Update nieuwe richtlijnen obstipatie / fecesincontinentie. Michael Groeneweg, kinderarts MDL
|
|
- Fanny Mertens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Update nieuwe richtlijnen obstipatie / fecesincontinentie Michael Groeneweg, kinderarts MDL
2 Meer consulten voor functionele obstipatie Tot 5 % van de consulten bij de algemeen kinderarts Tot 25 % van de consulten bij een kinderarts MDL Pre-school: Schattingen (JGZ): % van de peuters vooral in leeftijdsgroep tussen de 3-7 jaar Generation R*: 13 % in 3 e levensjaar, 11% in 4 e levensjaar Lagere school: Cijfers Nederland: 1:4 kinderen heeft een keer tijdens de lagere schoolcarrière last van moeizame stoelgang Fecesincontinentie: 1 4 %** *Driessen et al JPGN 2013;57: ** Van der Wal JPGN 2005;40:345-48
3 Functionele obstipatie eo fecesincontinentie en symptomen van de (lagere) urinewegen: Twee Handen op Een Buik? Functionele obstipatie volgens Rome III criteria: % DV; % UI/OAB (Burgers et al J Urol 2013; Hyum Kim et al; Chung et al 2012; Luiza Maria 2013) Laxeren van kinderen met UI/OAB: 50 % toont verbetering van de symptomen van de lagere urinewegen (Bush et al J Ped Urol 2013) Pagina 3
4 Pagina 4
5 Twee Handen op Een Buik? Pagina 5
6 Adaptatie mechanisme bij functionele obstipatie -Feces retentie: -distentie van rectum -op aandrangsprikkel geen ontlasting -verdere distentie van rectum -verminderde anale inhibitie (dysfunctie van interne anale sfincter): kans op fecesincontinentie, -aandrangsprikkel neemt niet af, maar onstaat pas weer bij grotere disentie (compliance) van het rectum* * Voskuijl en Benninga 2006
7 De Update Nationaal 2009: CBO richtlijn obstipatie bij kinderen van 0 18 jaar (2009) Internationaal: 2014: NASPGHAN and ESPGHAN Evidence-Based Recommendations on evaluation and treatment of functional constipation in infants and children Tabbers et al JPGN 2014;58:258-74
8 DEFINITIE VAN EEN RICHTLIJN Een document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op wetenschappelijk onderzoek aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers Regieraad Kwaliteit van Zorg, 2010 Pagina 8
9 NASPGHAN and ESPGHAN 2014 guideline It is intended to serve as a general guideline and should not be considered a substitute for clinical judgment or used as a protocol applicable to all patients The guideline is also not aimed at the management of patients with underlying medical conditions causing constipation, but rather just for functional constipation. Pagina 9
10 Internationaal: 2014 Uitgangsvragen 1. Wat is de definitie van obstipatie? 2. Wat zijn alarmsymptomen voor een onderliggend lijden? 3. Wat is de diagnostische waarde van: - rectaal toucher - buikoverzichtsfoto - colonpassagetijdmeting - transabdominale rectale echografie Pagina 10
11 Uitgangsvragen 4. Welke diagnostische tests moeten worden uitgevoerd om onderliggend lijden vast te stellen? - lab bepalingen: koemelk, coeliakie, hypothyreoidie, hypercalciemie - anorectale manometrie of rectumzuigbiopt voor diagnose HD - (barium)colon inloop voor diagnose HD 5. Welk aanvullend onderzoek in kinderen met therapieresistente obstipatie voor vaststellen van onderliggend lijden? - colonmanometrie, MRI rug, full-thickness biopt colon, colonscintigrafie Pagina 11
12 Uitgangsvragen 6. Wat is het additionele effect van de volgende niet-medicamenteuze behandelingen van obstipatie? - vezels, vocht, lichaamsbeweging, prebiotica, probiotica, - gedragstherapie, biofeedback, multidisciplinaire behandeling, - alternatieve geneeswijze(n) 7. Wat is de meest effectieve en meest veilige medicamenteuze behandeling van obstipatie? - voor desimpactie - voor onderhoud - hoe lang moet de behandeling duren? Pagina 12
13 Uitgangsvragen 8. Hoe effectief zijn de nieuwe behandelingsmogelijkheden? - lubiprostone, linacotride en prucalopride - chirurgie (ACE) - transcutane zenuwstimulatie 9. Wat is de prognose van functionele obstipatie en wat zijn prognostische factoren? Pagina 13
14 Pagina 14
15 Wat is de definitie van obstipatie? Stap 1 De arts denkt aan obstipatie bij klachten zoals bijvoorbeeld overmatig huilen (zuigeling), niet (kunnen) defeceren, ophoudgedrag en pijn bij de ontlasting, (acute) buikpijn of fecesincontinentie Stap 2 Het kind heeft obstipatie wanneer het voldoet aan 2 of meer van de Volgende criteria (Rome III-criteria): A. Leeftijd 0-4 jaar 1. defecatiefrequentie 2 per week 2. fecesincontinentie 1 episode per week indien zindelijk 3. ophouden van ontlasting 4. pijnlijke of harde, keutelige ontlasting 5. grote hoeveelheid ontlasting in luier/ toilet 6. grote fecesmassa in abdomen of rectum
