Antwoorden Aardrijkskunde H2

Transcriptie

1 Antwoorn Aarrijkskun H2 Antwoorn oor n sholir 5 klas vwo 5517 woorn 8 jaar gln 6,4 46 kr oorl Vak Mtho Aarrijkskun BuitNLan Antwoorn 5 vwo 2 Aar 1 Rustloz aar 1 a 6, 5, 4, 2, 1, 3 Pompji wr kt mt mtrs ikk aslagn n Hrulanum wr gtron oor n ht glowolk. Door noornwin waain as n ht wolkn naar ht zuin n nit naar Napls. In Pompji. Euwnlang hn z kt glgn onr lagn as tot z zijn uitggravn. D Vsuvius n opgravingn van Pompji n Hrulanum trkkn jaarlijks vl toristn. 2 a Omat rg al n tij aan ht rommln was. Dit is oor xplosi vrpulvr n naar nn gkomn. D puinlawin n gloin wolk hn omn on knakkn. N, omat z toh oor grot hovlhn as gtron wrn. Om t voorkomn at z ht sto van as inamn. 3 a 1 juist, 2 onjuist. 1 gn van i, 2 i, 3 i, 4 i. 4 a Vsuvius Napls ±10 km, Vsuvius Pompji ±10 km n Mount St.Hlns Portlan ±75 km. D Vsuvius ligt in n vlakkr gi aan kust trwijl Mount St.Hlns in rgn ligt. Pagina 1 van 23

2 D Vsuvius lag in n ihtvolkt gi aan kust n Mount St.Hlns ligt in n unvolkt gi in rgn. 1 norm rookwolk, 2 askking, 3 gloin wolk. Eign antwoor. 5 1, 2, 3, 4, 8, 9 n zijn go. 6 a Paragraa 2 t/m 5 gaan ovr prossn i innn in aar ontstaan n prossn in aar. Paragraa 7 t/m 9 gaan ovr prossn aan uitnkant van aar. Bi gropn prossn hn invlo op ht aaropprvlak. Eign antwoor. 2 D opouw van aar 1 A5, B3, C1, D6, E2, F7, G4 2 a Aan lihtlauw klur m, -1835m, -5058m, -5695m, -5450m, -2040m, -5944m, -4459m. Bkkns. In ht min van Atlantish Oaan. Mi-Atlantish Rug. g J kunt ht ook onrwatrgrgt nomn, omat Mi-Atlantish Rug 2 à 3000 mtr hogr ligt an kkns. h 1 onjuist, 2 juist. 3 a 1 juist, 2 onjuist, 3 juist. Oorzaak: aarkorst rijt op mantl. Gvolg: unn oanish korst mt zwaar gstnt ligt lagr an ikk ontinntal korst mt liht gstnt. Pagina 2 van 23

3 4 a D uitsprakn 2 n 5 zijn juist. 1 D aarkorst maakt l uit van lithosr. 3 D asthnosr ligt onr lithosr. 4 D asthnosr vormt n un laagj in mantl. D asthnosr. Omat z laag gltlijk vloiaar is, kan lithosr aarovrhn shuivn. 5 a D om ligt slhts tintalln mtrs ip n ligt vl hogr an oaan. D Noorzom staat uit vl lihtr matriaal. Oanish korst: Millans Z, Ro Z, Japans z. Continntal korst: Oostz, Javaz. 5a is n vrklarn vraag. 6 a Vulkanism. Door ht opvangn n rgistrrn van aarvingstrillingn. Bwring C is juist. Ht wgt hl rg traag. D onvtistroming vort warmt a. Als at nit zou gurn zou aar sts warmr worn. 7 a Aarkorst, aarmantl n aarkrn. Oanish korst n ontinntal korst. D lithosr zijn aarkorst n ht ovnst vast l van mantl samn; asthnosr is ht l van mantl tussn 100 n 200 kilomtr ipt at voor n l gsmoltn is. Oorzaak: oor warmt i ontstaat in aarkrn komt ht matriaal in aarmantl in wging n stroomt naar ht opprvlak. Gvolg: ij ht aaropprvlak wort warmt aggvn aan aarkorst n kan aar akoln. 3 Platntktonik 1 a Paiish plaat/wstlijk rihting, Nazaplaat/oostlijk rihting, Zui-Amrikaans plaat/ wstlijk rihting. + Pagina 3 van 23

