1 Inleiding. Ontwerp Johan Wagenaarlaan. Gemeente Heemstede. 21 mei 2015 HSD028/Gth/ mei 2015

Transcriptie

1 Deventer Den Haag Eindhoven Snipperlingsdijk 4 Casuariestraat 9a Flight Forum BJ Deventer 2511 VB Den Haag 5657 DC Eindhoven T +31 (0) F +31 (0) Leeuwarden Amsterdam Postbus 161 F. HaverSchmidtwei 2 De Ruyterkade AD Deventer 8914 BC Leeuwarden 1011 AC Amsterdam Gemeente Heemstede Datum Kenmerk Eerste versie Ontwerp Johan Wagenaarlaan 21 mei 2015 HSD028/Gth/ mei Inleiding De directe aanleiding voor dit onderzoek is het geplande wegdekonderhoud van deze weg tussen de Heemsteedse Dreef en de Wagnerkade. Dit is een goed moment om te kijken naar de huidige weginrichting en wat de wensen en mogelijkheden zijn ten aanzien van de weginrichting. Een tweede aanleiding is de vervanging van de voetgangersbrug (Kwakelbrug) over het Heemsteeds kanaal door een brug die ook door fietsers kan worden gebruikt van en naar het Hageveld College. De verwachting is dat de brug veel meer gebruikt gaat worden en dat ook meer oversteekbewegingen van fietsers en scooters gaan plaatsvinden op de Johan Wagenaarlaan. Deze oversteekbewegingen op de aansluitingen van de Franz Schubertlaan/Bernard Zweerslaan en de Wagnerkade dienen op een verkeersveilige manier gefaciliteerd te worden. In deze notitie wordt ingegaan op de twee onderzoeksvragen: a. Wat is het wenselijke en haalbare wegprofiel bij de gegeven uitgangspunten op basis van verkeersveiligheid, doorstroming, inpasbaarheid, gevolgen omgeving. b. Wat zijn de mogelijkheden om de kruispunten in te richten, waarbij specifiek aandacht wordt gegeven aan de oversteekbaarheid voor fietsers en voetgangers (rekening houdend met de genoemde toename van aantal oversteken). goudappel@goudappel.nl

2 2 Uitgangspunten voor het ontwerp 2.1 Functie van de weg De Johan Wagenaarlaan is aangewezen als gebiedsontsluitingsweg. Handhaven van deze functie is randvoorwaarde voor het ontwerp. Voor de bereikbaarheid van meerdere Heemsteedse woonwijken en het ziekenhuis is de Johan Wagenaarlaan een belangrijke weg. Ook maakt de Johan Wagenaarlaan onderdeel uit van de bereikbaarheid van de Haarlemse wijk Schalkwijk. Dwars op de Johan Wagenaar is de voor (schoolgaande) fietsers toenemend belangrijke route via de Franz Schubertlaan en de Bernard Zweerslaan naar het Hageveld College. Ook de Wagnerkade is een belangrijke route voor de fietsers. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 2

3 2.2 Verkeersintensiteiten,, snelheid en oversteekbaarheid In november 2014 zijn verkeerstellingen uitgevoerd op de Johan Wagenaarlaan en is de snelheid van het autoverkeer gemeten. Het zuidelijke deel is daarbij maatgevend (lange rechtstand, hoogste verkeersintensiteit). Deze telling geven het volgende verkeersbeeld: per etmaal passeren gemiddeld motorvoertuigen; de verkeersstromen zijn ongeveer gelijk verdeeld naar richting; in het ochtendspitsuur passeren 500 tot 600 motorvoertuigen per richting; in het avondspitsuur passeren 550 tot 650 motorvoertuigen per richting; het aandeel vrachtverkeer is 4,5 tot 5 %; de gemiddelde snelheid is 43 km/h, de V85 is 49,5 km/h; in de nachtelijke periode ook snelheden boven 55 km/h. Bij deze verkeersintensiteiten (1.100 tot motorvoertuigen per uur voor beide richtingen samen) is het voor langzaam verkeer in het spitsuur moeilijk om veilig de hele rijbaan over te steken. In deze situatie hangt de oversteekbaarheid voor een groot deel af van de hiaten die ontstaan in de verkeersstromen vanaf de verkeerslichtenregelingen aan de noordzijde (kruispunt Cesar Francklaan) en zuidzijde van de Johan Wagenaarlaan (kruispunt Heemsteedse Dreef). Alleen als de hiaten in de beide stromen elkaar overlappen, kan de hele rijbaan worden overgestoken. Bij gebruikmaking van een middensteunpunt, kunnen de beide richtingen afzonderlijk worden overgestoken en is de oversteeklengte per oversteek minder groot. De oversteekbaarheid van de weg is dan goed. Aanvullend is hier een zebramarkering aangebracht. Bij deze verkeersintensiteiten is de combinatie met middengeleider en portalen boven de weg (zoals bij de Wagnerkade, zie foto) een passende oplossing, maar garandeert niet dat automobilisten ook stoppen (zie foto). Vooral als ook fietsers (met fiets aan de hand) oversteken, ontstaat een onduidelijke situatie. 2.3 Ongevallen en klachten Ongevallen In de periode 2009 t/m 2013 zijn op dit deel van de Johan Wagenaarlaan 7 ongevallen geregistreerd, waarvan 2 met letsel. De registratie van de ongevallen is te beperkt om verdere uitspraken over te doen. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 3

