Informatie voor duurzaam inkopen van. Hulp in het Huishouden. Datum: 20 mei 2010

Transcriptie

1 Informatie voor duurzaam inkopen van Hulp in het Huishouden Datum: 20 mei 2010

2 Colofon Dit document voor duurzaam inkopen is ontwikkeld door NL Milieu en Leefomgeving in opdracht van het Ministerie van VROM. Meer informatie tel , en

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Afbakening van de productgroep Beleid en markt Duurzaamheid en inkoop Duurzaamheidsaspecten Duurzaamheid in het inkoopproces Bronnen en relevante informatie

4 1 Inleiding Let op!: Dit document wordt niet geactualiseerd en kan verouderde informatie bevatten. Dit document bevat achtergrondinformatie voor het verduurzamen van een inkoop die valt binnen de productgroep Hulp in het Huishouden. Benutting van deze informatie is niet vereist voor het streven naar een bepaald percentage duurzaam inkopen, die de (semi-) overheden zichzelf hebben opgelegd. Het ministerie van VROM heeft voor deze productgroep geen milieucriteria vastgesteld voor duurzaam inkopen. De reden hiervoor is dat de duurzaamheidsimpact van deze productgroep gering is. Sociale criteria zijn wel van toepassing op deze productgroep. Informatie hierover is niet opgenomen in dit document. Daarvoor kunt u terecht op de website van VROM, Afbakening van de productgroep De productgroep Hulp in het Huishouden omvat omvat de ondersteunende activiteiten waarmee burgers met beperkingen in staat worden gesteld om een huishouden te voeren. Hierbij is het mogelijk een onderscheid te maken naar: Huishoudelijke werkzaamheden; Organisatie van het huishouden; Hulp bij ontregelde huishouding in verband met een psychische stoornis. Dit document richt zich specifiek op de hulp in natura, omdat gemeenten alleen deze vorm van Hulp in het Huishouden hoeven aan te besteden. CPV-codes Om het de aanbestedende dienst gemakkelijker te maken wordt een selectie van CPV-codes gegeven die van toepassing kunnen zijn op deze productgroep. Deze selectie is niet uitputtend of compleet. Het blijft de verantwoordelijkheid van de aanbestedende dienst om zelf de juiste set van CPV-codes te verzamelen, aansluitend bij de betreffende aanbesteding. De volgende CPV-codes zijn op deze productgroep van toepassing: Diensten voor de ter beschikkingstelling van huishoudelijke hulp Personeelsdiensten voor huishoudens Huishoudelijke diensten Huishoudingsdiensten. Gerelateerde onderwerpen De productgroep Hulp in het Huishouden is onder andere gerelateerd aan de volgende onderwerpen en/of productgroepen: Uitzendkrachten; Wmo-hulpmiddelen; Schoonmaak. Kijk voor meer informatie over productgroep(en) op Dit document wordt niet geactualiseerd en kan dus andere namen bevatten dan de op de website genoemde productgroepen. 2

5 1.2 Beleid en markt Beleid De productgroep Hulp in het Huishouden werd tot 1 januari 2007 uitgevoerd onder het regime van de AWBZ. Na 1 januari 2007 is dit taakveld overgeheveld naar de Wmo, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Hiermee is de hulp in de huishouding een verantwoordelijkheid voor de gemeenten geworden. Cliënten (inwoners) kunnen onder de Wmo kiezen tussen een PersoonsGebonden Budget (PGB) of een verstrekking in natura. In 2009 komt daar nog de mogelijkheid bij dat de cliënt een financiële bijdrage krijgt om zelf een alfahulp in te huren. Bij de hulp in natura contracteert de gemeente één of meerdere zorgaanbieders. Vaak kunnen de cliënten dan nog wel zelf kiezen van welke zorgaanbieder zij de dienstverlening willen afnemen. Marktschets Het huidige beeld dat er op het gebied van Hulp in het Huishouden - mede door de invoering van marktwerking nog geen stabiele markt is ontstaan. Kenmerkend is, dat veel gemeenten de laagste prijs als leidend principe hanteren, of de maximale uurtarieven per dienstverleningsoort in de uitgangspunten voor de aanbesteding opnemen. Vanuit de sector heeft dit geleid tot de volgende signalen: Het vermoeden dat aanbieders onder de kostprijs aanbieden; Het afzien van inschrijving door marktpartijen, omdat deze niet voor de lage prijzen willen werken. Dit heeft gevolgen voor de werkgelegenheid in de sector en voor de wachtlijsten met clienten; Verschraling van de dienstverlening die te veel focust op schoonmaken en veel minder op de begeleidende en signalerende expertise van de huishoudelijke hulpen. Mede als gevolg hiervan bestaat de verwachting dat ook schoonmaakbedrijven direct of in samenwerking met thuiszorgorganisaties zullen toetreden tot deze markt; Een verschuiving van de inzet van thuishulpen naar alfahulpen. Alfahulpen zijn goedkoper en bieden de inschrijvers meer flexibiliteit omdat de alfahulp in dienst komt van de cliënt en niet van de thuiszorgorganisatie. In 2006 omvatte de markt voor Hulp in de Huishouding gebruikers, waarvan 10% met een PGB. De groep met hulp in natura ontving 53 miljoen uren zorg. Hiervan werd circa 25% geleverd door alfahulpen. Door de aanbestedingstrajecten is deze verhouding mogelijk veranderd, waarbij het aandeel alfahulp zal zijn gegroeid. Op grond van demografische ontwikkelingen is de verwachting dat de vraag met 5 tot 10% per 5 jaar zal toenemen. In hoeverre de arbeidsmarkt hiervoor voldoende verzorgenden kan leveren, is onduidelijk. Voor 2008 is het totale budget dat de gemeenten voor de Wmo ontvangen uit het Gemeentefonds 1,4 miljard euro. De sector bestaat uit circa 150 thuiszorgorganisaties. De al jaren durende schaalvergroting en concentratie zal naar verwachting de komende jaren doorzetten. Onduidelijk is nog in hoeverre er partijen vanuit andere sectoren, zoals de schoonmaaksector, zullen toetreden. 3

