ZIJN WE NU WEL OF NIET INNOVATIEF? "PROBLEEM IS DAT WE INTROVERTE BRANCHE ZIJN"

Transcriptie

1 Ledenmagazine van Bouwend Nederland Juni 2016 DE OUDSTE BOUWER VAN NEDERLAND BART KNAAPEN: "365 JAAR BRENGT EEN BEPAALDE DRUK MEE" ZIJN WE NU WEL OF NIET INNOVATIEF? "PROBLEEM IS DAT WE INTROVERTE BRANCHE ZIJN" WAAR ZIJN DE VROUWEN? "POSITIEVE DISCRIMINATIE IS OOK DISCRIMINATIE"

2 2 BOUWENDNL Juni 2016 INHOUD in dit nummer 27 CROWD- COACHING BIEDT ALTERNATIEVE FINANCIERING SOELAAS? Leden en experts reageren Meer...> 37 VANUIT DE KLANT BEZIEN "DE WEG NAAR POSITIEF RESULTAAT IS VAAK ONNODIG LANG" "Nog beter naar elkaar luisteren" Meer...> EN VERDER... BouwendNL is het verenigingsmagazine van Bouwend Nederland. In het magazine is informatie te vinden over activiteiten van de vereniging, ontwikkelingen in de sector en onderwerpen die van belang zijn voor de bedrijfsvoering van de leden. De inhoud geeft invulling aan de missie van de vereniging, namelijk het binden, boeien en verenigen van de leden. Omslag: Dag van de Bouw 2016 Foto: RauwCC 4 BOUW IN BEELD DIJKVERBETERING KINDERDIJK 7 NIEUWS 20 PITCH NIEUW INITIATIEF ZOEKT VOLGERS 22 HET OUDSTE FAMILIEBEDRIJF VAN NEDERLAND 28 INNOVATIE TRILLINGVRIJ HEIEN 30 OP STAP MET FRIES EN YURI KIONTKE 32 RECENSIES BOEK EN DIGI

3 INHOUD Juni 2016 BOUWENDNL 3 COLUMN MAXIME VERHAGEN ECHT GELD VOOR ECHTE WEGEN. 46 VEILIGHEID BORGEN IN BESTEK "Ondergeschoven kindje" Blijkt uit onderzoeken Movares en Rijksvastgoedbedrijf Meer...> 33 BIJZONDERE BAND OP BEZOEK BIJ DE OLDE WERKPLAATS 34 QUOTUM MEER VROUWEN IN DE BOUW? 38 ENERZIJDS, ANDERZIJDS INNOVATIEF OF NIET? MANAGEMENTVRAGEN AAN DICK SINGERLING 42 TEUS DE WIT NIEUWE VOORZITTER SOMA COLLEGE 47 DE MAAND VAN MAXIME 49 DE MENING VAN JAN SLAGTER 50 BIJEENKOMSTEN REGIO S 52 BOUW IN BEELD HOCKEYCLUB ORANJE-ZWART Juist op de dag dat de langste file van het jaar is gemeten (757 kilometer), roepen 24 organisaties de minister president op om meer aandacht te geven aan onze infrastructuur. Daaronder EVO, TLN, Schiphol, ANWB en ja, ook Bouwend Nederland. In de brief roepen we dit en het komend Kabinet op om aanzienlijk meer aandacht te geven aan onze mobiliteit. Geld is nodig voor meer verbindingen en betere doorstroming op zowel de weg, het spoor, op het water, in de lucht en fietspaden. Mind you, er is tot en met 2028 al 26 miljard euro bezuinigd op de begroting van Infrastructuur en Milieu! Projecten zijn vertraagd, onderhoud is versoberd en er is geen vrije ruimte meer om nieuwe knelpunten aan te pakken. Kortom, de bereikbaarheid is in gevaar! Al vaker heb ik aangegeven dat onze mobiliteit toeneemt naarmate het weer beter gaat met de economie. En bijna net zo vaak kreeg ik het verwijt dat ik alleen maar lobby voor meer werk voor onze leden. Wij van WC Eend, werd me verweten. Daar zit natuurlijk een kern van waarheid in, maar is veel te kortzichtig. We hebben immers allemaal baat bij een goed wegennet. Dat geldt voor véél ondernemers, of ze in de detailhandel, transport of in de bouw zitten. Willen we groeien, en ik neem aan dat we nog steeds een ambitieus land zijn, dan zullen we ook moeten investeren. Er is simpelweg meer geld nodig voor de versnelde aanpak van weginfrastructuur, een betere bediening van sluizen en bruggen, kwalitatief hoogwaardiger spoorvervoer en excellente fietsvoorzieningen. En met meer geld bedoel ik niet een boekhoudkundige truc, geen administratieve verlenging. Echt geld, voor échte wegen. <

4 BOUW IN BEELD

5 Dijkverbetering Kinderdijk-Schoonhovenseveer Vanaf 2013 voert Combinatie Dijkverbetering Molenwaard (CDVM) tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer een flinke dijkverbetering uit. Om op die manier de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden ook in de toekomst te blijven beschermen tegen overstromingen. Een aanzienlijk deel van de waterkering voldeed al langer niet meer aan het vereiste veiligheidsniveau. Om het dijkvak tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer weer op sterkte te krijgen, zijn er de laatste jaren verschillende verbetermaatregelen toegepast. Tijdens de Dag van de Bouw zullen er bouwactiviteiten op meerdere locaties te zien zijn. Er wordt op dat moment onder andere gewerkt aan de boorpalenwand, de diepwand, grond oplossingen en de speciale klimaatdijk. PROJECTMANAGEMENT Mourik Groot-Ammers OPDRACHTGEVER Waterschap Rivierenland PERIODE Oktober 2013 t/m juli 2017 AANNEEMSOM 59 miljoen euro ONTWERP Iv-Infra DIJKVERSTERKINGSLENGTE 10 kilometer Dit project is op 4 juni opengesteld voor bezoekers aan de Dag van de Bouw. Foto Cees van der Wal

6 Renault PRO+ Bedrijfswagens van Renault bieden u een compleet antwoord op maat Renault MASTER Nu vanaf ,- Ledenkorting: 28% Renault TRAFIC Nu vanaf ,- Ledenkorting: 27% Renault KANGOO Nu vanaf ,- Ledenkorting: 25% Renault KANGOO ZE Nu vanaf ,-* Ledenkorting: 5% * Exclusief batterijhuur. Genoemde vanafprijzen zijn excl. btw, bpm, verwijderingsbijdrage, leges en kosten rijklaar maken. Bedragen zijn afgerond op hele euro s. Getoonde modellen kunnen afwijken van standaarduitvoering. Op elke nieuwe Renault Bedrijfswagen geldt een fabrieksgarantie van 2 jaar zonder kilometerbeperking en 12 jaar plaatwerkgarantie (op Master 6 jaar). Drukfouten, prijs- en specificatiewijzigingen voorbehouden. Voor meer informatie en/of de voorwaarden bel gratis of kijk op renault.nl. Min./max. verbruik: 4,2-9,5 l/100 km. Resp. 23,8-10,5 km /l. CO g/km. renault.nl

