CACAO. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit?
|
|
- Lucas van den Velde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CACAO 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? De cacao die we kennen komt uit de zaden die in een grote vrucht zitten met vruchtvlees errond. De cacaovruchten groeien aan een boom die vrij klein blijft (4-8m). De bladeren zijn enkelvoudig met duidelijke nerven. Zoals vele bomen in de tropen zijn de jonge bladeren roodbruin van kleur om beter tegen het felle zonlicht te kunnen. Opvallend is dat de bloemen en daarna dus ook de vruchten rechtstreek op de stam takken en stam groeien. De vruchten zijn initieel groen en worden dan afhankelijk van de variëteit geel, oranje tot dieprood. Ze zijn ovaal van vorm en geribd en kunnen tot 25 cm lang worden. 1
2 Waar groeit de cacaoboom? Da cacaoboom is oorspronkelijk afkomstig van de regenwouden van Zuid-Amerika. Ondertussen wordt cacao wereldwijd in de gordel op 20 van de evenaar gekweekt, vooral in West-Afrika. De boom heeft mm regenval per jaar en een gemiddelde temperatuur tussen 21 C en 32 C nodig om goed te groeien. De cacaoboom is een echt tropische gewas, maar houdt toch niet zo van de zon en groeit goed in de schaduw. 2. De teelt Het meest voorkomende productiesysteem van cacao wereldwijd is conventionele monocultuur in volle zon. Dit systeem is puur gericht op een maximale productie van cacao op relatief korte termijn. Traditioneel wordt cacao echter in een agroforestry systeem gekweekt en dit is ook veel duurzamer. Omdat de oorspronkelijke cacaoboom schaduw prefereert, is hij ideaal om in agroforestry systemen te telen samen met banaan, oliepalm, kokosnoot, rubberbomen, bomen voor hout en fruitomen zoals avocado, mango, sinaasappel en guave. De combinatie met leguminosen (vlinderbloemigen, zoals bonen, maar er zijn ook vele boomsoorten in deze familie) is zoals steeds zeer voordelig omdat die stikstof uit de lucht opnemen en in de bodem beschikbaar maken voor andere planten waardoor de vruchtbaarheid verhoogt. Daarnaast is het ook goed te combineren met eenjarige belangrijke voedselgewassen zoals maniok en maïs. Zo hebben niet alleen de cacao maar ook de andere gewassen een economische meerwaarde en leveren voor de familie ook voedsel op. Daarnaast is het ook ecologisch gezien een interessant systeem dat veel overeenkomst vertoont met het natuurlijke bos en ook voor vele dieren een onderkomen biedt. De opbrengst van cacao is op lange termijn bekeken hoger in gemengde systemen dan in een monocultuur. 2
3 Meestal worden de planten in een kwekerij opgekweekt uit zaad, afkomstig van de meest productieve bomen. Na enkele maanden kunnen ze al op hun definitieve plaats gezet worden, meestal op een afstand van zo n 3 meter van elkaar, of afhankelijk van welke soorten er gecombineerd worden. Als er voor de klassieke schaduwteelt gekozen wordt, worden de schaduwbomen voordien al aangeplant om al direct schaduw te leveren aan de jonge boompjes. De boom groeit snel en geeft al na twee jaar vruchten. Bij goed onderhoud duurt het ongeveer 5 jaar om de maximale productie te halen die dan onder goede omstandigheden meer dan 10 jaar kan standhouden. Er zijn op de meeste plaatsen twee periodes in het jaar waarin er in grote aantallen cacaovruchten geoogst kunnen worden. Er zitten 20 tot 50 zaden in een cacaovrucht. Traditioneel is er een opbrengst van kg cacaobonen per hectare per jaar. De geselecteerde hybriden kunnen meer dan 1000 kg per ha opleveren, maar zijn ook veel gevoeliger aan ziektes. Wieden is essentieel in een jonge cacaoaanplant, om de concurrentie tegen te gaan. Maar aangezien cacao beter tegen schaduw kan dan veel andere planten, zorgt de groei van de schaduwbomen ervoor dat deze concurrentie daarna wegvalt. Ook snoeien is belangrijk in het onderhouden van de plantage om er voor te zorgen dat de kruin niet te dicht wordt, schimmels vermeden worden en om meer zoninval te hebben op de vruchten. Slecht weer en ziektes hebben een belangrijke invloed op de productie en er zou jaarlijks zo n 30% van de productie door ziektes verloren gaan. Dit is vaak te wijten aan een slecht onderhoud. 