6 2 Duurzaamheid en inkoop In dit hoofdstuk vindt u de inhoudelijke afwegingen voor duurzaamheid bij de productgroep Hulp in het Huishouden en algemene informatie om duurzaamheid in het inkoopproces mee te nemen. 2.1 Duurzaamheidsaspecten Omdat het product Hulp in het Huishouden zich beperkt tot het beschikbaar stellen van mensen die bij de cliënt diensten verrichten, variërend van schoonmaakwerkzaamheden, advisering van gezinsleden, tot het doen van boodschappen, is de directe milieubelasting van deze productgroep gering. Duurzaamheid en Milieu zijn thema s die momenteel nauwelijks een rol spelen in de sector, noch aan de aanbodzijde (thuiszorgorganisaties), noch aan de vraagzijde (gemeenten). Wel kan er op onderdelen duurzaamheidswinst worden behaald. De gemeente kan, binnen de kaders van de overeenkomst, de aanbiedende partij aanbevelingen doen over maatregelen die duurzaamheid bevorderen. Daarom zijn onderstaand aandachtspunten opgenomen voor vervoer, het gebruik van schoonmaakmiddelen en apparatuur en cliëntenvoorlichting. 2.2 Duurzaamheid in het inkoopproces Duurzaamheid begint met het inventariseren van de behoefte van de (interne) klant. Vervolgens speelt duurzaamheid in elke inkoopfase een rol van meer of mindere betekenis. Meer informatie over hoe duurzaamheid in het inkoopproces kan worden meegenomen is te vinden in de handleiding duurzaam inkopen Duurzame aspecten die in het inkoopproces bij de productgroep Hulp in het Huishouden kunnen worden meegenomen zijn: Vervoer De essentie van Hulp in het Huishouden betreft het beschikbaar stellen van mensen. De belangrijkste duurzaamheidsaspecten zijn gerelateerd aan het vervoer naar de verschillende cliënten of het vervoer ten behoeve van de cliënt, zoals het doen van boodschappen doen. Zorgaanbieders zouden een geringe duurzaamheidswinst kunnen behalen door de promotie van milieuvriendelijke vervoermiddelen of door het aantal vervoerskilometers te reduceren. Dit laatste is bijvoorbeeld mogelijk door verzorgenden zo veel mogelijk in de nabijheid van hun woning te laten werken. Dit dient uiteraard te worden afgewogen tegen de beschikbaarheid van personeel en de sociale veiligheid voor de verzorgenden. Het reduceren van vervoerskilometers kan ook door gerichte planning van werkzaamheden, maar ook door maatregelen om de cliënt zelfstandig zaken te laten doen, waarvoor anders een uitvoerende naar de locatie zou moeten. Schoonmaakmiddelen en -apparatuur In de regel maken verzorgenden gebruik van bijvoorbeeld reinigingsmiddelen of apparatuur van de cliënt. Door de thuiszorgorganisaties zelf te laten zorgen voor deze zaken, krijgen de thuiszorgorganisaties de mogelijkheid te kiezen voor duurzame of energiezuinige goederen. Belangrijk is wel dat alle thuiszorgorganisaties dit doen en dat de gemeenten dit ook (financieel) ondersteunen. Waar de zorgverlener het doen van boodschappen in het takenpakket heeft, kan zij/hij (uiteraard in overleg met de cliënt) de aanschaf van duurzame producten proberen te bevorderen. Een aanbestedende gemeente kan het gebruik van duurzame (schoonmaak)middelen stimuleren door de inkoop hiervan via de thuiszorgorganisaties te laten lopen, in plaats van via de cliënten. Dit heeft voor de gemeente of thuiszorgorganisaties geringe financiële consequenties omdat deze kosten nu gedragen worden door de cliënten zelf (en daarmee niet zichtbaar zijn). Aandachtspunt is wel het toezicht op de naleving. 4

7 Cliëntenvoorlichting: een duurzamer huishouden Gemeenten die het duurzaam gedrag van hun Wmo-cliënten (vaak kwetsbare groepen) willen stimuleren, zouden in het gewenste takenpakket op kunnen nemen dat het contactmoment (de hulpverlening) ook dient om de cliënt voor te lichten over bijvoorbeeld energiebesparing of de aanschaf van duurzame producten. Daarbij moet het advies over en de implementatie van maatregelen die direct leiden tot lagere kosten voor de cliënt, centraal staan. Door de hulpverleners te voorzien van bijvoorbeeld een checklist of toolkit, kan de gemeente dit proces faciliteren. Kwaliteit In de sector thuiszorg is vooral de ervaring van de dienstverlener van groot belang. Aangezien het om een zeer kwetsbare groep cliënten gaat, is de aanbeveling dat de gemeenten bij aanbesteding de nadruk leggen op kwaliteit in plaats van prijs. Het voorstel is om dit als aandachtspunt in aanbestedingsdocumenten op te nemen, en hierbij te vermelden dat de aanbieder in zijn offerte de nadruk dient te leggen op de kwaliteit van dienstverlening. 2.3 Bronnen en relevante informatie Implementatiegroep Wmo - (ministerie VWS en VNG); Brochure sociaal overwogen aanbesteden (projectgroep invoering WMO, 2008); Ministerie Volksgezondheid, welzijn en sport - 5