7 NIEUWS Juni 2016 BOUWENDNL 7 8,5 De werkvoorraad van hoofdaannemers in de bouw bereikte in maart het hoogste niveau sinds het uitbreken van de crisis in de zomer van 2008, zo blijkt uit de jongste conjunctuurmeting van het EIB. Dit geldt echter niet voor alle sectoren. De infrasector heeft wat meer moeite om de weg naar boven weer te vinden, maar het ondernemersvertrouwen verbetert wel. De gemiddelde werkvoorraad van woningbouwers kwam in maart uit op 8,5 maanden, die van utiliteitsbouwers op 7,9 maanden. In beide sectoren zagen de ondernemers de orderboeken in maart een halve maand dikker worden. Het hoogste niveau werd in de woningbouw bereikt in maart 2008 (9,9 maanden) en in de utiliteitsbouw een maand later (8,7 maanden). Kijk op bouwendnederland.nl/nieuws voor meer informatie VOLANDIS OPVOLGER VAN FUNDEON EN ARBOUW Op 1 juli aanstaande houden Fundeon en Arbouw op te bestaan. Sociale partners willen een meer integrale aanpak als het gaat om gezond, veilig werk en de ontwikkeling van werknemers. Zij hebben daarom besloten tot een nieuwe organisatie te komen. aan de slag te gaan. Op bouwendnederland.nl/nieuws vindt u uitgebreide informatie over wat Volandis voor uw situatie kan betekenen. Op 1 juli 2016 start Volandis, het kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in de bouw- en infrasector. Volandis richt zich op het optimaal ondersteunen van werknemers en werkgevers bij hun invulling van duurzame inzetbaarheid. En daagt hen uit hier zelf mee BOUWENDNL ZOEKT DEELNEMERS BouwendNL is het magazine voor en door ondernemers en managers in de bouw. In veel van de rubrieken geven leden hun mening of reageren op (markt)ontwikkelingen. Wilt u dat ook? Graag! Meldt u aan via redactie@bouwendnederland.nl als u bijvoorbeeld een keer een recensie wilt schrijven, een probleem voor crowdcoaching heeft of juist wilt reageren op een stelling. Maar ook als u een bijzondere band heeft met een voorwerp uit uw bedrijf, een opvallend initiatief hebt genomen of een mooie innovatie wilt presenteren.

8 SCHOUWEN VANACHTER UW BUREAU MET ACTUEEL BEELDMATERIAAL! ALS BOUWEND NEDERLAND LID ONTVANGT U 15% KORTING OP AL ONZE PRODUCTEN EN DIENSTEN.

9 NIEUWS Juni 2016 BOUWENDNL 9 COLUMN JOOST FIJNEMAN BOETE BIJ VERKOOP UTILITEIT ZONDER LABEL INNOVATIE AANBESTEDEN? Sinds 1 januari vorig jaar is er al controle, maar met ingang van vorige maand mag de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) daadwerkelijk boetes opleggen als er geen definitief energielabel aanwezig is bij de verkoop, verhuur en oplevering van utiliteitsgebouwen, zoals kantoren en winkels. Zo n boete kan oplopen tot maximaal euro. Eigenaren die van plan zijn hun gebouw te verkopen en geen boete willen riskeren, doen er daarom verstandig aan een gecertificeerd bureau opdracht te geven een energielabel op te stellen. Meer informatie op bouwendnederland.nl INSCHRIJVEN VOOR GLAS AWARD Voor de achtste maal wordt de tweejaarlijkse Glas Award uitgereikt aan Nederlandse- en Belgische bedrijven. Dat gebeurt op 9 november tijdens de SGA Vakdagen te Gorinchem en wordt gedaan door Maxime Verhagen. De Glas Award wordt toegekend aan een bijzondere toepassing van vlakglas, een innovatief product of een spraakmakend proces of initiatief in de vlakglassector. Maar ook product- of organisatorische innovaties, evenals elk ander succesvol initiatief (bijvoorbeeld ter promotie van de toepassingen van vlakglas in het in- of exterieur) worden verzocht om te schrijven. Hiervoor kan een Innovatie Award gewonnen worden. Inschrijven kan tot 1 september. Meer info en aanmelden: glasbrancheorganisatie.nl/ 3,2 PROCENT CO 2 -REDUCTIE Bouwbedrijven die gecertificeerd zijn voor de CO 2 -Prestatieladder realiseren 3,2 procent CO 2 -reductie per jaar. Dit terwijl de landelijke trend is dat CO 2 -emissies juist toenemen. Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen Kijk op infrasite.nl/news Zonder innovatie vaart niemand wel. Je moet blijven leren, blijven optimaliseren, met nieuwe ideeën blijven komen. Zo blijf je in beeld bij je klant. En die zal doorgaans ook bereid zijn voor die nieuwe en betere inzet te blijven betalen. Tot zover de theorie voor een wereld zonder aanbesteden. Maar in de andere wereld blijkt dat aanbestedingen vaak dodelijk zijn voor innovatie. Want innovatie kun je per definitie niet voorschrijven. En dus weet je als opdrachtgever niet wat je krijgt. Misschien wel iets wat helemaal niet wilt hebben En dus komt er toch vaak een bestek. Of een vraagspecificatie. Waarin veel is dichtgeregeld. Zodat er aanbiedingen komen die goed vergelijkbaar zijn. En waarbij innovatie is teruggebracht tot een leuk idee voor SROI of omgevingsmanagement. Niet per se fout, maar op technisch vlak zet dit nauwelijks zoden aan de dijk. Zeker bij minder grote projecten. Het kan ook anders. Als je gunt op innovatief vermogen. En dus niet op de concrete invulling van het project zelf. Na gunning is er dan ruimte voor alle mogelijke innovatie. En als dat goed afloopt, volgt de opdrachtverlening voor de realisatie. De aanbesteding eindigt dan dus niet met een definitieve aanbieding, maar met een belofte. Dat klinkt misschien irreëel en zweverig. Maar dat hoeft het niet te zijn. Als de voorwaarden voor de uiteindelijke opdrachtverlening maar vast liggen. In de vorm van een maximale prijs. En als de gewenste prestaties maar duidelijk zijn. Eindelijk komen dat de kaarten open op tafel. Want wat volgt is een 1-op-1- gesprek, waarbij opdrachtgever en opdrachtnemer zich samen over de invulling van het project buigen. Noem het BVP. Noem het Bouwteam. Noem het Innovatiepartnerschap. Noem het zoals je wilt. Maar weet dat hier de sleutel ligt voor innovatie bij aanbestedingen! <

10 10 BOUWENDNL Juni 2016 NIEUWS JUBILEUM Bouwend Nederland feliciteert de volgende leden met de viering van hun jubileum: 3 juni 100 jaar Bouwbedrijf van Oijen Boxmeer 27 mei 50 jaar Aannemersbedrijf J.M. Putter Leeuwarden 3 juni 40 jaar Sinkegroep Kruiningen Bouw garage ligt stil door meerkoet De bouwers van een parkeergarage onder de Amsterdamse Boerenwetering ondervinden hinder van een broedende meerkoet, die niet mag worden gestoord. De moederkoet heeft sinds kort een nest gebouwd in de rietkraag langs de Hobbemakade. De nestelende vogel wordt beschermd door strenge milieuwetgeving, waarin staat dat het broedsel niet verstoord mag worden. Een ecoloog heeft de situatie in Amsterdam-Zuid ter plekke beoordeeld, en geconstateerd dat de damwanden, zolang de vogel er nestelt niet in de grond gestampt mogen worden. Pas als de eieren uitgekomen zijn, en de kuikens kunnen zwemmen, gaan de werkzaamheden verder. Stadsdeelbestuurder Paul Slettenhaar heeft zich bij de kwestie neergelegd. Ik was zeer verrast door het stilleggen van de voorbereidende werkzaamheden. Maar we hebben helaas de flora- en faunawet te respecteren, aldus Slettenhaar. Een zegsman bevestigt desgevraagd dat er nog geen inschatting gemaakt kan worden van de financiële gevolgen van de vertraging. NIEUWE LEDEN Bouwend Nederland heet onderstaande nieuwe leden van harte welkom bij de vereniging. Organisatie Vestigingsplaats Sectie Aannemersbedrijf Laarakkers-Wijnhoven Wanroij Bouw klein Aannemingsbedrijf Rijssemus Zuid-Beijerland Bouw klein Aelbers Groep B.V. Doetinchem Bouw midden Alert Bouw & Brandwering B.V. Volendam Bouw klein Bouwbedrijf Bijkerk B.V. Leerdam Bouw klein Bouwbedrijf Jonker & Meijerhof Oudorp NH Bouw klein Bouwbedrijf Tollenaar Leersum Bouw klein Dakdekkersbedrijf Van Diepen B.V. Spanbroek Bouw klein De Ruiter Grondwatertechniek B.V. Haarlem Bouw klein Decombibouw B.V. Beverwijk Bouw klein Dekker-Bouw Zaandam Bouw klein Faber Personeelsdiensten Bouw BV Amersfoort Bouw midden Frans van Erp Glaswerken B.V. Oss Bouw klein Halö Bouwbedrijf Hoek Van Holland Bouw klein Kramer's Holding B.V. Sint Nicolaasga Bouw klein L en W Bouw B.V. Walterswald Bouw klein Oranje Bouwgroep B.V. Capelle a/d IJssel Bouw klein Sparbouw Vrouwenpolder Bouw klein Stevens Bouw B.V. IJsselsteyn LB Bouw klein Unsal Infratechniek B.V. Barendrecht Infra klein Van Amerongen Bouw Maarn Bouw klein Zwaluwe Bouw- en Aannemingsbedrijf B.V. Made Bouw groot