4 ho wgn platn? ho ht z wging? ro pijl platn wgn uit lkaar 1 ivrgnt wging lauw pijl platn otsn 2 onvrgnt wging gl pijl platn wgn langs lkaar 3 transorm wging D oanish korst is zwaarr an ontinntal korst. //g B h Aan wstkust komn aarvingn voor omat hir aarkorstplatn otsn, langs oostkust vint zih gn plaatgrns; aarom komn hir gn aarvingn voor. 2 a onvrgnt wging - ipztroggn - suuti - aangroi ontinnt - vrwijnn oaanom ivrgnt wging - mioanish rug - spriingszon - aangroi oaanom - ron 13 Granit. M..v. ouromspalingn ht mn paal at oanish korst nit our is an 200 miljon jaar trwijl ontinntal korst vl our kan zijn. 3 a 1 juist, 2 juist, 3 onjuist, 4 juist, 5 onjuist, 6 onjuist. 3 Ht zuilijk l van Atlantish Oaan is rr ontstaan an ht noorlijk l. 5 Noor- n Zui Amrika zijn pas latr aan lkaar vast komn t zittn. 6 Dit glt nit voor all ontinntn. Arika n Inia zijn wr naar anr ontinntn gshovn. Dz oaanom is vrwnn n totaal gryl. B vranrt. Dz vrwijnt n wort ihtgrukt. 4: shrijvn, 4 voorsplln. 4 a Bij mioanish rug in Atlantish Oaan ontstaat niuw oaanom n aan wstkant ontstaat ankzij suuti niuw gstnt at aan ht ontinnt wort togvog. Continntn staan uit liht matriaal at nooit naar nn zakt trwijl zwar oaanom ij suutizons sts vrwijnt. Transorm. Pagina 4 van 23

5 5 a D Atlantish Oaan. Plaatj 3. Plaatj 4. D Grot Oaan. D om van Grot Oaan vrwijnt oor suuti onr ontinntn; hirij kan r aan oaanom worn gtrokkn. Bij Atlantish Oaan komt gn suuti voor n kan r ook nit aan worn gtrokkn. 1>Oost-Arika n 2>Ro Z. D wringn 2 n 3 zijn juist. 6 a Y B1, A2, C3 Wat r wrklijk gurt is moilijk aan t tonn. D prossn A, B n C. D prossn A n C. Pros B. 4 Vulkanism 1 a A2, B3, C1 Ht r kopj ovr intrusis. Bij n intrusi lijt ht vloiar matriaal onr gron n komt ht nit aan opprvlakt. Magma n lava zijn i vloiaar. Magma zit onr gron n lava is naam voor ht magma at ij n vulkaan naar uitn komt. 2 a Onopvalln, ontinu, usi, onr watr. Ht gat waaroor ht magma naar uitn komt ontstaat vanzl oor ht uit lkaar wgn van platn. B Ht matriaal in mantl is vast vanwg hog ruk. Zora it vast matriaal opstijgt n ruk wgvalt aalt ht smltpunt n wort ht gstnt vloiaar. 3 a Basalt is vnals omgsmoltn asalt zwaar n stijgt aarom nit op. Bij suuti nmt oaanom simnt n watr m ipt in. Als it omsmlt ontstaat r n Pagina 5 van 23

6 gsmoltn mngsl at lihtr is an omgving. A3, B1, C2, D5, E4, F6, G7 4 a Dat ij mst uitarstingn vulkann worn opgouw oorat r sts niuw lagn worn gvorm. magma waaruit asalt ontstaat magma waaruit ansit ontstaat magma waaruit granit ontstaat vloiar, stroprig o zr stroprig vloiaar stroprig zr stroprig magma winig o grot rukopouw winig rukopouw grot rukopouw - usiv, xplosiv o gn uitarsting usi xplosi gn soort vulkaan samnstlling magma hrkomst van ht magma kis uit: asaltish ansitish kis uit: mantl wggokn oaanom granitish mioanish rug asaltish mantl stratovulkann ansitish wggokn oaanom hotspot asaltish mantl intrusi granitish wggokn oaanom alra ansitish wggokn oaanom Calra C 5 a Convrgrn platn. g h i D Grot Oaan. D Grot Oaan ht aan all rann suutizons. Explosi. Stratovulkann o alra s. D Arikaans plaat. Hawaï, Yllowston. Ovr nit al t lang tij zulln vulkann op Hawaï ovn n worn r niuw ilann gvorm. C 6 a Pagina 6 van 23