3. Van boom tot bord Belangrijkste gebruik Zoals je wel weet is het belangrijkste gebruik van cacao de roodbruine cacaoboon die verder verwerkt wordt tot een hele variatie aan chocoladesoorten. Bij het oogsten worden de rijpe vruchten van de boom gehaald, dan opengebroken (traditioneel meestal met behulp van een machete) en de zaden verwijderd. De zaden zijn omringd door een wit vluchtvlees. In elke vrucht kunnen tot 40 zaden zitten. De zaden worden samen met het vruchtvlees 2 tot 8 dagen gefermenteerd (gegist) in een emmer of een natuurlijke verpakking van bananenbladeren. De duur is afhankelijk van de variëteit en een goede fermentaties is heel belangrijk voor de kwaliteit en het verminderen van de bitterheid. Na de fermentatie worden de zaden gedroogd en de resten van 3
4 de pulp verwijderd. In de tropen zie je ze vaak uitgespreid op de weg of bij het huis liggen. Na het drogen worden ze geroosterd om hun smaak en aroma te ontwikkelen. Dan wordt het velletje dat hierdoor loskomt verwijderd en worden er zogenaamde cacao nibs overgehouden. Deze worden dan gemalen tot cacaomassa, of de zogenaamde chocoladelikeur. Hier wordt het vet (de cacaoboter) uit geperst en de resterende cacaocake wordt dan vermalen tot cacao-poeder. Er zijn ongeveer 1200 cacaobonen nodig om 1 kg cacaomassa te produceren. De verwerking tot chocolade is dus een lang en arbeidsintensief proces. Cacao heeft een hoge voedingswaarde en bevat 20% eiwitten, 40% koolhydraten en 40% vet. Het is een goede bron van kalium, magnesium, ijzer en antioxidanten. Andere gebruiken? De cacaoboter wordt in de cosmetica-industrie ook veel toegepast. Ze heeft het voordeel dat ze vast is bij kamertemperatuur en smelt bij lichaamstemperatuur. Ze wordt toegepast in lotions en zalven voor lokale toepassing zoals droge huis, lippenbalsem, wondverzorging. Het kan ook ingenomen worden voor het verzachten van irritaties van de luchtwegen en darmen. Het afval van de geroosterde cacaobonen kent een heel andere toepassing die we hier ook kennen. Namelijk als mulch (bodembedekking die onkruid tegenhoudt, vocht behoudt en erosie tegengaat) en natuurlijke bodemverbeteraar in de tuin. Lokaal wordt de schil van de vrucht ook gebruikt bij brandwonden, koorts, malaria, reuma, slangenbeten en wonden. Het zou een antiseptische werking hebben. Lokaal is het witte vruchtvlees dat rond de bonen zit een gesmaakt fruit. Het wordt niet te koop aangeboden omdat het snel bederft maar de kinderen van de cacaotelers zijn er verzot op. De smaak is licht zoetzuur en fris. De textuur lijkt een beetje op lychee. 4. Weetjes Culturele betekenis In de tijd van de Maya s was cacao ook al gekend en werd het ook gebruikt en beschouwd als voedsel van de goden. Door de Azteken werden cacaobonen zelfs gebruikt als betaalmiddel, en ze maakten er ook een bitter drankje van. Pas in de negentiende eeuw werd er ook chocolade van gemaakt. 4
5 Welke dieren smullen hiervan? De kleine bloemen van de cacao, die rechtstreeks op de stam en dikste takken groeien worden niet bestoven door bijen maar door één geslacht van kleine vliegen (Forcipomyia). Schaduwgewassen zoals cacao bieden een schuilplek voor veel verschillende planten en dieren die van nature in tropische regenwouden voorkomen. Epifyten, zoals orchideeën zijn terug te vinden op cacaobomen hoewel de telers deze niet zo graag zien. Veel typische bosdieren vinden er een thuis en voedsel dat er niet is op de landbouwvelden. Doordat cacao vaak geteeld wordt in de gebieden waar regenwouden voorkomen en toestaan om deze begroeiing relatief ongemoeid te laten spelen ze een grote rol voor diersoorten die alleen voorkomen op deze biodiversiteitshotspots, zeker wanneer de omliggende bossen bedreigd worden door ontbossing. De diversiteit in cacaoplantages is uiteraard het hoogst als er in de omgeving nog intact natuurlijk regenwoud aanwezig is. Op de foto hieronder zie je een luiaard in een kleine cacao aanplant aan de rand van een dorp in de Ecuadoraanse Amazone. 5
Chocolade. De geschiedenis. De cacaoboom. Ik houd mijn spreekbeurt over chocolade. In zuid Amerika groeit de cacaoboom.
