpakking 8. Cafeïne en cafeïnevrije koffie 9. Koffiemolens
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo I
Zuidoost-Azië Opgave 5 Cassaveteelt in Thailand en Vietnam Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen. Gebruik bron 1. 3p 19 Beredeneer in drie stappen hoe de teelt van cassave snel tot landdegradatie
Nadere informatieINLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten?
INLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten? Ons voedsel legt gemiddeld 2000 km af voor het ons bord bereikt. Denk maar eens aan de groenten en het fruit dat we iedere dag eten. In de winkel vinden
Nadere informatieINTRODUCTIE. Deze pedagogische fiche ondersteunt jullie om de actie «Eet Lokaal» te bespreken in de klas.
INTRODUCTIE Ons voedsel legt gemiddeld 2000 km af voor het ons bord bereikt. Denk maar eens aan de groenten en het fruit dat we iedere dag eten. In de winkel vinden we het hele jaar door groenten en fruit
Nadere informatieEetbare waterplanten. Taco Blom school voor permacultuur
Eetbare waterplanten Taco Blom school voor permacultuur Gelle lotus Eetbare: Wortel zaad stam Eetbare Gebruikt: olie wortels worden gekookt om alle bitterheid er uit te krijgen. De wortel is rijk aan zetmeel
Nadere informatie25.000 orchideesoorten
DE ORCHIDEE Art of Life De campagne voor de potorchidee komt tot stand in samenwerking met meer dan 40 potorchideeën telers in Nederland. Onder de noemer Art of Life hebben zij hun krachten gebundeld om
Nadere informatieGierst. http://www.waterwereld.nu/gierst.php
Gierst http://www.waterwereld.nu/gierst.php Gierst is een belangrijke graansoort in de arme delen van de wereld. Vooral boven en onder de Sahara wordt er veel gierst verbouwd. Gierst groeit op de armste
Nadere informatieGedroogde zuidvruchten. Waar gaat deze kaart over? Voedingswaarde van gedroogde zuidvruchten. Wat wordt er van jou verwacht?
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gedroogde. In deze kaart staat wat gedroogde zijn. Je leert welke gedroogde er zijn en hoe je ze moet bewaren. Wat wordt er van jou verwacht? Na het bestuderen
Nadere informatieNZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld
NZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld Frans Keurentjes Raad van Commissarissen / Bestuurslid FrieslandCampina 5 november 2015 Wereldwijd Europa Nederland Duitsland België Griekenland Hongarije Roemenië
Nadere informatieKOFFIE. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit?
KOFFIE 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? Koffie is een houtige struik en is altijd groen. Hij wordt gemiddeld 70 jaar oud. De gecultiveerde soorten zijn struiken die tot 3,5 meter hoog worden. De andere
Nadere informatieOnze vogels en hun vruchten, fruit en bessen
Onze vogels en hun vruchten, fruit en bessen door Erik Wevers Dit artikel gaat over het bovenstaande voer dat wij onze vogels geven. Over het algemeen noemen wij dit fruit. Zuiver botanisch gezien bestaat
Nadere informatieJAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS
Hout en Plaatmateriaal JAAROVERZICHT gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS 1 van 20 08/15/2011 Hout Nederland - Index en Samenvatting Per Categorie (genummerd) zijn de gegevens uitgesplitst
Nadere informatieJullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden.
Gebeurteniskaarten positieve gebeurteniskaarten Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Jullie hebben samen betoogd tegen het kappen
Nadere informatieGroeien Afrikaanse aardappelen aan de bomen Het basisvoedsel in het Zuiden
L E E S T E K S T Cassave of maniok De dikke knollen van de maniokplant kunnen tot meer dan 20 cm lang worden, en wel tot 10 cm dik. Wat de vorm betreft lijken ze op dikke wortels, maar dan met een bruine
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Waar komen al die spullen vandaan?
