BIJDRAGEN TOT DE GESCHIEDENIS VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK LXXII

Transcriptie

1 BIJDRAGEN TOT DE GESCHIEDENIS VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK LXXII 2005 KRI G VOOR GJiJSCHIEDENIS E KUN T VAN DEINZE EN DE LEIE TREEK

2 KRING VOOR GESCHIEDENIS EN KUNST VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK BIJDRAGEN TOT DE GESCHIEDENIS VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK Nr

3 Uit de geschiedenis van de toneelgroep "SINT-MAARTENSVRIENDEN" in Petegem ( ) door Dr. Paul HUYS

4 In memoriam patris "Waar zal ik mijn verhaallaten beginnen? De minstrelen raden ons aan om middenin te beginnen, als de opwinding het grootst is." (Erica Jong, in "Sappho 's sprong")

5 Een heloftevol wedstrijdoptreden Bladerend in een der oudere jaargangen van het "Cultureel Jaarboek voor de provincie Oost Vlaanderen- 1951" (I) kwam ik toevallig terecht bij de hiernavolgende passage, onderdeel van een verslag over de Sch(ftings~;vedstrUd 1951 voor niet-gemengd toneel, georganiseerd door het Algemeen Kristen Vlaams Toneelverbond (Juryleden: Jacques Backeljauw, voorzitter; Marcel Verniersen Carlos Van Lanckere. leden): "St.-Maartensvrienden ", Petegem. Nam deel met "Het kruis op de heide", van 1. Ballings, een ietwat verouderd toneelwerk, naar bestvermogen opgevoerd. Deze kring beschikt over een heel stel jonge speelkrachten, die beloven voor de toekomst. De al te grote bezetting kon niet naar behoren toebedeeld worden en zo kwamen veel hiaten voor in het spel. Een paar spelers wisten zich te doen opmerken door hun volgehouden spel. Wij menen de kring te mogen gelukwensen om zijn schitterend decor, waarbij de hemelpoort op zeer originele wijze werd gesuggereerd; een fantasie waaraan de meeste zorg werd besteed en die zeer suggestief aandeed. Dit getuigt van kunstzin bij de toneelleider. Mits meer routine kunnen de St.-Maarlensvrienden het ver brengen. Veel jongere krachten gaven flitsen van talent en dit moet voor de kring een waarborg zijn voor de toekomst. Het lezen van deze tekst deed mij terugdenken aan mijn jeugdjaren op Petegem-Kouterken. Wij woonden sedert 1946 in het schoolhuis van de gemeenteschool (rechtover het in 1924 gebouwde gemeentehuis), op 250 meter afstand van de "Sint-Maartenskring" die iets verderop gelegen was langs de Kortrijksesteenweg, tegenover het Klooster. De toneelzaal, waar de "St.-Maartensvrienden" hun opvoeringen brachten, vormde de gelijkvloerse verdieping van de parochiekring. Op de ruime bovenverdieping van de "Kring" was de jongenspatronage ondergebracht, waar ikzelf jarenlang elke zondagnamiddag met mijn Petegemse schoolkameraden heerlijke uren van spel en ontspanning heb doorgebracht bij voorkeur met biljarten, of anders met kaartspel, teerlingbak en/of andere gezelschapsspelletjes... Vrij kort nadat mijn vader, in 1946, benoemd was tot hoofdonderwijzer aan de gemeenteschool van Petegem, is hij ook voorzitter geworden van de toneelgroep "Sint-Maartensvrienden". De eerste opvoeringen hebben mogelijk al in 1947 plaatsgehad, maar de statuten dateren uit Alhoewel het bestuur in principe in de "Kring" zelf vergaderde, herinner ik mij toch ook nog bestuursvergaderingen bij ons thuis, waar wij kinderen natuurlijk niet bij mochten zijn. In de ruime woonkamer was - na afloop van de soms wel geanimeerde besprekingen- de tabaksrook te snijden. Proost van de toneelbond in die aanvangsjaren was de E.H. Jozef Van Overbeke (in de volksmond 't 1/oerke genoemd), die onderpastoor van de Sint-Martinusparochie was van 1941 tot Als secretaris (én souffleur) herinner ik mij de innemende, gedienstige en altijd goedlachse Jacques Vb11ninck (2), die kantoorbediende was en ook op 7

6 TONEELSEIZOEN St. Maartensvrienden PETEGEM- DEINZE DE BOEREN van OLEN door L. ERNEST ROLVERDELING: BAAS BIERMANS NELLES, zijn knecht BURGEMEESTER GARDE-CHAMPETTER PEERJAN WANNES KOBE TIST' 1 e JAGER 2e JAGER BODE KEIZER KLEERMAKER Maurits Miehels Gilbert lde Jacques Vlaminck René Van Houtte Jules Geeregat Hilaire Willemijns Jules De Pestel Leon V. D. Schaeghe André Hert'oghe Elienne Van Hauwaert André Alliet Jules Geeregat Speelt in de gelagkamer bij Baas Biermans. Kapping: BERTRAND DE CA LUWt Orkest letding: D. BEKAERT Algemene leiding Gebr. H. en A. DE POURCO. HET BESTUUR : De Proost: E. H. J. VAN OVERBEKE. De Sekretaris, JACQUES VLAMINCK De Voorzitter, JORIS HUYS Gebr. De Pourcq, Jules De Pestel. Drukk. Daniël Van Wddrn. Tolpoort.~trast 18, Drinu. /. Programmablaadje (Verz. René Van Haute) 8

7 het Kouterken woonde, tegenover Petegem-Kerk (althans tot 1954 toen hij na zijn huwelijk naar Olsene erhui de). Van het be tuur maakten voorts ook deel uit: de gebroeders Hubert (3) en Albert De Pourcq (4), timmermans-meubel makers, die benevens (hoofdrol-)spelers ook de decorbouwers waren en soms - hetzij alleen of samen - voor de toneelregie instonden, en Ju les De Pestel (5 ), die huisschilder was en - meestal met Jules Geeregat (6) - de decors schilderde. 2. "De boeren van Olen ". Van l. naar r., zittend: onderpastoor J. Van Overbeke en voorzitter Joris Huys; staande: Albert De Pourcq, Leon Van der Schaeghe, Jacques Vlaminck, André Alliet, Hilaire Willemyns, Gilbert Ide, André Hertoghe, Maurice Michel.'î, René Van Haute, Etienne Van Hauwaert, Jules De Pestel, Hubert De Pourcq, Jules Geeregat en Valère Willemyns. (Verz. René Van Haute). 9

8 3. Na de opvoering van '"t Plakleerke" (17-18 dec. 1950). Van l. naar r. : Hubert De Pourcq, Jules De Pestel, Jules Geeregat, Maurice Michels, André Alliet, Albert Boone en Hilaire Willemyns. (Verz. Albert Boone). Tijdens mijn collegejaren (tot 1951 in Sint-Hendrik) mocht ik (af en toe, sommige) toneelopvoeringen van de "Sint-Maartensvrienden" gaan bekijken. Ik herinner mij eerst en vooral de "blijspelen", met sterspelers als Gilbert Ide (9), "dé kluchtenaar" bij uitnemendheid, die de zaal kon doen gieren, en naast hem Maurice Miehels (1 0), specialist van de "vrouwenrollen". De Petegemse toneelgroep, aangesloten bij het Algemeen Katholiek Vlaams Toneelverbond (AKVT), mocht immers - onder de pastoors Noterrnan ( ) en Van Hevele ( )- niet spelen met een "gemengde" rolbezetting (de Deinse "Burgersbond" in de Volkskring mocht dat sinds 1934 wél van deken Van Laere!). Dit betekende dat eventuele vrouwenrollen door "verklede" mannen moesten vertolkt worden: in de blijspelen gaf dat meestal aanleiding tot hilarische toestanden, in de "drama's" daarentegen kwam het daardoor af en toe tot pijnlijke of gênante situaties... Van de blijspelen herinner ik me nog o.m. Jos. Janssens' 10

