Overzicht Dit project wordt ontwikkeld door Harry Hendriks Muziek & Onderwijs i.s.m. basisschool De Mussenberg in Horn en stichting SIEN.

Transcriptie

1 MUZITAAL Taalregels aanleren m.b.v. muziek groep 6/7 T Overzicht Dit project wordt ontwikkeld door Harry Hendriks Muziek & Onderwijs i.s.m. basisschool De Mussenberg in Horn en stichting SIEN. Vraag/Idee Hoe kun je kinderen van groep 6 de regels van t kofschip aanleren m.b.v. muzikale lesinhoud. Materiaal Audio MP3 s/cd met diverse ritmes Instrumenten: woodblocks, triangels, boomwhackers en klankstaven. Doelstellingen De leerling is in staat om stemloze- en stemhebbende klanken te onderscheiden. De leerling is in staat de uitspraak/zang oefeningen goed uit te voeren. De leerling is in staat om een vertaling te maken naar instrumenten. Ruimte/opstelling De les kan in de eigen klas worden gegeven, een digibord is nodig alsmede een audio- afspeelmogelijkheid (MP3- speler) en goed geluid. Inleiding Het verschil tussen klankvaste en klankveranderende werkwoorden wordt in deze les buiten beschouwing gelaten. Er wordt alleen gewerkt met zwakke werkwoorden die klankvast zijn. Tegenwoordig wordt gewerkt met de medeklinkers uit het XTC- KOFFIESHOP (is uitgebreider dan enkel kofschip). Verder komt natuurlijk aan de orde dat deze regel alleen in de verleden tijd wordt toegepast. 1

2 Kern Het begrip klankkast wordt uitgelegd, dit gaat gepaard met enkele spreek/zangoefeningen. Medeklinkers, met de klas wordt eerst de link gelegd tussen stemloos en stemhebbend. De letters: X (ks), T, C, K, F, SH/CH en P zijn medeklinkers uit het XTC- KOFFIESHOP Vervolgens wordt de link gelegd naar instrumenten met en zonder een klankkast, instrumenten die vanzelf doorklinken en instrumenten die slechts een kort geluid produceren. Een woodblok trilt niet (nauwelijks) mee na een tik, een triangel wel. Een boomwhacker trilt niet (of nauwelijks) mee na een tik, een klankstaaf wel. De woodblok/boomwhacker wordt gebruikt voor stemloze medeklinkers. De triangel/klankstaaf worden gebruikt voor stemhebbende medeklinkers. Het geheel wordt verwerkt in een lied/melodie die kan worden meegezongen met een meespeel- MP3 Afsluiting Laat de leerlingen in kleine groepjes zelf een rijtje werkwoorden bedenken die passen in de structuur van het lied. Voer de ritmische oefeningen en het lied nog eens uit en neem het resultaat op, terugluisteren van de eigen presentatie is wederom herhaling van de behandelde stof. 2

3 Uitwerking Stemloze en stemhebbende klanken De leerlingen oefenen met de stemloze en stemhebbende klanken, de letters: X (ks), T, C, K, F, SH/CH en P kan je uitspreken zonder je stembanden te gebruiken. Leg hand op de hals of op de borstkas en voel het verschil met stemhebbende klinkers en medeklinkers. Wanneer we onze stembanden gebruiken, gebruiken we bijna automatisch ook onze eigen klankkast (hoofd/keel/borst). Bij alle andere letters, zowel klinkers als medeklinkers heb je de stembanden wel nodig, zelfs als je fluistert. Er wordt geoefend met de onderstaande werkwoorden, eerst zonder vast ritme, daarna in een ritmische cadans (drumbeat) zelf te spelen door de docent of m.b.v. een meespeel MP3 Oefening met werkwoorden VRAAG HELE WW M.K. ANTWOORD JA/NEE Ik red het wel REDDEN de- de- de redde jij het wel? Ik pak het wel PAKKEN k k - k pakte jij het wel? Ik wed van niet WEDDEN du- du- du wedde jij van niet? Ik bof vandaag BOFFEN f f - f bofte jij vandaag? Ik tos er om TOSSEN s s s Toste jij erom? Ik ram er op RAMMEN me- me- me ramde jij erop? Ik poch nogal POCHEN ch- ch- ch pochte jij nogal? Ik roof de vlag ROVEN v v v roofde jij de vlag? Ik schuur de plank SCHUREN r r r schuurde jij de plank? Ik fiets naar huis FIETSEN s s s Fietste jij naar huis? Ik kap er mee KAPPEN p p p kapte jij er mee? Ik hoop van wel HOPEN p p p hoopte jij van wel? Het oefenen wordt moeilijker m.b.v. een drumbeat (MP3) in blokken van 4 maten (van 4 tellen). Het oefenen wordt toegepast in een lied/rap waarbij ook 4 maten staan voor 1 werkwoord. 3

