Energiemanagement actieplan

Transcriptie

1 Energiemanagement actieplan Auteurs: Frans van de Put, Jacqueline van Gelderen Verharen, Gerda de Raad en Geert Jan Prins Versienummer: 1 Versie datum: 16 september 2014

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Energiebeleid Reductiedoelstellingen Plan van Aanpak Elektriciteitverbruik Brandstofverbruik Gasverbruik Alternatieve energiebronnen en brandstof Toepassingsgebied Projecten met gunning Deelname keteninitiatieven Afrondende deelnames Lopende en nieuwe deelnames Verantwoordelijkheden en taakstellingen Algemene beschrijving verantwoordelijkheden Bijbehorende procedures CO 2 management procedure Communicatieprocedure... 12

3 1. Inleiding T&F heeft zich in 2012 tot doel gesteld om actief en aantoonbaar de CO 2-uitstoot van haar bedrijfsvoering terug te dringen. Daarvoor is het energiemanagementprogramma 2013 opgesteld. In 2013 en 2014 is de programma actief opgepakt en eind 2014 heeft T&F besloten dat dit plan aan herziening toe is. Dit document is de herziening op het energiemanagementprogramma 2013 en heet Energiemanagement actieplan (EM actieplan). In dit document worden achtereenvolgens omschreven: - Hoofdstuk 2: het energiebeleid van T&F; - Hoofdstuk 3: de reductiedoelstellingen; - Hoofdstuk 4: het plan om tot deze doelstellingen te komen met o.m. de te nemen maatregelen; - Hoofdstuk 5: het toepassinggebied ook wel de organisatiegrenzen; - Hoofdstuk 6: omschrijving van de projecten met CO 2 gunningvoordeel; - Hoofdstuk 7: het keteninitiatief waar T&F aan deelneemt; - Hoofdstuk 8: verantwoordelijkheden en taakstellingen; en - Hoofdstuk 9: bijbehorende procedures. Elk half jaar zal de voortgang van de uitvoering van het EM actieplan geanalyseerd en gepubliceerd worden. Dit document is met de directie van T&F besproken en is door hen goedgekeurd. Pagina 1 van 14

4 2. Energiebeleid T&F neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid door te sturen op het energieverbruik en brandstofverbruik en wil haar CO 2-uitstoot van de bedrijfsvoering inzichtelijk hebben en verminderen. T&F vindt het belangrijk om haar CO 2-uitstoot te verminderen. Daarom meet en registreert T&F sinds 2012 haar energie- en brandstofverbruik. Het meten en registeren is een continu verbeteringsproces waardoor de metingen steeds nauwkeuriger worden en het verbruik doelbewuster verminderd kan worden. T&F heeft het jaar 2012 als basisjaar gekozen. T&F vindt het belangrijk om haar CO 2-uitstoot te verminderen omdat: CO 2 bijdraagt aan het broeikaseffect; T&F een bijdrage wil leveren aan de verduurzaming van de maatschappij; T&F een voorbeeld wil zijn voor andere bedrijven in haar branche; T&F kosten kan besparen door haar CO 2-uitstoot te reduceren; en T&F zich ervan bewust is dat de fossiele brandstoffen eindig zijn. T&F wil haar energie groen gaan inkopen en voor de toekomst onderzoeken of er mogelijkheden zijn om zelf energie op te wekken. Voor het brandstofverbruik blijft T&F zoeken naar vermindering van verbruik en duurzamere alternatieve brandstoffen. T&F werkt bij voorkeur met Lean & Green gecertificeerde transporteurs zoals Verhoek Transport Genemuiden en Westerman Transport Nieuwleusen. Nadrukkelijk wil T&F ook benoemen dat haar energiebeleid past in een bredere visie op duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen. T&F wil niet alles hangen aan elektriciteit, brandstoffen, CO 2-uitstoot ; kortom, aan energie, maar wil haar bedrijfsvoering integraal verduurzamen en het energiebeleid is daarin een belangrijk aspect. Pagina 2 van 14