9 populaire "Klucht van de brave moordenaar" en stukken als "De boeren van Olen" (van L. Ernest), met André Alliet (10) als Keizer Karel, Jacques Vlarninck als de burgemeester, Maurice Miehels als de herbergier Baas Bierman en Gilbert Ide als zijn knecht Nelles," 't Plakleerke" (van André Degraeve) met Hilaire Willemyns (9) als Hippoliet en André Alliet als Vincent, benevens de twee vrouwen Antoinette en Elodie, vertolkt door Maurice Miehels en de jonge Albert Boone (11 ). Of ook nog - enkele jaren later - het successtuk "De koning van Hoelaboela" (eveneens van André Degraeve), met de rijzige Albert Boone in de titelrol... Pittige blij pelen waren verder ook "Mijn oom uit Amerika", met Jordaan Vandemoortele (12) in de titelrol van oom Fred en als medespelers o.m. Albert De Pourcq, de gebroeders Yalère (13) en Hilaire Willemyns, en Gilbert Ide in een meisjesrol, of een stuk als "De adjudant van Zijne Majesteit" met 4. "Mijn oom uit Amerika". Van l. naar r.: Valère Willemyns, Albert De Pourcq, Jules De Pestel, Hilaire Willemyns, Gilbert!de, Jordaan Vandemoortele, Leon Van der Schaeghe, Maurice Miehels en Ju/es Geeregat. (Verz. Valère Willemyns). 11

10 Fabien Allaert ( 14) in de titelrol, André Alliet als de burgemeester, Roger Vandervennet (15) en Jacques Vlaminck als de twee detectives (getypeerd als Janssen & Janssens in de Kuifjes-albums van Hergé!), en voorts o.m. nog René Van Haute (16), de twee De Pourcq', de naakse Gilbert Ide, de schuchtere Michel De Jans (17) en anderen meer. En ter ontspanning werden tussendoor (meestal als derde seizoenoptreden) ook wel eens vrij pretentieloze stukken opgevoerd, waarin eerder de pure klucht (karikaturale typering en situatiekomiek) de overhand had zoals b.v. "Baas Best en Sint-Antonius" (van Emiel Barbaix en Maurits Notte), 'Generaal Lambiek" (van André Degraeve) e.a.m. 5. "De adjudant van Z. Majesteit ". Van I. naar 1:, swande: Fab. Allaert, Hub. De Pourcq. Mm u: Dupont, R. Van Haute; zittend: Jacques Van Landeghem, Alb. De Pourcq, André Haerens, Gilb.!de, Val. Wil/emyns, R. Va ndervennet, J. Vlaminck, J. De Pestel, J. Geeregat en M. De l ans. (Foto Rob. Van Daele; verz. Roger Vandervennet ). 6. "Generaal Lambiek" ( 1952). Van l. naar r.: Val. Willemyns, Alb. Boone, Jul. Geeregat, A. Alliet,?, Gaëtan Van Praet, Gilb.!de,? en Jacques Vlaminck. (Verz. Albert Boone). 12

11 7. "De klucht van de brave moojdenaar". Van /. naar r., ::.ittend: J. Huys, E. H. Gistelinck, J. Vlaminck; staand: Afb. Boone, J. De Pestel. Jul. Geeregat. Joseph He/eu, Michel De Graeve, Gilb. /de, Van de Casteele, Lucien Maebe, R. Van Haute, L. Van der Schaeghe, Roland Simoens. (Verz. Joseph He/eu). Daarnaast waren er uiteraard de "serieuze " stukken. De wedstrijdopvoering van "Het krui s op de heide", in maart 1951 (ik was toen "laatstejaars", nl. leerling in de all ereerste retori cakl as van het college en zou in oktober aan de uni versiteit Germaanse fil ologie gaan studeren), heb ik waar chijnlijk niet gezien, of ik heb er althans geen enkele herinnering meer aan overgehouden. Wél herinner ik me nog goed tu kken als Feli x Timmermans' "Waar de sterre bleef stille staan" (ik zal toen zowat 14 of 15 jaar geweest zijn... ) of het drama " Een zwerver kwam" (een bewerking, door John Grosfe ld, van "De verchoppeling" van A. Boere), waarvan ik mij, als intrige, vooral nog de "aangrijpende" confrontatie herinner tu sen de twee "vij andelijke broers": de ene een hard vochtige rijke boer, ve rtolkt door Albert De Pourcq, en de andere een arme zwerver, gespeeld door Roger Yandervennet; met als nevenintrige het gegeven dat een van de drie zonen van de boer (vertolkt door Michel De Jans) niet trou wen mocht met een arm meisje "ui t de stad". Ook de opvoering van "Een schip in nood"- met o. m. Roger Yanderven net, André All iet, René Van Haute, Jordaan Yandemoortele en Yalère Willemyns in de rolbezetting - is mij als een van de "betere" prestaties van de Sint-Maar-rensvrienden van omstreeks 1950 bijgebleven. Aan deze gedenkwaardi ge opvoering zit overigens nog een leuke anekdote vast. Tegen het einde van het stuk lag de jonge Hervé De Pestel - zoals zijn rol het hem voorschreef - "doodziek" in zijn kaj uitkooi. Toen een van de speler van de half ingedommelde of wat verstrooide jongen niet de verwachte ei ndrepliek kreeg, redde hij zich met te zeggen "Ach, hij is al dood!" Waarop de jongen, plot weer alert, rechtveerde in zijn beddebak en verontwaardigd uitriep: "Neen,' t is niet waar. Ik moest toch eert nog iet zeggen!... " De dramati. che spanning in de zaal kreeg wél even een bevrijdend ontladingsmoment. Maar het Petegemse toneelpubliek nam aan zoiets allerminst aanstoot, mi chien integendeel zelfs... 13

12 8. "Een zwerver kwam ". Van I. naar r., zittend: Atberf De Pourcq, Roger Vandervennet, Ju/es De Pestel; staande: René Van Haute, André A/liet, Michel De lans, André Haerens, Jordaan Vandemoortele, Ju/es Geeregat. (Foto Robert Van Dae/e; verz. Roger Vandervennet). Van spelkwaliteit, regieaanpak, typering in de uitbeelding van de karakterrollen, taalzuiverheid en vlotheid van de dialogen enzovoort had ik in die jaren waarschijnlijk nog wel niet veel kaas gegeten, maar wél herinner ik mij -bij die drama's - dat het in de (meestal overvolle) parochiezaal muisstil was en dat op de emotionele momenten de zakdoeken zichtbaar aanwezig waren, hetgeen bij ons, jonge snaken, meestal tot een gegeneerd en zenuwachtig gniffelen aanleiding gaf. Maar goed, zo ging dat toen. In elk geval was het eindapplaus telkens weer overtuigend en oorverdovend - het gepaste middel tevens om de ondergane emotie(s) krachtdadig weg te reageren. Toneel in Petegem, ruim een halve eeuw geleden: vérre, bijna verdwenen herinneringen aan een tijd die onherroepelijk voorbij is... 14