7 ivrgrn platn onvrgrn platn ongaht plaatran mioanish rug stratovulkaan xplosi vulkanism Shilvulkaan hotspot asaltish lava alra intrusi usi vulkanism ansitish lava suutizon asaltish lava 1 plaats > 2 samnstlling magma > 3 ruptimhanism > 4 vorm vulkaan. Omat vulkanism ontstaat als gvolg van vrshilln soortn plaatwgingn n op sommig plaatsn onahanklijk van plaatwgingn ontstaat. 5 Aarvingn 1 a A4, B6, C1, D3, E7, F5, G2 All ri uitsprakn zijn onjuist. 2 a gin mt aarvingn (gl) - ivrgrn plaatrann - mioanish ruggn - rk in aarkorst gin mt vl aarvingn (gl+gron) - onvrgrn plaatrann - (ipz)troggn - hooggrgt - vl vulkanism - ruk in aarkorst D gron. In gin mt ruk in aarkorst is spanningsopouw ht grootst. Rk. Op grns van Filipijnnz n Grot Oaan: hir vint zih n trog n aaruit kan worn agli at hir tw platn i uit oanish korst staan otsn; één uikt onr anr. g Caliornia o ht zuiwstn van Vrnig Statn. Vl, San Franiso n Los Angls. 3 D ruk in aarkorst wort hl langzaam opgouw waarij ht gstnt vruigt, aarving ontstaat als spanning t groot is n ht gstnt rkt. 4 a D uitsprakn 1,2,3 n 6 zijn juist. Pagina 7 van 23

8 1 ysish: wannr haar hl ip zit zijn gvolgn aan ht aaropprvlak vl minr; 2 soiaal: wannr ht gi unvolkt is valln r winig slahtors. 5 a D Ino-Australish plaat n Euraziatish plaat. D Ino-Australish plaat. à... s t grotr astan tot trog. 6 a Zwar aarvingn komn voor ij onvrgnt n transorm plaatwgingn. Oorzaak: op plaats waar platn otsn vint n langurig spanningopouw plaats waarij ht gstnt langzaam vruigt. Gvolg: in kort tij, sonn, vint spanningontlaing plaats, ht gstnt rkt n aar t. D vrvorming van aarkorst waarij plooin n rukn ontstaan. plooi ruk plotsling o glilijk glilijk plotsling rkn o uign uign rkn aan opprvlakt o in ipt in ipt aan opprvlakt 1 ruk, 2 rk, 3 rk. 1 kortr, 2 onvrgnt, 3 wl, 4 ivrgrn, 5 onvrgrn, onip. 6 D lvn aar in Duitslan n Marokko 1 Marokko Duitslan 2 a Er komn in Duitslan slnkn mt warsrukn voor. Bossn. Hogr. Pagina 8 van 23

9 1 B, ht Zwart Wou, 2 A, Vogzn. Brukn. Ht gi waar Rijn oorhn stroomt is langs tw rukn naar nn gzakt o gin i naast ht Rijnal liggn zijn langs rukn omhooggkomn. g h i Rk. Voorat rukn ontstonn zatn i gin aan lkaar vast. A, C 3 a Granit ontstaat als magma omhoogkomt n onr opprvlakt hl langzaam stolt. C In ht vrln. Duitslan ligt tgnwoorig min op n plaat n intrusis ontstaan ij onvrgrn plaatrann. Naat granit onr gron was gstol, is al ht gstnt at rovn lag wggsltn. 4 a Ht noorn van Marokko ligt aan noorran van Arikaans plaat i otst tgn Europa. In ht noorn. Ht noorn van Marokko otst tgn Spanj/Europa. C n D Gplooi gstnt gt aan at it gi al langr onr ruk staat n at is ht gval in ht noorn van Marokko vanwg platntktonik. 5 a Bron 20 n 21. Duitslan ligt nit aan ran van n aarkorstplaat maar r min op. Bron 21, Eil, staat op kaart. Ht vulkanism in Duitslan ligt in n gi mt rukn. Ht vulkanism in Eil hoort tot ht hotspotvulkanism. Immrs, ht ligt nit aan ran van n plaat maar min op n plaat. 6 a In ht noorn van Marokko, omat hir n otsing van aarkorstplatn plaatsvint n aarij kan vulkanism ontstaan. D Noor-Amrikaans plaat. Pagina 9 van 23