11 NIEUWS Juni 2016 BOUWENDNL 11 COLUMN AFDELINGSVOORZITTER VERGUNNINGVERLENING WONINGBOUW HAPERT OP- EN VERBOUWEN In het eerste kwartaal van dit jaar hebben gemeenten nog geen 10 duizend vergunningen verleend voor de bouw van nieuwe woningen, zo blijkt uit de jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Een jaar geleden waren dat er nog ruim 15 duizend. Niet alleen werden er minder vergunningen verstrekt voor huurwoningen, ook de koopsector moest een behoorlijke stap terug doen. Het vergunningenniveau ligt al weer enige maanden onder de 50 duizend op jaarbasis. Volstrekt onvoldoende om aan de toenemende woningvraag te voldoen. Een aantal jaar geleden spraken we binnen Bouwend Nederland met elkaar af de verbinding met onze leden te vernieuwen. Als afdeling moesten we daar vorm aan geven, maar hoe? Gouwe en Rijnstreek was met tachtig leden een relatief kleine afdeling. We hebben geen eigen gebouw of een voltijd secretaris. Wilden we als bestuur meer tijd stoppen in organisatorische zaken, waardoor er minder tijd over zou blijven voor de inhoud? Nee: ik vind het onze kerntaak om onze leden te informeren over kansen en veranderingen in de markt en regelgeving, maar ook over thema s als EMVI, nul-op-de-meter en ketensamenwerking. STRATEGISCHE ISSUES "Negen van de tien bouwdirecteuren hebben het in de bestuurskamer regelmatig tot voortdurend over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. In andere sectoren worden deze specifieke strategische issues veel minder vaak genoemd." Strategy Trends 2016 Beerenschot Kijk op cobouw.nl De oplossing lag in verdere integratie met Bouwend Nederland. Het geld dat we normaal als afdeling kregen, blijft nu in Zoetermeer. Bouwend Nederland voert hiervoor onze secretariële en penningmeestertaken uit en neemt zo alle organisatie rond bijeenkomsten uit handen. Dat biedt veel voordelen. Als afdelings bestuur concentreren we ons nu op de inhoud en thema s. Bouwend Nederland beschikt over een groter bestand sprekers en geeft zo nieuwe invulling aan onze bijeenkomsten. Onze bestaande tegoeden zijn ondergebracht in een stichting, die daarnaast zorgt voor de sociale invulling van de afdeling. Door deze integratie zijn alle leden van Bouwend Nederland binnen ons gebied automatisch ook lid van de afdeling en welkom op onze bijeenkomsten. Hierdoor hebben we nu zo n honderd leden. De boodschap die ik wil meegeven: dat de crisis voorbij is, betekent dat we weer kunnen opbouwen. Maar we moeten ook verbouwen: op nieuwe ontwikkelingen inspelen en ons zo als ondernemer, bedrijf, afdeling en sector blijven onderscheiden. < Rob van den Oudenrijn Directeur Van Den Oudenrijn Aannemersbedrijf en Timmerfabriek, Bodegraven Voorzitter Bouwend Nederland afdeling Gouwe en Rijnstreek

12 ZOMER ACTIE! Inruilactie track & trace systemen: Uw huidig systeem is geld waard! In juni, juli en augustus krijgt u van GPS-Buddy een scherpe inruilpremie voor uw bestaande track & trace units bij aanschaf van de nieuwste XL systemen. Bovendien krijgt u iedere tweede inbouw gratis. Dat levert u meteen veel extra voordeel op: Inruilmogelijkheid alle merken track & trace systemen Tweede inbouw gratis (twv 95,-) XL systemen voorzien van Keurmerk RitRegistratie Medewerkers identificatie conform Bouw & Infra cao Fiscaal sluitende kilometerregistratie Daarnaast biedt GPS-Buddy u: Zeer uitgebreide rapportages Systemen en diensten flexibel uit te breiden Brandstofanalyse Planningsmodule Digitale tachograaf Groener rijden Redenen om nu in te ruilen: Nieuwe platform met vele voordelen U betaalt alleen voor wat u gebruikt Duur maatwerk niet nodig! Voor meer informatie verwijzen we u naar * Aan de inhoud van deze advertentie kunnen geen rechten worden ontleend. Deze actie is geldig van 1 juni t/m 31 augustus 2016.

13 NIEUWS Juni 2016 BOUWENDNL 13 BARST! Een glasbedrijf was benaderd door een hotel met het verzoek om een bestaande hardglazen deur (niet geleverd door het glasbedrijf) recht te hangen, omdat de deur enigszins klemde. Het glasbedrijf ging er naar toe en ging aan de slag. Bij de werkzaamheden barstte de deur. Het hotel stelde nu het glasbedrijf aansprakelijk, en wenste een nieuwe deur geleverd te hebben. Lees de afloop op bouwendnederland.nl/nieuws/ ROADTRIP MAXIME VERHAGEN INNOVATIEVE BOUW IN BEELD Maxime Verhagen maakte afgelopen week een road trip in een Tesla naar de meest innovatieve bouwprojecten van Nederland. In de auto ging hij in gesprek met innovators uit de bouw, aanverwante sectoren en bekende Nederlanders. Verhagen deed dit in het kader van de actieweek De Bouw maakt het SLIM, die werd georganiseerd van 30 mei tot en met 3 juni. Aansluitend was op zaterdag 4 juni de Dag van de Bouw, waarop iedereen kon zien hoe innovatief de Nederlandse bouw- en infrasector zijn. Bij de verschillende projecten gingen Maxime en zijn gasten in gesprek met ondernemers uit de bouw- en infrasector en experts uit verwante sectoren. Verhagen: De bouwsector heeft de oplossingen in huis om Nederland mooier en slimmer te maken. Deze zijn vaak De volgende projecten werden bezocht: onvoldoende bekend bij de politiek en het grote publiek, waardoor ze niet snel genoeg op grote schaal worden ingezet. Daarom vragen wij hier aandacht voor met deze week De Bouw maakt het SLIM. Filmpjes van de gesprekken werden nog dezelfde dag online gezet. Ze zijn te vinden opbouwendnederland.nl/debouwmaakthetslim Uitreiking Innovatieprijs Op donderdag 2 juni reikte Maxime Verhagen een innovatieprijs uit aan de leerlingen van een technasium. Deze leerlingen zijn al geïnteresseerd in techniek. Aan Bouwend Nederland, en vooral de leden van Bouwend Nederland, is het de uitdaging om te laten zien dat juist de bouw- en infrasector zitten te springen om gemotiveerde opgeleide jongeren. Daarom is aan de leerlingen van technasia gevraagd om, met de Themakaart Bouw in de hand, de gebouwde omgeving te onderzoeken. De jury bekijkt de inzendingen naar het vernieuwende aspect, de maatschappelijke relevantie en de toepasbaarheid. Maandag 30 mei Smart mobility: Automotive Campus Helmond, een internationale hotspot, ontmoetingsplek en vestigingslocatie op het gebied van automotive. Het bezoek staat in het teken van de impact van de zelfrijdende auto. Smart Materials: Solliance & SEAC High Tech Campus Eindhoven. Solliance is een researchinstelling naar de nieuwe generatie PV-cellen (opwekken zone-energie). SEAC is een onderzoeksinstelling die zich specialiseert in het verbreden van de toepassing van PV-cellen in de gebouwde omgeving. Dinsdag 31 mei Smart Materials: Zorgcomplex de Wende in Overasselt is een oude boerderij die met duurzame materialen stijlvol is verbouwd tot een prachtige zorgwoning. Deze biedt woonruimte aan 6 oudere mensen met een psychogeriatrische zorgvraag. Smart environment: Dijkverbeteringsproject Kinderdijk-Schoonhoven van Waterschap Rivierenland. Het project wordt uitgevoerd in het kader van de hoogwaterbescherming (invloed van klimaatverandering) en kent een grote mate van inpassingsmaatregelen ten aanzien van de omgeving. Woensdag 1 juni Smart Buildings: Langer thuis wonen Gorredijk. Pilotproject in het kader van langer thuis wonen. In een bestaande rijwoning zijn diverse installatietechnische en bouwkundige ingrepen gedaan om het langer thuis wonen van zorgbehoevende ouderen mogelijk te maken c.q. met de mogelijkheden hiertoe te experimenteren. Smart Business en Smart energy: Entrance en BuildInG in Groningen. Entrance is een hotspot voor zaken en innovatie op energiegebied. BuildInG is een innovatiecentrum voor aardbevingsbestendig en innovatief bouwen. Donderdag 2 juni Uitreiking innovatieprijs aan de leerlingen van een technasium. Vrijdag 3 juni Smart Construction: Bezoek aan de installatietechnisch opgetuigde Heijmans ONE-woning in FabCity op het Java-eiland in Amsterdam. Heijmans ONE is een prefab-concept voor verplaatsbare, volledig ingerichte woningen voor alleenstaanden. Deze woning is daarnaast opgetuigd met diverse innovatieve installatietechnieken, waaronder de Tesla Powerwall.