13 En zoal zovele andere dingen uit het (toch nog relatief recente) verl eden is dit a llemaal nooit beschreen- t rwijl nochtans de tijdgenoten die het meegemaakt hebben, stil aan aan het verdwijnen zijn; erg i ook dat de meeste archiefdocumenten (reclamefolders, programmabl aadjes enz.) onbestaande of on indbaar geworden zijn. Hoog tijd dus om wat van die geschi edeni s nog overblijft en grijpbaar is, ooral nog vast te leggen opdat men later nog zou kunnen weten "wie es früher gewesen ist" (wat een an de mogelijke defi nities van de geschiedschrijving zou kunnen zijn). Bij het opzoeken van mogelijke bronnen voor de geschi edschrij ving va n de "Sint-Maartensvrienden" ben ik door het toeval wel eens aardig geholpen. Toen ik in de loop van het jaar in verband met een totaal andere studie (nl. over Pi eter Kints, ) - op zoek was naar gegevens over de Deinse toneelschrijver Désiré Delcroix, botste ik in een zeld zaam geworden oorl ogsuitgave van het K.O.K. - Jaarboek Uaargang VII uit het onheil sjaar 1940!) op een verslag over de gedenk waardige opvoering, in juli 1939, van Delcroix ' "Philippina van Vl aanderen", als openluchtspel vertoond onder de regie van Michel Van Vlaenderen ( 18). En daar las ik - tot m' n eigen grote verwondering - op de laatste pagina van dat verslag een opsomming van de medewerkers aan dat groots openluchtspel en daaronder "De Toneelgroep 'Sint-Maarten ', Petegem-Deinze". ' f I I ' I \ -i,_ 'J 9. "Schip in nood". Van L. naar r.: Urhain Van Hove, Hervé De Pestel, Roger Vandervennet, Michel De l ans, André Al/iet, René Van Haute, Jules De Pestel, Valère Willemyns, André Haerens, Jordaan Vandemoortele. (Verz. Roger Vandervennet). 15

14 JO. Poserend op de binnenkoer van de Sint-Maartenskring, J7 maart 1929, na de opvoering van het katakombendrama "Nero ": bestuursleden en spelers van de toneelgroep "Sint-Maarten- Als 't Past". Zittend: l. Henri Delbaere en r. Georges Allaert. Staande o.a. Gustaaf Allaert, Valère De Smet en Alfons Geiregat (resp. Je, 2e en Se van links); Gustavus Van Hauwaert, E.H. De Bisschop, Marcel Allaert en Gaston Allaert (resp. Je, Se, 6e en 7e van rechts). (Foto Verstraeten, Deinze; verz. Mevr. Gaston Allaert). 16

15 De Toneelbond Sint-IVlaarten - ''Als 't Past" (1928- I 939) Hé~. zeg je dan bij jezelf. bestond die toneelgroep dan ook al vóór de oorlog van '40-45? En was dus de toneelactiviteit die van 1947 af werd opgezet, geen echte stichting van een nieuwe toneelgroep, maar gewoon de voortzetting - na een noodgedwongen onderbreking tijdens de oorlogsjaren - van een vroeger bestaan? Als speurder naar "hoe het werkelijk geweest is" kan je dan je onderzoek maar het liefst van vooraf aan herbeginnen, door dieper, d.i. verder terug te graven, ditmaal naar de jaren van het interbellum- de jaren '20 of '30, toen op de planken van de Sint-Mam tenskring ook al toneel werd gespeeld, door een nog vroegere spelersgeneratie dan die van 1947 en volgende... En dan heb je, als speurder, het geluk om - na veel omvragen en allerhande contacten via-via - terecht te komen bij een dame van liefst 93 jaar ( 19), met een blijkbaar onverwoestbaar, ijzersterk geheugen. Zij vertelde mij dat haar man - Gaston Allaert (20), met wie ze in 1935 gehuwd was - van kort vóór 1930 deel uitgemaakt had van het bestuur van die eerste toneelgroep "Sint-Maarten" en daar ook in enkele stukken was opgetreden. Ze bezat daarvan nog enkele foto's, gedateerd 1930: "Alsjeblieft, de foto's zijn ter beschikking... " Deze unieke documenten worden hier graag en met veel dank gepubliceerd, als de ongetwijfeld oudste visuele getuigen van het bestaan van de toneelgroep "Sint-Maarten", toentertijd onder de kenspreuk "Als 't Past". Uiteraard is dat een verwijzing naar de vele eeuwen oudere kenspreuk van de middeleeuwse Gentse rederijkerskamer De Fonteine, die ook speelde "als 't past, bi appetite". De "appetijt" hebben de Petegemse Martinisten niet mee ontleend voor hun kenspreuk, maar zeker is dat ze zonder toneel-appetijt niet zouden gespeeld hebben. De hierbij afgebeelde foto-documenten (samen met de vermelding van hun medewerking aan de openluchtvertoning van "Philippina" anno 1939) waren- in die fase van mijn onderzoek- voorlopig de enige teruggevonden getuigen over de vroegste werking van de Petegemse toneelgezellen tijdens het interbellum. Zij zouden dus anno 1930 (want dat is de datum die genoteerd staat op de keerzijde van het fotoorigineel uit mevrouw Allaerts familiealbum), een toneelstuk "Nero" gespeeld hebben. De spelers, met proost Oscar De Bisschop (die van 1924 tot 1932 onderpastoor van Petegem was) en enkele bestuursleden, zijn - op de binnenkoer van de Sint-Maarlenskring - op de gevoelige plaat gezet door een lokale fotograaf, die zijn blindstempel "Photo Verstraeten Deinze" in de rechterbenedenhoek van de foto heeft ingeprent. We tellen vijf hestuursleden en twaalf "gekostumeerde" spelers, onder wie de kleermaker Gustavus (Staf) Van 1-lauwaert (I c van rechts), Marcel Allaert (met wit hoofddoek, 7e van rechts) en zijn broer Gaston (met donkere hoofdband, xe van rechts), de huisschilder Jules-A(fóns Geiregat (in driekwartprofiel, met romeinse helm, 6e van links), Valère De Smet (2e van links) en Gustaaf Allaert (uiterst links, met donkere tulband). Gezeten, rechts, herkennen we Georges Allaert, de "technicus" van de groep. De zittende man links zou Henri Dclbaere (21) zijn, een timmerman die op het Kouterken vlakhij de Sint-Maarlenskring woonde en die toen voor de decorbouw van de toneelopvoeringen instond. 17

16 De gebroeders Allaert - Gustaaf (1899), Georges (1900), Gaston (1903), Gerard (1904) en Marcel (1 906)- zijn ook prominent aanwezig op een nog andere foto van omstreek 1930, waarop we het hele bestuur van de toneelgroep "Sint-Maarten" aantreffen. 11. Het bestuur van de toneelgroep "Sint-Maarten" omstreeks 1930 (Foto Claerhout, Deinze; verz. mevr. Gaston Allaert). Zittend, van links naar rechts, zijn dat: Gustaaf Allaert (22), Luc Matthys (23), onderpastoor Oscar De Bisschop (24), Albert Van Hoost (25) en Georges Allaert (26). En staande, achter hen, ook van links naar rechts een onbekende, Gustaaf-Franciscus Van Hauwaert (27), Gaston Allaert, de kleermaker Gustavus ("Stafke") Van Hauwaert (28), Jules-Alfons Geiregat (29), Valère De Smet (30), Gerard Allaert (31) en Marcel Allaert (32). Het meest opvallende aan deze foto is wel de aanwezigheid, in deze Petegemse groep, van de jonge Deinse advocaat Luc Matthys, die precies in diezelfde vroege jaren '30 ook al actief was in de Deinse "Christene Jongelingenbond" en die bij de Deinse clerus op een minder goed blaadje stond wegens zijn Vlaams nationalisme. Zijn aanwezigheid op deze foto is evenwel misemen nog geen bewijs dat hijzelf deel uitmaakte van de Toneelbond "Sint-Maarten" en heeft mogelijk wel een andere verklaring. Sedert december 1925 immers bestond in Deinze het "Katholiek Jeugdverbond", een overkoepelend orgaan waarvan Luc Matthys de secretaris was (33) en waar de Toneelbond van "Sint-Maarten" zoals de meeste Deinse parochiale jeugdverenigingen, vermoedelijk wel bij aangesloten was. 18