Chocolade Ik houd mijn spreekbeurt over chocolade. De geschiedenis In zuid Amerika groeit de cacaoboom. Daar wordt al sinds de 17e eeuw door verschillende volken de cacaoboom gekweekt. De Inca's, Maya's
Nadere informatieInhoud. 1. Geschiedenis 2. Cacaoteelt 3. De fabriek Callebaut 4. Soorten 5. Chocolade en temperen 6. Mallen en figuren 7. Weetjes
Chocolade Inhoud 1. Geschiedenis 2. Cacaoteelt 3. De fabriek Callebaut 4. Soorten 5. Chocolade en temperen 6. Mallen en figuren 7. Weetjes Gemaakt door: Jeanine Datum: Maart 2009 Weetjes 1. De grootste
Nadere informatieKruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Nadere informatieCacaospel. Na afloop krijgen de deelnemers het eerste icoon van het cacaoproces.
Cacaospel Stap 1. Cacaoboom Cacao komt van een cacaoboom. De boom groeit in een tropisch klimaat, waar het heet en vochtig is. Bijvoorbeeld in Ghana en andere landen in Afrika en Zuid-Amerika. Aan de boom
Nadere informatieWaarom heb ik voor dit onderwerp gekozen?
Chocolade Waarom heb ik voor dit onderwerp gekozen? Chocolade is heel erg lekker. Mijn zus kwam op het idee.en ik dacht goed idee. En toen heb ik het dus over chocolade gedaan. Waar komt chocolade vandaan?
Nadere informatieBestuivingsinformatie
Bestuivingsinformatie Aardbei Fragaria vesca Familie Ode: Rosales Familie: Rozenfamilie, Rosace. Geslacht: Frigaria Biotoop en bodem: De aardbei prefereert een zonnige standplaats op vochtige vruchtbare
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoorde Ketens Cacao
s Cacao De keten...3 Productie...3 Verwerking...4 Duurzaamheid in de keten...5 Slavernij en kinderarbeid...5 Milieu en biodiversiteit...6 Initiatieven en keurmerken...6 Opdrachten voor studenten:...7 2
Nadere informatieChocolade, wat is het?
Chocolade, wat is het? Wat onthouden we van ons onderzoek? Als we de verpakking opendraaien horen we?.... Als we kijken naar de chocolade zien we?.... Als we ruiken aan de chocolade ruiken we?.... Als
Nadere informatieAlles over (KOKOS)OLIE. E-book
Alles over (KOKOS)OLIE E-book WAT IS KOKOS EIGENLIJK? KOKOS EN KOKOSVET KOMEN VAN DE KOKOSNOOT. KOKOSVET BEVAT HET MEESTE VERZADIGD VET VAN ALLE VET- EN OLIESOORTEN. VERZADIGD VET STAAT EROM BEKEND NIET
Nadere informatieSnoep. Inleiding. drop
Snoep Inleiding Er zijn van allerlei soorten snoep zoals: winegums, drop, zure bommen, salmiak snoepjes, kauwgum, chocolade, suiker snoep, suikervrij snoep, honing staafjes, lolly's, zuurtjes, pepermunt,
Nadere informatieGierst. http://www.waterwereld.nu/gierst.php
Gierst http://www.waterwereld.nu/gierst.php Gierst is een belangrijke graansoort in de arme delen van de wereld. Vooral boven en onder de Sahara wordt er veel gierst verbouwd. Gierst groeit op de armste
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieSUPERFOODS RECEPTENBOEKJE
SUPERFOODS RECEPTENBOEKJE Dit boekje is een uitgave van: www.puurenfit.nl SUPERFOODS RECEPTENBOEKJE Copyright Puur&Fit 2014 INHOUDSOPGAVE RAUWE CHOCOLADEMOUSSE SUPERFOOD IJSTAART GROENE SUPERFOOD SMOOTHIE
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD EDUKIT 4
3 8 6 10 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In devorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel
Nadere informatieBijlage VMBO-KB biologie CSE KB. tijdvak 1
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 1 biologie CSE KB. KB-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 46. Bij het beantwoorden van die vragen
Nadere informatieAlle smaken op een stokje!
Alle smaken op een stokje! SPECULOOS Een op en top Belgische traktatie: chocolade van hier met speculoos van hier. De gekarameliseerde koekjes en het vleugje kaneel maken het smaakgenot compleet. MELK
Nadere informatieDe sinaasappelboom of Citrus sinensis is een altijdgroene, bloeiende boom van 10 tot 15 meter hoog met de gekende ronde oranje vruchten..