16 Wat is de definitie van obstipatie? B. Ontwikkelingsleeftijd vanaf 4 jaar* 1. defecatiefrequentie 2 per week 2. fecesincontinentie 1 episode per week 3. ophouden van ontlasting 4. pijnlijke of harde, keutelige defecatie 5. grote hoeveelheid ontlasting die het toilet verstopt 6. grote fecesmassa palpabel in abdomen of rectum * Mogen niet voldoen aan IBS (Irritable Bowel Syndrome)-criteria: Minimaal 2 maanden klachten van alle volgende symptomen: 1.Abdominale discomfort of pijn samen met 2 van de volgende symptomen gedurende minimaal 25% van de tijd: a. Symptomen verbeteren na defecatie b. Start symptomen gaat samen met verandering in defecatiefrequentie c. Start symptomen gaat samen met verandering in vorm van de ontlasting 2.Geen aanwijzingen voor inflammatoire, anatomische, metabole, of neoplastische ziekten die de symptomen verklaren.
17 Wat is de definitie van obstipatie? Stap 3 Het kind heeft functionele obstipatie wanneer er geen alarmsymptomen zijn De definitie is in overeenstemming met de ROME-III criteria, maar zonder tijdscriterium. Rectaal toucher (RT) heeft aanvullende diagnostische waarde indien aan één van de anamnestische Rome III criteria wordt voldaan Een positieve bevinding bij RT bevestigt de diagnose obstipatie, een lege ampul of normale feces bij RT geeft geen informatie Wanneer het kind aan geen van de Rome III criteria voldoet heeft het RT geen aanvullende waarde Deze aanbeveling geldt ook voor kinderen met een verstandelijke beperking.
18 X BOZ Heeft geen plaats in de diagnostiek van functionele obstipatie WAAROM NIET? -Barr score: sensitiviteit 60% / specificiteit 43 % -Leech score:sensitiviteit 75% / specificiteit 59 % Grote intra- en intra-observer variabiliteit X BOZ wel toe te passen bij meten van colonpassagetijd Normale colontransit: non-retentieve fecesincontinentie of anamnese is onbetrouwbaar Benninga, Eur J Ped 1995 De Lorijn, Ped Radiol 2006 Pagina 18
19 Transabdominale rectale echografie Onvoldoende aanwijzingen dat meting van rectale diameter als enige parameter voorspellend is voor functionele obstipatie eo fecesimpactie DUS: niet routine-matig toepassen in de diagnostiek van obstipatie Joenssons et al: Rectale diameter gemeten tenminste 3 uur na laatste defecatie bij functionele obstipatie en gezonde controles. RD van > 30 mm correleert met bevinding van fecale impactie bij Rectaal Toucher RD meting dus bruikbaar om rectale impactie vast te stellen als 1 van de 6 ROME III criteria. RD dus interpreteren in context van ROME III criteria. Joensson et al J Urol 2008 Klijn et al J Urol 2004 Berger et al J Ped 2012 Pagina 19
20 NIET-FARMACOLOGISCHE BEHANDELINGEN Vochtonderhoud vocht Vezelsextra vezels niet effectief en slechte compliance Lichaamsbeweginggeen onderzoek Prebioticanauwelijks onderzocht Probioticaonvoldoende bewijs Pagina 20
21 Vezels Geen bewijs at vezelsupplementen een rol hebben in de behandeling van obstipatie Studies die gedaan zijn niet vergelijkbaar Verschil additional fiber, en aanvullen van vezelarm dieet Vezels vs placebo (cacao husk, glucomannan): GEEN significant verschil in de ontlastingsfrequentie Pijpers et al Arch Dis Child 2009 Loening-Baucke et al Pediatrics 2004 Castillejo G Pediatrics 2006 Kokke et al JPGN 2008 Chmielewska et al Clin Nutr 2011 Ustundag et al Turk J Gastro 2010 Pagina 21
22 Probiotica Lactobacillis Reuteri Bifidobacterium longum GEEN effect op Functionele Obstipatie Dit in tegenstelling tot VOLWASSENEN Tabbers et al Acta Paediatr 2014 Pijpers et al Arch Dis Child 2009 Tabbers et al Pediatrics 2011 Chmielewska et al Clin Nutr 2011 Pagina 22
23 Gedragstherapie en Biofeedback
24 Gedragstherapie en Biofeedback Evidence? Gedragstherapie door psycholoog vs. conventionele behandeling (toilettraing + laxantia): geen verschil in succes percentage (51 vs.62 %)* DUS: geen rol in de behandeling van functionele obstipatie. Brazelli & Griffiths. Cochrane Database of Syst Rev 2006 Tabbers et al Pediatrics 2011 *van Dijk et al. Pediatrics 2008 Pagina 24