4 Klachten De klachten van bewoners kunnen als volgt worden samengevat: onveiligheid door hoge snelheid (inhalen) van autoverkeer; zebra oversteek is niet veilig genoeg, schijnveiligheid; wachtrijvorming voor de verkeerslichten; verkeer naar Johan Wagenaarlaan niet (meer) gedoseerd; (achteruit) parkeren is moeilijk met achteropkomend verkeer. Duurzaam Veilig De principes voor een duurzaam veilig verkeerssysteem zijn door SWOV vastgelegd en enkele jaren geleden herzien. De verkeerskundige vormgeving wordt ontworpen volgens deze principes: Functionaliteit van het netwerk: Vallen de snelste routes in het netwerk samen met de veiligste verbindingen? Homogeniteit van het wegverkeer: Worden verkeerssoorten met verschillende snelheid, massa en richting voldoende van elkaar gescheiden en is de snelheid voldoende laag waar menging optreedt? Voorspelbaarheid van het weggedrag: Sluit het ontwerp van de verbindingen en kruispunten aan bij de verwachtingen van de weggebruikers? Fysieke en sociale vergevingsgezindheid: Biedt de wegomgeving ruimte om fouten van weggebruikers te herstellen en indien dat niet mogelijk is, de gevolgen van de fouten te beperken? Biedt het wegontwerp en de wegomgeving handvatten om weggebruikers op elkaar en elkaars fouten te anticiperen? 2.4 Ruimtelijke randvoorwaarden rwaarden Bij maatregelen op de Johan Wagenaarlaan ten behoeve van de verkeersveiligheid zal (naast de verkeerskundige randvoorwaarden) rekening moeten worden gehouden met twee aanvullende ruimtelijke voorwaarden: behoud van de gemeentelijke bomen; behoud van bereikbaarheid inritten en parkeerplaatsen. De bomen langs de weg staan (allemaal in dezelfde richting) scheef. Dit beperkt de mogelijkheid om van noord naar zuid dicht langs de bomenrij te gaan met een vrachtauto. In de huidige situatie is de boom voor huisnr. 36 naast de middengeleider ook al beschadigd door de bovenzijde van vrachtauto s. In het voorgestelde ontwerp wordt hier speciale aandacht aan besteed. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 4

5 3 Oplossingsrichting 3.1 Profiel van de weg De huidige indeling van de rijbaan met 1,7 meter brede fietsstroken is op zich een passend profiel voor een gebiedsontsluitingsweg met de minimale vormgeving volgens de richtlijnen. Het ongevallenbeeld en de snelheidsmetingen geven ook niet aan dat ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn. De voorgenomen onderhoudswerkzaamheden bieden wel de mogelijkheid eventuele aanpassingen/verbeteringen in te passen. Vanwege het toenemende gebruik van elektrische fietsen, bakfietsen en dergelijke is de tendens dat de fietsvoorzieningen iets breder gedimensioneerd worden. De fietsstroken worden dan bij voorkeur 2 meter breed. Bij de gegeven randvoorwaarden zijn de mogelijkheden voor aanpassing van het profiel beperkt. De beschikbare afstand tussen de te handhaven bomen (bestaande kantopsluiting) is daarbij als vaststaand aangehouden, net als de afstand tussen de voortuinen. De beschikbare ruimte tussen de bestaande kantopsluiting is 9,70 meter (noordelijke deel) tot 10 meter (zuidelijke deel). Tussen de tuinen is de afstand 20 tot 20,3 m meter. Er zijn daarbinnen drie principes over het hele tracé inpasbaar, waarvan de eerste twee al zijn toegepast in de huidige situatie: Voor de bomen de rijbaan met fietsstroken, tussen de bomen parkeerstroken, achter de bomen brede trottoirs; Voor de bomen rijbaan met middengeleider, achter de bomen fietspad en trottoir. Voor de bomen de rijbaan en deel van de parkeerstroken, achter de bomen fietspad en trottoir. De vormgeving met middengeleider gaat ten koste van de parkeerstroken en is dan ook alleen toepasbaar bij de kruispunten, daar waar die nu ook al is toegepast. Voor het wegvak zijn er twee mogelijkheden voor meer scheiding tussen fietsers en auto s: Variant 1 Optimaliseren huidige profiel met fietsstroken door het verbreden en (iets) verhoogd aanleggen van de fietsstroken (voorbeeld Cesar Francklaan). Naast de fietsstrook wordt tussen de bomen geparkeerd op brede parkeerstroken. Variant 2 Realiseren van vrijliggende fietspaden achter de bomen langs, ten koste van een deel van het trottoir. Naast de rijbaan wordt tussen de bomen geparkeerd op brede parkeerstroken. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 5