SINAASAPPEL 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? De sinaasappelboom of Citrus sinensis is een altijdgroene, bloeiende boom van 10 tot 15 meter hoog met de gekende ronde oranje vruchten.. Waar groeit de
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waar komt koffie vandaan. 1. Waar komt koffie vandaan
Koffie Inhoud 1. Waar komt koffie vandaan 2. Hoe groeit koffie 3. Oogsten 4. Het mengen en branden 5. 10 uur koffietijd 6. Volksdrank 7. De verpakking 8. Cafeïne en cafeïnevrije koffie 9. Koffiemolens
Nadere informatieKoffie en Carbon in Mexico
Koffie en Carbon in Mexico Project voorstel van Solidaridad Oktober 2016 Uit de studie die Hesselink heeft laten uitvoeren door Ecofys, blijkt dat de CO2-voetafdruk van koffie voor 14% bij de plantage
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieHé, jongens en meisjes. Ik ben choclala het chocolademannetje. Ik wens je veel plezier toe in Choco-Story s wondere chocoladewereld!
Hé, jongens en meisjes. Ik ben choclala het chocolademannetje. Ik wens je veel plezier toe in ChocoStory s wondere chocoladewereld! Beleef het ontstaan van de Belgische chocoladepraline, van de gevulde
Nadere informatieCacao (Theobroma cacao)
Cacao (Theobroma cacao) Bloeiwijze cacao Cacaobonen met en zonder zaadmantel De cacaoboom (Theobroma cacao) wordt geteeld in landen rond de evenaar, en levert cacaobonen waarvan onder meer chocolade wordt
Nadere informatieAfrica Wood Grow Ltd. Dream about a tree and start with a seed.
Nieuwsbrief 10 10 juli 2011 Africa Wood Grow Ltd. Dream about a tree and start with a seed. Beste Lezers, AWG doet het goed, over één maand bestaat we al weer een jaar. Een jaar waarin we acht hectare
Nadere informatieKLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen
KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA Project Bomen FLEUR K. MATTEO LEI FYNN FERRE CHARLOTTE BERN LEONIE LOTTE ALINA STAN Wat is een boom? Bomen zijn de grootste planten
Nadere informatieSuperfoods - Wat zijn Superfoods? Superfoods zijn voedingen die buitengewone hoeveelheden nutriënten bevatten. Superfoods bevatten niet slechts 2 of
Superfoods - Wat zijn Superfoods? Superfoods zijn voedingen die buitengewone hoeveelheden nutriënten bevatten. Superfoods bevatten niet slechts 2 of 3 eigenschappen die goed voor de gezondheid zijn, maar
Nadere informatieMIJN AROMATISCHE PLANTEN
De teelt van aromatische planten is een aangename en gemakkelijke manier om de vreugde van het zelf produceren te ontdekken. Beginner of fijnproever, iedereen kan genieten van verse kruiden die op een
Nadere informatieHagelslag. Bijna ieder kind is er groot mee geworden. Maar hoe wordt deze lekkernij gemaakt? Niet met de hand,
SPREEKBEURT Hagelslag. Bijna ieder kind is er groot mee geworden. Maar hoe wordt deze lekkernij gemaakt? Niet met de hand, maar met machines die door computers worden bestuurd. Alles kunnen ze maken, van
Nadere informatieNIEUWSBRIEF 37 September 2010. Beste,
NIEUWSBRIEF 37 September 2010 Beste, Je hebt via www.atelierartisjok.be ingetekend op de nieuwsbrief. De nieuwsbrief zal je wat meer wegwijs maken in diverse thema's rond planten en tuinarchitectuur. Suggesties
Nadere informatieBronnenboekje. Eindronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2012
Bronnenboekje Eindronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2012 B Cacao Bron 1 Cacao De cacaoboom komt oorspronkelijk uit Middenen Zuid-Amerika en kan uitsluitend verbouwd worden in gebieden met een tropisch
Nadere informatieBasiscursus moestuinieren
Basiscursus moestuinieren Even kennismaken! Barbara Creemers freelance lesgever voor o.m. ChildFocus, Gezinsbon, Velt 13e moestuin-seizoen! motto: Zonder is gezonder! Even kennismaken! Wie ben jij? Wat
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD 8 + EDUKIT 4
8 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In de vorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel bepaald
Nadere informatieVan boon tot koffie.
Van boon tot koffie. Legende. Rond 300 V.Ch. Ontdekte geitenhoeder Kaldi dat zijn geiten, na het eten van bessen van een bepaalde struik, opvallend energiek waren. Een monnik ving dit op en maakte een
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatieBelang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie
Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:
Nadere informatieInvuloefeningen (derde graad)
Invuloefeningen (derde graad) Spelregels Vul de oefeningen in tijdens of vlak na het bekijken van de tentoonstelling Sla je slag. De antwoorden op de vragen zijn terug te vinden op de tentoonstelling.