17 12. De gebroeders Allaerf omstreeks 1930 (Fo to Custaaf C/a erhout, Dein ::.e; \'er::.. 11/e\'J: Caston Allaert). Oe vijf gebroeders Allaert, hi erboven samen poserend op een fami lie foto van omstreeks 1930, waren spilfiguren in het parochie- en verenigingsleven. Ze waren allen lid van de Sint-Ceciliafanfare, van de Katholi eke Turnclub en van de toneelbond "Sint-Maarten". Van links naar rechts: Marcel, Gerard, Gustaaf, Gaston en Georges. Eveneens uit de beginjaren '30 stamt nog een laatste, helaas niet nader te identificeren foto, die evenwel onmiskenbaar de toneelscène van de Sint-Maartenskring toont, met een omvangrijke spelersgroep, zodat het dus zeer waarschijnlijk om een opvoering door "Sint-Maarten" gaat. Aan de kledij en de rolbezetting te oordelen, zou het opgevoerde stuk zoiets in het genre va n " De regimentsdochter" van Donizetti (34) kunnen geweest zijn..., maar dit is slechts een gok. Het herbergop chrift "In 't veld van Mars" (zichtbaar op de linkerwand van het toneeldecor) verwijst mogelijk naar de titel van het opgev erde stuk. Of er een toneelstuk (operette?) "Au Champ de Mars" be taan heeft, weten we echter niet... We durven deze foto "omstreek 1933" dateren. 19

18 13. Een opvoering, omstreeks 1933 (?) in de Sint-Maarrenskring te Petegem, van een alsnog onbekend toneelstuk. (Verz. mev1: Marcel Allaert ). Op de tweede rij, staande in het midden, herkennen we duidelijk twee Petegemse onderwijzers: de rijzige meester Georges Schamp ( 1911; gediplomeerd 1930) en naast hem de eerder kleine gestalte van meester Raphaël Van Durme ( 1913; gediplomeerd 1931 ; eerst twee jaar onderwijzer in Deinze en vanaf 1933 in Petegem). Naast meester Van Dunne staat zijn oom, de kaalhoofdige huisschilder Maurice De Ruyck (35), die in de jaren '30 voor "Sint-Maarten" de toneeldecors beschilderde. Rechtstaande, derde van rechts, herkennen we dezelfde decorbouwer - Henri Delbaere (36) - die we ook op de "Nerofoto" van 1930 aantreffen. Vierde van rechts, met de witbepluimde steek, is waarschijnlijk (alweer) een van de gebroeders Allaert. Mogelijk gaat het om Marcel Allaert, want deze foto is afkomstig uit zijn verzameling. Het "Petegemse" stempel is hoe dan ook duidelijk. Bevreemdend is echter dat op deze foto ook enkele meisjes blijken voor te komen (alhoewel "Sint-Maarten" in die jaren nog niet "gemengd" mocht optreden)... Het blijft een intrigerende foto, waarover we graag méér zouden weten! 20

19 Tot zover dan de oudste, in familiealbums bewaard gebleven foto's uit de begintijd van de Petegemse toneelgroep "Sint-Maarten". Blijft dan nog altijd de vraag, wanneer precies de groep was opgericht. Een en ander leek alvast te wijzen naar het tijdstip van (kort voor) Misschien dat de lokale kranten meer precieze informatie konden opleveren over het Petegems toneel tijdens het interbellum? Opnieuw op zoek gegaan dan maar! We vonden inderdaad een interessant gegeven, dat ons echter weer voor een ander, nog onopgelost probleem stelde. In "De Eendracht. Katholiek, Vlaamsch en Demokratisch Weekblad" ( 1 e jaargang. nr. -l-9) van 11 december 1932 (37) staat te lezen dat de "Toneelhond VcJOr Kunst en Vermaak' \'Wl Petegem" op 11 december 1932 het stuk "De Weg der (sic) doods" zou opvoeren, een "drama in -+bedrijven uit Ruslands bloedig heden, door P. Paul Humpert, een zeer modern stuk, uiterst interessent (sic), dat ons een beeld geeft van de gevolgen van 't kommunisme (prijzen der plaatsen: 5 fr., 3fr. en 2 fr.)." Bevreemdend is niet zozeer de keuze van het stuk, maar het feit dat er in Petegem een toneelgroep "Voor Kunst en Vermaak" actief was (de zaal wordt jammer genoeg niet vermeld~). Was dit een alias-naam voor "Sint-Maarten" of was dat een (nieuwe?) concurrerende toneelgroep, die mogelijk niet lang bestaan heeft? En is het toeval dat proost-onderpastoor Oscar De Bisschop net in datzelfde jaar 1932 Petegem had verlaten? We weten het niet: het raadsel blijft vooralsnog onopgelost. Maar er was gelukkig nog een ander lokaal weekblad (waarbij, achter de schermen, alweer de naam van - jawel - Luc Matthys opduikt): "De Le_ve. Katholiek Weekblad" (Redaktie-Beheer: Markt 81, Deinze). K.G.K. bezit daarvan de eerste drie jaargangen ( ), zorgvuldig bewaard in het Museum van Deinze (en daar ook op microfilm en op cd-rom te raadplegen). In dit weekblad vonden we - eindelijk - een aantal zeer concrete gegevens betreffende de vroegste bestaansjaren van de Petegemse toneelgroep, die werd opgericht in 1928 (of mogelijk zelfs al eind 1927). In "De Leye" (1, 25) van , blz. 2, lezen we in de rubriek "Plaatselijk Nieuws" het volgende bericht: "Op de Sint-Maarlensparochie bloeien het Sint-Vincentiusgenootschap, de Eucharistische Kruistocht, de congregatie en de patronages. Sterke afdeelingen vormen de Boerenbond, de Christen Werkliedenbond. De Maatschappij voor goedkope woningen bouwt gedurig voort. De Christen Vrouwenbond is zeer sterk. fje jonre toneelrmep roert, enz. Het leeft en groeit." Dit (prille) bestaan van een toneelbond (hier nog zonder naam vermeld~) wordt bevestigd door een notitie van pastoor Noterman in het parochiale "Liber Memorialis" in hetzelfde jaar 1928 betreffende de onderlinge werkvcrdeling van de drie parochiepriesters, waarin hij schrijft dat de eerste onderpastoor (i.c. Oscar De Bisschop) instaat voor o.m. "de jongensschool, de leering, de jongens-patronage, de Boerenbond, de Werklieden bond, de Tooneelhond, de Sint-Vincentiusconferentie enz." (38). 21