14 14 BOUWENDNL Juni 2016 BOUWTOTAAL Tekst prof. dr. ir. Jos Lichtenberg BOUWPROCES BOUW TOTAAL LEAN SAMENWERKEN Ketensamenwerking is een modebegrip. Maar de keten is complex vanwege de versnippering in functies en veel MKB bedrijven. Vanaf de oudheid tot voorbij de middeleeuwen, toen we overigens ook voor opdrachtgevers (bouwheren) serieuze bouwwerken als kathedralen en gemeentehuizen realiseerden, deden we dat met een betrekkelijk eenvoudige organisatie. Een bouwmeester (ontwerper en realisatieverantwoordelijke) als eindverantwoordelijke in het centrum, bediend door een beperkt aantal leveranciers (gilden) uit de directe omgeving. Denk aan timmerbedrijven, glazeniers, smeden, metselaars en beeldhouwers. Deze maakten doorgaans gebruik van materialen uit de directe omgeving; buitengewoon duurzaam dus. Versnippering Hoe anders is het nu, waar we sinds de industriële revolutie de versnippering hebben ingezet. Bouwmaterialen kwamen niet langer per se uit de eigen omgeving en producten met een hogere toegevoegde waarde werden over grotere afstanden verkocht. De bouwmaterialenhandel die naast oliehandel in de winter, een aanvullende activiteit voor de zomer zocht, was geboren. Een tweede golf is in de 21 e eeuw gekomen met de groei van installaties, die het bouwproces steeds complexer hebben gemaakt. Maar ook met een snel uitdijende regelgeving, de energiecrisis, het onroerend goed als belegging, et cetera. Die had het ontstaan, respectievelijk een snelle groei van nieuwe rollen zoals die van makelaars, bouwmanagers, beleggers, project ontwikkelaars en adviseurs, tot gevolg. Het mag een wonder heten dat er nog steeds min of meer bruikbare bouwwerken uitkomen, want het systeem kraakt natuurlijk inmiddels van alle kanten. Iedereen is immers uit op sub-optimalisatie en die bereik je niet door open en transparant samen te werken, maar juist door lang mistig te blijven en de kaarten op de borst te houden. Hoe wil je nu in hemelsnaam in die context kunnen komen tot ketensamenwerking? De bouw in de sandwich Je ziet wel sub-ketens ontstaan, bijvoorbeeld waar de industrie met hun toeleveranciers of onderling aanvullende bedrijven producten met meer toegevoegde waarde ontwikkelen. Denk aan prefab badkamers of kozijnen met een garantiecertificaat, een renovatiesysteem en producten met een terugnamegarantie. De aanbodwereld organiseert zich dus geleidelijk. "De bouw in de sandwich : er ontstaat druk of bedreiging die de drive gaat vormen om tot innovatie te komen." Aan de andere kant zie je woonconsumenten/ gebruikers, al dan niet in samenwerking met bijvoorbeeld een architect, ook actiever worden om zelf op zoek te gaan naar leveranciers. Daarmee wordt het middenveld met handel, aannemers, onderaannemers en ontwikkelaars gepasseerd. Ik heb al vaker geschreven over de bouw in de sandwich en dit is wat ik daarmee bedoel. Er ontstaat een soort druk of bedreiging die de drive gaat vormen om tot innovatie te komen. Bouwregisseur Uitvoerende bouwbedrijven dreigen aldus in de mangel te belanden. Maar laten we deze ontwikkeling eens vanuit dit perspectief bekijken. Heel soms worden ook grotere bouwwerken in eigen beheer gerealiseerd. Een groot voorbeeld was de Venco Campus in Eersel (zie foto s). De technologie was gebaseerd op Slimbouwen en was dusdanig gekozen dat het bouwwerk op een logische wijze uit elkaar te knippen was in een beperkt aantal deel opdrachten, die onderling niet interfereerden. Daarmee werd de complexiteit van het bouwen dermate vereenvoudigd dat een bouwregisseur in dienst van de opdrachtgever genoeg was om een hoogwaardig eindresultaat te bereiken. Eigenlijk een voorbeeld dat pijnlijk blootlegt dat met een wat andere insteek en bouwtechniek, de meerwaarde van de traditionele aannemer tot een minimum is beperkt. Dat lijkt een bedreiging, maar ikzelf verwonder er mij over dat aannemers deze werkwijze niet grootschalig omarmen. Het verkort de bouwtijd, men kan met dezelfde medewerkers meer omzet maken, het beperkt de risico s en het vergroot de marges. Kans Uiteindelijk zullen de meeste opdrachtgevers nog steeds de aannemer opzoeken, omdat ze daarmee het gevoel hebben dat de risico s worden afgekocht. Een geweldige kans voor bouwers dus lijkt me. Eén van de kansen is om je als aannemer op te werpen als systeemleverancier. Je maakt geen prijs op basis van een bestek, maar je wordt aanbieder van een systeem met diensten. Proactief stap je op corporaties af om in te spelen op hun behoeftes. Je wacht niet op de vraag, maar ontwikkelt vooraf het aanbod, dat je breed in de markt zet. < Jos Lichtenberg is hoogleraar aan de TU Eindhoven en is daarnaast innovator, bijvoorbeeld door organisaties bij te staan bij product ontwikkeling en hun veranderingsambities. Daarnaast is hij zelf initiator van diverse innovaties, zoals het house of Tomorrow Today, waarover hij in BouwTotaal een reeks schreef.