25 Echter: 30 % van kinderen met functionele obstipatie scoren T score > 63 op de Child Behavioral Checklist (CBCL) bij aanvang van studie; Na 6 maanden is score op CBCL tot 11 % gedaald in groep behandeld door psycholoog en niet gedaald (29%) in de conventionele groep** Dus: alle kinderen met functionele obstipatie naar de psycholoog? NEE! Wel die kinderen met een reeds (gediagnosticeerd) gedragsprobleem of stoornis *Brazelli & Griffiths. Cochrane Database of Syst Rev 2006 ** van Dijk et al. Pediatrics 2008 Pagina 25
26 BIOFEEDBACK? Geen plaats in de standaardbehandeling van functionele obstipatie Brazelli & Griffiths. Cochrane Database of Syst Rev 2006 Tabbers et al Pediatrics 2011 Vd Plas et al Lancet 1993
27 Multidisciplinaire behandeling oa (kinder)bekken, continence nurse, verpleegkundig specialist, orthopedagoog, psycholoog, gespecialiseerd verpleegkundige, kinderarts, huisarts Geen onderzoek Pagina 27
28 Wat leert ons de Richtlijnen? Definieer het ontlastingsprobleem Beperk aanvullend onderzoek Kies behandeling met Evidence Er is nog heeeel veel meer wetenschappelijk onderzoek nodig! multidisciplinaire behandeling obstipatie
29 The Future is Bright! Fecotherapie Urotherapie Pagina 29
30 Essentials van Urotherapie en Fecotherapie educatie aanvullend (functie) onderzoek terugvalpreventie desimpactie gedragstherapeutische interventie Pagina 30
31 Samenwerking Platform Urotherapie en Werkgroep Poeppoli s Nederland Pagina 31
32 ? vragen Pagina 32
Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014
Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Obstipatie Obstipatie is de meest voorkomende gastro-intestinale aandoening op de kinderleeftijd. Naar
Nadere informatieNieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie
Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand
Nadere informatieINHOUD. SHK nascholing Kindergeneeskunde 31 januari 2017
INHOUD 1. Defecatieproblemen/definitie obstipatie 2. Benadering patiënt met obstipatie 3. Rol van aanvullende diagnostiek; wie doet wat en wanneer 4. Behandelingsstappenplan 5. Multidisciplinaire behandeling;
Nadere informatieBuikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen
Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Congres Kinderverpleegkunde 2.0 laat je upgraden! Rita van den Tooren-de Groot Kinderarts HMC Haaglanden Medisch Centrum Den Haag 27 september
Nadere informatieObstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven
Obstipatie bij kinderen Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Normaal stoelgangspatroon postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren borstvoeding volwassenen: 3x/dag tot 3x/week
Nadere informatieConcept Richtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar
5 Concept Richtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar INITIERENDE VERENIGING - Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde MANDATERENDE VERENIGINGEN/ORGANISATIES - Artsen Jeugdgezondheidszorg
Nadere informatieRichtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar
Richtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar INITIERENDE PARTIJ - Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde - Nederlands Huisartsen Genootschap IN SAMENWERKING MET - Nederlandse Vereniging voor
Nadere informatieRichtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar
Richtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar INITIERENDE PARTIJ - Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde - Nederlands Huisartsen Genootschap IN SAMENWERKING MET - Nederlands Huisartsen Genootschap
Nadere informatieFunctionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015)
Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Take home Functionele gastro intestinale ziekte (FGID) bij kinderen en adolescenten Pediatrische Rome
Nadere informatieFunctionele buikklachten
Functionele buikklachten Achtergronden Behandeling Nieuwe medicamenten Discussie Signalen wijzend op somatisch substraat Acute klachten Algemene ziekteverschijnselen (koorts/ hemodynamiek) Ongewenst gewichtsverlies
Nadere informatieRichtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar
INITIERENDE PARTIJ Richtlijn Obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar - Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde - Nederlands Huisartsen Genootschap IN SAMENWERKING MET - Nederlandse Vereniging voor
Nadere informatieOBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction. Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout
OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout Normaalwaarden neonaat: 90% meconium < 24 u. zuigeling 0-3 maanden: BV: gemiddeld 3 x per dag ontlasting.