20 Geestelijkheid Sint-Martinusparochie pastoor 'ii:so~u:;;::vri:;:-e TI ;;E'>. N:i:::ol:::em=ta::-n r------;-j_-;-;v=an-;-;h=ev:-;:ele:------,1-:-j.':":'va-n':':'"po-ec~k Ie onderp. De Vriend! 0. De Bisschop M. Lepoutre J. Van Overbeke J. Gistelinek 2e onderp. llove I A. Van der Maeren I 0. Lammens I R. Brackc I N. Schoorens P. Coorevils Maar terug naar het weekblad "De Leye". In het nr. 11,5 van lezen we: 'Tooneel. De twee tooneelal'(mden welke de Kristen Werkliedenbond van Petegem dit sei~oen reeds gegeven heeft, hebben zulken bijval genoten dat zich reeds verscheidene persoonen afvragen of men dit seizoen(= :29) niets meer te verwachten heeft? Wij vernemen dat den sympathieken leider van den tooneelbond, EH. De Bisschop, reeds verscheidene stukken ter inzage gevraagd heeft en men hoogstwaarschijnlijk met halfvasten eene buitengewoone voorstelling mag verwachten." Reeds de week nadien, op (11, 7 ), volgt nader bericht: "Tooneelhond 'Als 't past'. Zondag I 0 maart, groot tmmeelfeest in de feestzaal van het Patronaat, Kortrijksche Steenweg; men zal opvoeren: 'Neo (sic) of de Martelaars der Catacomben', drama in drie bedrijven. Verdereene puike nieuwe klucht. Men zegge het voort." Neo dus i.p.v. Nero: of het spreekwoordelijke zetduiveltje aan het werk... (zie a tb. I 0) Enkele weken later, op :29 (11, I 0), volgt de mededeling dat de opvoering een week is uitgeste 1<.1: "Tooneelhond 'Als 't Past'. Op Zondag 17 maart zal in dezen tooneelbond, in de zaal van de patronage te Petegem, Kortrijksche Steenweg, om 5 uur stipt, een 'Neo-Romeinsch (sic!) drama' opgevoerd worden door de leden van den Bond. Het stuk is een belangwekkende brok schoon tooncel uit de catacombenstrijd der eerste christenen. Na de opvoering gaat 'De Stradivarius', eene uitstekende nieuwe klucht." Leuk om te zien hoe het zetduiveltje blijft dwarsliggen en, om de naam Nero te kunnen omzeilen, dan maar een correctie tot "neo-romeinsch" te voorschijn tovert... Uit de diverse, hiervoor geciteerde Leye-advertenties te zamen kunnen we dus opmaken dat: I 0 de Petegemse toneelbond een onderdeel was van (of ontstaan was uit) de Kristen Werkliedenbond; 2 optrad in de Sint-Maartenskring; 3 de naam "Als 't Past" droeg; 4 tijdens het (eerste?) toneelseizoen niet minder dan drie opvoeringen had gebracht, w.o. het Nero-drama, waarvan we overigens beschikken over een foto (op de rugzijde foutief 1930 i.p.v gedateerd). 22

21 0Yer het daarop volgende toneelseizoen van "Als 't Past" vinden we berichten in "De Leye" Yan 13 oktober (11..f I), 17 november (11, 46), 24 november (11, 47) en I december 1929 (11, 48) en - wat de tweede opvoering betreft- in die van 2maart (111, 9) en 30 maart 1930 (11, 13). Dit was hun programma: Voor de eerste opvoering, op 24 november 1929, stonden bij "Als 't Past" niet minder dan drie stukken tegelijk geprogrammeerd: I. "Kerstnacht", dramatische schets; 2. "De verliefde pennelekkers", operette in één spel: 3. "Vlug verdiend", luimig eenakter. Een uitvoerig verslag over deze opvoering kan men lezen op de afbeelding hieronder. Onder de nominatim vermelde spelers vinden we ons reeds bekende namen terug: de gebroeders Gaston, Gerard en Marcel Allaert, Albert Van Hoost (hier als Van Oost geciteerd) en Valère De Smet. Toneelleiding (én orkest~) o.l.v. Maurice Walgraeve (39). Uit Deinze en Petegem Tooneetbond «Als 't Past». - Verlede.n Zondag ging het eerste Wint1uîeest van «Als 't past» door. Alles paste, uitgenomen de zaal die veel te klein was om al de bezoekers te kunnen bevatten. De liefhèb- '. bers hebben naam en faam gekregen sedert hunne stichting. Werden opgevoerd : «<Kerstnacht~ een dramatische schets -waarin Gast. Allaert als vader en A~ Van Oost en Ger. Allaert de. bizonderste rollen te be!jrt vielen die ze dan ook met vaardigheid hebhen ver vuld. Daarna.. oe verliefde pennelekkers opperette die vol keurigheid en gevatheid tot het einde toe geho~den werd. Zàng en begeleiding waren uitstekend en hier toon-; de Valer De Smet zich een meester van de komische kunst. Jammer maar dat de figuratie niet zoo wel was verzorgd. Wij hadden ons namelijk de pennelekkers in,. gedacht met lange kantoorkielen en afgetobde tronie. Wat meer verzorging bij de -regie en deze operette ware een pereitje van humor geworden.. Eindelijk «Vlug verdiend een lachsucces zonder weerga waar beurtelings.ger. Allaert A. Van Oost M. Allaert en Gaston Allaert de grondtoom aansloegen in de rol van Advokaat rent(!nierken boer en majoor M. De Meyer als huisknecht zette in ruime mate de geestigheid kracht bij totdat de scherts en de luim hoogtij vierden door de snedigheid van Val. Oe Smet die den meest uitbundigen bijyal oog~tte. Orkest en tooneelleiding. onder Maur. Walgraeve liepen vlot van stapel en het gansche geheel bracht ons een avond vol kernachtige pittige en vooral gezonde leute. Wij verwachten met belangstelling het tweede winterfeest van de «Als 't past-ers». PIET :en hericht in "/Je Leye" van I decemher /929 (Krantenverz.mneling 111 Musewn l'l/11 Deinz.e en de /"eiestreek). 23

22 Op dinsdag 25 maart (0.-L.-Vrouw-Boodschap) en zondag 30 mam werd dan de tweede seizoensvoorstelling gebracht: "De valsche Burkaart", geschiedkundig drama in twee bedrijven uit de tijd der kruisvam1en (auteur: ene Sax), en de tweeakter "De landbouwer van Chicago", blijspel "met een Amerikaansch toetsje". De aankondiging specifieert. niet zonder enige zelfzekerheid: "Dit conce11 (!)zal al de vorige ven e overtreffen, want de stukken hebben hooge tooneelwaarde, en... de Als 't Pasters doen reuzenvooruitgang". Tooneelbood «Als 't Past». - Zeer ieverig worden de herhalingen bijgewoond. Met ttalf-vasten komen onze moedige mannen op de planken voor hun tweede groot \Vinterconcert. Het drama van Sax ede Valsche Burkaart» Episode uit den kruisvaartentijd, en een kunstige tweeakter, 'n. blijspel met een Amerikaansch toetsje, zullen worden opgevoerd. Dit concert zal al de vorige verre overtreffen, want de stukken hebben hooge tooneelwaarde, en.. de Als 't Pasters doen reuzenvooruitgang. Men houde zich dus vrij voor Zondag 30 Maart! Tooneelbond «Als 't Pas~ Petegem...:.. Verleden Dinsdag (Q.L. V. Boodschap) heeft deze bloeiende tooneetbond voor eenegoed gevulde zaal de eerste vertooning gegeven van zijn nieuw. programma. Men voerde op «De valsche Burkaart». geschiedkundig drama in 2 bedrijven uit den tijd der Kruisvaarten, en daarna de zeer fijne tweeakter «De LandbOU\Vei van Chicago». _De spelers munten.uit in hunne uitspraak, die heerlijk en zuiver Is. - Hun spel is goed begrëpen en gevoeld; de vertolking is d!ls opperbest. Oe tweede vertooning gaat hed_en Zondag_doorte5 u'-:lr, in de feestzaal van het "JongenspatronaaL Wie van gezonde en deftige kufist wit" genietèn weze op tijds in de zaal. De telaatkomers zullen. het zich w~~r bc:klage n!..... ::y_-:': /_/;:,~ Twee berichten in "De Leye" van resp. 2 maart en 30 maart /930 ( Krantenverzameling in Museum van Deinze en de Leiestreek). Dit is meteen echter, en jammer genoeg, het laatste woord dat we in het weekblad "De Leye" aantreffen over de Petegemse toneelbond "Als 't Past". Van de vierde jaargang van "De Leye" bezit K.G.K. nog welgeteld één enkel nummer (IV, 38 van 27 september 1931 )... Een hoofdgetuige, die plots ophoudt te spreken: leuk is anders! Over de verdere toneelactiviteit op de planken van de Sint-Maartenskring na 30 maart 1930 ontbreekt voorlopig dus elke informatie. Wel mogen we geredelijk veronderstellen dat alleszins nog twee jaar lang, nl. tot medio 1932 (overplaatsing van onderpastoor De Bisschop), de normale toneelactiviteit is voortgezet. Maar over die twee jaren is ons niets concreets bekend. Eigentijdse (lokale of regionale) kranten zijn allicht de enig mogelijke bron om over die periode nog iets te vinden: het blijft evenwel een zoeken naar de spreekwoordelijke "naald in de hooiberg"... 24

