Blijf geworteld. In het spoor van Bijbelfiguren na de Wereldjongerendagen. Mirjam Wie ben je? Onze Vader Slotgebed

Transcriptie

1 Onze Vader Slotgebed Heer, God, Gij hebt ons geschapen naar uw beeld en gelijkenis. Geef ons de wijsheid elkaar te helpen beantwoorden aan de waardigheid en de grootsheid die Gij ons gegeven hebt. Door Christus onze Heer. Amen. Slotlied: Geest van God Blijf geworteld In het spoor van Bijbelfiguren na de Wereldjongerendagen Mirjam Wie ben je? 11 1

2 Thema van Mirjam Mirjam is de zus van Mozes en Aäron. Ze verschijnt de eerste maal ten tonele in het verhaal waarin de pasgeboren Mozes te vondeling wordt gelegd. Later blijkt dat ze deelt in het leiderschap van haar broer als het volk doorheen de woestijn naar het beloofde land trekt. Maar samen met Aäron speelt ze ook een rol in de opstand tegen haar broer Mozes, waarvoor zij gestraft wordt met huidvraat. Mirjam speelt een belangrijke rol in het leven van haar broer, maar ze krijgt daar niet de eer voor die haar misschien wel toekomt. Ze staat in de schaduw van haar bekende broer. Exodus 2: [1] Een man uit de stam Levi trouwde met een vrouw uit diezelfde stam. [2] Zij werd zwanger en bracht een zoon ter wereld. Het was een mooi kind en ze hield het verborgen, drie maanden lang. [3] Toen ze geen kans zag haar zoon nog langer verborgen te houden, nam ze een mand van papyrus, bestreek die met pek en teer, legde het kind erin en zette de mand tussen het riet langs de oever van de Nijl. [4] De zuster van het kind ging een eind verderop staan, om te zien wat er met hem zou gebeuren. [5] Even later kwam de dochter van de farao naar de Nijl om te baden, terwijl haar dienaressen langs de rivier heen en weer liepen. Zij ontdekte de mand tussen het riet en liet die door een van haar slavinnen halen. [6]Ze maakte de mand open en zag daarin het kind. Het jongetje huilde, en vol medelijden zei ze: Dat moet een Hebreeuws kind zijn. [7] Toen kwam de zuster van het kind haar vragen: Zal ik bij de Hebreeuwse vrouwen een voedster gaan zoeken om het kind voor u te voeden? [8] Ja, doe dat maar, antwoordde de dochter van de farao, waarop het meisje de moeder van het kind ging halen. [9] De dochter van de farao zei tegen de vrouw: Neem dit kind mee en voed het voor me. Ik zal u ervoor betalen. De vrouw nam het kind mee en voedde het. [10] Toen het groot genoeg was, bracht ze het naar de dochter van de farao. Deze nam het kind aan als haar eigen zoon. Ze noemde hem Mozes, want, zei ze, ik heb hem uit het water gehaald. Numeri 12: Tijdens hun verblijf in Chaserot, keerden Mirjam en Aäron zich tegen Mozes, omdat hij een Kusitische vrouw had genomen: hij was inderdaad met een Kusitische gehuwd. om bij mij te zijn; die onberispelijk leven, die neem ik in dienst. Hij zal in mijn huis niet wonen, die leeft van bedrog; Ik duld hem niet voor mijn ogen, die leugentaal spreekt. Maar dagelijks zal ik bestrijden de zondaars in heel het land. En uitroeien uit de stad van de Heer allen die kwaad bedrijven. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest Zoals het was in het begin en nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen, amen. Lezing: Ex 2,7-10 Toen kwam de zuster van het kind aan de dochter van farao vragen: Zal ik bij de Hebreeuwse vrouwen een voedster gaan zoeken, om het kind voor u te voeden? De dochter van farao antwoordde: Ja, doe dat. Het meisje snelde weg en haalde de moeder van het kind. De dochter van farao beval haar: Neem dit kind mee en voed het voor mij; ik zal u er persoonlijk voor belonen. Toen nam de vrouw het kind mee en voedde het. En toen het kind opgegroeid was, bracht zij het terug naar de dochter van farao. Deze nam hem als haar eigen zoon aan. Zij noemde hem Mozes, want, zo zei ze, ik heb hem uit het water getrokken. Vrije voorbede met lied: Bless the Lord 1 10