15 BOUWTOTAAL Juni 2016 BOUWENDNL 15 Bij bouwen in eigen beheer denkt iedereen vooral aan zelfbouwers die op zaterdagen met broers en vrienden een aanbouw of eventueel een eigen woning realiseren. Cor van de Ven was dankzij Slimbouwen en een uitstekende bouwregisseur in staat om ook het enorme project Venco Campus in Eersel van ruim m 2, in eigen beheer te realiseren. Resultaat: Meer kwaliteit, sneller en ruim 30 procent onder budget.

16 Er is nog plaats voor uw materieel Welkom bij Ritchie Bros. Auctioneers: s Werelds grootste industriële veilinghuis Bied mee op machines naar keuze - dagelijks worden items toegevoegd aan het veilingaanbod! Kom de machines voorafgaand aan de veiling inspecteren: ma. 27 en di. 28 juni van 8:00 17:00 Openbare veiling zonder minimumprijzen Moerdijk (NB) 29 & 30 juni woensdag & donderdag Al meer dan 40 generatoren in deze veiling 6 ONGEBRUIKT 2015 OLYMPIAN GEP KVA 5 ONGEBRUIKT 2015 HAMM 3411P 2012 NOOTEBOOM OSDS-48-03V 48 Ton Tri/A Veilinglocatie: Mark S. Clarkelaan 21, Haven M530, Port of Moerdijk, 4761 RK Zevenbergen Kom kijken naar de veiling: Een Ritchie Bros. veiling moet u een keer meegemaakt hebben. De veiling is openbaar toegankelijk dus u bent van harte welkom! Vind u het leuk om als VIP bezoeker de veiling te beleven, stuur dan een mail naar Iris van der Hout (ivanderhout@rbauction.com). rbauction.nl

17 Tekst Frank de Groot Beeld Stybenex BOUWTOTAAL Juni 2016 BOUWENDNL 17 REGELGEVING BOUW TOTAAL WARMTEVERLIESBEREKENING GAAT EPC VERVANGEN Vanaf eind 2020 moeten alle nieuwe gebouwen in Nederland bijna energieneutrale gebouwen (BENG) zijn. Voor overheidsgebouwen geldt deze eis al vanaf eind Dat betekent echter niet dat dit gaat gebeuren door de eis aan de EPC te verlagen tot 0. De rekenmethodiek gaat straks uit van het warmteverlies per vierkante meter gebruiksoppervlak per jaar. Isolatiedeskundige Eric Las is blij: Eindelijk komt de echte energieprestatie van een gebouw in beeld. De huidige bepalingsmethode kent qua uitkomst onvoldoende correlatie met het werkelijk energieverbruik en is onvoldoende geschikt voor de stappen van EPC 0,4 naar bijna energieneutraal, zegt Eric Las. De huidige rekenmethodiek is doorspekt met politieke afspraken en handjeklapfactoren. De forfaitaire instellingen houden onvoldoende rekening met de werkelijkheid, het werkelijke rendement of het echte gebruikersgedrag. Vooral bij (bijna) energie-neutrale woningen en gebouwen werken deze aannames volgens de oude methode incorrect en contraproductief. De balans moet zodanig zijn dat eerst optimaal de energievraag wordt gereduceerd de vermijdbare vraag voorkomen en daarna pas de inbreng van duurzame energie. Wek je veel hernieuwbare energie op en isoleer je matig dan zijn de werkelijke energiekosten veelal niet in overeenstemming met de verwachting die gebouweigenaren of huurders hebben. We moeten meer leren denken in Total Cost of Use, bij een gezonde horizon. Dus niet over tien jaar of zo, maar over de levensduur van een gebouw. Las weet waar hij over praat. Hij begon zijn loopbaan in 1983 als energie-adviseur, waarna hij dertien jaar werkzaam was bij de voorloper van de huidige gevelspecialist Sto Isoned en nog eens zestien jaar bij Kingspan Unidek. Hier vertrok hij vorig jaar om directeur te worden van de Vereniging van fabrikanten van EPS/ Airpop producten (Stybenex), waar hij al sinds 1998 bij was aangesloten. Ook is hij sinds 1998 lid en al lange tijd voorzitter van de Technische Commissie van de Nederlandse Isolatie Industrie (NII). Nieuwe bepalingsmethodiek Vanaf 2020 stelt de Europese richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen (EPBD) dat het nieuwbouwniveau internationaal (bijna) energieneutraal moet zijn. Dit wordt aangeduid als nearly Zero Energy Buldings (nzeb) of Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG). Een goed moment dus om de huidige bepalings methode volgens NEN 7120 Energieprestatie van gebouwen Bepalingsmethode te vervangen door een nieuwe bepalingsmethode. Begin dit jaar is daarom door SBRCURnet een nieuwe rekentool gelanceerd waarmee integraal de energieprestatie te berekenen is: de nzeb-tool, inclusief Nederlandstalig handboek. Het werkelijke energieverbruik ligt binnen de 5 procent afwijking van de berekende energieprestatie. Denk aan bewoners die in de winter de ramen open zetten of heel veel douchen. Deze nzeb-rekentool is dan ook gebaseerd op meer dan een kwart eeuw meten en verbeteren met de PHPP-bepalingsmethode. Met deze rekentool is het werkelijke rendement van maatregelen integraal inzichtelijk te maken. In principe voor elk gebouw en voor elk budget, aldus Las. De nzeb-tool bevat volgens SBRCURnet aanvullingen die specifiek voor de Nederlandse bouwpraktijk gelden, zoals de douche-wtw, verschillende warmtepompen, pv-panelen en heatpipes - de zogenoemde renewables. Deze aanvullingen maken het mogelijk dat de nzeb-tool niet alleen toepasbaar is bij een passiefhuis, maar ook bij andere typen energiezuinige woningconcepten, zoals nul-opde-meter en Active House. Hierdoor brengt de tool eenheid in alle berekeningen voor zeer energiezuinige huizen en voorkomt discussies en onduidelijkheden. De nzeb-tool is daarbij erg praktijk gericht: er wordt namelijk gerekend met werkelijk berekende waarden. <

18 stn Dienstencentrum Samen sterk in telecom Voor voordeel op zakelijke abonnementen stuur nu uw huidige nota naar

19 Tekst Frank de Groot NIEUWS Juni 2016 BOUWENDNL 19 ONMISBAAR Voor ondernemers en managers in de bouw BOUW TOTAAL SSSSSSST HOUTEN CONTACT- DOZEN Waarom mag die saaie wandcontactdoos in uw kantoor niet gewoon heel mooi zijn? Silvaluxe is de enige producent in Nederland (en wellicht in de wereld) van houten schakelaars, dimmers en stopcontacten in uitdagende vormen. Voor het materiaal worden bij voorkeur eiken, wengé, Amerikaans noten en mahonie gebruikt. En ze zijn nog brandveilig ook. U valt bijna in slaap op badkamer of toilet met de nieuwe nieuwe badkamer- en toiletventilator van Itho Daalderop. Deze heeft namelijk het laagste geluidsniveau in zijn klasse. De BTV-ssst ventileert op twee snelheden met geluidsniveaus van 14 db(a) en 29 db(a) en is daarnaast zeer energiezuinig. Wandafvoer Na een dag hard werken wilt u douchen in stijl. Dus zonder die lelijke douchegootjes en putjes. De Advantix Vario douchegoot van Viega Ongekend rekent af met die afvoermonsters: smal, een bekroond design en traploos in te korten. En de afvoer zit in de wand, in plaats van de vloer. Ingebouwd blijft er van de complete Advantix Vario-wandafvoer met stankslot slechts een 20 mm hoge afvoeropening zichtbaar. Portofoon Vodafone komt met Push To Talk en Lone Worker Protect, twee diensten die de communicatie en veiligheid bij risicovol werk verbeteren. De clouddienst Push To Talk, mede mogelijk gemaakt door Ericsson en Kodiak en gekoppeld aan Vodafone s 3G- of 4G-netwerk, biedt de voordelen van een mobiele telefoon en een portofoon in één. Lone Worker Protect is speciaal ontwikkeld voor de veiligheid van personen die individueel gevaarlijke werkzaamheden uitvoeren.