23 En wàt nà 1932? De vraag mag gesteij worjen of Je "Als 't Pasters" van Je toneelgroep van Sint Maarten gedurenje Je hele periolie van de jaren '30 hun toneelactiviteit hebben kunnen voortzetten. Hebben zij na het vertrek van hun stichter-en-proost en bezieler Oscar De Bisschop hun oorspronkelijk elan kunnen behouden? De vraag moet- jammer genoeg- ontkennend beantwoord worden. Na 1932 was het gedaan met toneelspelen. Geen van de beije Petegemse onjerpastoors was, in Jat opzicht, met De Bisschop vergelijkbaar. Maurice Lepoutre (onderpastoor van 1932 tot 1941) was een benepen-conservatieve, inspiratieloze en weinig beziel(en)de figuur. Zijn collega Lammens ( ) was een dwarsligger, die (nomen est omen) eerder lamlegde dan Jat hij wist te stimuleren. Geen van beiden in die Je11iger jaren was een toneelenthousiast alhoewel een van hen (E.H. Lepoutre) in die tijd toch voor het meisjestoneel (40) verantwoordelijk was, maar dat was duidelijk geen geldig alternatief voor het eventuele wegvallen van "Als 't Past". En zelfs zonder die "desinteresse" voor toneel vanwege de nieuwe verantwoordelijke proost(en) na 1932 zaten de omstandigheden hoegenaamd niet (meer) mee. Het gedwongen "ongemengd" toneelspelen zat de Petegemnaars hoe dan ook dwars als onmodern en té beperkend: die van de Deinse Burgersbond daarentegen speelden gemengd (operettes!) in de Zaal De Drie Koningen (aan het station) en vanaf met toelating van de Deinsedeken -ook in de Yolkskring. Er is bovendien nog een andere factor, die mogelijk een rol heeft kunnen spelen. Het was immers niet ongebruikelijk dat jongere toneelamateurs op de planken stonden zolang ze jonggezel bleven en dat ze er meestal mee stopten zodra (of kort nadat) ze gehuwd waren. Wat "Als 't Past" betreft, weten we dat precies omstreeks diezelfde tijj een aantal van de bestuurs- en/of spetenue leden gehuwd zijn: Yalère De Smet in 1932, Gerard en Gaston Allaert in 1935, Marcel Allaert in Allicht zouden deze "kernleden" toch sowieso afgehaakt hebben, nadat zij hun vrijgezellenstatus verloren hadden. Feit is alleszins dat er van omstreeks 1933 af door "Als 't Past" geen toneel meer gespeeld werd op de scène van de Sint-Maartenskring. Er is overigens nog meer! Het lijkt er immers op dat de "crisis" van de vroege jaren '30- na de beruchte beurskrach van New-York, die ook de economie van de meeste Europese staten ontwrichtte en o.m. een enorme werkloosheid tot gevolg haj - wel degelijk ook gedrukt en gewogen heeft op het verenigingsleven en het daarmee samenhangend ontspanningspatroon, met een dalende belangstelling voor o.m. Je voorstellingen door het amateurtoneel. Dit laatste valt gemakkelijk te bewijzen aan de hand van een parallel verloop bij de Deinse Burgersbond. Tussen december 192S en januari 1931 (de "gouden jaren"!) bracht de Burgersbond 20 opvoeringen van zes verschillende operettes op de scène (benevens nog zeven reisvoorstellingen in Olsene, Roeselare en Izegem). Tussen december 1931 en december I 934 daarentegen- d.w.z. gcdurenjc volle drie jaren- speetje de Burgersbond géén enkele operette en binnen diezelfde periode evenmin enig gesproken toneelstuk: ook daar Jus een complete black out... 25

24 Overigens, het tijdsklimaat zat duidelijk tegen~ Bovendien waren de jaren '30 ook in (lokaal-)politiek opzicht moeilijke en gevaarlijke tijden, met ideologische contlicten die een scheiding der geesten tot gevolg hadden, ook binnen de gelovige gemeenschap zelf, waar de lokale clerus bijzonder afkerig reageerde tegen het opkomende Vlaams-Nationalisme, waarin precies de jonge Deinse advocaat Luc Matthys een prominente rol speelde (41 ). Ook deze politieke tegenstellingen kunnen het gewone socioculturele leven (w.o. het amateurtoneel) aangetast en ondermijnd hebben. In dit opzicht was een "samenwerkings"-initiatief zoals de openluchtopvoering van "Philippina van Vlaanderen" in de zomer van 1939 (op initiatief van de principieel pluralistische Kunst- en Oudheidkundige Kring van Deinze) allicht een poging tot remediëren, over bepaalde scheidingsgrenzen heen. Voor de Deinse Burgersbond is het (ongunstig) tij blijkbaar gekeerd vanaf einde 1934, met weer een behoorlijke toneelactiviteit in de jaren (nl. 16 opvoeringen van alweer zes verschillende operettes, allemaal in de Volkskring). Voor de "Als 't Pasters" van Sint-Maarten was het toen al te laat geworden, het tij niet meer te keren. We stellen vast dat de (lokale) bronnen zwijgen over enige toneelactiviteit van "Sint-Maarten" tussen 1930 en Dit "stilzwijgen" bewijst ex nihilodat er inderdaad géén activiteit (meer) was. Formeel is de toneelvereniging als zodanig nooit opgedoekt, maar de facto bestond de groep van 1933 af alleen nog maar op papier. Een enkele van de vroegere spelende leden (42) deed na 1935 nog wel eens mee in een paar operettes van de Burgersbond, maar bij "Sint-Maarten - Als 't Past" bleef alleen maar de herinnering aan enkele (een vijftal) korte, maar allicht heerlijke De Bisschop-jaren... Toen in 1939 de medewerking van "Sint-Maarten" werd gevraagd voor participatie aan de opvoering van "Philippina", kan die medewerking ten hoogste hebben bestaan in het afvaardigen van nog een paar vroegere spelers, m.n. GustaafVan Hauwaert en André Alliet (43). Hun beider namen zijn immers terug te vinden in de rolverdeling. Dit belet evenwel niet dat er mogelijk nog andere "naamloze" Petegemnaars hebben meegespeeld als figuranten in de kleurrijke groepen van o.m. poorters en kooplieden, hofdames en pages, monniken en pelgrims... De vier oorlogsjaren hebben er vervolgens voor gezorgd, dat de herinnering aan dat mooie toneelgebeuren in openlucht - met de Deinse Onze-Lieve-Vrouwekerk als achtergronddecor- zeer spoedig uit het collectief geheugen van de mensen is verdwenen. 26