Werkstuk Aardrijkskunde Waar komen al die spullen vandaan? Werkstuk door J. 609 woorden 6 december 2016 6,7 23 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Waar komen die spullen vandaan? Inleiding
Nadere informatieIN 2017 STERKE GROEI WERELDWIJDE EXPORT BANANEN
PRODUCTIE IN 10000 TON EXPORT IN 1000 TON Factsheet BANANEN; februari 2017 FACTSHEET BANANEN Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com IN 2017 STERKE GROEI WERELDWIJDE
Nadere informatieMIJN AROMATISCHE PLANTEN
De teelt van aromatische planten is een aangename en gemakkelijke manier om de vreugde van het zelf produceren te ontdekken. Beginner of fijnproever, iedereen kan genieten van verse kruiden die op een
Nadere informatieParadoxaal genoeg hebben juist veel landarbeiders geen toegang tot betaalbaar groenten en fruit
DAAR PLUKKEN DE BOEREN DE VRUCHTEN VAN HET SUCCES VAN GRUPO HUALTACO Groenten en fruit zijn niet alleen gezond voor ons lichaam, maar ook voor de wereldeconomie. De groente- en fruitsector is een van de
Nadere informatieBijlage VMBO-KB biologie CSE KB. tijdvak 1
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 1 biologie CSE KB. KB-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 46. Bij het beantwoorden van die vragen
Nadere informatieBestuivingsinformatie
Bestuivingsinformatie Aardbei Fragaria vesca Familie Ode: Rosales Familie: Rozenfamilie, Rosace. Geslacht: Frigaria Biotoop en bodem: De aardbei prefereert een zonnige standplaats op vochtige vruchtbare
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieBIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is.
BIOBOER 1 Hoe het elk jaar gaat... Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5 vakjes vooruit! Maar vandaag is het aardoliealarm.
Nadere informatieVan boon tot koffie.
Van boon tot koffie. Legende. Rond 300 V.Ch. Ontdekte geitenhoeder Kaldi dat zijn geiten, na het eten van bessen van een bepaalde struik, opvallend energiek waren. Een monnik ving dit op en maakte een
Nadere informatieAardoliealarm in het bos
de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5
Nadere informatiePlantagelandbouw in Latijns-Amerika
Plantagelandbouw in Latijns-Amerika Werkbladen p123 I. PLANTAGELANDBOUW A. Wat is plantagelandbouw? 1. Bestudeer de afbeeldingen van plantages en bespreek de waarneembare kenmerken. BESLUIT: Het gaat hier
Nadere informatieWat is groente en wat is fruit? Opdracht 1-2A. Opdracht
Opdracht 1-2A Wat is groente en wat is fruit? Opdracht Doel: Introductie: 5 min. Opdracht 1: 5 min. De kinderen leren onder andere welke verschillende groente- en fruitsoorten er zijn en het verschil tussen
Nadere informatieAstacicultuur. Commerciële teelt van rivierkreeften. door Thomas Abeel
Astacicultuur Commerciële teelt van rivierkreeften door Thomas Abeel Inhoud Inleiding Rivierkreeft op je bord? Productie van rivierkreeft Rode rivierkreeft Redclaw Europese rivierkreeft Onderzoek HUB-KAHO
Nadere informatiefruit Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... ( BIOLOGISCH ) CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE
BIOLOGISCH ) fruit Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Favorieten Appels, peren, aardbeien, sinaasappels, bananen, mango's en kiwi's.