10 D Noor-Amrikaans plaat n Arikaans plaat wgn uit lkaar. Aangzin ht n ivrgnt wging is, zal r asalt omhooggkomn zijn. 7 1 Marokko. 2 Duitslan. 3 Bi lann. 7 Gsloopt gstnt 1 a B Vorstwring, karstvrshijnsln, vorming van kli. Vrwring is n langzaam pros. Ht vrwrn van granit, vorming van n vrwringslaag n ht oplossn van kalkstn gaan langzaam. 2 a A = vrwringslaag, B = vast gstnt. Chmish vrwring. Fysish vrwring komt onr gron nit voor omat tmpratuurvrshilln nit groot zijn n vorst r nauwlijks voorkomt. Chmish vrwring komt hir juist voor omat ht r vohtig is n r vanwg CO 2 vl zuur is. Di wort sts ikkr. 3 a 1 Tmpratuur, 2 zuurgraa n 3 opprvlak. 2 n 5 zijn juist. Dankzij oxiati vrrostn ijzrltjs in gron. 4 a A2, B1, C3 A insolati 2+3, B vorstvrwring 3+5, C hmish vrwring. 1 hmish vrwring, 2 ysish vrwring. 1 Ho hogr tmpratuur, s t strkr hmish vrwring. Ho vohtigr, s t strkr hmish vrwring. 2 Ho hogr in rgn, s t strkr ysish vrwring. Ho vakr tmpratuur 0 ºC passrt, s t strkr ysish vrwring. Ho grotr aglijks tmpratuurvrshilln, s t strkr Pagina 10 van 23

11 ysish vrwring. Tropish rgnwou. Situati: in tropn komt ikst vrwringslaag voor omat ht r ht hl jaar oor vohtig n warm is. Algmn rgl: ho warmr n vohtigr, s t snllr vrloopt hmish vrwring. 5 a Dit is ahanklijk van zuurgraa van ht watr. Onr gron wort ht gronwatr zuur vanwg wortls n at is n voorwaar voor oplossn. Druipstn. 4, 3, 2, 6, 1, 5 Na hvig rgn vulln onrgrons gangn zih plotsling mt watr. Hir kunnn splologn oor worn ovrvalln. 6 a Fysish: insolati, vorstvrwring, iologish-ysish; hmish: oplossn, inwrking van zurn, oxirn. B 1 ysish, 2 hmish. Fysish: plantnwortls zijn in staat om gron n gstnt opzij t shuivn als wortl ikkr wort; hmish: oorat wortl zurn agt aan ht omwatr vrstrkt at hmish vrwring. Antwoorn 5 vwo 2 Aar 8 Vrwringsmatriaal in wging 1 a Aarvrshuivingn; in kort tij vint r n norm vranring in ht lanshap plaats. Aarvrshuivingn: 1, 3. Simnttransport: 1, 3, 4. Rivirrosi: 1, 3, 4. Vrwring > aarvrshuivingn > rivirtransport > rosi. Dankzij vrwring ontstaat r los matriaal. Dit kan op hllingn in wging komn n komt vrvolgns in n rivir trht. Doorat ht rivirwatr mt stnn gaat stromn, vint r rosi plaats. 2 a A3, B4a, C1, D2 Valln gstnt, rgstorting, puinlawin. Pagina 11 van 23

12 Morstromn. Morstromn ontstaan alln als r ikk vrwringslagn zijn i vrvolgns vrzaig rakn mt rgnwatr. In ht hooggrgt is ht t stil voor ikk vrwringslagn. 3 a voorjaar: 2+3, zomr: 1+3, hrst: 3, wintr: -. Wintr, an is gron vrorn n valt nrslag in vorm van snuw, r stroomt o wgt winig. Voorjaar, oor grot hovlhi smltwatr, n in zomr oor grot hovlhi nrslag. 4 a Door aarvrshuivingn n oorat rgnwatr at in rivirn trhtkomt ht mnmt. D turulnti. A3, B1, C2a Uitspraak 2 is onjuist; 1 n 3 zijn juist. In nnloop is stroomsnlhi zo laag at alln maar liht matriaal mt n klin korrlgroott kan worn vrvor. 5 a En shrijvn n n vrklarn vraag. 1 Amazon, tropish rgnwouklimaat; 2 Mississippi, zklimaat; 3 Kongo, tropish rgnwouklimaat + savannklimaat; 4 Huang H, stpp-, wostijn- n hooggrgtklimaat; 5 Jnisj, lanklimaat; 6 Gangs, zklimaat n savannklimaat 1 juist, 2 juist, 3 onjuist, 4 onjuist. 3 D rivir i ht minst watr vrvort stroomt oor n gi mt n stpp n wostijnklimaat. 4 D rivir i ht mst simnt vrvort stroomt oor n gi mt n stpp n wostijnklimaat. Oorzaak: in gin mt rog klimatn (1) n stil gin (2) is winig groiing waaroor vrwringsmatriaal nit wort vastghoun (oorzaak). Gvolg: hiroor kan ht vrwringsmatriaal gmakklijk oor win o rgnwatr in rivir trhtkomn (gvolg). En vrshijnsl in haar gograish ontxt plaatsn. 6 a Rivirrosi. Aarvrshuivingn. Rivirrosi n aarvrshuivingn Zijlings rosi. Pagina 12 van 23