6 Figuur 3.1: Mogelijke profielen Johan Wagenaarlaan Variant 1: optimaliseren fietsstroken In het minimale profiel van een gebiedsontsluitingsweg worden fietsstroken toegepast. Het optimaliseren van de fietsstroken heeft binnen de beperkte ruimte van het bestaande profiel voordelen en nadelen. Voordelen: Grote verschillen in snelheid en massa op de rijbaan worden beperkt. De rijbaan is duidelijk smaller en beperkt de rijsnelheid, maar doordat fietsers en auto s meer worden gescheiden is het snelheid remmende effect per saldo neutraal; Fietsers blijven binnen het gezichtsveld van automobilisten waardoor beter rekening wordt gehouden met overstekende fietsers. Nadelen: De verhoogde fietsstrook zelf is relatief smal (1,8 m asfalt), waardoor inhalen op de fietsstrook moeilijker wordt. In combinatie met brede parkeerstroken en gering hoogteverschil met de rijbaan is minder sprake van obstakelvrees en is de breedte voldoende, voorwaarde is wel dat er goed (tegen het trottoir) wordt geparkeerd. Bij de (5 cm) verhoogde fietsstroken zullen extra kolken geplaatst moeten worden voor de afvoer van hemelwater. Dat brengt extra kosten met zich mee ten opzichte van alleen de asfalteringswerkzaamheden. Variant 2: vrijliggend fietspad In het ideale profiel van een gebiedsontsluitingsweg worden vrijliggende fietspaden toegepast. Het heeft dan ook voordelen, maar zeker in deze situatie ook nadelen. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 6

7 Voordelen: Grote verschillen in snelheid en massa op de rijbaan worden voorkomen; In het gegeven profiel ontstaan relatief brede parkeerstroken. Nadelen: Fietsers zijn buiten het gezichtsveld van automobilisten waardoor minder rekening wordt gehouden met overstekende fietsers. Door het ontbreken van fietsers op de rijbaan wordt de snelheid van het autoverkeer hoger. Het fietspad en het trottoir zijn relatief smal en dat kan tot conflicten leiden tussen fietsers en voetgangers en fietsers onderling. Weggedeelte tussen Wagnerkade en Cesar Francklaan aanpassen om eenduidig wegbeeld te realiseren. Deze variant vraagt om een algehele reconstructie van het wegprofiel en is daarmee aanzienlijk duurder dan alleen de asfalteringswerkzaamheden. Voorkeursprofiel Het profiel met geoptimaliseerde fietsstroken heeft niet helemaal de gewenste breedte, maar heeft om een aantal redenen in deze situatie de voorkeur boven een profiel met vrijliggende fietspaden: De Johan Wagenaarlaan heeft de functie van gebiedsontsluitingsweg maar heeft ook een belangrijke verblijfsfunctie voor de aanwonenden. Door te kiezen voor de minimale vormgeving voor een ontsluitingsweg worden het gebruik en de rijsnelheid op de weg zo veel mogelijk beperkt. Door het toepassen van fietsstroken blijven de fietsers optimaal in beeld bij automobilisten en wordt door automobilisten meer rekening gehouden met overstekende fietsers op de kruispunten. Een vrijliggend fietspad gaat ten koste van de breedte van het trottoir en de krappe maatvoering van fietspad en trottoir kan leiden tot conflicten tussen langzaam verkeer. Kostenneutraal alternatief Het realiseren van de genoemde (5 cm) verhoogde fietsstroken heeft als consequentie dat extra kolken geplaatst en aangesloten moeten worden en de kosten daarmee hoger uitvallen dan bij alleen de asfalteringswerkzaamheden. Het kostenneutrale alternatief is de fietsstroken niet verhoogd uit te voeren, maar wel breder dan in de huidige situatie. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 7