5 3. Reductiedoelstellingen In de onderstaande tabel zijn de reductiedoelstellingen weergegeven en de maatregelen om deze doelstellingen te behalen. Dit geeft het ambitieniveau van T&F weer. Hoe deze ambities omgezet worden in acties wordt in hoofdstuk 4 uiteengezet. T&F Handelsonderneming B.V. Scope Onderdeel Reductiedoelstelling Reductiemaatregelen 2 Elektriciteit T&F wil voor % CO 2- uitstoot reduceren op de door haar verbruikte elektriciteit t.o.v. het jaar 2012 Energiescan actualiseren. Nagaan of top 10 verbruikers uit de energiescan anders georganiseerd kunnen worden. Ontwikkelingen volgen voor LED verlichting voor het lichtplan van kantoor. Verder uitzoeken van groene stroom met SMK keurmerk. Bij nieuwe aanschaf van apparatuur energiezuinige instellingen mee laten wegen 1 Wagenpark T&F wil voor % CO 2- uitstoot reduceren op het brandstofgebruik uit haar wagenpark gerelateerd aan de aantal verreden kilometers t.o.v. het jaar Gas T&F wil voor % CO 2- uitstoot reduceren op haar gasverbruik gerelateerd aan graaddagen t.o.v. het jaar bij de besluitvorming inkoop. Onderzoek doen naar een nieuwe milieubewuste lease auto. Inventarisatie voor het cursus nieuwe rijden. Combineren van afspraken. Gebruik van Skype Liters gaan meten per auto. Verreden kilometers gaan meten per auto. Plannen maken voor een T&F stunt/ initiatief, zoals een truiendag op een koude dag. Verwarmingsinstelling aanpassen. Bewust de deuren sluiten in de werkplaats (het magazijn). Doelstelling voor het gebruik van alternatieve energiebronnen en brandstoffen: T&F wil voor 2015 onderzoek doen naar alternatieve energiebronnen of brandstoffen, dat wil zeggen: Onderzoek doen naar het inkopen van groene stroom met SMK keurmerk. Onderzoek naar alternatieve brandstoffen voor het wagenpark. Pagina 3 van 14

6 4. Plan van Aanpak Het plan van aanpak is gebaseerd op de Plan-Do-Check-Act - cyclus (PDCA - cyclus). Er wordt een plan gemaakt, deze wordt uitgevoerd en halfjaarlijks wordt er gecontroleerd of het de gewenste resultaten geeft en het volgens plan loopt. Zo niet dan worden er maatregelen genomen om te corrigeren en het plan wordt aangepast. Vervolgens wordt de cyclus zoals hierboven weer doorlopen. 4.1 Elektriciteitverbruik Doelstelling: T&F wil voor % CO 2-uitstoot reduceren op de door haar verbruikte elektriciteit t.o.v. het jaar Waarom deze doelstelling? Op het gebied van het verminderen van het elektriciteitgebruik zijn er al vele innovaties. Dit biedt T&F veel mogelijkheden om haar eigen elektriciteitgebruik te verminderen. Daarom heeft T&F hier een ambitieuze reductiedoelstelling. Verwachte resultaten per jaar Jaar Verwachte resultaat CO 2-uitstoot (ton) 2012 Basisjaar 4, ,5% 3, % (cumulatief) 3, % (cumulatief) 0,8 Maatregelen te nemen bij deze reductiedoelstelling met plan van aanpak: Energiescan actualiseren: In 2013 is er een energiescan opgesteld. Door het implementeren van verschillende maatregelen is deze energiescan niet meer actueel. Deze Begin 2015 actualiseren. Nagaan of top 10 verbruikers uit de energiescan anders georganiseerd kunnen worden: Door het actualiseren van de energiescan zal er naar verwachting een andere top 10 energieverbruikers uitkomen. Hierbij kunnen nieuwe mogelijkheden ontstaan voor het nemen van maatregelen de nieuwe top 10 verbruikers te verkleinen. Ontwikkelingen volgen voor LED verlichting voor het lichtplan van kantoor: op de werkplaatsen van kantoor is er enkele jaren geleden een lichtplan ontworpen met TL verlichting. De intentie is om deze verlichting te vervangen voor LED verlichting, in 2013 is hier onderzoek naar gedaan. Pagina 4 van 14