Nadere informatieEetbare waterplanten. Taco Blom school voor permacultuur
Eetbare waterplanten Taco Blom school voor permacultuur Gelle lotus Eetbare: Wortel zaad stam Eetbare Gebruikt: olie wortels worden gekookt om alle bitterheid er uit te krijgen. De wortel is rijk aan zetmeel
Nadere informatieBOSSEN. Dwaal door onze groene wereld. Christiane Dorion
DE BOSSEN IN Dwaal door onze groene wereld Christiane Dorion LEMNISCAAT ROTTERDAM Inhoud Wereldbossen 4 Groene reuzen 34 Van zaadje tot boom 6 Herken naaldbomen 36 Bladeren, stammen en wortels 8 Tropische
Nadere informatieCentrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Cultuur Choco en Co Niveau 3
Centrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Voedsel voor de goden Choco en Co De meeste mensen houden van chocolade. Want chocolade is heel lekker. Maar ze haten de bruine snoep
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatietony s chocolonely chocoladewijzer Wwaar komt chocolade vandaan? Rond de Evenaar
tony s chocolonely chocoladewijzer Hallo! Jij gaat je spreekbeurt houden over Tony s Chocolonely en wil graag meer weten over wie we zijn en wat we doen. Klopt dat? Nou dan ben je aan het juiste adres!
Nadere informatieVenz lesbrief.indd 1 07-09-2007 15:39:26
Venz lesbrief.indd 1 07-09-2007 15:39:26 LES 1. DE GESCHIEDENIS VAN HAGELSLAG Hagelslag is ontdekt door Venz. Het begon allemaal met Hendrik De Vries eind vorige eeuw. In 1890 begint hij in Amsterdam een
Nadere informatie1 Gewassen en hun afwijkingen Kennismaking met de plant Afwijkingen in de teelt Afsluiting 24
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Gewassen en hun afwijkingen 9 1.1 Kennismaking met de plant 10 1.2 Afwijkingen in de teelt 17 1.3 Afsluiting 24 2 Afwijkingen voorkomen en bestrijdingsmethoden 25 2.1 Niet-parasitaire
Nadere informatieDiversiteit in peulvruchten
Diversiteit in peulvruchten vanuit genenbank perspectief Noor Bas, Amerongen, 25 juni 2016 Diversiteit in peulvruchten Ontstaan van de gewassen Bewaren van diversiteit door genenbanken Belang diversiteit
Nadere informatieWat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt.
Wat doen... 4 Bomenteelt in ontwikkelingslanden. Aran staat er een beetje mistroostig bij. Alweer heeft een van de straatolifanten een spoor van vernieling getrokken door de stad. In heel wat Thaise steden
Nadere informatieProef ons exotisch fruit!
Neem me mee Colruyt i n f o r m e e r t Proef ons exotisch fruit! Vanaf 13 december in uw winkel Ontdek onze selectie exotisch fruit voor de feesten. Exotisch fruit geeft kleur aan uw eindejaarsgerechten.
Nadere informatieBIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE
BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE 1 e GRAAD 1 LESUUR FICHES VOOR DE LEERLINGEN FICHE 1 - A WORTELEN Biowortelen van een bioboer die kiest voor natuur en milieu. Bio kiest voor natuur en milieu! De biowortelboer(in)
Nadere informatieChocolade. Cindy Postma ; Cindy Postma; Hans Thalen; Meijer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Cindy Postma ; Cindy Postma; Hans Thalen; Meijer 11 April 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/27266 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het
Nadere informatieGroene tomaten rijp maken
Groene tomaten rijp maken Is het het einde van het seizoen en heb je nog wat onrijpe, groene tomaten aan je plant zitten? Hier zijn wat simpele suggesties om ze rijp te maken, waarbij je gebruik maakt
Nadere informatieRESULTATEN 2013 VAN HET KOKODALA PROGRAMMA
Duurzaam thema: Organisatie Lokale partner Doelstelling Eerlijke handel Oxfam Novib Farmers Development Union (Fadu) Eerlijke cacao in Nigeria, in de deelstaat Osun NAAR EERLIJKE, WINSTGEVENDE CACAO IN
Nadere informatieProefresultaten zoete aardappel 2016
Proefresultaten zoete aardappel 2016 Zoete aardappel, een veelbelovend gewas In het najaar van 2016 werden in Proefcentrum Herent de eerste zoete aardappelen geoogst. Ondanks zijn naam is de zoete aardappel
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met
Nadere informatieVLP Werkstuk Ontbossing van de aarde
VLP Werkstuk Ontbossing van de aarde naam: Oliebol groep: 7 Inhoud inleiding Illegale houtkap sojateeld Palmolie Wat is ontbossing? Ontbossing in tropische regenwouden Wetten en regels hebben geen zin
Nadere informatieKOFFIE. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit?