8 Figuur 3.2: Voorkeursprofiel Johan Wagenaarlaan 3.2 Kruispuntvormgeving Aansluiting van de zijwegen Voor een duidelijk onderscheid in functies van de wegen, worden de zijstraten met inritconstructies aangesloten op de Johan Wagenaarlaan. Dit is in de huidige situatie ook al het geval. Oversteekvoorziening langzaam verkeer Fietsers en voetgangers zullen veelal ter hoogte van de kruispunten oversteken. Belangrijke oversteekplaatsen voor (schoolgaande) fietsers zijn bij de aansluitingen van de de Franz Schubertlaan en de Bernard Zweerslaan naar het Hageveld College. Ook de oversteekplaats bij de Wagnerkade wordt veel gebruikt door langzaam verkeer. Wagnerkade De oversteekplaats bij de aansluiting van de Wagnerkade is al geoptimaliseerd en kan (iets aangepast) worden aangesloten op het nieuwe profiel van het wegvak. Zo kan de gehele oversteekplaats verhoogd aangelegd worden in plaats van alleen in de rijrichting naar de oversteekplaats toe. Dat sluit dan aan bij de hierna te noemen maatregelen voor de andere belangrijke oversteekplaats. Franz Schubertlaan / Bernard Zweerslaan Voor de (scheve) kruising van de Franz Schubertlaan en de Bernard Zweerslaan is een verdere optimalisatie gewenst in verband met de hier te verwachten aantallen overstekende schoolgaande kinderen naar het Hageveld College. Ontwerp Johan Wagenaarlaan 8

9 De volgende maatregelen worden voorgesteld en zijn verder uitgewerkt: Middensteunpunt Hierdoor kan de oversteek van de weg in twee fasen worden gemaakt. De oversteeklengte per oversteek wordt veel kleiner en het aantal kruisende voertuigen per oversteek is globaal de helft. Er zijn veel meer bruikbare hiaten in de te kruisen autostroom en er kan beter oogcontact worden gemaakt met de autobestuurders. Ook kan afzonderlijk voorrang worden verleend aan de clusters voertuigen vanaf de beide kruispunten met verkeerslichten. Alle optredende hiaten in de beide verkeersstromen kunnen hierdoor worden benut om over te steken. Snelheidsverlaging /attentieverhoging Door een combinatie van maatregelen wordt ervoor gezorgd dat de attentie bij nadering van de kruising wordt verhoogd en de snelheid (weliswaar in geringe mate) wordt beperkt, maar voldoende om adequaat te regeren bij grote groepen overstekende fietsers. Die groepen fietsers zullen in veel gevallen voorrang krijgen/nemen ongeacht de voorrangssituatie en opstelmogelijkheden. - Verhoogd aanleggen van het kruisingsvlak. - Middengeleiders in het midden van de rijbaan. - Afwijkende verharding (klinkers/kleur) van opstelruimte tussen de middengeleiders. - Afwijkende verharding (kleur asfalt) van de rijbaan op het kruisingsvlak. Haaks aansluiten van de Franz Schubertlaan Een meer haakse aansluiting van de Franz Schubertlaan sluit dichter aan bij de Bernard Zweerslaan. Door verlengen van de (lage) inritten kunnen fietsers vrijwel recht oversteken en dan vervolgens via de verharde tussenberm en fietspad verder rijden. Het recht aansluiten van deze weg heeft als bijkomend voordeel dat de middengeleider verschuift naar het noorden en er ruimte wordt gemaakt bij de gehavende boom ter hoogte van de bestaande middengeleider (voor huisnummer 36). Zo kan toch een bredere middengeleider worden gerealiseerd en wordt de situatie voor de boom verbeterd. Zebra voor voetgangers Een zebra zal op deze locatie niet nodig zijn voor de oversteekbaarheid, maar kan wel bijdragen aan het algemene beeld van oversteeklocatie voor langzaam verkeer. Het toevoegen van portaalborden zoals bij de oversteek bij de Wagnerkade versterkt dit en geeft eenheid in de vormgeving van de beide oversteekvoorzieningen op dezelfde weg. De zebramarkering is in het ontwerp aangegeven over de breedte van de rijbaan. Omdat er opstel ruimte voor voetgangers aanwezig is tussen rijbaan en fietspad, hoeft deze niet over de fietspaden te worden doorgezet, maar dat is wel mogelijk als dat gebruikelijk is binnen de gemeente. 3.3 Ontwerp Het voorkeursprofiel en voorgestelde kruispuntmaatregelen zijn op schaal 1:200 en 1:500 uitgewerkt in het ontwerp met kenmerk HSD Ontwerp Johan Wagenaarlaan 9

10 Figuur 3.3: Principeoplossing ontwerp Johan Wagenaarlaan Ontwerp Johan Wagenaarlaan 10

11 Figuur 3.4: Doorsnede BB en uitsnede van de kruispuntoplossing Ontwerp Johan Wagenaarlaan 11

12 Bijlage Voorbeeld Cesar Francklaan Voorbeeld Cesar Francklaan, detail extra kolken bij verhoogde fietsstroken Voorbeeld Heereweg in Castricum/Bakkum: smal profiel met verhoogde fietsstroken Ontwerp Johan Wagenaarlaan B1-1