Nadere informatieWEST EUROPESE IMPORT VERSE GROENTEN EN FRUIT UIT VERRE BESTEMMINGEN VOORAL OVERZEE
FACTSHEET Transport Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WEST EUROPESE IMPORT VERSE GROENTEN EN FRUIT UIT VERRE BESTEMMINGEN VOORAL OVERZEE Ruim 300.000 ton komt via
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat
Nadere informatieVoedsel. kweek, productie en vertering. mbo
Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben
Nadere informatieDe milieu-impact van al deze overbodige kilometers verschilt van voertuig tot voertuig. Dit komt omdat niet elk voertuig evenveel CO 2
Groenten en fruit van het seizoen Wie door de groenten- en fruitafdeling van de lokale supermarkt loopt, krijgt vaak het gevoel dat de wereld aan zijn voeten ligt. Je vindt er boontjes uit Kenia, tomaten
Nadere informatieIn een notendop. 1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen. Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is
1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen In een notendop Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is Een netwerk van lokale boeren en andere betrokken partners Een aanspreekpunt voor Stadslandbouw
Nadere informatieFACTSHEET BANANAS GESTAGE GROEI WERELDHANDEL BANANEN
EXPORT in 1000 ton PRODUCTIE IN 1000 TON Factsheet bananen februari 2016 FACTSHEET BANANAS Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com GESTAGE GROEI WERELDHANDEL BANANEN Onderhuids
Nadere informatieVLP Werkstuk Ontbossing van de aarde
VLP Werkstuk Ontbossing van de aarde naam: Oliebol groep: 7 Inhoud inleiding Illegale houtkap sojateeld Palmolie Wat is ontbossing? Ontbossing in tropische regenwouden Wetten en regels hebben geen zin
Nadere informatieNatuur & Milieu Educatie
Natuur & Milieu Educatie Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting 3. Lesschema 4. Inhoud en organisatie
Nadere informatieTekstboekje Insecten, Havo 4
Tekstboekje Insecten, Havo 4 Elke tekst is voorzien van een kleine opdracht. De teksten hebben niveau F2 en F3 Tekst 1 Tekst 2 Tekst 3 Tekst 4 Insecten eten, Ja natuurlijk niveau 2/3 Opdracht: Verdeel
Nadere informatie1 Producten in de verkoop Consument en product Biologische achtergronden Afwijkingen van de normale regel 15 1.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Producten in de verkoop 9 1.1 Consument en product 9 1.2 Biologische achtergronden 11 1.3 Afwijkingen van de normale regel 15 1.4 Afsluiting 17 2 Tijdelijke opslag 19 2.1
Nadere informatie2017 wereldwijd record hoeveelheid mango s geëxporteerd
PRODUCTION IN 1.000 TON EXPORT IN 1.000 TON FACTSHEET Mango s Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +354687684; fruitvegfacts@gmail.com 20 wereldwijd record hoeveelheid mango s geëxporteerd Maar 4% wordt
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het
Nadere informatieNaam: GEZOND ETEN. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf van Vijf.In het midden staan de 5 regels hoe je gezond kan eten:
Naam: GEZOND ETEN Gezonde voeding zorgt voor een gezond lichaam. Als je daarbij genoeg beweegt blijf je op een gezond gewicht. Daardoor word je minder snel ziek. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieLes 6 Kijken in de keuken
Les 6 Kijken in de keuken? 33 Les 6 Kijken in de keuken 1. Een kijkje in de keuken van ingrediënten eten en drinken Geef aan uw medecursisten in een presentatie van 5 minuten een kijkje in de keuken van
Nadere informatieFACTSHEET ASPERGES ASPERGES: MEXICO IN OPKOMST
FACTSHEET ASPERGES Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com ASPERGES: MEXICO IN OPKOMST Steeds meer maar niet overal De wereldmarkt van asperges groeit nog steeds.
Nadere informatieBronnenboekje. Eindronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2012
Bronnenboekje Eindronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2012 B Cacao Bron 1 Cacao De cacaoboom komt oorspronkelijk uit Middenen Zuid-Amerika en kan uitsluitend verbouwd worden in gebieden met een tropisch
Nadere informatieBelang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie
Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:
Nadere informatieDruiven: Ontwikkeling wereldhandel en aandeel Chili (export) en Nederland (import) 10%
wereldhandel in 1000 ton Factsheet druiven oktober FACTSHEET DRUIVEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Groei wereldhandel in druiven, vooral nieuwe markten Zuid en
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD 8 + EDUKIT 4
8 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In de vorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel bepaald
Nadere informatieBio. (s)maakt het verschil
Bio (s)maakt het verschil Weet u niet precies hoe kwalitatieve voeding te kiezen? Of hoe u ervan te verzekeren dat u en uw kinderen gezond én lekker eten? Vraagt u zich soms ook af of het bio-label wel
Nadere informatieExport-update Noord- en Zuid-Amerika - juli 2014
Export-update Noord- en Zuid-Amerika - juli 2014 1. Samenvatting en conclusies De Nederlandse uitvoerwaarde is in 2013 met 1,0% gestegen t.o.v. dezelfde periode in 2012 tot 433,8 miljard euro. De bescheiden
Nadere informatieVraag: Welke exotische fruitsoort lijkt een beetje op een framboos?