7 Hieruit bleek dat het lichtplan aangepast moet worden, omdat de techniek nog niet zo ver is. T&F blijft deze ontwikkeling volgen en wanneer er geen grote verbouwing hoeft plaats te vinden voor LED verlichting, zal dit ook geïmplementeerd worden. Evenals in de vergaderruimte, werkplaats en buitenterrein. Verder uitzoeken van groene stroom met SMK keurmerk: Sinds 2013 wordt er groene stroom ingekocht. Hierbij is geen SMK keurmerk afgegeven, of hier is nog geen duidelijkheid over. Dit zal in 2014 nader onderzocht worden en voor 2015 is de intentie om groene stroom in te kopen met SMK keurmerk. Bij nieuwe aanschaf van apparatuur energiezuinige instellingen mee laten wegen bij de besluitvorming inkoop. Dit is een doorlopende maatregel. Uitgangspunt is de waarde van het jaar 2012 In het jaar 2012 is er kwh gebruikt, dit totaal is 80% van de energierekening van het hele pand. Bij T&F is er één meter voor het bedrijf inclusief het woonhuis wat voor in het pand zit gevestigd. Daarom zullen de meterstanden erg afhankelijk zijn van het woonhuis kwh omgerekend naar euro's (0,18 euro/kwh) is: 1.573,20 euro Meting en monitoring In 2012 is de meting een grove schatting door 80% van de totaalrekening te nemen. Vanaf 2013 wordt het nauwkeuriger gemeten door iedere maand de stand op te schrijven en een schatting te maken met het woonhuis, door te overleggen hoe vaak de bewoonster thuis is geweest. Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen Niet van toepassing. 4.2 Brandstofverbruik Doelstelling: T&F wil voor % CO 2-uitstoot reduceren op het brandstofgebruik uit haar wagenpark gerelateerd aan de aantal verreden kilometers t.o.v. het jaar Waarom deze doelstelling? De CO 2-uitstoot van het wagenpark vormt de grootste bijdrage op de totale CO 2 uitstoot van de bedrijfsvoering van T&F en dit daagt ons uit om hier mee aan de gang te gaan. De reductiedoelstelling is wat minder ambitieus ingezet dan de doelstelling op elektriciteit omdat de maatregelen minder voor de hand liggen. Toch gaan de ontwikkelingen rondom zuinige auto's erg hard en zal dit in de toekomst mogelijkheden bieden bij het reduceren van de CO 2 uitstoot van het wagenpark. Voordelen om het brandstofverbruik te gaan reduceren zijn: Kostenbesparing; hoe minder brandstofverbruik, hoe minder kosten er gemaakt worden; Milieu: hoe minder brandstofverbruik, hoe minder verbrandingsgassen in de lucht (milieu) komen; en Plezierig en efficiënt werken: in de auto zitten is niet efficiënt werken, deze tijd kan niet aan de klant besteed worden en daarnaast is in de file staan een grote verspilling. Hoe minder brandstofverbruik, hoe efficiënter er gewerkt wordt. Pagina 5 van 14