3 Openingsgebed Heer, onze God, Wij danken U voor het leven en de verantwoordelijkheid die wij van U ontvangen. Als broeders en zusters vertrouwt Gij ons aan elkaar toe. Laat niet toe dat enige verdeeldheid ons bitter maakt of opstandig. Laat ons altijd bouwen aan de eenheid. Door Christus, onze Heer. Amen. Psalm 101 met Taizérefrein Seigneur, Tu gardes mon âme Van goedheid en recht wil ik zingen, U loven, o Heer. Ik volg steeds de weg van de onschuld: kom mij tegemoet! Met zuiver hart wil ik leven ook binnen mijn huis. Ik zal geen plannen beramen in strijd met het recht. Wie slechte wegen gaat, haat ik, hij krijgt mij niet mee. Ik houd mij ver van ieder bederf, wat kwaad is, wil ik niet kennen. Wie steeds zijn naaste belastert, hem snoer ik de mond; wie trots en hooghartig rondloopt, ik wil hem niet zien. Ik zoek in het land de getrouwen Zij zeiden: Heeft de Heer alleen maar door Mozes gesproken? Heeft hij ook door ons niet gesproken? De Heer hoorde dat en omdat Mozes een zeer bescheiden man was, de bescheidenste van alle mensen op aarde, zei de Heer terstond tot Mozes, Aäron en Mirjam: Ga met u drieën naar de tent van de samenkomst. Zij gingen er met hun drieën heen. Nu daalde de Heer in een wolkkolom neer, nam plaats bij de ingang van de tent en riep Aäron en Mirjam, die beiden naar voren traden. Hij zei: Luister naar wat Ik te zeggen heb. Aan uw profeten maak Ik mij in visioenen bekend en Ik spreek tot hen in dromen. Met mijn dienaar Mozes doe Ik dat niet. Hij is mijn vertrouweling, in heel mijn huis. Met hem spreek Ik van mond tot mond, duidelijk en niet in raadsels. Hij aanschouwt de gestalte van de Heer. Hoe hebt gij u tegen mijn dienaar Mozes durven keren? Toornig ging de Heer van hen heen. De wolk was nog niet van de tent van de samenkomst geweken, of Mirjam zat vol uitslag; het leek wel sneeuw. Toen Aäron zich naar Mirjam keerde, stond daar iemand met huidvraat. Aäron zei tot Mozes: Ach heer, laat ons toch niet lijden voor de zonde die wij in onze dwaasheid begaan hebben. Laat Mirjam toch niet zijn als een doodgeboren kind dat half vergaan uit de moederschoot komt. Mozes riep tot de Heer: O God, maak haar weer gezond! De Heer zei tot Mozes: Als haar vader haar in het gezicht gespuwd had, zou zij dan niet zeven dagen geschandvlekt zijn? Zij moet dus zeven dagen buiten het kamp gesloten worden. Daarna mag zij er weer in. Mirjam werd zeven dagen buiten het kamp gesloten. Het volk ging niet verder, voordat Mirjam weer was toegelaten. Daarna vertrok het volk uit Chaserot en sloeg zijn kamp op in de woestijn Paran. Achtergrond bij deze teksten Doordat Jozef als onderkoning zijn vader Jakob en zijn broers tijdens een hongersnood had uitgenodigd om naar Egypte te komen, leefden de Israëlieten in Egypte. Ze werden een groot volk. Toen kwam in Egypte een nieuwe koning aan de macht, hij had Jozef niet gekend, en hij was bang dat het volk te sterk en te talrijk zou worden en zich tegen de Egyptenaren zou keren. Deze nieuwe koning dwingt de Israëlieten tot slavenarbeid, maar hoe meer de Israëlieten onderdrukt werden, hoe talrijker ze werden. Ze breidden zich zo sterk uit dat de Egyptenaren een afkeer van hen kregen. Daarom beulden ze hen af en maakten ze hun het leven ondraaglijk met zwaar werk: ze moesten stenen maken van klei en op het land werken, en ze werden voortdurend mishandeld. 9 2