Exotisch fruit Vraag: Welke exotische fruitsoort is mooi van uitzicht maar niet zo uitgesproken lekker van smaak? mango stervrucht cactusvijg Exotisch fruit Vraag: Welke exotische fruitsoort lijkt een
Nadere informatiePotplanten en jonge planten 2007
Importnota Potplanten en jonge planten 2007 HBAG Bloemen en Planten Aalsmeer, oktober 2008 Jan Lanning Monique Sassen Inleiding Het HBAG Bloemen en Planten heeft op basis van het meest recente AIPH-Union
Nadere informatieInvuloefeningen (derde graad)
Invuloefeningen (derde graad) Spelregels Vul de oefeningen in tijdens of vlak na het bekijken van de tentoonstelling Sla je slag. De antwoorden op de vragen zijn terug te vinden op de tentoonstelling.
Nadere informatienatuurlijke oorsprong
PALMOLIE Palmolie is de meest gebruikte plantaardige olie in de wereld en een belangrijke bron van vetten in onze voeding. Palmolie is een ingrediënt in margarines, koekjes en ijs, maar ook in non-food
Nadere informatieNigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria
Nigeria 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Marèl Smit & Anne Jekel H3T3 1.Bevolking en welvaart in Nigeria Nigeria
Nadere informatiefebruari maart april mei
F R U I T K A L E N D E R Aardbei Abrikoos Ananaskers Appel Boskers Braam Druif Framboos Kers Kiwi Kriek Kruisbes Meloen Peer Perzik Pruim Rabarber Rode bes Zwarte bes januari februari maart april mei
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei 2006 6,2 123 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding. 3 2. Vergelijking van inwoners. 4,5 3. De culturen. 6 3.1 De taal. 6 3.2 De eetgewoonten.
Nadere informatieDe filosofie van het voeren
Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...
Nadere informatieKoffie en Carbon in Mexico
Koffie en Carbon in Mexico Project voorstel van Solidaridad Oktober 2016 Uit de studie die Hesselink heeft laten uitvoeren door Ecofys, blijkt dat de CO2-voetafdruk van koffie voor 14% bij de plantage
Nadere informatieDe aardappel: van het veld tot op je bord
Lesinfo De aardappel: van het veld tot op je bord 1.1. Doelstelling De leerlingen inzicht geven in: de oorsprong van een aardappel en welke weg deze aflegt van het veld tot op je bord, de verschillende
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
3 8 6 10 ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is...... een vaste plant met een houten stam en een kruin, alleen noemen de onderdelen anders dan bij een plant. Delen van de boom Laat de kinderen
Nadere informatieOosterse en Westerse Karmozijnbes:
PLANTENWERKGROEP Samenvatting 5 minutenpraatje over KARMOZIJNBES 11 oktober 2012 door Elly Aarts Oosterse en Westerse Karmozijnbes: In Nederland groeien de Westerse Karmozijnbes (Phytolacca americana)
Nadere informatieSuiker. De geschiedenis van suiker. Honing en suikerriet
Suiker De geschiedenis van suiker Suiker. Niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. In elke huiskamer staat wel een suikerpot en in elke winkel is suiker volop te krijgen. Vroeger was dat anders.