20 20 BOUWENDNL Juni 2016 PITCH Tekst Tseard Zoethout PITCH STONECYCLING: AFVAL KAN Dakpannen, tegels, glas, WC potten en ander sloopmateriaal kunnen dankzij een uniek procedé gerecyclede bakstenen opleveren. Waar wij nu tegenaan lopen, is de lange doorlooptijd. Daarom willen we halverwege bij projecten instappen om veel eerder dan 2019 onze producten grootschalig in de bouw toe te passen, zegt Ward Massa, een van de oprichters van Stonecyling. Het duurzame idee voor Stonecycling ontstond in 2012 toen Massa en partner Tom van Soest in het laatste jaar van de Eindhovense Design Academy zaten en naar een afstudeerproject zochten. Dat lag letterlijk op straat. In Nederland bevinden zich immers talloze leegstaande gebouwen die gesloopt moeten worden. Vrijwel alles daarvan, jaarlijks zo n 25 miljard kilo, gaat naar de wegenbouw en funderingen. Maar als je daar nu eens een hoogwaardiger product van maakt door het als grondstof voor bakstenen te gebruiken? dacht Van Soest. Na lang experimenteren hadden ze uiteindelijk de juiste korrelgrootte, poedersamenstelling en lage baktemperatuur te pakken. Dit is een voorbeeld van de circulaire economie. Van klein naar groot Over interesse heeft Stonecycling niet te klagen. Van alle kanten dienen partijen zich aan, afvalverwerkers als SITA waarmee ze nu samenwerken, projectontwikkelaars uit de UK, Scandinavië en de emiraten en welwillende ambtenaren die Nederland hiermee op de kaart willen zetten. Begin vorig jaar zag dat er niet naar uit. Toen waren hun financiën door dure onderzoeken om aan de standaarden te voldoen, vrijwel uitgeput. Dankzij publiciteit

21 Foto René van den Burg Stonecycling PITCH Juni 2016 BOUWENDNL 21 Ward Massa (links) en Jasper Brommet, commercieel directeur (rechts) Op de bestuursdag van BNL in Nijkerk was ons concept voor bouwers een echte eye-opener. SNELLER BAKSTEEN WORDEN dat in een lening van het Rabobank Kickstart Venlo fonds resulteerde, heeft Stonecycling hun bakstenen producten kunnen testen op kwaliteit, druksterkte, wateropname en vochtbestendigheid. Voor de zomer wil het bedrijf de productie vanuit St. Joris Keramische Industrie uit Beesel (onder Venlo) gaan opschalen. Wij brengen nu kleine aantallen op de markt, specials onder namen als mushroom, salami of nougat, tienduizenden bakstenen voor projecten als dat voor twee Rotterdamse architecten die deze maand net met de bouw van hun woonhuis zijn begonnen, zegt Massa. Door alle publiciteit in de vakbladen komen we tegenwoordig overal binnen. Na de zomer willen we de productie voor grootschalige uitrol opstarten. Waar we echter tegenaan lopen, is de lange doorlooptijd van bouwprojecten. Als we halverwege mogen instappen bij de nu getekende projecten, dan kunnen we echt een duurzame slag maken. Funding Om hun producten op grote schaal uit te rollen, gaat Stonecycling nieuwe geldschieters aantrekken. Eerst hebben we alles traditioneel via de bank gefinancierd, nu willen we een groep investeerders en of bouwers aantrekken. Op de bestuursdag van BNL in Nijkerk was ons concept voor bouwers een echte eye-opener. Crowd funding met een goed rendement of korting bij instappen is natuurlijk ook een optie. In de nieuwe investeringsronde hopen we enkele tonnen aan euro s op te halen, besluit Ward Massa.< Mijn mening Uitstekend concept, zegt Jaap Kooi, directeur van het gelijknamige bouwbedrijf uit het Groningse Appingedam. Maar ik steek er mijn geld niet in, tenzij ze hier, in de regio, een vestiging willen openen. Bij de afvoer van bouw- en sloopafval is de afstand tot verwerking allesbepalend. Dit mag niet meer dan zo n tachtig kilometer zijn, anders kan het niet uit. Het gaat om dubbeltjes en kwartjes per ton. In krimpgebieden als Limburg en Groningen moet veel gesloopt worden. Mocht Stonecycling in onze regio een bouwproject met hun stenen willen opstarten, dan hebben we zeker interesse om daarin te participeren, geeft hij als antwoord op de opmerking van Ward dat hun gerecyclede bakstenen door heel Nederland leverbaar zijn.

22 22 BOUWENDNL Juni 2016 ONDERNEMEN Tekst Kees de Vries OUDSTE FAMILIEBEDRIJF VAN NEDERLAND KNAAPENGROEP SON "ONS SUCCES IS ONDERHOUD EN Bart Knaapen (38) staat aan het hoofd van het oudste familiebedrijf van Nederland: renovatie- en onderhoudsbedrijf KnaapenGroep uit Son. Als elfde generatie kan hij terugzien op een rijke bedrijfshistorie, maar hij kijkt liever vooruit. Volgend jaar bestaan we 365 jaar. Natuurlijk brengt dat een bepaalde druk met zich mee, maar ik voel meer verantwoordelijkheid voor het huidige personeel.

23 Foto René van den Burg ONDERNEMEN Juni 2016 BOUWENDNL 23 RENOVATIE MET GEVOEL" De focus van KnaapenGroep in Son is kristalhelder. Algemeen directeur Bart Knaapen: We voeren alleen maar onderhoud en renovatie uit voor woningbouwcorporaties. Dat betekent geen nieuwbouw of eigen ontwikkeling. Ook toen het voor de crisis in de markt beter ging, hebben wij vastgehouden aan renovatie en onderhoud. Dit heeft ons in de crisis juist geholpen. Al hebben ook wij last gehad gehad van de verhuurdersheffing van minister Blok en prijsdruk door partijen die hun weggevallen aandeel in de nieuwbouw in de renovatie compenseren. Maar werk is er voor ons altijd wel geweest. Een lekkende kraan en een piepende deur moeten altijd worden aangepakt. De KnaapenGroep werd opgericht in 1652 en is daarmee volgens onderzoek van Baker Tilly Berk en Nyenrode Business Universiteit het oudste familiebedrijf van Nederland (bij keramiekspecialist Koninklijke Tichelaar te Makkum vertrok onlangs de twaalfde generatie uit de directie. De top tien vermeldt verder Aalberts Bouw (1674) uit Loosdrecht). Bart Knaapen is de elfde generatie. Hij stroomde in 2008 in en is sinds 1 januari 2012 algemeen directeur. Wat voor bedrijf was KnaapenGroep in 2008 toen u begon? Dat verschilt niet veel met nu. We werken met negentig medewerkers in de regio Groot Brabant. Dat is zo n tachtig kilometer rond Son, dus Breda, de onderkant van Utrecht, Nijmegen een beetje Arnhem tot aan Venlo. We zijn van oorsprong een schildersbedrijf. Mijn vader (Pieter Knaapen) heeft het omgeturnd naar een aannemingsbedrijf. Volgt u de directielijn van uw vader? De stip op de horizon waar je naartoe wilt is hetzelfde. Mijn vader was en is heel sterk sociaal gedreven. Als hij geen Knaapen was geweest, had hij naar eigen zeggen een hotel gehad of in het theater gewerkt. Dat sociale gevoel nam hij mee de bouwsector in. Hij legde jaren geleden al de focus op de mens tijdens de renovatie toen dat voor andere bedrijven slechts een technische klus was. Daarin zijn we voorloper. Wat zijn uw uitgangspunten voor de bedrijfsvoering? De focus is voor ons heel erg belangrijk. Ons succes is onderhoud en renovatie met gevoel. Wij komen dagelijks bij honderden mensen in hun privésituatie over de vloer. Dat moet je je ook beseffen. Je hebt een hele andere werkhouding nodig dan in de nieuwbouw waarin een groot gat wordt gegraven, er een hek wordt neergezet en je in principe je gang kunt gaan. De techniek is bij ons de basis, maar het sociale aspect vinden wij zelf het meest interessant. Mensen die bij KnaapenGroep komen werken en dat niet vinden, zijn ook heel snel klaar bij ons. Was er te ontsnappen aan het familiebedrijf? Jazeker. Vijftien jaar geleden zaten we alledrie op een opleiding die niets met de bouw of het familiebedrijf te maken heeft. Mijn zus Anneke deed sociaal pedagogische hulpverlening, mijn broer Coen zat toen nog op de kokschool en heeft inmiddels de hts afgerond en ik studeerde economie. We hebben van huis uit ook niet meegekregen dat we hts of technische universiteit moesten gaan doen om op die manier in het familiebedrijf te komen. Dat heeft mijn vader op geen enkele manier gestimuleerd, integendeel zelfs. Hij vindt het geluk van zijn kinderen niet ondergeschikt aan het familiebedrijf. En toch zijn we er alledrie terechtgekomen. Hoe bent u zelf gestart? Na mijn studie economie was ik controller bij enkele beursgenoteerde bedrijven en na een tijd eigenlijk wel klaar met de financiële cyclus van de maandelijkse btw-aangifte, loonaangifte en rapportages. Ik was me al aan het oriënteren, toen mijn vader met me wilde praten. Ik ben met mijn heao-opleiding, universiteit en postdoctorale opleiding registercontrole in Maastricht heel erg getraind in risicobeheersing. Mijn vader wilde daar in 2008 in het bedrijf al meer de focus op gaan leggen. De projecten werden steeds groter, en hij vond mij vanwege mijn ervaring en opleidingsprofiel geschikt dit uit te gaan werken. In 2010 is na familieberaad besloten dat ik per 1 januari 2012 algemeen directeur zou worden. Zowel mijn jongere broer als mijn zus hadden die ambitie (nog) niet.