4 Als klap op de vuurpijl kondigde de farao aan dat alle jongetjes die bij de Israëlieten geboren werden, gedood moesten worden. En dan wordt Mozes geboren, als zoon van een man uit de stam Levi, en Mirjam is zijn zus. Mirjam is voor de bijbelschrijvers een bijzondere vrouw. Wanneer er in de Bijbel vragen met betrekking tot vrouwen aan de orde komen, dan gaan die allereerst over onderwerpen in de huiselijke sfeer, de plaats waar de meeste vrouwen in de cultuur van het oude Israël actief waren. Maar in het geval van Mirjam hebben de bijbelschrijvers een heel andere invalshoek gekozen, namelijk die van het leiderschap in Israël. De betekenis van de naam Mozes staat in verband met een werkwoord dat uit het water halen betekent. In Exodus luidt de verklaring van de naam: ik heb hem uit het water gehaald. Dat zinnetje is in de mond van de dochter van de farao gelegd. Maar eigenlijk betekent het hij die uit het water haalt. In die betekenis verwijst de naam naar de rol die Mozes later zal spelen tijdens de doortocht door de Rietzee. In Numeri 12 is te lezen hoe Mirjam en Aäron bij hun broer Mozes klagen. Ze hebben in de eerste plaats vragen over zijn huwelijk met een vrouw van niet-israëlische afkomst. Waarom ze hiervan een probleem maken is niet duidelijk. In de tweede plaats stellen Mirjam en Aäron vragen over de unieke plaats van Mozes onder de profeten. Waarin verschilt die van hun eigen positie? Ook Mirjam en Aäron zijn in de Bijbel bekend als leiders van het volk. Na de doortocht door de Rietzee gaat Mirjam voor de Israëlieten uit en zingt overwinningsliederen. Ook is het Mirjam die ziet hoe de dochter van de farao in het riet langs de Nijl de kleine Mozes vindt in een mand van papyrus en die aanbiedt verder voor hem te zorgen. Zonder Mirjam geen Mozes! Dat Mirjam in de bijbelse traditie als een vrouw van grote betekenis is geworden, blijkt ook uit het feit dat haar dood en de plaats van haar graf zijn vermeld. Die gegevens vind je in de Bijbel alleen bij mensen die er echt toe doen. Mirjam en Aäron worden samen met Mozes tot de profeten gerekend. Profeten zijn mensen aan wie God zijn wil bekend maakt door een visioen of een droom of door direct tot iemand te spreken. Dat laatste gebeurt bij Mozes. Daardoor staat Mozes op de eerste plaats naast de andere leiders, ook naast Mirjam en Aäron. Voor ons rechtsgevoel is het niet eerlijk dat Mirjam in het verhaal in Numeri 12 de enige is die nadelige gevolgen ondervindt van het ter discussie stellen van de autoriteit van Mozes: ze wordt ernstig ziek. Ook Aäron heeft aanmerkingen gemaakt op het leiderschap van Mozes, maar met hem blijkt er niets bijzonders aan de hand. Mirjam wordt getroffen door een ernstige huidziekte. Voor haar persoonlijk heeft dat Bezinningsmoment Lied: Bind us together Lord 3 8

5 Vraag of de jongeren het gevoel kennen van het in de schaduw staan, en praat daar met ze over door. Vraag hen ook of ze denken dat er mensen in hun schaduw staan. God heeft iedereen uniek gemaakt, met eigen gaven en bijzonderheden. Vraag aan de jongeren of ze een aantal voorbeelden van talenten en gaven kunnen noemen, ook van zichzelf. Bespreek met elkaar hoe ze mensen die in de schaduw staan kunnen helpen om in het licht te gaan staan. Beamer of spot Materiaal Papier A4-blad Postkaart Scherm of witte muur grote consquenties. Mensen met een huidziekte worden in sociaal en godsdienstig opzicht geïsoleerd: ze mogen nergens aan meedoen, ze zijn onrein, ze tellen niet mee omdat hun lichaam niet als gaaf en volwaardig wordt beschouwd. In de Bijbel wordt ziek zijn vaak gezien als een gevolg van een zonde, van iets dat iemand expres of in onwetendheid verkeerd heeft gedaan. In Numeri 12 staat niet met zoveel woorden dat God Mirjam straft en haar ziek maakt. De huid van Mirjam blijkt plotseling wit geworden als God zich in woede terugtrekt. Het overkomt haar, zoals velen getroffen worden door ziekte of ongeluk. En het overkomt Aäron niet: zo willekeurig kan een ramp toeslaan. Wel is het Aäron die daarin een straf ziet als hij tegen Mozes zegt: Reken ons de zonde die wij in onze dwaasheid begaan hebben niet aan. Weet Aäron het weer eens beter? Of is het de bedoeling van de bijbelschrijvers dat Mirjam voor eens en voor altijd moet weten wat haar plaats is? Na het gebed van Mozes moet Mirjam zeven dagen buiten het kamp van de Israëlieten verblijven. De zeven dagen worden in dit verhaal in verband gebracht met de zeven dagen dat een kind de schande draagt als een vader hem of haar als teken van verachting in het gezicht spuugt. Het is een grote vernedering voor Mirjam om zo voor een bepaalde tijd uitgestoten te worden, terwijl ze precies hetzelfde deed als haar broer. Tegenover de buitensluiting van Mirjam staat dat zij na zeven dagen weer wordt opgenomen in de gemeenschap van Israël. Veelzeggend is dat het volk op haar heeft gewacht en dus zonder haar als leider en profeet niet verder wil op weg naar het beloofde land. In de Bijbel geldt dat mensen niet voor altijd fout zijn door wat ze ooit verkeerd hebben gedaan, met opzet of zonder zich daar goed van bewust te zijn. Gesprek 1) Lees Exodus 2:1-10 en Numeri 12:1-16 a. Wat valt je op in dit verhaal? b. Wat spreekt je aan? c. Wat voor beeld van God spreekt uit de tekst? 7 4