4 Oefening met instrumenten Stemloze klanken met woodblok/boomwhackers en stemhebbende klanken met triangel/klankstaaf De leerlingen experimenteren met diverse medeklinkers in combinatie met instrumenten. VRAAG HELE WW instrument ANTWOORD JA/NEE Ik red het wel REDDEN W T/B - K redde jij het wel? Ik pak het wel PAKKEN W T/B - K pakte jij het wel? Ik wed van niet WEDDEN W T/B - K wedde jij van niet? Ik bof vandaag BOFFEN W T/B - K bofte jij vandaag? Ik tos er om TOSSEN W T/B - K Toste jij erom? Ik ram er op RAMMEN W T/B - K ramde jij erop? Ik poch nogal POCHEN W T/B - K pochte jij nogal? Ik roof de vlag ROVEN W T/B - K roofde jij de vlag? Ik schuur de plank SCHUREN W T/B - K schuurde jij de plank? Ik fiets naar huis FIETSEN W T/B - K Fietste jij naar huis? Ik kap er mee KAPPEN W T/B - K kapte jij er mee? Ik hoop van wel HOPEN W T/B - K hoopte jij van wel? Het oefenen wordt moeilijker m.b.v. een drumbeat in blokken van 4 maten (van 4 tellen). Het oefenen wordt toegepast in een lied/rap waarbij ook 4 maten staan voor 1 werkwoord. Afsluiting Laat de leerlingen in kleine groepjes zelf een rijtje werkwoorden bedenken die passen in de structuur van het lied. Voer de ritmische oefeningen en het lied nog eens uit en neem het resultaat op, terugluisteren van de eigen presentatie is wederom herhaling van de behandelde stof. Opnemen (beeld en geluid)kan eenvoudig met de mobiele telefoon. Leuk ook om een presentatie op de school- website te zetten of op de FaceBook- pagina van de klas. Verdieping Kies voor langere werkwoorden met meer lettergrepen (opwekken, invriezen, introduceren) of minder gangbare werkwoorden (racen, faxen judo- en) 4

5 Extra theorie Sterk, zwak, onregelmatig werkwoord Wat is het verschil tussen sterke, zwakke en onregelmatige werkwoorden? De aanduidingen sterk, zwak en onregelmatig werkwoord hebben betrekking op de vervoeging van werkwoorden in de verleden en voltooide tijd. hele werkwoord verleden tijd voltooid deelwoord sterk lezen las gelezen zwak leven leefde geleefd gemengd vragen vroeg gevraagd onregelmatig hebben had gehad Bij sterke werkwoorden (in de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS, 1997) 'onregelmatige werkwoorden' genoemd) verandert de klinker in de verleden tijd en eindigt het voltooid deelwoord op - en: lopen - liep - gelopen, wijzen - wees - gewezen, helpen - hielp - geholpen. Bij de zwakke werkwoorden (in de ANS 'regelmatige werkwoorden' genoemd) wordt achter de stam van het werkwoord (het hele werkwoord zonder de uitgang - en) in de verleden tijd de uitgang - de of - te geplaatst. Welke van die uitgangen juist is, hangt af van de laatste letter van de stam. Bij de medeklinkers die voorkomen in het woord kofschiptaxietje komt in de verleden tijd - te: werkte, blafte, kuste, juichte, klopte, faxte, praatte, roetsjte. Bij werkwoorden waarvan de stam op een andere medeklinker of op een klinker eindigt, komt in de verleden tijd - de: kleide, reisde, tobde, gebeurde, googelde/googlede, enz. Het voltooid deelwoord krijgt dezelfde letter als de verleden tijd: de werkwoorden met - te krijgen een t, die met - de een d: gewerkt, geblaft, gekust, gejuicht, geklopt, gefaxt, gepraat, geroetsjt, gekleid, gereisd, getobd, gebeurd, gegoogeld/gegoogled, enz. Bij een klein aantal, aan het Engels ontleende, werkwoorden zijn meer vormen mogelijk. Zie daarvoor ons advies over leasen. In de ANS staat ook een overzicht van de vervoeging van zwakke werkwoorden. Naast de sterke en zwakke werkwoorden is er nog een kleine groep onregelmatige werkwoorden: hebben, kunnen, mogen, willen, zijn en zullen. Deze werkwoorden hebben ook (deels) afwijkende vormen in de tegenwoordige tijd (zoals kan, is en heeft) en ook de verleden tijd is niet altijd voorspelbaar (zoals wou, was en mocht). Niet alle werkwoorden passen precies in bovenstaande indeling; bij een kleine groep verandert in de verleden tijd behalve een klinker ook een medeklinker: brengen - bracht - gebracht, eten - at - gegeten, gaan - ging - gegaan. Andere werkwoorden hebben gedeeltelijk een zwakke, en gedeeltelijk een sterke vervoeging: bakken - bakte - gebakken, vragen - vroeg - gevraagd, wreken - wreekte - gewroken en zeggen - zei - gezegd. Een vaste term voor deze werkwoorden is er niet; de ANS spreekt over 'half- onregelmatige werkwoorden'. 5