24 24 BOUWENDNL Juni 2016 ONDERNEMEN Hoe is de taakverdeling binnen de familie? Mijn zus Anneke is bij ons sociaal projectbegeleidster en Coen werkt als projectbegeleider. Ik denk dat we de rollen van familie, werknemer en aandeelhouder heel goed vervullen. Iedereen weet van elkaar wat zijn rol is en wat zijn sterke en zwakke punten zijn. De grote zaken worden met elkaar besproken, maar werk inhoudelijk heb ik meer contact met mijn eigen MT. Hoe lang heeft u vader in het bedrijf gewerkt? Ik denk zo n 35 jaar. Toen bekend werd dat ik het op 1 januari 2012 ging overnemen, heeft hij laten weten dat hij de eerste vier maanden daarna niet op kantoor zou komen om duidelijk te maken dat ik het overnam. Met name in de begintijd had ik hem twee tot drie keer per dag aan de telefoon. We hebben nog steeds veel contact, maar over de zaak niet meer dagelijks. Ik zie mijn vader als een hele actieve commissaris. Alle begin is moeilijk, ook bij u? Ik ben niet ineens van de Jupiler League in de Champions League gaan spelen. Ik heb gewerkt bij Heijmans, bij Stork en bij Strukton, dus ik had al wel een bepaalde kennis en bagage. Ik kwam niet als groentje binnen. Speelt de lange bedrijfshistorie een rol bij uw directievoering? Meestal wijzen anderen ons erop hoe bijzonder het is dat je als onderneming zo oud bent. Volgend jaar bestaan we 365 jaar. Natuurlijk brengt dat een bepaalde druk met zich mee. Ik denk dat ik er hetzelfde insta als mijn vader. Zonder familieopvolging gaat het bedrijf gewoon over in andere handen. In Brabant zeggen we: Dan maken we er kleingeld van. Zo realistisch moet je wel zijn. Ik ben niet op aarde gekomen om het oudste familiebedrijf in stand te houden. Ik heb de verantwoordelijkheid voor negentig personeelsleden, hun familie en de zzp-ers die we inhuren. Die druk voel ik meer dan de historie van het bedrijf. Hoe blijf je als familiebedrijf relevant? Door je te blijven onderscheiden en in ons geval je focus op onderhoud en renovatie vast te houden. Wij moeten ook steeds een stapje verder gaan, omdat we de hete adem van andere partijen in onze nek voelen. Heel veel mensen keken vroeger op de onderhoudssector neer, nu stappen steeds meer bedrijven er naar over. Wij moeten hen met investeringen en innovatie steeds een stapje voor blijven.

25 ONDERNEMEN Juni 2016 BOUWENDNL 25 Waar moet ik dan aan denken? Aan innovaties die rechtstreeks verband houden met onze klanten, de corporaties en hun huurders. Wij waren het eerste bedrijf dat op het werk met Tante Keet een mobiele thuiskamer had. Deze omgebouwde container met keukentje, tafel en stoelen, een idee van mijn vader, staat op grote projecten. Als het de bewoners tijdens de renovatie even te heftig wordt, dan kunnen ze daar een kop koffie drinken. Het heeft een grote sociale functie. We komen in onze projecten veel bij ouderen, mensen die zorg en aandacht nodig hebben. We hebben met mijn zus een sociaal projectbegeleidster in dienst. Zij geeft de huurders de aandacht die ze nodig hebben. Renovatie is ingrijpend en trekt een wissel op mensen. De emmer bij de bewoners druppelt langzaam vol en moet af en toe worden geleegd, en dat doet Anneke. Daarnaast hebben we de Bouwtool voor de warme opname. Alle zaken rondom de renovatie worden in een tablet vastgelegd, zodat iedereen van opname tot oplevering dezelfde informatie heeft. Het voorkomt rompslomp en dubbel werk. In Bouwtool is ook een eenheidsprijzenboek gekoppeld met vaste prijzen voor onderdelen. Zo voert de monteur niet alleen de noodzakelijk werkzaamheden in, maar heeft de opdrachtgever ook direct inzicht in de totale kosten. We zijn een jong team. In ons managementteam van vijf man ben ik met mijn 38 de oudste. De jongste is 32. We hebben veel jonge mensen in dienst die graag willen verbeteren en veranderen. Als je het altijd blijft zoeken bij mensen die vastgeroest zijn aan de bouw, dan kom je niet verder. Mijn vader heeft zich ook altijd omringd met jonge innovatieve mensen van buiten de sector. Wij waren het eerste bedrijf dat op het werk met Tante Keet een mobiele thuiskamer had. Deze omgebouwde container met keukentje, tafel en stoelen, een idee van mijn vader, staat op grote projecten. was ons concept voor bouwers een echte eye-opener. En de toekomst? De markt is een lastige. Airbnb en Uber hebben de hotelen taximarkt van de ene op de andere maand volledig veranderd. Dat kan morgen ook zomaar in de bouw gebeuren. Ik verwacht niet dat wij of andere bouwbedrijven in de toekomst de gamechanger zullen zijn, maar we zullen altijd lean, flexibel en wendbaar moeten blijven om op dat soort ontwikkelingen te kunnen anticiperen. Is er al opvolging in aantocht? Ik heb twee dochters van 5 en 6. Mijn broer heeft een nog jongere zoon, dus we hebben met hen nog geen gesprekken over het bedrijf. Net als mijn vader zullen ook wij onze kinderen vrij laten in hun beroepskeuze. Maar als ze willen en kunnen, zijn ze vanzelfsprekend welkom. <