25 De.. Sint-1\laartensvrienden" ( ) Pas vijftien jaar na het onfortuinlijke "stilvallen" van de toneelactiviteit van "Als 't Past - Sint ~1aarten". d.w.z. eind 1947 of begin 1948 hebben de (heropgerichte) Sint-Maarlensvrienden de draad met de vooroorlogse activiteit opnieuw opgenomen, maar dan wel met een nagenoeg totaal ander spelerspotentieel Het initiatief daartoe werd genomen door enkele jongere spelers uit de Deinse Burgersbond. m.n. de gebroeders Hubert en Albert De Pourcq, meubelmakers op Petegem-Kouterken, Roger Vandervennet en enkele anderen nog: zij moesten in Deinze genoegen nemen met mindere rollen ( 44) en verkozen dan maar liever in Petegem een eigen groep te stichten. Ze vonden onderpastoor JozefVan Overbeke (45) daartoe bereid en in het toneelseizoen werd gestart, o.m. met het populaire "Waar de sterre bleef stille staan" op het programma. Tijdens het seizoen was het even populaire stuk "De boeren van Olen" aan de beurt en in het seizoen o.m. het blijspel "In 't Plakieerke" (46). En kort nadien, zoals al gezegd, namen de "Sint-Maartensvrienden" op 12 of 13 maart 1951 deel aan het AKVT-Schiftingstoernooi 1951, met de opvoering van "Het kruis op de heide", een toen al wat gedateerd stuk (uit 1929) van de Limburgse onderwijzer Jac. Ballings. Het toernooi werd gewonnen door "Hoger Op" uit Gent (87%), in de rangschikking gevolgd door de "Katholieke Vlaamse Strijd broeders" uit Knesselare (83% ), "Opbouwen" uit Gent (77%), "Verzet door Kunst" uit Oosterzele en "In Trouw Verbond" uit Sint-Amandsberg (beide 75% ). De Petegemse "Sint-Maartensvrienden" kregen- met nog drie andere kringen (uit Mariakerke, Leupegem en Bellem)- een eervolle vermelding en werden ge geklasseerd op 9 deelnemers. Bovendien kregen ze individuele vermeldingen toegekend voor twee van de Petegemse spelers, nl. Albert De Pourcq en Roger VandervenneL Uit de vroegste periode zijn - zover ons bekend - helemaal geen archiefstukken meer bewaard. In 1951 was onderpastoor Jozef Van Overbeke als proost van de "Sint-Maartensvrienden" opgevolgd door onderpastoor Julien Gistelinek (47). Deze zou in Petegem blijven tot eind 1968: hij heeft er gedurende bijna twintig jaar de toneelactiviteit gestimuleerd, niet alleen als proost, maar vaak ook als regisseur, als grimeur enz. enz. We beschikken, jammer genoeg, over weinig precieze gegevens betreffende de stukken die in de loop van de jaren '50 werden opgevoerd, zodat we er ook geen volledige lijst kunnen van opmaken. We kennen wel, vanuit onze herinnering en door enkele bewaard gebleven foto's, nog de namen van een aantal spelers uit die jaren. Van de vroegere vooroorlogse spelers was het- zover we weten- alleen maar André Alliet (48) die ook na de oorlog nog op de planken van de Sint-Maarlenskring terugkwam. De anderen- de gebroeders Allaert en Valèrc De Smet, intussen allen gehuwd, en de vrijgezellen Albert Van I-loost en Staf Van Hauwaert - 27

26 16. A. K. VT-toernooi 195 1: opvoering van "Het kruis op de heide" (van J. Bal/ings), waarin Albert De Pourcq en Roger Vandervennet een individuele vermelding kregen. De }Lny loofde ook het "schitterend decor, waarbij de hemelpoort op een -::.eer originele wij-::.e werd gesuggereerd". (Ver-::.. Joseph Heleu). waren er na 1947 niet meer bij. Onder de nieuwe, jongere krachten van de naoorl ogse lichting zijn er dan wel enkelen in het begin van de jaren 1950 gehu wd en di e hebben kort daarna hun toneelactiviteit (grotendeels of geheel) ge taakt, o.a. Maurice Miehels (gehu wd in 1950), Valère Willemyns en Roger Vandervennet (beiden gehuwd in 1952), Gilbert lde (gehuwd in 1953) en Jacques Vlaminck (gehuwd in 1954). Andere spelers zouden de Petegemse toneelscène langer trouw blij ven, onder hen Jules Geeregat, Ju les De Pe tel, André Alliet, Renaat Cyriel (René) Van Haute, Michel De Jans, Leon Van der Schaeghe (49) en André Haerens (50). Jordaan Vandemoortele van zijn kant gaf in 1954, na een drietal seizoenen bij de "Sint-Maartensvrienden", de voorkeur aan "De Burgersbond" waar hij nog twaalf jaar zou optreden, totdat daar in 1967 alle toneelactiviteit stilviel. Reeds na enkele jaren kregen de anciens versterking van jongtwintigers als Urbaan Van Hove (51 ), Jo eph Heleu (52), Albert Boone, Roland Simoens (53), Carlos Geeregat (54), Lucien en Urbain 28

27 Maebe (55), Emanuel Haerens (56), Willy Verbeken (57) e.a.m. In de loop va n de late jaren ' 50 zoud n ook zij - mee tal na hun huwelijk - stilaan een na een afhaken, na (l etterlijk) " hun rol gespeeld" te hebb n. it die periode zijn wel nog wat toneelfoto's bewaard gebleven, waarvan we voor de illustrati graag g bruik hebben gemaakt (met dank aan de vriendelijke bruikleengevers). Mijn ader, in 1961 op ru st gegaan al hoofdonderwijzer en naar Gent verhui sd, werd in maart 1962 al oorzitter an de "Sint-Maarten vri enden" opgevolgd door de toen 28-jari ge Antoon Haerens (58), zoon van de toenmalige burgemeester, en broer van de reeds verme lde André Haerens. Ere-voorzitter / 7. "De koning van Hoelaboela", 1955 (?). Van l. naar 1:, zillend: onderpastoor J. Gistelinek en voorzitter Joris Huys; staande: Antoine Haerens, FabienA Llaert; Urbain Maebe, Emanuel Haerens en boven hem Michel De Graeve, Joseph Heleu, A/hert Boone in de titelrol, Willy Verbeken, Lucien Maebe, i eroom De Waegenaere, Jute Geeregat; gehurkt vooraan: Willy Tack. (Verz. Jacques He/eu). 29