Nadere informatieObstipatie bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar
Obstipatie bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar Samenwerkingsafspraak voor kinderartsen, huisartsen, jeugdartsen en artsen voor mensen met een verstandelijke beperking (AVG) uit het adherentiegebied
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen
Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom
Nadere informatieOBSTIPATIE FRANCISCUS VLIETLAND
OBSTIPATIE FRANCISCUS VLIETLAND Wat is obstipatie? Voedsel komt via de slokdarm en de maag in de darm terecht. Water en voedingsstoffen worden in de darm gedeeltelijk in de bloedbaan opgenomen. De stoffen
Nadere informatieRichtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011)
Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) Begeleiding en behandeling door de JGZ Inleiding De meeste kinderen met fecale incontinentie kunnen, als uit de anamneselijsten en het lichamelijk onderzoek
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces
Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces 4. Inleiding zindelijkheid feces, achtergrondinformatie Uitgangsvragen Definitie Wat is de definitie van fecale incontinentie? (* Obstipatie op
Nadere informatieRichtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011)
Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) 5. Activiteiten rondom zindelijkheid voor feces door de JGZ Uitgangsvragen (* is bij kinderen met obstipatie de meest effectieve en veilige medicamenteuze
Nadere informatieMartijn Schrama Kinderarts. Margreet Wessels, kindermdl arts
Martijn Schrama Kinderarts Margreet Wessels, kindermdl arts Wat doen we met Jos? Jos 7 jaar Buikpijn sinds begin maart. Aanvankelijk acuut begonnen met koorts en verdenking appendicitis, hiervoor gda.
Nadere informatieObstipatie en faecale incontinentie bij ouderen
Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen when the going gets tough Judith Jonker Geriater Inhoud Obstipatie Definitie Prevalentie Typen Secundaire factoren Rode vlaggen Kliniek Behandelopties Fecale
Nadere informatieFysiotherapie voor kinderen met functionele obstipatie in de eerste lijn: resultaten van het BOKi onderzoek
Fysiotherapie voor kinderen met functionele obstipatie in de eerste lijn: resultaten van het BOKi onderzoek Jojanneke van Summeren Afdeling Huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde Prevalentie 0-10% >10-20%
Nadere informatie6-7-2015. Gastro-intestinale problematiek. Gastro-intestinale problematiek buikpijnklachten
Gastro-intestinale problematiek Juli 2015 Jeanette ten Haaf, kinderarts Gastro-intestinale problematiek buikpijnklachten Invaginatie Pylorusstenose Appendicitis Lymfadenitis mesenterialis (Ingeklemde)
Nadere informatieDownloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA)
Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.137985 File ID Filename Version uvapub:137985 Samenvatting, discussie, toekomst
Nadere informatieSacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi
Sacrale neurostimulatie voor incontinentie Week van de urologie Dr. M. Abasbassi 26-09-2018 SNS voor incontinentie Enkele feiten Diagnostiek Alternatieven Sacrale neurostimulatie Conclusie SNS voor incontinentie
Nadere informatiePaediatric constipation and functional non-retentive faecal soiling Voskuijl, W.P.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Paediatric constipation and functional non-retentive faecal soiling Voskuijl, W.P. Link to publication Citation for published version (APA): Voskuijl, W. P. (2005).