8 Verwachte resultaten per jaar Onderstaande tabel geeft de verwachte weer in absolute getallen. De doelstelling is gerelateerd aan het aantal verreden kilometers, deze zijn nog niet bekend. Deze zullen vanaf 2015 gemeten worden. De verwachting is dat de doelstelling begin 2016 aangescherpt moet worden met het basisjaar Jaar Verwachte resultaat CO 2-uitstoot (ton) , ,5% 12, % 12, % 12, % 11, % 11, % 11, % 11, % 11,3 Maatregelen te nemen bij deze reductiedoelstelling met plan van aanpak: Onderzoek doen naar een nieuwe milieubewuste lease auto: De ontwikkelingen van de auto's gaan erg snel op het gebied van elektrisch rijden en/of hybride. Eind januari 2015 loopt het lease contract af van de directeur en hij heeft dan de gelegenheid om een nieuwe auto uit te kiezen. De directeur wil kiezen voor een milieu bewuster auto. T&F is aan het onderzoeken welke auto het meest geschikt is. Inventarisatie voor het cursus nieuwe rijden: in november een bijeenkomst volgen over het Nieuwe rijden. Combineren van afspraken: door het combineren van afspraken in de buurt kunnen vele kilometers worden bespaard, wat ook weer brandstof bespaard. Gebruik van Skype: kost elektriciteit, maar bespaart veel brandstof. Vele afspraken kunnen gehouden worden zonder elkaar real life te treffen. Daarnaast heeft Skype het groot voordeel: tijdsbesparing. Liters gaan meten per auto. Verreden kilometers gaan meten per auto. Uitgangspunt is de waarde van het jaar 2012 In 2012 zijn er 2 auto's in het wagenpark, de metingen voor beide auto's worden geregistreerd in kilometer (km). Auto 1: de km zijn omgerekend in liters: liter diesel. Auto 2: heeft km gereden. Dit zijn de startpunten om te gaan reduceren. Voor de aankomende jaren zullen het naar alle waarschijnlijkheid 2 auto's blijven. Auto 2 wordt eind januari 2015 vervangen voor een andere milieubewuster auto. En vanaf het jaar 2015 worden de liters gemeten en de verreden kilometers om zo de doelstelling aan te scherpen en de reductie beter te kunnen meten. Meting en monitoring In 2012 zijn de kilometers geregistreerd op de eerste van het jaar. Vanaf januari 2013 wordt het maandelijks gemeten, om het zo nauwkeuriger bij te houden. Tevens worden beide auto s vanaf 2015 gemeten in liter brandstof omdat dit nauwkeuriger is als de maatregel bewust rijgedrag wordt ingezet. Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen n.v.t. Pagina 6 van 14

9 4.3 Gasverbruik Doelstelling: T&F wil voor % CO 2-uitstoot reduceren op haar gasverbruik gerelateerd aan graaddagen t.o.v. het jaar Waarom deze doelstelling? De CO 2-uitstoot van het gasverbruik is een jaarlijkse kostenpost. Deze kostenpost is hoger dan de elektriciteitkosten. Een deel van het gasverbruik kan bespaard worden door bewustwording. Gasverbruik betekent gebruik van een natuurlijke hulpbron die niet oneindig is. Daardoor zullen naar verwachting de prijzen blijven stijgen en wil T&F hiermee aan de slag gaan. Verwachte resultaten per jaar Jaar Verwachte resultaat CO 2-uitstoot (ton) gerelateerd aan graaddagen , ,5% 2, % 2, % 2, % 2, % 2, % 2, % 2, % 2,13 Maatregelen te nemen bij deze reductiedoelstelling met plan van aanpak: Plannen maken voor een T&F stunt/ initiatief, zoals een truiendag op een koude dag. Verwarmingsinstelling aanpassen: aan werkzaamheden en weer. Zoeken naar het laagst mogelijke punt van verwarming Bewust de deuren sluiten in de werkplaats (het magazijn): Maak het personeel bewust van het sluiten van de deuren, dat dit belangrijk is voor het verminderen van gasverbruik (ook de kleine dingen tellen) en als er gevolgen zijn voor het personeel vanuit de andere maatregelen, maak dit in de bijeenkomst dan bespreekbaar. Uitgangspunt is de waarde van het jaar 2012 In het jaar 2012 is er m³ gebruikt, dit totaal is 80% deel van de gasrekening. Bij T&F is er één meter voor het bedrijf en het woonhuis wat voor het bedrijf is. Daarom zullen de meterstanden erg afhankelijk zijn van het woonhuis m³ omgerekend naar euro's (0,58 euro/m 3 ) is: 2.195,9 euro Meting en monitoring In 2012 is de meting een schatting door 80% van de totaalrekening te nemen. Vanaf 2013 wordt het nauwkeuriger gemeten door iedere maand de stand op te schrijven en een schatting te maken met het woonhuis, door te overleggen hoe vaak de bewoonster thuis is geweest. Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen n.v.t. Pagina 7 van 14

