Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht. In deze folder leest u hier meer over.

Transcriptie

1 Lipoedeem Informatie en behandeling Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht. In deze folder leest u hier meer over. Wat is lipoedeem? Lipoedeem betekent letterlijk vetzwelling. Het is een chronische aandoening van het vetweefsel. Het komt vrijwel alleen voor bij vrouwen. Bij mannen wijst lipoedeem op een hormonale stoornis. Bij lipoedeem is er sprake van een ongelijkmatige vetverdeling over het lichaam. Omdat er niet echt sprake is van oedeem is de term lipohypertrofie meer op zijn plaats. De afwijking komt voornamelijk voor op het onderlichaam. Maar soms ook aan de armen. Bij een aantal patiënten is er naast lipoedeem ook sprake van lymfoedeem. Vaak hebben patiënten met lipoedeem ook andere klachten zoals vermoeidheid, pijn bij aanraking van de huid en snelle overbelasting van het lichaam. Hoe ontstaat lipoedeem? De oorzaak van lipoedeem is niet bekend. Erfelijke factoren spelen vaak een rol. Naast de abnormale vetverdeling zijn er aanwijzingen dat er ook een verminderde afvoer van weefselvocht (lymfe) in combinatie met verslapping van het bindweefsel kan zijn. Daardoor kan er na verloop van tijd een combinatie ontstaan van lipoedeem en lymfoedeem. Dit wordt lipolymfoedeem genoemd. Ook blijkt bij lipoedeem vaak sprake van een zwak houding- en bewegingsapparaat. Hierbij zijn vooral de banden (enkels, voeten, knieën) zwak. Bij fysiotherapeutisch onderzoek wordt vaak verminderde spierkracht gevonden en zwakke gewrichten en steunweefsel. Soms heeft een patiënt last van doorgezakte voeten. Factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden zijn: - aanleg tot overgewicht/vetzucht; - te grote calorische intake ( verkeerde voeding ); - hormonale factoren; - lang zitten of staan; Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van

2 - te weinig spierarbeid; - warmte; - aanwezigheid van lymfoedeem/veneus oedeem; - veranderd zelfbeeld. Wat zijn de verschijnselen? Lipoedeem wordt meestal zichtbaar aan het eind van de puberteit. Het uit zich vooral aan de onderbenen, heupen, dijen, binnenkant van de knieën en in mindere mate de onderarmen. Opvallend is het ontbreken van zwelling aan de hand- en voetrug. Dit is wel aanwezig bij lymfoedeem en veneus oedeem. Bij lipoedeem voelt de huid in de eerste jaren zacht aan. In de loop van de tijd treden, vooral als er sprake is van overgewicht, veranderingen in het onderhuidse vetweefsel op. De huid wordt stugger en onregelmatiger. Afbeelding: vormen van lipoedeem van de benen Afbeelding: vormen van lipoedeem in de armen van 6 - Lipoedeem

3 Als gevolg hiervan kan er zwelling ontstaan die door vocht wordt veroorzaakt. In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen deukjes in de huid worden gedrukt. Bij lipoedeem kunnen aan de dijbenen kleine putjes ontstaan. Dit wordt ook wel sinaasappelhuid of cellulitis genoemd. Door een verhoogde kwetsbaarheid van de haarvaatjes in het vetweefsel kunnen bloeduitstortingen eerder optreden. Een koud gevoel, vooral van de onderbenen, is een andere veel gehoorde klacht. Lipoedeem moet worden onderscheiden van lymfoedeem. Bij lymfoedeem is pijn een weinig voorkomende klacht (zie: Wat zijn de klachten?). Als lipoedeem lang bestaat, ontstaan er vaak bijkomende klachten. Alleen met lichamelijke inspanning, oefeningen, actief zijn en een goed dieet, kan een patiënt deze bijkomende klachten proberen te voorkomen of te beperken. Vaak komt men in een negatieve spiraal, waardoor juist veel spierzwakte en overgewicht kunnen ontstaan. Hierdoor verergert lipoedeem en kan er later vochtophoping bij ontstaan (lipo-lymfoedeem). Lymfoedeem begint meestal eenzijdig. Lipoedeem begint altijd tweezijdig. Bij lymfoedeem treedt tevens zwelling op van de voet (hand), bij lipoedeem niet. Een bloeduitstorting na een klein letsel treedt bij lymfoedeem zelden op. Lipoedeem vormt voor veel vrouwen een zware psychische belasting met vooral gevoelens van schaamte. Het altijd dragen van broeken of lange rokken is hiervan een duidelijk signaal. Wat zijn de klachten? Vrijwel alle patiënten klagen over een pijnlijk, gezwollen gevoel in het aangedane deel van de benen. De huid, vooral van de scheenbenen, is erg gevoelig. Vooral voor druk van buiten ( pijn bij steunkousen ). Een andere veel gehoorde klacht is een koud gevoel, vooral van de onderbenen. De klachten nemen in de loop van de dag toe, vooral bij warmte. Deze variant is wel beschreven als het Lipoedeem van Allen-Hinze. Een andere klacht is dat patiënten vaak moeheid ervaren en dat lichamelijke inspanning moeilijk is. Overigens is een patiënt zich dat vaak niet eens bewust en vindt zelf dat de spieractiviteit ruim voldoende is. Na lang staan en/of zitten kan aan het eind van de dag geringe zwelling van de voeten optreden. Blijvende zwelling van de voeten kan wijzen op een beginnend, bijkomend lymfoedeem. Hoog leggen van het been heeft bij lipoedeem geen nut. Langer bestaand lipoedeem en overgewicht kunnen een extra belasting betekenen van de gewrichten. Daardoor komen voet-, knie- en heupklachten bij lipoedeem vaker voor dan bij gezonde personen van 6 - Lipoedeem