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
De diagnose functionele obstipatie is gebaseerd op een complex van symptomen in de afwezigheid van een organische oorzaak. De belangrijkste kenmerken van obstipatie zijn onregelmatige, harde en pijnlijke
Nadere informatieZorgpad functionele obstipatie e/o fecesincontinentie. Michael Groeneweg, kinderarts MDL Maasstad Ziekenhuis Rotterdam
Zorgpad functionele obstipatie e/o fecesincontinentie Michael Groeneweg, kinderarts MDL Maasstad Ziekenhuis Rotterdam Waarom een zorgpad voor functionele obstipatie e/o fecesincontinentie? Functionele
Nadere informatieDokter, ik krijg mijn poep er niet uit! BekkenbodemDAG 24-1-2015. Charlotte Deen, chirurg
Dokter, ik krijg mijn poep er niet uit! Charlotte Deen, chirurg Overzicht 1. Achtergrond 2. De klacht 3. De oorzaak 4. Diagnostisch onderzoek 5. De behandeling 6. Take home message 7. Toekomst Achtergrond
Nadere informatieOnderbuikklachten. buikklachten
13 Onderbuikklachten Prof. dr. H.E. van der Horst De moeilijkheidsgraad van diagnostiek bij buikklachten is hoog. Er is geen lichaamsdomein waar de klachten zo variëren en zo weinig specifiek in de richting
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieFunctionele buikpijn bij kinderen. Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek
Functionele buikpijn bij kinderen Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek Leerdoelen Diagnose functionele buikpijn bij kinderen zeer waarschijnlijk maken met beperkt aanvullend onderzoek.
Nadere informatieDe ontlasting is M(i)S. Literatuur. Incidentie 19-2-2014. Joke Beekman. MSMS 2 december 2013
De ontlasting is M(i)S MSMS 2 december 2013 Joke Beekman Verpleegkundig specialist Revalidatiegeneeskunde en Continentie- en retentiezorg Sint Maartenskliniek, Nijmegen Literatuur Incidentie 68% darm problemen
Nadere informatie3 onderwerpen. Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief
3 onderwerpen Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening 3 Het patientenperspectief/vooroordelen Carla Flik Klinisch
Nadere informatiePlaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde
Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde Inleiding Uw kind is aangemeld voor de plaspoli van MST in verband met plasproblemen. Deze folder geeft algemene informatie over wat u van een bezoek aan de plaspoli
Nadere informatieEvidence-based guideline development in paediatric gastroenterology Tabbers, M.M.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Evidence-based guideline development in paediatric gastroenterology Tabbers, M.M. Link to publication Citation for published version (APA): Tabbers, M. M. (2011).
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieAan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014146694 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus
Nadere informatieIrritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief. 3 onderwerpen. 1 IBS in het kort. 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening
Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief Carla Flik Klinisch Psycholoog / Psychotherapeut St. Antonius Ziekenhuis 3 onderwerpen 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun
Nadere informatieObstipatie. mw. N. Beelen, huisarts mw. B. van Merrienboer, verpleegkundig specialist mw. L. Schipper, MDL arts
Obstipatie mw. N. Beelen, huisarts mw. B. van Merrienboer, verpleegkundig specialist mw. L. Schipper, MDL arts Palliatieve Zorg Symposium : Diversiteit en imperfectie in de dagelijkse praktijk 7 November
Nadere informatieKindergeneeskunde. De Poeppoli. www.catharinaziekenhuis.nl
Kindergeneeskunde De Poeppoli www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat zijn poepproblemen?... 3 Mogelijke factoren die poepproblemen veroorzaken... 4 Gevolgen van poepproblemen... 4 De Poeppoli... 5 Doel
Nadere informatieFaecaal calprotectine. Eva Lefevre 14 mei 2013
Faecaal calprotectine Eva Lefevre 14 mei 2013 Inleiding Faecaal calprotectine Calcium bindend eiwit Afkomstig uit neutrofiele granulocyten Aanwezigheid in faeces is evenredig met mate van neutrofiele migratie
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn
Nadere informatiehuisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Dokter, hoe moet ik nu toch verder met die pijn? Pijnrevalidatie in de eerste lijn Henriëtte van der Horst, huisarts Hoofd afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
Nadere informatieMultiple sclerose en blaasklachten
Multiple sclerose en blaasklachten Zaterdag 8 februari 2014 Dr. Evert Koldewijn uroloog Catharina Ziekenhuis Eindhoven Vanuit dit gebied wordt de blaas en de plasbuis bestuurd f-mri beelden 4 Urine opslag
Nadere informatieStoelgang. die niet vanzelf gaat
Stoelgang die niet vanzelf gaat Beste ouders Uw kind is opgenomen omwille van een fecale impactie of obstipatie en een bijhorende darmspoeling. In deze brochure vindt u algemene informatie over het ziektebeeld,
Nadere informatieDarmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie
Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Isala Dr. H.L. van Westreenen gastro-intestinaal chirurg ~9:00 uur ~16:00 uur Isala Titel van de presentatie 01-01-2013 pagina 2
Nadere informatieChildhood constipation treatment, long-term prognosis and quality of life Bongers, M.E.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Childhood constipation treatment, long-term prognosis and quality of life Bongers, M.E.J. Link to publication Citation for published version (APA): Bongers, M. E.