KOFFIE 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? Koffie is een houtige struik en is altijd groen. Hij wordt gemiddeld 70 jaar oud. De gecultiveerde soorten zijn struiken die tot 3,5 meter hoog worden. De andere
Nadere informatieDe munten van Rwanda, een les in biologie
De munten van Rwanda, een les in biologie Leopold Verbist Rwanda is het Pays des Mille Collines (Land van de Duizend Heuvels). Het is een zeer vruchtbaar land en niet te warm omdat het hooggelegen is,
Nadere informatieSpanningen en ecologische problemen binnen regio s 11
Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse
Nadere informatieTERUG IN DE TIJD HET GEHEIM VAN CHOCOLADE. nederland
CHOCOLADE VERHALEN HET GEHEIM VAN CHOCOLADE Cacaobonen 2 Wat is dat toch met chocolade? Het is er in allerlei soorten en maten. Als vla, pasta, paaseitjes, kerstkransjes, koekjes, bonbons, saus, repen
Nadere informatieHet rijk van de planten
5 BASISSTOF 1 vwo gymnasium Het rijk van de planten thema 4 Ordening opdracht 14 practicum BOOMALG BENODIGDHEDEN een stukje boomschors met groene aanslag (boomalg) een microscoop prepareermateriaal tekenmateriaal
Nadere informatieHet Regenwoud in Amazonië
Het Regenwoud in Amazonië A. Situering B. Klimaat en vegetatie Warm en altijd nat. Tropisch regenwoud 1. Kenmerken van het tropisch woud Woudreuzen: 40 m hoog en kunnen vrij van de zon en lucht genieten.
Nadere informatieHealthiness smoothies
Healthiness smoothies Een smoothie receptenboek met heerlijke healthy smoothies, leuke weetjes, handige tips en trics. Inhoudsopgave Wie, wat, waar, waarom, wanneer Smoothies 3 Sporty smoothie 4 Raw cacao
Nadere informatieOntwikkeling van een duurzaam product van Benin en Nederland
Ontwikkeling van een duurzaam product van Benin en Nederland 1 2 CECODI en Stichting Boslandbouw Inleiding Bij de productie van de houdbare of harde kazen is het gebruiken van het zogenaamde stremsel noodzakelijk
Nadere informatieDit is uit de vruchten van cacaobomen gewonnen vet. De cacaoboter is verantwoordelijk voor de fysische
Sectorwerkstuk door een scholier 2924 woorden 23 november 2006 6,1 92 keer beoordeeld Vak Nederlands Wat is chocola en wat zijn de ingrediënten? Bijna iedereen weet wel waar chocola van gemaakt wordt:
Nadere informatieGroeien Afrikaanse aardappelen aan de bomen Het basisvoedsel in het Zuiden
L E E S T E K S T Cassave of maniok De dikke knollen van de maniokplant kunnen tot meer dan 20 cm lang worden, en wel tot 10 cm dik. Wat de vorm betreft lijken ze op dikke wortels, maar dan met een bruine
Nadere informatieHOOFDSTUK 1 AARDAPPELEN 15 1.1. Wat zijn aardappelen? 15 1.2. Nachtschade-achtigen 15 1.3. Het groeiproces 15 1.4. Aardappelteelt 16 1.5. Het bewaren van aardappelen 16 1.6. Kookeigenschappen 17 1.7. Voedingswaarde
Nadere informatienatuurlijke oorsprong
PALMOLIE Palmolie is de meest gebruikte plantaardige olie in de wereld en een belangrijke bron van vetten in onze voeding. Palmolie is een ingrediënt in margarines, koekjes en ijs, maar ook in non-food
Nadere informatieCARTA VIEJA. : Sauvignon Blanc
Sauvignon Blanc Heldergele kleur met groene reflecties. Frisse, schone en intense neus. Witte bessen, verse kruiden en limoenaroma's worden benadrukt, met asperges en minerale tonen. Grote balans en textuur
Nadere informatieWat is groente en wat is fruit? Opdracht 1-2A. Opdracht
Opdracht 1-2A Wat is groente en wat is fruit? Opdracht Doel: Introductie: 5 min. Opdracht 1: 5 min. De kinderen leren onder andere welke verschillende groente- en fruitsoorten er zijn en het verschil tussen
Nadere informatieBiologische & Fairtrade koffie
Alles wat er met de koffieboon gebeurt, van het begin bij het telen tot en met het koffiezetten, beïnvloedt de smaak. Onze reden om te kiezen voor - biologisch geteelde - koffiebonen. Wat goed is voor
Nadere informatieHoe groot is onze CO 2 afdruk?
Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoeveel bomen zouden er nodig zijn om onze CO 2 weer uit de lucht te halen? Hoeveel CO 2 haalt een boom uit de lucht? Hoeveel CO 2 haalt een
Nadere informatieWerkstuk Verzorging Chocolade
Werkstuk Verzorging Chocolade Werkstuk door een scholier 2734 woorden 7 januari 2005 6,7 166 keer beoordeeld Vak Verzorging Chocolade Van cacao tot chocolade Inleiding We hebben voor chocolade gekozen,
Nadere informatieinhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Kassen en tuinbouw 4 3. Soorten kassen 6 4. In de kas 8 5. Voor en nadelen Het Westland 13 7.
In de kas inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Kassen en tuinbouw 4 3. Soorten kassen 6 4. In de kas 8 5. Voor en nadelen 12 6. Het Westland 13 7. Bijzondere kassen 14 8. Filmpjes 16 Pluskaarten 17 Bronnen en
Nadere informatieBomen en voedsel Deze combinatie en manier van landbouw wordt ook wel agroforestry
21-2016 Beste lezers van deze nieuwsbrief, Het werk dat we doen zet zich nog altijd onvermoeid voort. De kennis het netwerk en de infrastructuur die we de afgelopen 6 jaar hebben opgebouwd maken het mogelijk
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant,
Beste KOOK-OOK klant, Recent is uit een internationaal onderzoek gebleken dat biologisch voedsel een hogere voedingswaarde heeft dan niet biologisch voedsel. Biologische gewassen zoals groenten, fruit
Nadere informatieVoedsel. kweek, productie en vertering. mbo
Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben
Nadere informatieGedroogde zuidvruchten. Waar gaat deze kaart over? Voedingswaarde van gedroogde zuidvruchten. Wat wordt er van jou verwacht?
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gedroogde. In deze kaart staat wat gedroogde zijn. Je leert welke gedroogde er zijn en hoe je ze moet bewaren. Wat wordt er van jou verwacht? Na het bestuderen
Nadere informatieGroenten onder glas 1. Op het land 2. Blad 1. Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten.
5 Lastige woorden Blad Groenten onder glas Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten. Ziektekiem Een bacterie of virus waar je ziek van kunt worden. Stapelbed Bedden
Nadere informatieBIO BASED ECONOMY WERKT!
Inhoudsstoffen uit uien Ui, meer dan voedingsbron alleen BIO BASED ECONOMY WERKT! GROene GRONDSTOFFEN Inhoudsstoffen GROene GRONDSTOFFEN Inhoudsstoffen uit uien Inleiding Uien zijn voor Nederland en zeker
Nadere informatie6.5. Werkstuk door een scholier 1097 woorden 2 maart keer beoordeeld. Keuzeopdracht; Hoofdstuk 6.4, opdracht B; Bron
Werkstuk door een scholier 1097 woorden 2 maart 2002 6.5 34 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht; Hoofdstuk 6.4, opdracht B; Bron www.nicevzw.be www.food-micro.nl www.consumentenbond.nl Wat is nitraat
Nadere informatieijsbereiding GEBRUIKSTABEL VOOR DIEPGEVROREN VRUCHTEN-EN GROENTE- PUREE 100% smaak nul toegeving, my-vb.com
ijsbereiding GEBRUIKSTABEL VOOR DIEPGEVROREN VRUCHTEN-EN GROENTE- PUREE nul toegeving, 100% smaak my-vb.com FRUIT- en GROENTE-IJS (in gram) Recepten van Ollivier Christien Chef Pâtissier, Emmanuel Ryon
Nadere informatieDivine Chocolate. Figuur 1: Producten Divine Chocolate Divine Chocolate. Inhoudsopgave. 1. Divine Chocolate 2. 2. Kuapa Kokoo 3. 3.
Divine Chocolate Figuur 1: Producten Divine Chocolate Divine Chocolate Inhoudsopgave 1. Divine Chocolate 2 2. Kuapa Kokoo 3 3. Cacao 9 4. Ghana 13 5. Productspecificaties 16 1. Divine Chocolate Belangrijkste
Nadere informatieBossen ingedeeld in zes bostypen. Centrum Hout. Centrum Hout Postbus 1380, 1300 BJ Almere Westeinde 8, 1334 BK Almere-Buiten 036 532 98 21
2013/12 Bossen Bossen Bossen zijn leefgemeenschappen van planten, mensen en dieren waarbij bomen beeldbepalend zijn. Tezamen vormen zij een gesloten keten. Alle onderdelen hebben een eigen plaats en functie
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant!