13 g D zan n grinltjs i ht watr mnmt hn n shurn wrking. 1 n 2, zijlings. 9 Van rgn naar z 1 1 stuarium, 2 rosi, 3 ovnloop, 4 groot gtijnvrshil, 5 granit. 2 a Om t paln o its horizontaal ligt. Omat ht gi vrijwl vlak ligt. Omat z tlkns ovrstroomt raakt oor watr waarij n horizontaal liggn laag simnt ahtr lijt. D Guaalquivir. D Guaalquivir stroomt in nnloop oor n r gron gi: at ligt laag n is vlak. Doorat rivir hir ikk lagn simnt nrlgt. 3 a Dlta Ero: lta; Taag: stuarium Ero: Millans Z; Taag: Atlantish Oaan B 4 a A2, B4, C3, D1 1 simntati, 2 wgzakkn, 3 simntati, 4 simnt onr ruk, 5 in lkaar rukkn, 6 aan lkaar plakkn, 7 simntgstnt. Als n rivir langzamr gaat stromn zal rst ht zwaarst matriaal mt grootst korrlgroott, grin, simntrn. Pas ij laagst stroomsnlhi zal ht lihtst matriaal mt klinst korrlgroott, kli, simntrn. D normal watrstan is, an lijt ht watr innn ing van rivir. Ht snlst ij 1 omat ht aar ht ipst is n ht langzaamst ij 3 omat onip om vl rmmn invlo ht op stroomsnlhi. Bij 1 voornamlijk grin, ij 2 voornamlijk zan n ij 3 voornamlijk kli. Pagina 13 van 23

14 5 a Aan gron klur. Los simnt > gron, gstnt > gl, ig, ruin, nzovoort. In ht oostn, aangzin zom sts ipr komt t liggn. 6 a Simntati. Dankzij vrwring n rosi is zan n grin ontstaan. ± jaar. Simntati n aling van (z)om. Ht wgzakkn van ht gi wort gompnsr oor vorming van niuw simntlagn. a = los simnt, = vast gstnt, = vast gstnt. 10 Rivirn in Duitslan n Marokko 1 a A, D Ja, hogr nrslag n lagr tmpraturn in Duitslan zorgn r voor at Rijn vl watr vrvort n ht lanshap groi is i.t.t. ij Dra in Marokko. 2 a A2, B1, C3 Vir. 3 a Bron 42 Bron 44 Bron 41 n 42 Bron 44 Bron 44 Bron 44, omat hir n r al mt n vlakk alom ligt. 4 a In noorlijk rihting. 3 B, C, E, F Bron 44 > plaats 1, ron 41 > plaats 2, ron 42 > plaats 3. Pagina 14 van 23

15 Als j juist rgls ht gkozn ij vraag h j n onjuist volgor gkozn. D juist ligging is: ron 40: plaats 1, ron 39: plaats 3, ron 38: plaats 2. C g Ht Rijnal tussn Basl n Mainz is ontstaan oor tw rukn in aarkorst. D slnk, ht gi tussn rukn, is naar nn gzakt n aar stroomt Rijn. h Vrshijnsln in hun gograish ontxt plaatsn n vrshijnsln shrijvn n analysrn oor rlatis t lggn tussn ht ijzonr n ht algmn. 5 a Bron 48 D riviring is hir rr n ht lanshap romhn is lagr. Bron 45 Bron 48 Bron 45, 46 n 47 Ht zijn gin mt stil hllingn n winig groiing. 6 a Er liggn vl rooggvalln zanankn in riviring. In zomr valt r zo winig nrslag at ing grotnls roogvalt. 7 a Dan is r n hog vramping n nrslag is zr laag. D hogr vramping. Doorat r sts mr zijrivirn op hoorivir uitkomn vrvort rivir sts mr watr. C Voor Rijn glt rgl; in ht hl stroomgi van Rijn valt ht hl jaar nrslag. Voor Dra glt rgl nit aangzin Dra al zijn watr uit ht Atlasgrgt haalt; langs ht grootst l van Dra rgnt ht nit. D nnloop is zls gstippl wat wil zggn at z rivir slhts n l van ht jaar stroomt. 8 a Op ron 43, 47 n 48 zijn vlakk aloms t zin. Op ron 41, 42, 45, 46 n 47. Hir is gn, o n prkt stuk vlakk alom t zin, maar wl n V-al n an snijt rivir nog in. D Dra. Ht lanshap langs Dra is zo roog at r winig groiing is om gron vast t houn. Wannr an in najaar o wintr n ors rgnui in ht rliërijk gi valt, komt al ht matriaal in wging n wort naar rivir vrplaatst zoat i vl simnt mot vrvorn. D Rijn, z rivir ht n vl grotr gron gi. En stuarium. Pagina 15 van 23