4 Welk onderzoek wordt er gedaan? Het is zeer belangrijk dat er een goede diagnose wordt gesteld. Juist omdat de behandeling van lymfoedeem en lipoedeem erg verschillen. Bij het onderzoek in het Havenziekenhuis worden de volgende factoren onderzocht: - anamnese en lichamelijk onderzoek; - vaatonderzoek (duplexonderzoek); - eventueel verder aanvullend onderzoek. Wat is de behandeling? Behandeling van lipoedeem is geen eenvoudige zaak. Laat u goed informeren en voorlichten. Mensen worden dan bijvoorbeeld vetzucht aangepraat en vele diëten geadviseerd zonder resultaat. Het ontstaan van lipoedeem kan niet worden voorkomen. Daarom wordt de behandeling, als dit noodzakelijk is, gericht op factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden. - Let op voor het ontstaan van overgewicht. Toename van vet op plaatsen van lipoedeem verdwijnt door een dieet niet meer. - Volg bij overgewicht een dieet om toename te voorkomen. Bij een normaal lichaamsgewicht heeft afvallen geen effect op het lipoedeem. - Zorg voor voldoende lichaamsbeweging (m.n. zwemmen, fietsen, fitness). - Draag overdag aangemeten steunkousen om extra vochtvorming tegen te gaan en de afvoer van lymfe te bevorderen. Steunkousen zijn altijd nodig als er tevens sprake is van lymfoedeem en/of veneus oedeem bijv. na een trombosebeen. - Steunkousen bij lipoedeem ervaart u in het begin vrijwel altijd als pijnlijk. - Als er duidelijk sprake is van deels lymfoedeem, kan soms aanvullende therapie worden gegeven, zoals manuele lymfedrainage, intensieve verbandtherapie gevolgd door het dragen van aangemeten steunkousen. De behandeling dient alleen op goede indicatie plaats te vinden. - Medicijnen hebben geen enkel effect. Gebruik van plastabletten kan zelfs extra risico s opleveren. Ook het gebruik van allerlei apparaten die in kranten en tijdschriften worden aangeboden. - Om overtollig vet en cellulitis te behandelen zijn zinloos. Uw vet en putjes blijven, uw geld verdwijnt! - Chirurgische behandeling in de vorm van wegzuigen van vet (liposuctie), bijvoorbeeld rond de knie of het onderbeen wordt niet of nauwelijks toegepast en kan beschadiging van lymfebanen en indirect lymfoedeem tot gevolg hebben. Soms is er wel een indicatie voor wegzuigen. Dit kan van 6 - Lipoedeem

5 dan het beste in een centrum dat ervaring heeft met alle vormen van behandeling van lipoedeem en lymfoedeem. - In sommige gevallen kan psychosociale hulp bijdragen aan het accepteren van de gevolgen en klachten van lipoedeem. - Langdurige controle, begeleiding, objectieve effectmeting (zowel omtrek, gewicht en spierkracht) en zorgvuldige documentatie om te kijken of een behandelplan effectief is. Dit kan zowel gebeuren door uw arts, fysiotherapeut als huidtherapeut. Vragen? Heeft u naar aanleiding van deze informatie nog vragen, raadpleeg dan gerust het Nederlands Lymfoedeem Netwerk (NLNet): info@lymfoedeem.nl Of neem contact op met de afdeling Dermatologie van het Havenziekenhuis. Telefoon: (op werkdagen van 8.00 tot uur) van 6 - Lipoedeem

6 Wat is uw mening? Het Havenziekenhuis wil haar patiënten goede zorg mét persoonlijke aandacht bieden. Als u tevreden bent over onze zorg, dan horen we het graag. Maar ook ideeën voor verbetering van onze zorg en service zijn van harte welkom. U kunt uw suggesties doorgeven via onze website bij 'patiënten' of uw mening delen via Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen aan uw medisch specialist via ons algemene telefoonnnummer Afspraak afzeggen of wijzigen Bent u onverwacht verhinderd? Laat u dit dan zo spoedig mogelijk aan ons weten. Een andere patiënt kan dan wellicht eerder worden geholpen. Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op Deze folder is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie waaraan geen rechten kunnen worden ontleend. Havenziekenhuis DER/15/06/folder lipoedeem POSTADRES Postbus LN Rotterdam Telefoon & fax HOOFDLOCATIE buitenpolikliniek krimpen Haringvliet 2 Patrijzenstraat 59 Rotterdam Krimpen aan den IJssel - 6 van 6 - Lipoedeem