6 2) Bespreek de volgende vragen a. Mirjam en Aäron maken bezwaar omdat Mozes getrouwd is met een niet-israëlitische vrouw. Is dit het echte probleem, of zit er iets anders achter? Wat zou er volgens jou achter kunnen zitten? b. Mirjam en Aäron hebben kritiek op het leiderschap van hun broer Mozes, terwijl Mozes niet echt een ambitieuze geestelijk leider is. Wat vind jij van het leiderschap van Mozes? c. Heb jij wel eens kritiek? Wat doe je als je het helemaal niet eens bent met de keuzes van iemand anders? d. Heb je wel eens meegemaakt dat iemand veel kritiek op jou had? e. Hoe ging je daarmee om? Werkvormen 1) Ontdek je plek in het gezin Mirjam, Mozes en Aäron zijn zus en broers. Met deze werkvorm nemen we onze eigen plek in ons gezin onder de loep. Laat de jongeren op een blaadje tekenen hoe het gezin waaruit zij komen eruitziet. Is hij of zij de oudste, de jongste, de middelste of enig kind? Laat de jongeren bij elk van de gezinsleden iets tekenen wat typisch bij hem of haar past. Bespreek de tekening in de groep aan de hand van de volgende vragen: a. Waarin ben jij anders dan de andere gezinsleden? d. Hoe ervaar je je plek in het gezin? e. In hoeverre heeft jouw plek in het gezin invloed op wie jij bent? 2) In & uit de schaduw De vrouw van de Amerikaanse president komt veel minder in beeld dan haar man. Als ze naar een feestje gaan, staat hij in het middelpunt, in the spotlight, en zij niet. Ze loopt eigenlijk altijd in zijn schaduw. Wij kunnen ook mensen in onze omgeving hebben die meer in de spotlights staan dan wij. Soms heb je mensen in je omgeving die ergens heel goed in zijn en kun je het gevoel hebben dat je in zijn of haar schaduw staat, en dat als hij of zij er niet zou zijn veel meer mensen jou zouden opmerken. Vandaag hebben we het over Mirjam, die ook wel eens in de schaduw van haar beroemde broer Mozes staat. Zet de beamer of een spot aan, gericht op een scherm of een lege muur. Vraag twee vrijwilligers uit de groep. Geef één vrijwilliger een vel A4 papier en geef de ander een postkaart. Laat beide jongeren ongeveer 1 meter vanaf het scherm gaan staan, op zo n manier dat hun lichamen uit de lichtbundel blijven. In de lichtbundel moet degene met de postkaart uit de schaduw van het grote papier proberen te blijven. Degen met het A4 papier probeert het kleine papiertje steeds in zijn schaduw te houden. Dit spel laat zien hoe moeilijk het kan zijn om uit de schaduw te komen. Na afloop van dit spelletje kun je volgende punten met de jongeren bespreken. b. Wat vind je goed en leuk aan de andere gezinsleden? c. Welke karaktereigenschappen of dingen van andere gezinsleden vind je lastig? 5 6