26 De overheid gaat het elektronisch aanleveren van facturen verplicht stellen. ZET solutions biedt de oplossing! Nog niet iedere debiteur kan facturen elektronisch ontvangen, wat nu? Bied uw facturen elektronisch aan op het Z factuur platform. De facturen worden waar mogelijk elektronisch verstuurd. De overige facturen worden per of tegen zeer lage print- en portitarieven per post verstuurd. Interesse? Ga naar Het versturen, ontvangen en beheren van facturen in de bouw wordt eenvoudiger en voordeliger. Kostenoverzicht (indicaties) papieren factuur Z factuur. Regulier Z factuur Z factuur post post elektronisch Dé online facturenservice voor de hele 0,40 bouwketen. 0,20 - Het versturen, ontvangen en beheren van facturen in de bouw wordt eenvoudiger en voordeliger. Drukwerk en envelop Porti (frankeermachine) 0,65 0,45-1,05 0,65 - De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op Het is zover. Er is nu een online facturenservice voor de héle bouw. Z factuur is het betrouwbare en Handmatige verwerking (printen/envelopperen/verzenden) 2 minuten 0, effi ciënte systeem voor het elektronisch versturen, ontvangen en beheren van facturen. Dat scheelt tijd, Proceskosten Z factuur platform geld en misverstanden. Steeds meer bedrijven maken er al gebruik 0,09 van en nodigen u uit 0,09 om ook mee Verzenden XML + PDF (incl. Archief en afleveren SI)* te doen. vanaf Van ZZP er tot aannemer, van projectontwikkelaar tot bouwmaterialenhandel, 0,19 van fabrikant tot Totaal **Besparing per factuur architect. Meer weten over een (gratis) 1,88 abonnement, de koppeling 0,74 met uw software en 0,28 de vele voordelen? Kijk op of bel Z factuur. - 1,12 1,60 Dé online facturenservice voor de hele bouwketen. * Facturen aan de (Rijks)overheid moeten vanaf het najaar worden aangeleverd via Simplerinvoicing Netwerk. Z factuur regelt voor u de conversie (s@les in de bouw naar SI standaard) en aflevering bij Rijksoverheid en aangesloten gemeenten. ** Exclusief kosten aansluiting via een standaard softwarekoppeling gemiddeld 200,-, afhankelijk van ERP/boekhoudpakket _algemene_advertentie_A5_cor.indd :03 De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op Het is zover. Er is nu een online facturenservice voor de héle bouw. Z factuur is het betrouwbare en effi ciënte systeem voor het elektronisch versturen, ontvangen en beheren van facturen. Dat scheelt tijd, geld en misverstanden. Steeds meer bedrijven maken er al gebruik van en nodigen u uit om ook mee te doen. Van ZZP er tot aannemer, van projectontwikkelaar tot bouwmaterialenhandel, van fabrikant tot architect. Meer weten over een (gratis) abonnement, de koppeling met uw software en de vele voordelen? Kijk op of bel De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op of bel:

27 Tekst Jan Willem Kommer CROWDCOACHING Juni 2016 BOUWENDNL 27 CROWDCOACHING ALTERNATIEVE FINANCIERING? Nu de markt weer aantrekt, wil ik graag fors investeren in ons bouwbedrijf. De bank is echter niet al te happig. Is het verstandig om nu met alternatieve financiering als bijvoorbeeld informal investors of crowdfunding aan de slag te gaan? Zie het nog niet Moet Waarom niet Credit management Vooropgesteld, Ewout Blinde vindt dat een bouwbedrijf niet afhankelijk moet zijn van externe financiering. Je zou projecten moeten kunnen financieren door een goed termijnenschema af te spreken met je opdrachtgever, zegt de CFO van VORM Holding. Lukt dat niet, dan zijn de Informal Investors volgens hem wel een optie. Dat gebeurt steeds vaker. Logisch wel; spaargeld op de bank zetten levert niet veel op tegenwoordig dus mensen gaan op zoek naar alternatieven. In crowdfunding ziet hij niet veel voor de branche. Dat associeer ik vooral met startups die nieuwe ideeën uitontwikkelen. Bij een ouderwetse activiteit als bouwen past dat niet goed. Denk aan een innovatief huis dat je als bouwer hebt bedacht en waar je geld voor nodig hebt om het te bouwen. Dan is crowdfunding een halve stap verwijderd van de gebruikelijke weg waarlangs je een project aanbiedt. En dan kom je weer terug op dat goede termijnenschema. Private financiering is een must, is de stellige overtuiging van Ad Riebergen. Banken investeren nog onvoldoende, daar krijgen we de economie niet mee op gang, aldus de partner corporate finance bij Hoek en Blok. Vooral Informal Investors ziet hij als de meest begaanbare weg voor bouwbedrijven. Het zijn vaak (gewezen) ondernemers. Die kunnen een goede inschatting maken van een onderneming en van marktontwikkelingen. Bij Crowdfunding gaat het gaat het veelal om kleinere bedragen en vaak ook om kleine investeerders; je hebt er heel wat nodig om bijvoorbeeld een gebouw van een miljoen te kunnen voorfinancieren. Informal Investors investeren daarentegen substantiële bedragen zodat je aan een paar partijen genoeg hebt. Ook ten opzichte van banken hebben ze volgens hem een aantal voordelen. Informal Investors zijn flexibeler en kunnen veel sneller beslissen. Banken zien ook toegevoegde waarde in Informal Investors. Drie jaar geleden stonden ze er nog afwijzend tegenover maar nu zoeken ze graag de combinatie op; dat spreidt de risico s. Voor sommige van onze projecten zou crowdfunding best kunnen, zegt Hans ter Steege. Transformatie van industrieel erfgoed bijvoorbeeld. Dat zijn projecten die tastbaar zijn voor financierders, waar ze een emotionele band mee kunnen hebben. Voor crowdfunding is dat belangrijk. Ter Steege Groep uit Rijssen heeft onderzoek naar alternatieve financieringsmogelijkheden gedaan in de periode dat de banken een terugtrekkende beweging maakten. Ook naar Informal Investors is gekeken. Die hebben we, beleggers die een serie verhuurde woningen afnemen bijvoorbeeld. Maar als het gaat om investering in ons bedrijf dan heeft het niet mijn voorkeur. Zulke investeerders zullen zich toch eerder inhoudelijk bezighouden met je propositie. Als je starter bent of op zoek bent naar groeikapitaal dan kan ik me voorstellen dat je daar voor kiest, maar voor een familiebedrijf als het onze Uiteindelijk gaat het bij financieren om een optimum tussen kosten, flexibiliteit en risico s en dan houd ik het liever bij de combinatie van bankfinanciering en eigen vermogen. De bouwsector is in meerdere opzichten een ambachtelijke sector, aldus Harry Wisse, beleidsadviseur Economische en Verenigingszaken van Bouwend Nederland. Ook in financieel opzicht, dat wil zeggen dat traditioneel gezien de bouw voor bedrijfs- en project financiering van oudsher sterk leunt op bancair krediet. De afgelopen crisis met een sterk terug trekkende bankensector maakte ruimte voor initiatieven rond alternatieve financiering. De initiatieven zijn allemaal bezig met een opstart of zijn net actief in de markt. Zij lopen daarbij tegen belemmeringen aan zoals: gebrek aan bekendheid bij MKB-ondernemers, regelgeving die geen rekening houdt met innovaties in het landschap van financiële aanbieders en het aantrekken van voldoende fondsen. De bouwsector heeft de weg naar alternatieve financiering maar beperkt gevonden. Goed credit management is echter de snelste en meest effectieve manier om aan meer kapitaal te komen. Dit blijft een verbeterpunt omdat de financiële professionaliteit bij veel bouwbedrijven helaas achterblijft. Inzicht en risico spreiding in de klantportefeuille vormen echter wel een cruciale basis voor goed credit management en werkkapitaalbeheer. Bouwbedrijven kunnen hierin nog grote stappen zetten. <