10 4.4 Alternatieve energiebronnen en brandstof Doelstelling: T&F wil voor 2015 onderzoek doen naar alternatieve energiebronnen of brandstoffen, dat wil zeggen: Onderzoek doen naar het inkopen van groene stroom met SMK keurmerk Onderzoek naar alternatieve brandstoffen voor het wagenpark. Waarom deze doelstelling? T&F gebruikt brandstoffen die opraken zoals, gas, benzine en diesel. Daarom heeft T&F zich tot doel gesteld om voor 2015 gebruik te maken van een alternatieve en het liefst een brandstof of energiebron die onuitputtelijk is. Maatregelen te nemen bij deze reductiedoelstelling met plan van aanpak: Onderzoek doen naar het inkopen van groene stroom met SMK keurmerk: er wordt al groene stroom ingekocht alleen dit is nog niet volledig te bewijzen met een SMK keurmerk en type groene stroom (waterkracht, windkracht en/of zonne-energie). Dit moet nader onderzocht worden bij de energieleverancier. Onderzoek naar alternatieve brandstoffen voor het wagenpark: Bij het lease of aanschaffen van een andere auto. Duurzame opties overwegen en/of een auto met een alternatieve brandstof. 5. Toepassingsgebied In het document organisatiegrenzen is het toepassingsgebied aangegeven voor de CO 2 Prestatieladder en daarmee ook voor de CO 2-reductiedoelstellingen. Dit document staat in Bijlage Projecten met gunning Er is bij T&F geen sprake geweest van projecten met gunning in lijn met de CO 2 Prestatieladder. 7. Deelname keteninitiatieven 7.1 Afrondende deelnames Niet van toepassing. 7.2 Lopende en nieuwe deelnames Inleiding Er zijn diverse keteninitiatieven bekeken en op basis van het wegen van de verschillende mogelijkheden is er een keuze gemaakt voor de keteninitiatieven. Actieve deelname Geselecteerde leveranciers van Mourik Pagina 8 van 14

11 Aannemer Mourik heeft het initiatief genomen om in samenspraak met een aantal van haar belangrijkste leveranciers om gezamenlijk CO 2 te reduceren. Met regelmaat wordt er een bijeenkomst georganiseerd bij één van de deelnemende bedrijven waarin doelstellingen worden geformuleerd en maatregelen besproken die gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Daarnaast is T&F lid van een BIOplastics initiatief. 8. Verantwoordelijkheden en taakstellingen 8.1 Algemene beschrijving verantwoordelijkheden Directeur Frans van de Put is verantwoordelijk voor het gehele Energiemanagementprogramma. Hij zal het voortouw nemen in alle activiteiten en zo nodig activiteiten delegeren aan Jacqueline van Gelderen-Verharen. Pagina 9 van 14