Beste KOOK-OOK klant! Groenten zijn gezond. Ze zitten boordevol voedingsstoffen maar bevatten weinig calorieën. De enorme hoeveelheden mineralen en vitaminen geven je lichaam alle bouwstenen die het nodig
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat
Nadere informatieGESORT. GEBAK nummer 4 02
Productspecificatie Pagina 1 Informatie Houdbaarheid 2 dagen BrutoGewicht 800 g Hoogte 135 mm Breedte/doorsnee 150 mm Lengte 290 mm Sneegewicht 0 g Ingrediënten: Land van herkomst room 31% Denemarken suiker
Nadere informatieverwerking : wat is een bos?
verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke
Nadere informatieeconomische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen
economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam
Nadere informatieShipibo Konibo Matsés Kayapó Ashaninka Quechua 1) Hoe noemt het label van duurzaam houtgebruik? A B C FDC FBC FSC 3) In welke twee landen bevindt zich een deel van het Amazonewoud? A B
Nadere informatieBeste juffen en meesters, In week 12 ontvangen jullie navelsinaasappels, meloenen en komkommers. De verdeling is als volgt:
Beste juffen en meesters, In week 12 ontvangen jullie navelsinaasappels, meloenen en komkommers. De verdeling is als volgt: * Navelsinaasappel delen met 2 kinderen * Galia meloen delen met 8 kinderen *
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieTHEEKAART BRASSERIE HET MOLENHUYS
THEEKAART BRASSERIE HET MOLENHUYS Groene thee Groene thee is een niet-gefermenteerde thee. Na de oogst worden de bladeren kort verhit en gedroogd. Groene thee bevat looizuur, vitamine C en het antioxidant
Nadere informatieAssortimentsbrochure High-tech tomaten. a World of Knowledge in every seed
Assortimentsbrochure High-tech tomaten a World of Knowledge in every seed The Global Specialist Bayer is een betrouwbare partner voor het optimaliseren van de productie en marketing van onze veredelde
Nadere informatieBijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV
Bijeenkomst PN DA Jongenelen oktober 2013 Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Waarom een grondanalyse? Inzicht krijgen in de beschikbare voeding voor de plant; Hoofdelementen; Sporenelementen; ph van de
Nadere informatiePRODUCTFICHE. Fondant en melkchocolademousse met chocoladebiscuit. Certificatie organisme: ISA-cert (AIB-Vincotte)
PRODUCTFICHE 1. PRODUCT IDENTIFICATIE Verkoopsbenaming Marquise met 3 chocoladen Product beschrijving Fondant en melkchocolademousse met chocoladebiscuit Soort Portie 2. IDENTIFICATIE PRODUCENT (= VERPAKKER)
Nadere informatiePlantaardige variatie op yoghurt Naturel
Alpro Smakelijke plantaardige variatie op yoghurt. Verrijkt met calcium en vitamine B12 en D. EAN: 5411188099154 (CE), 5411188107033 (HE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam l gefermenteerd
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waarom ik heb gekozen voor dit onderwerp. 2.Geschiedenis van de koffie. 1. Waarom ik dit onderwerp heb gekozen
Koffie Inhoud 1. Waarom ik dit onderwerp heb gekozen 2. Geschiedenis van koffie 3. De koffieplant 4. Verbouwen van koffie 5. De koffieplantage 6. De koffiebranderij 7. Koffiesoorten 8. Cafeine 9. Manieren
Nadere informatieBiertypes. Alles over bier SCHWARZBIER STOUT. horecasupport.be
Alles over bier Biertypes HET ASSORTIMENT BIEREN IN DE MARKT GROEIT. NAAST TYPES EN SMAKEN IS ER ONDERSCHEID TUSSEN ONDERGISTEND EN BOVENGISTEND BIER. BEKENDSTE ONDERGISTEND BIER (GEBROUWEN BIJ LAGE TEMPERATUREN)
Nadere informatiePatisserie Unique New Business B.V. Nieuwerhoekplein 1a 3761 HD Soest T: F: E: Artikelnummer 8440
Productspecificatie Patisserie Unique New Business B.V. Nieuwerhoekplein 1a 3761 HD Soest T: 035-5882395 F: 084-7268972 E: info@patisserieunique.nl Productkenmerken Artikelnummer 8440 Productnaam EAN 8718026244729
Nadere informatieHydrangea macrophylla Magical selectie
Hydrangea macrophylla Magical selectie Magical Four Seasons Speciaal geselecteerd Kleurverandering per seizoen Prachtig geschenk De vier seizoenen van de Magical De Hydrangea macrophylla Magical is een
Nadere informatieProef ons exotisch fruit
Neem mij mee Colruyt informeert Proef ons exotisch fruit Inleiding Volledig assortiment beschikbaar vanaf 16/12 Ontdek onze speciale selectie exotisch fruit voor de feesten: mangosteen, grenadilla, physalis,
Nadere informatie