Nadere informatie3 Ontlastingsproblematiek
3 Ontlastingsproblematiek C.M.F. Kneepkens T.G.J. de Meij Inleiding Ontlastingsproblemen kunnen zich presenteren als obstipatie (verstopping, constipatie) en als fecesincontinentie. Daarnaast kunnen zich
Nadere informatieDe bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug
De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet
Nadere informatieInhoud. H.E. van der Horst. T.C. olde Hartman en P.L.B.J. Lucassen. A.H. Blankenstein. H. Woutersen-Koch
VII 1 Inleiding SOLK in de huisartsenpraktijk: begrippen en epidemiologie... 1 H.E. van der Horst 1.1 Wat is SOLK?... 2 1.2 Andere (veel)gebruikte termen.... 3 1.3 Relatie tussen SOLK en somatisatie....
Nadere informatieDr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut
Naam Bekkenfysiotherapeut Titel proefschrift/thesis Samenvatting Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove Ja Pelvic Floor Function and Disfunction in a general female population Algemeen Het hoofdonderwerp van
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak van IBD
Antwerpse Geneeskundige Dagen 12/09/2014 Multidisciplinaire aanpak van IBD Tom Moreels UCL Cliniques Universitaires Saint-Luc Hépato-Gastroentérologie tom.moreels@uclouvain.be Inflammatoir darmlijden dunne
Nadere informatieDiagnostiek urineweginfecties: do s and dont s
Diagnostiek urineweginfecties: do s and dont s Flore Horuz Kinderarts-nefroloog MUMC met dank aan M. Koppejan-Stapel Kinderarts en voorzitter werkgroep richtlijn UWI in vogelvlucht nieuwe richtlijn urineweginfecties
Nadere informatieVersie juni
HARTFALEN Apeldoornse/Zutphen TWA Inleiding Hartfalen is een veel voorkomende aandoening. Tussen 20 en 30% van de bevolking krijgt te maken met hartfalen, meestal als zij ouder zijn dan 70 jaar. Momenteel
Nadere informatieBuikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018
Buikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018 Korte introductie MDL-arts in Martini ziekenhuis sinds 1 september 2016 Gestudeerd
Nadere informatieTesten funktionaliteit kleine bekken Anorectale functietesten. André Smout AMC Amsterdam
Testen funktionaliteit kleine bekken Anorectale functietesten André Smout AMC Amsterdam Disclosures Sponsoring onderzoek Medical Measurement Systems Given Imaging Honorarium Reckitt Benckiser AstraZeneca
Nadere informatieBoxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT
Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Uw huisarts of een andere specialist heeft uw kind verwezen naar het kinderincontinentiespreekuur van het Maasziekenhuis Pantein. Incontinentieproblemen zijn vaak
Nadere informatie24.2 Braken. Probleemlijst. Specifieke anamnese. Differentiële diagnose. Aanvallen van krampende buikpijn Differentiële diagnose
53-Chirurgie 24.2 01-06-2005 11:49 Pagina 429 429 24.2 Braken N.M.A. Bax Een moeder brengt haar zes maanden oude dochter omdat zij de laatste 24 uur regelmatig terugkerende huilbuien heeft en ontroostbaar
Nadere informatieIncontinentie bij kinderen
Incontinentie bij kinderen Deel 1 N.J. Langendoen, Kinderarts Sept 2016 urethra 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 1 Lower urinary tract function International children s continence society (ICCS) Dagfrequentie (betrouwbaar
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Kinderen, jongeren en problemen met ontlasting
Kinderen, jongeren en problemen met ontlasting KINDEREN, JONGEREN EN PROBLEMEN MET ONTLASTING INLEIDING Er zijn regelmatig kinderen of jongeren die in het ziekenhuis komen met ontlastingsproblemen. Dit
Nadere informatieInformatie over zindelijkheid
Informatie over zindelijkheid voor ouders, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen JGZ Richtlijn Zindelijkheid urine en feces Informatie voor ouders, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen
Nadere informatieMichel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019
Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011 MainLineHealth.org
Nadere informatieDr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni 2013 1
Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni 2013 1 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom
Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn
Nadere informatieHet zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen
Het zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen Anamnese/ Laatste maand toenemend last van pijn voeten, daarbij al langer bestaande moeheid, nekpijn,
Nadere informatieFecale urge incontinentie
Fecale urge incontinentie Minisymposium 30 maart 2019 Prof. Dr. H. De Schepper Coördinator Klein Bekken Kliniek UZA Afdeling Gastro-enterologie en Hepatologie Casus Man, 34 jaar VG banaal, wel altijd gevoelige
Nadere informatieStoelgang. die niet vanzelf gaat
Stoelgang die niet vanzelf gaat Beste ouders Uw kind is opgenomen omwille van een fecale impactie of obstipatie en een bijhorende darmspoeling. In deze brochure vindt u algemene informatie over het ziektebeeld,
Nadere informatieDefecatie Expertise Centrum. Landelijk RIF Event 2014