28 werd de Petegemse schepen Marcel Buyse en ondervoorzitter de maalderijwerkman Prudent Herman uit de Tonnestraat (59). Binnen dit nieuwe bestuur kregen een paar jongeren, m.n. Jacques Heleu (60) en Willy Tack (61) de taak van "organiseren" toegewezen. Onderpastoor Julien Gistelinek bleef uiteraard proost en zorgde (althans tijdelijk nog) ook voor het secretariaatswerk. Op 27 mei van datzelfde jaar 1962 trok in Petegem een huldestoet door de straten naar aanleiding van de viering van de 25 jaar burgemeesterschap van Adolf Haerens. In de stoet reed ook een praalwagen van de "Sint-Maartensvrienden"; zij vertolkten de scène van een gemeenteraadszitting uit het in 1955 ('?) opgevoerde blijspel "De koning van Hoelahoela", van de hand van de reeds vermelde André Degraeve. Omstreeks diezelfde periode, die er een was van allerlei vrij ingrijpende vernieuwingen, werd ook met jonge regisseurs gewerkt: in h. v. met de Petegemnaar Raf Walgraeve ( 62), die evenwel maar één regie verzorgde, en daarna vanaf 1964 met de Deinzenaar Rodrique Del va (63 ), toen studiemeester aan het VTI. Hij wist zich de medewerking - als speler- te verzekeren van een van zijn collega's aldaar. m.n. Norhert Vervaeck (64 ). en later van enkele van zijn leerlingen. In 1965 werd het toneelbestuur, nog steeds met Antoon Haerens en Prudent Herman als resp. voorzitter en ondervoorzitter. enigszins uitgebreid: nieuwe bestuursleden, naast Jacques Heleu en Willy Tack, waren de Petegemnaar Michel Degraeve (65), vernikkelaar van beroep, en de uit Moeskroen ingeweken kantoorbediende René Breunig (66) die te Astene in de Gampelaeredreef was gaan wonen; hem werd tevens het secretariaat toevertrouwd. Allen stonden zij ook zelf op de planken als vertolkers van grote en/ of kleinere rollen. Einde 1965 nam Antoon Haerens echter ontslag als voorzitter en werd opgevolgd door Willy Tack, pas 24 geworden, maar al zeer populair als sportman en coming-man bij het Deinse ACV. In het eerste bestuursjaar van voorzitter Willy Tack stierf, op Allerzielendag 1966, de Petegemse pastoor Jozef Van Heveleen kort daarna werd van zijn opvolger, pastoor Van Poeck de Knyf, de toelating bekomen om - eindelijk! - gemengd te spelen, d.w.z. de vrouwenrollen door... vrouwen te laten vertolken. De Deinse "Burgersbond", die dan al bijna een halve eeuw gemengd speelde, was toen - door interne verdeeldheid- op sterven na dood en zou in de loop van 1967 in de zaal van de Volkskring zijn allerlaatste opvoering brengen. In Petegem ondertussen kon Willy Tack over een nagenoeg compleet (ver)jong(d)e ploeg beschikken, waartoe als spelers ook talrijke nog tijdens WO 11 geboren nieuwkomers behoorden zoals Julien Dhertoghe (67), de regent en VTI-leraar Antoine (Tony) De Smet (68), Willy Vermeuten (69), Armand Lampaert (70), Lucien De Rore (71), Nicon Herman (72), Carlos Maurice Verheecke (73), 30

29 IR. "Goede rei\, Mallhias", /964. Van I. naar 1:, slaande: onderposfoor./. Cislelincf.:.. Michel De Cme\'e. René BreuniJ.:, Elienne Leroy: -;.illend: Tony De S111e1. Jacques He/eu, Anwine Haerens. Rolond Minne. Frans Van Kerrehroeck. (Ver::. Jacques He/eu). Danny e Sloover (74) en Johny Boone (75). Sommi gen begonnen er heel jong m een stonden al tij dens hun studietijd op de planken in de Sint-Maa rlenskring zoals b.v. Antoine (Tony) Low ie (76) of Roland Minne (77), beiden al na WO IJ geboren. Iets latere debutanten (van 1966 af) waren o.m. Wilfried Temmerman ( ), Steraan Del va ( 1942), Fernand Lambert ( 1945), Et i nne Omer Leroy (1946), Marcus Leroy (1946) en zijn zus hri sti ane ( 1943), die een der allereerste meisjesra il n in en "gemengde" ro lbezetting mocht ve rtolken (78), Gaston De Nys ( 1947), Will y Moerman (1 947) Daniel Haelvoet ( I 949) en hristi aan De Fauw ( 1950)... 31

30 19. "Eén dog 111inister " (?).Van/. naar 1:, ::_ittend: Nicon Herman, René Breunig, Michel De Groeve; staande: onde1postoor J. Gistelinck, Jacques He/eu, Willy Tack, Marcus Leroy, Tony Lowie, Julien D'Hertoghe, Chrisliaan Dejmn1. (Ver::_. Jacques He/eu). Door het fei t dat een van de toenmalige be tuursleden-spelers, m.n. Jacques Heleu, nog een behoorlijk pak bestuursdocumenten uit de jaren heeft bewaard (met mijn oprechte dank voor de toelating tot inzage en gebruik daarvan!), hebben we voor die periode ook een betere - zij het nog altijd onvolledige- kijk op het toen gespeelde repertoire. Naast Raf Walgraeve en Rodrique Del va fungeerde ook proost Gistelinek in de tweede helft van de jaren '60 af en toe nog als regisseur. Voor de lij st van de ons bekende opvoeringen ( ) verwijzen we naar de chronologische lijst in de Bijlage 1. Er werden meestal twee - of soms drie - stukken per seizoen gespeeld: gewoonlijk één ern tig stuk (drama) en één of twee blijspelen. De programmablaadjes en/of de toegangskaartjes, voor zover bewaard, vermelden niet altijd de nochtans elementaire gegevens zoals de auteur en/of een genreaan- 32

31 duiding (drama, klucht, d t cti ve pel... ) van het gespeelde tuk, de namen van de regisseur en/of van het b trokk n "techni eh p r oneel. De optredende pelers worden meestal enkel met de eerste letter van hun oornaam genoemd, maar dat levert toch maar weinig problemen op voor een juiste identificatie. Ond r de ernstige stukken treffen we er een paar aan van de Gentse (toenmali ge succes-)aute ur Paul Mariën nl. ' Venit, vidit, vicit" ( 1958) en «Finale met god» ( 1964), benevens twee andere van ene E.S. an der Cruy e (Vl aams auteur?), nl. "Stalingrad..., bunker 38" ( 1963) en "Goede reis, Matthias" (1964). "Ob e ie" (1 965), van de hand van A. Boereen Bob Bertin a, moet een Ho ll ands stuk geweest zijn. Tot het origineel "Vl aam " toneelrepertoire behoorde verder nog het stu k "Soldaten zonder uniform" van het auteursduo Oskar Perket & Pieter De Prins (waarin o. m. Tony De Smet meespeelde en waarin Jacque Heleu een meisjesrol vertolkte). De naam va n Mori s Maru s. aute ur van het karakterspel 'Met ge loten deuren" (naar Sartre?), zegt ons ni ets (mogelijk een pseudoni em?) en van andere "drama' ' wordt helemaal géén auteursnaam meegedeeld, o.m. van stukken als ' O nder de Sovjetvlag" of "Dodencel 53" die ongetwij fe ld op de toenma li ge politieke actu aliteit ( Koude Oorlog en IJzeren Gordij n) allusie maakten. Mogelijk ook een politi eke satire- op Belgische toestanden dan - was het in 1966 opgevoerde stuk "Eén dag mini ster " (waarvan de auteur ons alweer onbekend is). 20. " Weg met de vrouwen", Van I. naar r:, zittend: Jacques He/eu, René Breunig, Tony De Smet; staande: Michel De Graeve, Willy Ta k, Etienne Leroy, regiseur Rodrique De/va, onderpastoor J. Gistelinek (Verz. Jacque Heleu). 33