12 9. Bijbehorende procedures Voor CO 2 management bij T&F zijn er 2 procedures opgesteld, namelijk; de CO 2 management procedure en de communicatieprocedure. 9.1 CO2 management procedure Doel van de CO 2 management procedure Het doel van deze procedure is om het milieubeleid te realiseren. Door de CO 2-uitstoot van de bedrijfsvoering inzichtelijk te maken en deze doelmatig te reduceren. Stap 1: Het bepalen van de organisatiegrenzen De directeur bepaalt jaarlijks de organisatiegrenzen voor het toepassen van deze procedure. De organisatiegrenzen worden in het energiemanagement actieplan (EM actieplan) gerapporteerd en komt terug in de halfjaarlijkse voortgangsrapportages onder het hoofdstuk afbakening. Stap 2: Het vaststellen van de energiestromen De energiestromen worden vooraf vastgesteld aan de hand van het CO 2 Prestatieladder handboek van SKAO. Dit handboek kan in de loop der jaren wijzigen, waardoor de vastgestelde energiestromen kunnen veranderen. Wanneer deze energiestromen veranderen (en de conversiefactoren) moet dit doorgevoerd worden in het rekenprogramma voor de CO 2-footprint. De energiestromen zijn leidend in het verzamelen van de emissies. De vastgestelde energiestromen worden aangemaakt of gewijzigd in het rekenprogramma. Stap 3: Het verzamelen van de energiestromen Het verzamelen van de gegevens om de energiestromen inzichtelijk te maken gebeurt elk halfjaar, bij de start van deze procedure zal er een nuljaar bepaald moeten worden en dit is 2012 voor T&F. De gegevens worden verzameld aan de hand van een inventarismap (CO 2 dossier). Daarin is elke energiestroom een tabblad met daarachter administratieve overzichten om tot de totale energiestromen te kunnen komen. De directeur is verantwoordelijk voor het verzamelen van de energiestromen. Stap 4: CO 2 voetafdruk bepalen De energiestromen zijn verzameld, de verzamelde gegevens kunnen per energiestroom worden opgeteld en worden ingevoerd in het rekenprogramma. T&F gebruikt hiervoor een Excel format van de BAM - Carbon Assessment Tool. Alle energiestromen zijn in het Excel format al gedefinieerd, sommigen zullen niet van toepassing zijn. Aan iedere energiestroom is de juiste conversiefactor gekoppeld. Waardoor de uitstoot automatisch berekend wordt naar invoer van de energiestroom. Indien alle gegevens zijn ingevoerd en nadat het nog een keer gecontroleerd is, kan de CO 2-footprint vastgesteld worden. De CO 2-footprint wordt automatisch berekend door het Excel format met een bijhorend grafiek (taart diagram). Zo is snel en overzichtelijk te zien welke energiestroom de grootste is. Stap 5: Energiescan Een energiescan (of energie audit) is een middel om de gebruikers nog meer bewust te maken omtrent hoe de energiestromen zijn opgebouwd. Dit gebeurt door de energiegebruikers te inventariseren. Per energiestroom wordt er gekeken welk apparaat, machine, installatie of middel er energie gebruikt en hoeveel. De hoeveelheid wordt bepaald door het aantal uur dat een energieverbruiker aan staat per jaar en hoeveel vermogen deze gebruikt. Wanneer alle energieverbruikers zijn geïnventariseerd, kan er gekeken worden of de totale energiestromen overeenkomen met het verbruik van de energieverbruikers. Pagina 10 van 14

13 Stap 6: Reductiedoelstellingen en maatregelen formuleren Om de CO 2-uitstoot te reduceren worden er doelstellingen geformuleerd. Deze doelstellingen worden jaarlijks herzien. Om de doelstellingen te behalen moeten er maatregelen genomen worden. De eerste stap is om deze te formuleren. Deze maatregelen met welke emissie besparing dit moet opleveren in percentage wordt vastgelegd in het EM actieplan. Stap 7: Energiemanagement actieplan (EM actieplan) De basis ligt er nu voor het EM actieplan. Dit programma wordt opgesteld voor een bepaalde tijd en wordt jaarlijks herzien. In het EM actieplan wordt ook omschreven hoe de maatregelen worden opgepakt en wanneer (plan van aanpak). In het EM actieplan staan ook de organisatiegrenzen omschreven, de keteninitiatieven en de procedures. Het EM actieplan is een plan om de CO 2-uitstoot te reduceren. Stap 9: Uitvoeren van het EM actieplan De geformuleerde maatregelen uitvoeren volgens het vastgestelde plan. Tijdens of na het uitvoeren van acties, deze acties vastleggen door middel van rapportage. Stap 9: Voortgangsrapportage Per halfjaar wordt er een controle op de voortgang van de maatregelen gemaakt. Deze wordt intern en extern gecommuniceerd. Stap 10: Procedure actualiseren Eén keer in het jaar wordt bepaald of deze procedure herzien of geactualiseerd moet worden. Elk jaar zal deze procedure zich herhalen. Stap 11: Interne audit Eens per jaar zal er een interne audit plaatsvinden om na te gaan in hoeverre deze procedure in de praktijk wordt nageleefd. Stap 12: Directiebeoordeling De directiebeoordeling zal het functioneren van het energiemanagement actieplan jaarlijks beoordelen en de resultaten van deze beoordeling worden in het verslag vastgelegd. De input van de directiebeoordeling dient in ieder geval te omvatten: Vervolgmaatregelen van de vorige directiebeoordeling; De mate waarin reductiedoelstellingen en -taakstellingen zijn behaald; De kwaliteit van de reductiedoelstellingen; Resultaten interne audit van de zelfevaluatie; De status van de uitgevoerde reductiemaatregelen; De algehele energieprestaties van T&F; De belangrijkste aandachtpunten voor volgende periode m.b.t. het verwachte energieverbruik; en Aanbevelingen voor verbetering. De uitput van de directiebeoordeling is input voor de herziening van het Energiemanagement actieplan. Pagina 11 van 14