16 Ja, aangzin langs kust van Atlantish Oaan grot vrshilln tussn n vlo voorkomn n ophoping van simnt hiroor ij rivirmoning wort vrhinr. 9 a Rijn: 3,4; Dra: 1,2,5,6,7,8,9; Rijn n Dra: 5 1 In ht gi langs Dra is ht grotnls roog n hrsn wostijnomstanighn mt grot tmpratuurvrshilln tussn ag n naht. 2 In ht gi langs Dra zijn hllingn mstal ongroi n wgt los matriaal makklijk naar nn. 8 Omat Dra oor n roog gi stroomt, zijn alln i gin gron n vohtig i vlakij rivir liggn n mt irrigatiwatr rikt kunnn worn. 9 D Dra zal op paal momntn vl simnt krijgn oor aarvrshuivingn n t winig watr hn om ht allmaal t vrvorn. 11 D vorming n araak van grgtn 1 a n 1 xogn prossn 2 nogn prossn vrwring aarvingn rosi vulkanism simntati platntktonik hyrologish kringloop grgtvorming grgtaraak suuti intrusis 2 a Insolati: zonn-nrgi zorgt voor ht opwarmn n uitzttn van stnn. Vorstwrking: watr in vorstspltn smlt n vrist wr waarij ht uitzt. Rivirn spln n grot rol ij rosi n simntati n i makn l uit van hyrologish ylus i wort aangrvn oor zon. 3 a Fas1: simntati, vorming simntgstnt. Fas 2: suuti, vulkanism. Fas 3: plooiing, intrusis. Simntati. Intrusis n vulkanism n plooiing. Pagina 16 van 23

17 Fas 1. Bij araak van grgtn komt r niuw araakmatriaal shikaar, it is simnt. (oorzaak). Naat ht simnt rgns is agzt, kan ht wr ijragn aan opouw van n grgt in as 1 (gvolg). 4 a D uitsprakn 2, 5 n 6 zijn juist. 1 om van Grot Oaan; 2 Azië; 3 Arika. 1 wstlijk; 2 noorlijk; 3 naar lkaar to; 4 uit lkaar; 5 Alpin; 6 wst. Oral: Europa Azië, tijns Hrynish as. Saninavish Hooglan: Europa Noor-Amrika, tijns Calonish as. Appalahn: Noor-Amrika Arika, tijns Hrynish as. Arnnn: Noor-Europa Zui-Europa, tijns Hrynish as. Shots Hooglann: Europa Noor-Amrika, tijns Calonish as. Saninavish Hooglan n Shots Hooglann. 5 a A: jong grgt, hooggrgt; B: shil; C: ou grgt, milgrgt. A: Trtiair, B: pr-camrium, C: Caroon. A3, B1, C2a A3, B2, C5, D1, E4 Platntktonik. 6 a D wringn 2 n 5 zijn juist. Zowl nogn als xogn prossn aangzin alln als gvolg van ht samnspl tussn araak n opouw grgtn n rlië kunnn ontstaan. Enogn prossn; vorm van n ontinnt wort paal oor plaats waar ht grgt gvorm wort n at wort paal oor platntktonik. 12 D gstntkringloop 1 a Stollingsgstnt: akoln, stolln / simntgstnt: wgzakkn, samnprsn / mtamor gstnt: hog ruk/tmpratuur, omvormn. Pagina 17 van 23

18 A Basalt vormt zih zora lava aan ht aaropprvlak komt. Ht tmpratuurvrshil is an zo groot at ht stolln snl vrloopt. D 2 a Bron 7 granit: gvlkt zonr strutuur. Bron 7 asalt: onkr klur. Bron 30 granit: gvlkt zonr strutuur. Bron 40 shali: glaaghi. Bron 40 zanstn: glaaghi. Bron 40 onglomraat: loss korrls zihtaar. Simntgstnt knt glaaghi. Omat n iptgstnt zoals granit hl langzaam stolt (oorzaak) zijn minraln zo groot gworn at z zihtaar zijn (gvolg). En uitvloiingsgstnt, zoals asalt, stolt zo snl at zih r gn zihtar minraln kunnn vormn. 3 a B A2, B3, C1 Bij B n C, van mtamoros is sprak wannr ltjs nit alln aan lkaar plakkn maar juist vrvorm worn. Voor pros C, ht vormn van minraln, mot ruk (n tmpratuur) ht hoogst zijn. 4 a A4, B1, C2, D3 stollingsgstnt simntgstnt mtamor gstnt vulkanism intrusis suuti platntktonik vrwring rosi simntati grgtaraak hyrologish kringloop suuti grgtvorming platntktonik Dankzij platntktonik ontstaat r op plaatsn waar aarkorstplatn otsn suuti. Dz prossn zorgn rvoor at gstntn in ipt worn gslur n grgtvorming optrt. Hirij ontstaat in aarkorst n hog ruk n tmpratuur. 1 simntgstnt, 2 mtamor gstnt, 3 stollingsgstnt, 4 gn gstntvorming, 5 simntgstnt. Pagina 18 van 23