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Paragraaf 1.1 t/m , 1.8
Samenvatting Aardrijkskunde Paragraaf 1.1 t/m 1.4 + 1.7, 1.8 Samenvatting door K. 958 woorden 9 november 2013 6,5 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Samenvatting aardrijkskunde paragraaf
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieFACTSHEET ZUID AFRIKA
1000 TON FACTSHEET ZUID AFRIKA Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com ZUID AFRIKA BELANGRIJKE SPELER OP WERELDMARKT VERS FRUIT Nederland belangrijkste afnemer Zuid
Nadere informatieInternationale handel visproducten
Internationale handel visproducten Marktmonitor ontwikkelingen 27-211 en prognose voor 212 Januari 213 Belangrijkste trends 27-211 Ontwikkelingen export De Nederlandse visverwerkende industrie speelt een
Nadere informatiePeterselie is een kruidachtige plant die in de winter in leven blijft, maar de plant kan maar twee jaar leven.
Peterselie Peterselie is een kruidachtige plant die in de winter in leven blijft, maar de plant kan maar twee jaar leven. De plant heeft groene gekrulde of een plat drievormig blad. Peterselie leeft in
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019
Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. David Mark via Pixabay Nairobi, Kenia Wat kunt u verwachten bij
Nadere informatie1. Ananas/Ananas. 2. Avocado/Avocat. 3. Banaan/Banane Exotische vruchten
6.7.5 Exotische vruchten 1. Ananas/Ananas Kegelvormig tot rond van vorm met een kroon van scherpe puntige harde bladeren. Geelgroen tot oranjebruin en geschubd. Licht- tot donkergeel met een harde oneetbare
Nadere informatieBiologische & Fairtrade koffie
Alles wat er met de koffieboon gebeurt, van het begin bij het telen tot en met het koffiezetten, beïnvloedt de smaak. Onze reden om te kiezen voor - biologisch geteelde - koffiebonen. Wat goed is voor
Nadere informatieStatistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen
Nadere informatieCosta Rica. Tropisch avontuur Stranden Bananen Papegaai. Neem je ouders mee naar... Costa Rica. San José Regenwoud Koffieplantages.
Tropisch avontuur Stranden Bananen Papegaai San José Regenwoud Koffieplantages Vulkanen Vlinders Neem je ouders mee naar... Costa Rica Een reisgids voor kinderen?! Ben jij een echte avonturier? Zou je
Nadere informatieFederatie Particulier Grondbezit.
Levende Grond; Voedsel Gezond! Federatie Particulier Grondbezit. 29 mei 2015 De boer de dokter van de toekomst? De boer de dokter van de toekomst? Wetenschappelijk onderzoek: 17 miljoen mensen produceren:
Nadere informatieWaarom heb ik voor dit onderwerp gekozen?
Chocolade Waarom heb ik voor dit onderwerp gekozen? Chocolade is heel erg lekker. Mijn zus kwam op het idee.en ik dacht goed idee. En toen heb ik het dus over chocolade gedaan. Waar komt chocolade vandaan?
Nadere informatieINLEIDING Iedereen waterdrager!
INLEIDING We gebruiken dagelijks water : tanden poetsen, wassen, drinken, koken, kleren wassen, toilet doorspoelen Het volstaat om de kraan open te draaien om proper en drinkbaar water te hebben. Maar
Nadere informatieHERKOMST EN BESTEMMING GOEDEREN VIA ROTTERDAM
Landen van Herkomst Agribulk Breakbulk Containers Ertsen Kolen LNG Minerale olie Overig droog Overig nat Ruwe olie TOTAAL Algerije 518 562 1.814 2.894 Angola 25 64 2.061 2.150 Argentinië 1.627 142 447
Nadere informatieStaat 1.1.1. Overzicht betrekking hebbend op de verdeling van het aantal verzoeken om een beginseltoestemming
Staat 1.1. Overzicht betrekking hebbend op de procedure tot opneming van buitenlandse adoptiefkinderen in Nederlandse gezinnen over de jaren 2000-2004. Verzoeken ter verkrijging van beginseltoestemming
Nadere informatie