14 9.2 Communicatieprocedure Doel van het communicatieplan CO 2 Het doel van dit plan is dat er met regelmaat wordt gecommuniceerd over: De CO 2-uitstoot; De maatregelen die genomen gaan worden om de CO 2-uitstoot de reduceren; De voortgang van deze maatregelen; en Dat de bekendheid de 'boodschappen' (deze staan bij stap 2 benoemd). Dit met het doel transparant en eerlijk te communiceren naar interne- en externe belanghebbenden. Stap 1: Stakeholderlijst inventariseren Vooraf wordt bepaald wie de belanghebbenden (stakeholders) zijn van T&F. Dit gebeurt in de zogenoemde stakeholderlijst, onderverdeeld in verschillende groepen: Intern: Medewerkers. Extern Klanten; Leveranciers; Overheden; Omwonende; en Overige. In bijlage 4 staat de ingevulde stakeholderlijst. Stap 2: De communicatie inhoud De informatie en boodschappen die T&F wil communiceren naar haar stakeholders: Intern: Wat is uw rol? Wat kunnen we samen doen om CO 2-uitstoot te verminderen? In- en extern: Het energiebeleid. CO 2 footprint (uitstoot), het huidige energieverbruik. Maatregelen om de uitstoot in de organisatie en binnen de projecten te verlagen. De reductiedoelstellingen en maatregelen. De voortgang van de doelstellingen en maatregelen. Stap 3: Middelen voor communicatie Er zal gebruik gemaakt worden van bestaande communicatiestructuren van T&F. Deze bestaan uit: Website " Mailing; en Personeelsgesprekken. Voor externe belanghebbenden zal er gecommuniceerd worden op de website van T&F. En naar de belangrijkste stakeholders zal een mail en/of brief gestuurd worden om hen te informeren. Pagina 12 van 14

15 Stap 4: Communicatieactieplan In de tabel hieronder is het communicatieactieplan aangegeven: Taak Hoe Wanneer Frequenti e Actualiseren communicatieplan Stakeholderlijst Info op website plaatsen Revisie Jaarlijks n.v.t. Jacqueline van Gelderen- Verharen Stakeholderlijst Aparte link op website Interne gesprekken Schrijven In september Januari Maart en September Ad-hoc Maart en September Doelgroep Uitvoerder Verantwoordelijke Jaarlijks actualiser en Jacqueline van Gelderen- Verharen Halfjaarlijks Jacqueline van Gelderen- Verharen Personeelsgesprekken Externe mail en/of brief Min. 2x per jaar Halfjaarlijks Interne- en externe stakeholders Interne- en externe stakeholders Interne stakeholders Interne- en externe stakeholders Frans v/d Put Jacqueline van Gelderen- Verharen Frans v/d Put Frans v/d Put Frans v/d Put Frans v/d Put Frans v/d Put Pagina 13 van 14

16