19 Plaats 3, oor otsing vint hir grgtvorming plaats, it lit tot vulkanism n intrusis. Plaats 4, aan oostkant van Zui/Amrika gurt winig omat r gn otsing plaatsvint, aarom ontstaat r gn gstnt. Plaats 5, ij moning van rivir hopn zih op zom simntn op i als z ik gnog zijn vranrn in simntgstnt. 5 a Als n gstnt wort agrokn, wort ht omgvorm tot n anr gstnt. 1 shali, 2 listn, 3 shist, 4 magma, 5 granit. 1>2, 2>3, 3>4 C, D 6 a Stollingsgstnt: nogn prossn, simntgstnt: xogn prossn, mtamor gstnt: nogn prossn. Stollingsgstnt: intrusi o vulkaan. Simntgstnt: zom. Mtamor gstnt: onr n grgt. 1 simntati, 2 kalkstn, 3 stollingsgstnt, 4 mtamoros. Door i prossn, z kunnn nit zonr lkaar aangzin simntgstnt ontstaat uit vrwrt stollingsgstnt. 13 Systm aar 1 a Door zuursto in t amn n CO 2 uit t amn. Door CO 2 op t nmn n zuursto uit t amn. D uitsprakn 2, 3 n 4 zijn juist. 2 a 1 hyrosr, 2 ip mantl, 3 uitn krn, 4 nrslag, 5 stijgn magma, 6 warmtprouti, 7 hyrologish kringloop, 8 ryling oaanom. A4, B3, C2, D1 Oorzaak: ankzij ht klimaatsystm vint r vrwring n rosi plaats. Gvolg: hiroor vrslijtn grgtn i ankzij platntktonik zijn gvorm. Oorzaak: ankzij platntktonik ontstaan r niuw grgtn n komt gstnt uit ipt aan Pagina 19 van 23

20 opprvlak t liggn. Gvolg: it gstnt gaat wr opniuw vrwrn waaroor CO 2 wort opgnomn n samnstlling van atmosr vranrt. 3 a D wringn 1 n 3 zijn juist. Atmosr, iosr n lithosr. 1 n 2 1 otosynths, 2 oo plantnmatriaal hoopt zih op onr watr, 3 nkl honrn mtrs wgzakkn, 4 nkl kilomtrs wgzakkn, 5 opgravn n vrrann, 6 ophing oor grgtvorming, 7 rosi van ovnliggn lagn, 8 vrwring van stnkool. 4 opgravn n vrrann jaar. 4 a Stnkool n kalkstn. Stnkool uit plantnrstn n kalkstn uit rstn van algn n shlpn. n nummr van prossn pijln lithosr < > atmosr 3 vulkanism, vrwring atmosr < > hyrosr 4 vrampn, opnam oor oaanwatr atmosr < > iosr 1 otosynths, amhaling oor plantn, vrrottn van plantn iosr > lithosr 2 wgzakkn, samnprsn, mtamoros hyrosr < > lithosr 5 simntati van rstn van algn n shlpn lithosr > lithosr 6 suuti Fotosynths, vrwring, opnam oor oaanwatr. Vulkanism, vrampn, amhaling oor plantn, vrrottn van plantn. 5 a Tognomn: zonn-intnsitit, koolstoghalt van lithosr. Agnomn: CO 2 -onntrati van atmosr, roikast. Glijk glvn: laarhi van aar. Wissln: tmpratuur. 1 lang trmijn, 2 lang trmijn. Pagina 20 van 23