Defecatie Expertise Centrum Landelijk RIF Event 2014 Waarom Coloplast ontwikkeling van Defecatie Expertise Centra (DEC s) ondersteunt Missie Coloplast Making life easier for people with intimate healthcare
Nadere informatieDokter, ik ben zo moe. greta moorkens algemeen inwendige ziekten U Z Antwerpen
Dokter, ik ben zo moe greta moorkens algemeen inwendige ziekten U Z Antwerpen Oorzaken chronisch moeheid : > 50%(70%) psychiatrische (co)morbiditeit somatisch onderliggend lijden ( bvb cancerrelated fatigue)
Nadere informatieDe bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug
De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet
Nadere informatieKronkels in een normaal buikje: obstipatie van consultatie tot diagnose bij een normaal traject
Kronkels in een normaal buikje: obstipatie van consultatie tot diagnose bij een normaal traject Prof. Dr. I. Hoffman Normaal stoelgangspatroon Postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren Borstvoeding Volwassenen:
Nadere informatieRichtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011)
Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) 2. Activiteiten rondom zindelijkheid voor urine door de JGZ Uitgangsvragen Welke maatregelen zijn er te nemen door de JGZ bij onzindelijkheid overdag/
Nadere informatieConstipation in infancy and childhood : New insights into pathophysiological aspects and treatment Bekkali, N.L.H.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Constipation in infancy and childhood : New insights into pathophysiological aspects and treatment Bekkali, N.L.H. Link to publication Citation for published version
Nadere informatieChronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie
Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Doel Deelnemers zijn in staat om: te exploreren o.a. door de belangrijkste alarmsymptomen
Nadere informatieMarijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP
Marijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP INHOUD Impulsief en agressief gedrag; normaal op jonge leeftijd? Alarmsignalen Verwijzen? Werkwijze team jonge kinderen zorglijn ADHD en gedragsstoornissen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieCalprotectine bepaling in feces
Erasmus MC Calprotectine bepaling in feces Synoniem: IBD test, Bühlmann Afname Afname voorkeur: Afname volume: Afname condities: Opslag condities: Verzend condities: Feces in buis met schepje Minimaal
Nadere informatieBoxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT
Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Uw huisarts of een andere specialist heeft uw kind verwezen naar het kinderincontinentiespreekuur van het Maasziekenhuis Pantein. Incontinentieproblemen zijn vaak
Nadere informatieHypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom
Hypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom Een pilot studie naar de behandeling door PDS-therapeuten Methode studiepopulatie 285 patiënten (leeftijd 18-65 jaar, 74% vrouw), gediagnosticeerd
Nadere informatieZijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?*
Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Floor Ploos van Amstel, RN, MSc, verpleegkundig expert, afd. Medische Oncologie Maaike
Nadere informatieStudies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R. Link to publication Citation for published version
Nadere informatieTIKA, Team Incontinentie Kinderen Arnhem en omgeving. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
TIKA, Team Incontinentie Kinderen Arnhem en omgeving Uw kind heeft een afspraak op de polikliniek Kindergeneeskunde van Rijnstate voor poep- en/of plasproblemen. In deze folder leest u wat u van dit bezoek
Nadere informatieMRI in de diagnostiek van acute trombose Techniek van de toekomst
MRI in de diagnostiek van acute trombose Techniek van de toekomst Dr. Frederikus. Klok fd. Trombose en Hemostase, LUMC Erik - de jonge onderzoeker V Trombose Erik - de (nog steeds) jonge onderzoeker V
Nadere informatieSamenvatting JGZ richtlijnen Urine en Feces Deze samenvatting is een uitreksel van de uitgebreidere JGZ richtlijn Zindelijkheid URINE en FECES
Samenvatting JGZ richtlijnen Urine en Feces Deze samenvatting is een uitreksel van de uitgebreidere JGZ richtlijn Zindelijkheid URINE en FECES Concept versie 25 jan 2010, definitief voor proefimplementatie
Nadere informatieVerpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Obstipatie
Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Obstipatie 5-Folder Obstipatie.indd 1 15-07-2008 09:30:32 1. Hoe herkent u obstipatie? 1.1. Definities Obstipatie: Het weinig frequent (minder dan 3x p.w.) en
Nadere informatieInhoud. Hoofdstuk 4 Screening en diagnostiek bij volwassenen 71 1 Inleiding 71 2 Screening bij volwassenen 72 3 Diagnostiek bij volwassenen 74
Inhoud Hoofdstuk 1 Algemene inleiding 11 1 Kenmerken en classificatiecriteria van bipolaire stoornissen 11 2 Epidemiologie 12 3 Differentiële diagnostiek 13 4 Comorbiditeit 13 5 Beloop 16 6 Diagnostiek
Nadere informatieKennis toepassen, en beslissingen nemen. Hoe denkt de arts? 2. Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat is differentiaal diagnose?
Hoe denkt de arts? 2 Kennis toepassen, en beslissingen nemen Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC 1 Hoe weet je of een ziektebeeld waarschijnlijk is? de differentiaal diagnose Hoe wordt een
Nadere informatieSacrale Neurostimulatie voor Fecale Incontinentie.. Dr. Henk Thieren Dr.Jean-Marc Gillardin Abdominale Heelkunde AZ Sint-Lucas Brugge Overzicht : Definities + Scores. Cijfers bekkenbodempathologie. Geschiedenis
Nadere informatieNHG-Standaard Obstipatie
NHG-Standaard Obstipatie Diemel JM, Van den Hurk APJM, Muris JWM, Pijpers MAM, Verheij AAA, Kurver MJ. Huisarts Wet 2010;53(9):484-98. Inleiding De NHG-Standaard Obstipatie geeft richtlijnen voor diagnostiek
Nadere informatieDe knie van diagnostiek naar behandeling
De knie van diagnostiek naar behandeling Marienke van Middelkoop Afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC Rotterdam Knieklachten In 2012: 6.4% in fysiotherapie praktijk 13.7 per 1000 patiënten per jaar
Nadere informatieSOLK Inleiding. Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie. SOLK Aristo 15 maart 2016
SOLK Inleiding Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie SOLK Aristo 15 maart 2016 Wie zitten in de zaal? jeugdarts kinderarts kinderverpleegkundige huisarts GZ-psycholoog pedagogisch medewerker
Nadere informatieYellow so what? De gele zuigeling Diagnostiek en Behandeling. Christian Hulzebos, kinderarts-neonatoloog
Yellow so what? De gele zuigeling Diagnostiek en Behandeling Christian Hulzebos, kinderarts-neonatoloog Inhoud: vragen vanuit de praktijk Welk kind loopt eigenlijk het meeste risico op ernstige hyperbilirubinemie?
Nadere informatiePsychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten)
Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten) Eveline Kempenaar Algemene Leden Vergadering VDV november 2012 In het nieuws! 1 Definitie SOLK Lichamelijke
Nadere informatieSamen sterk in de zorg voor ouders en hun onrustige baby
Samen sterk in de zorg voor ouders en hun onrustige baby 20 mei 2014 Huilbabypoli: Jessica Zegers, kinderarts Christel Walhof, kinderarts Angela Jansen, verpleegkundige Merian Knuiman, verpleegkundige
Nadere informatieLUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM
INTERLINE LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM maart 2017 Inleiding Zie de werkafspraak Lumbaal radiculair syndroom De huidige werkgroep bestaat uit: Huisartsen: Annemiek Meutstege Martin Olieman Bonne Rik Wesseler
Nadere informatieDe wachttijd varieert tussen de 0 en 3 weken.
Kindergeneeskunde Maak uw keuze voor een onderwerp in de rechter kolom. Algemene info verwijzen Algemeen Wachttijd Spoed Emailcontact Mocht u een patiënt willen verwijzen dan kunt u via Zorgnet Oost een
Nadere informatieEBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts
EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele
Nadere informatiePreventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) Wat is een depressie?
Nadere informatie