21 D zon n krn van aar. 6 a D wringn 2 n 3 zijn juist. Eign antwoor. 1 zon n warmt uit krn, 2 lvn organismn, 3 ht laar houn van aar, 4 koolstokringloop, 5 gstntkringloop, 6 systm aar, 7 samn. 14 Grgtn n gstntn in Duitslan n Marokko 1 a Bron 59 n 63 n ron 61 n 65. Alpn: hooggrgt jong grgt, Zwart Wou: milgrgt ou grgt, Hog Atlas: hooggrgt jong grgt, Anti-Atlas: milgrgt ou grgt. In ht Zwart Wou n Anti-Atlas. Dz grgtn zijn ht mst aangtast oor vrwring n rosi. hoogt hoogst top hooggrgt/ milgrgt grgtvormn as jong o ou grgt Duitslan (GB 102/ B) Alpn 2962 mtr hooggrgt Alpin as jong Birs Wou 1456 mtr milgrgt Hrynish as ou Zwart Wou 1160 mtr milgrgt Hrynish as ou Eil 747 mtr milgrgt Hrynish as ou Harz 1142 mtr milgrgt Hrynish as ou Ertsgrgt 1214 mtr milgrgt Hrynish as ou Marokko (GB A) Rigrgt 2456 mtr hooggrgt Alpin as jong Hog Atlas 4165 mtr hooggrgt Alpin as jong Anti-Atlas ±2500 mtr milgrgt Hrynish as ou Anti-Atlas. Howl ht grgt agsltn is, ht ht n hoogt van ovn 1500 mtr waaroor ht oiil n hooggrgt is. Maar at is wr nit in ovrnstmming mt ourom. 2 a Bron 60: simntgstnt, ossiln zijn uilijk zihtaar. Bron 62: simntgstnt, r is glaaghi zihtaar. Bron 60: stollingsgstnt, ht zijn ongorn vlkkn (minraln) zonr glaaghi. Bron 62: simntgstnt, ossiln zijn zihtaar. Pagina 21 van 23

22 A Bron 60: z. Bron 62: moras. Bron 64: vloiar magma. Bron 66: z. Op plaatsn waar simntgstntn liggn, lag vrogr z n op plaatsn waar stollingsgstnt ligt is glilijk aan n grgt gvorm at r rst nit was. 3 a Z. Ht is gplooi n omhooggkomn. Trtiair. Krijt. Enogn. 4 a Uitzoomn. Grgtvorming wort vroorzaakt oor platntktonik n at is pas zihtaar op ht nivau van ontinntn. Convrgnt. Caroon, ± 300 miljon jaar gln. 200, 300, noorwstn, onvrgnt. Grotr. 5 a 1 Marokko, 2 Duitslan, 3 Marokko, 4 Duitslan, 5 Marokko, 6 Duitslan. B Noor: laaglan, los matriaal, simntati; zui: mil- n hooggrgt, gstnt, vrwring n rosi. Ht loss matriaal in ht noorn is akomstig uit ht zuin waar ht oor vrwring n rosi ht ijgragn aan ht vrslijtn van grgtn. Rivirn hn ht van ht zuin naar ht noorn gtransportr. 6 a 1 Arika n Europa, 2 Italië n rst van Europa. Ht wissln van shaalnivau. Pagina 22 van 23

23 Oorzaak: tijns vorming van kalkstn hn algn n shlpirn CO 2 uit ht watr opgnomn. Dz CO 2 was akomstig uit atmosr. Na ht astrvn zijn ovrlijsln op om van n z opgstapl n vrvolgns samngprst tot gstnt. Gvolg: CO 2 is uit atmosr vrwnn n vastglg in lithosr. Op oto zijn gvolgn van rosi t zin. D U-vorm van ht al vrraat at ht al oor n gltsjr is uitgshuur. 7 a In ht ruinkool van ron 62 kunnn ossiln voorkomn van plantn n omn aangzin ruinkool aaruit is samngstl. Ht gstnt in ron 64 is n iptgstnt n is gvorm onr omstanighn waar gn lvn wzns kunnn lvn. Daarom komn aar gn ossiln in voor. D vrwring van ruinkool lit tot n tonam van CO 2 -onntrati in atmosr aangzin koolsto in ruinkool oxirt tot CO 2. Bij vrwring van ht stollingsgstnt in ron 64 wort CO 2 opgnomn uit atmosr. Van ht gstnt in ron 64 zulln simntn rgns anrs trhtkomn. Van ruinkool in ron 62 lijt nits ovr, alls oxirt. D ruinkool in ron 62 wort aggravn om t vrrann in lktriititsntrals. Hiroor vrsnlt ht vrwringspros norm n komt CO 2 vrsnl in atmosr. SAMENVATTING 1 a Bij onvrgrn plaatrann: 2, 3, 5, 6, 7, 8; ij ivrgrn plaatrann: 1, 4, 9. A = zonn-nrgi, B = warmt uit krn. 1: vrwring, puinwaairs, rosi. 2: ovrstromingsvlakt, lta, simntati, vorming simntgstnt. 3: intrusis, onvrgrn plaatran, ophing, plooiing van gstnt. 4: gi zakt wg. 1: vrwring, rosi, hyrologish kringloop, 2: suuti, grgtvorming, 3: intrusi, vulkanism, grgtvorming. Pagina 23 van 23