Gemeente Delft. Ter informatie zenden wij u het voorstel omtrent de Fairtrade Gemeente campagne.

Transcriptie

1 Programma Internationaal Beleid Gemeente Delft Martinus Nijhofflaan ES Delft Behandeld door Elise Verheij Telefoon (0031) (0) everheij@delft.nl Retouradres : Postbus 78, 2600 ME Delft Aan de leden van de raad VERZONDEN 1 9 FEB Datum Ons kenmerk Uw brief van Onderwerp Toezending stukken ter informatie Afd Kopie MsL- Gemeente Delft Doc/bijlage Productnr. 1 9 FEB 2010 Telefoon Internet Uw kenmerk Bijlage 2 Geachte leden van de raad, Ter informatie zenden wij u het voorstel omtrent de Fairtrade Gemeente campagne. De Fairtrade Gemeente campagne is een landelijk initiatief met als doel om de kennis over en het gebruik van fairtrade producten in Nederland te stimuleren. De campagne wordt in gemeenten uitgevoerd door lokale werkgroepen van vrijwilligers. Inmiddels telt Nederland 5 Fairtrade Gemeenten en veel andere gemeenten zijn aan de slag gegaan met de campagne. Zo ook een Delftse werkgroep van vrijwilligers. Zij kunnen er echter niet op eigen kracht voor zorgen dat aan alle voonwaarden voldaan wordt, daarvoor is ondersteuning van de gemeente noodzakelijk. Op welke wijze de gemeente Delft deze campagne ondersteunt, kunt u terug in de bijgevoegde nota en de door de landelijke campagneorganisatie opgestelde handleiding "Fairtsterk uw gemeente". Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Delft, burgemeester mr. drs. G.AA Verkerk secretaris drs. T.W. Andriessen l.s. S

2 Programma Internationaal Beleid Gemeente Delft Martinus Nijhofflaan ES Delft Behandeld door Elise Verheij Telefoon (0031) (0) everheij@delft.nl Aan het college van B&W Afschrift aan Telefoon Intemet Nota Datum Ons kenmerk Opsteller Elise Verheij Bijlage 1 Onderwerp Fairtrade Gemeente Geacht college. Op introduceerde de stichting Max Havelaar, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en COS Nederland de Nederlandse Fairtrade Gemeente campagne. Fairtrade Gemeente is een eervolle titel die aangeeft dat een gemeente bijzonder veel aandacht besteedt aan eerlijke handel. Van bedrijven tot het café om de hoek, van school tot sportkantine, in supermarkt en kledingzaak. In een Fairtrade Gemeente worden veel fairtrade producten aangeboden en verkocht. Inmiddels telt Nederland 5 Fairtrade Gemeenten en veel andere gemeenten zijn aan de slag gegaan met de campagne. In Delft is vanaf 2007 een werkgroep actief op dit terrein en sindsdien heeft deze groep vrijwilligers diverse successen geboekt. Zo wordt in de lokale media regelmatig aandacht besteed aan fairtrade, is de eerste Nederlandse Fairtrade kerk een feit en zijn een aantal Delftse basisscholen betrokken bij de campagne. Delft voldoet echter nog niet aan alle criteria. Betrokkenheid van de gemeente is noodzakelijk om de campagne te doen slagen. In de commissie Bestuur, Middelen & Economie is onlangs de wens uitgesproken om van Delft een Fairtrade Gemeente te maken. Naar aanleiding hiervan is de toezegging gedaan dat het college een voorstel voorbereidt. Deze nota vormt hiertoe een aanzet. Om de titel Fairtrade Gemeente te mogen voeren dient Delft aan een zestal criteria te voldoen die zijn vastgesteld door de landelijke Fairtrade Gemeente campagne en omschreven zijn in de handleiding "Fairsterk uw gemeente". a De volgende voorwaarden kunnen worden onderscheiden:

3 Gemeente Delft 1. Er is een lokale werkgroep actief die de initiatieven neemt om de titel te behalen. Nadien zorgt de werkgroep voor de continuïteit van de Fairtrade Gemeente. De groep is verantwoordelijk voor een jaarlijkse beoordeling waaruit moet blijken dat de gemeente nog steeds aan de criteria voldoet. De werkgroep is een heterogene groep met vertegenwoordigers uit verschillende sectoren, waaronder een vertegenwoordiger van de gemeente. 2. De gemeente spreekt zich uit voor eerlijke handel. De gemeenteraad en de verschillende gemeentelijke afdelingen verwerken fairtrade in hun beleid en handelen hier naar. 3. In de plaatselijke winkels worden eerlijke producten duidelijk zichtbaar verkocht. De plaatselijke horeca biedt fairtrade producten aan. 4. Lokale organisaties (zoals scholen, kerken en verenigingen) en bedrijven gebruiken fairtrade producten. Er worden activiteiten georganiseerd om de kennis over en betrokkenheid bij fairtrade te vergroten. 5. Media-aandacht. De werkgroep organiseert lokale publiciteit rond de campagne. Bij het behalen van de titel wordt een evenement georganiseerd en een strategie ontwikkeld om de campagne lang in het nieuws te houden. Op de website van de campagne worden diverse voorbeelden getoond en ideeën gegeven voor het behalen van voldoende media-aandacht. 6. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Het betreft een procescriterium waarbij de gemeente een nieuw initiatief lanceert op het terrein van MVO. Verder wordt er over dit initiatief duidelijk gecommuniceerd. Om de titel te behalen en te behouden wordt ofwel een meerjaren initiatief opgestart, ofwel een kortlopend project opgezet met de intentie jaarlijks aandacht te vragen voor het onderwerp en MVO aan te moedigen. Wanneer we de balans opmaken, kan gesteld worden dat de Fairtrade Gemeente campagne in Delft leeft. Er is een werkgroep actief die regelmatig aandacht vraagt voor fairtrade in de Delftse media, diverse kerken en scholen zijn betrokken bij de campagne, er zijn voldoende kledingwinkels in Delft die eerlijke kleding aanbieden en het assortiment van fairtrade producten in de winkels neemt toe. Maar er is nog voldoende werk aan de winkel. Hoewel het eerste criterium grotendeels ingevuld is, streeft de groep ernaar om zich verder te professionaliseren en de heterogeniteit van de groep te vergroten. De betrokkenheid van een vertegenwoordiger van de gemeente Delft is overeenkomstig de voorwaarden van de campagne een vereiste. Om aan deze eis te voldoen kan binnen de gemeente Delft een medewerker van het programmateam Internationaal Beleid optreden als contactpersoon. Naast het onderhouden van contact met de werkgroep is het echter van belang dat de gemeente Delft zich als organisatie ook uitspreekt voor 2/4

4 Gemeente Delft fairtrade en hier naar handelt. De volgende handelingsperspectieven kunnen daarbij onderscheiden worden: De gemeente laat de principes van fairtrade onderdeel zijn van aanbestedingen. De gemeente voert een duurzaam, sociaal subsidiebeleid. Subsidiënten worden gestimuleerd sociaal duurzaam te consumeren. De gemeente committeert zich tot het stimuleren van het debat over internationale samenwerking in het algemeen en fairtrade in het bijzonder. De gemeente zegt toe haar communicatiemiddelen in te zetten voor het genereren van bekendheid voor de campagne. Het college zet het onderwerp fairtrade op de agenda en kijkt waar dit aansluit bij het bestaande beleid op het gebied van internationale samenwerking, duurzaam inkopen en educatie. Op dit moment voldoet het inkoopbeleid van de gemeente Delft in redelijke mate. De koffie en thee die door de gemeente Delft wordt ingekocht voldoet aan de gestelde eisen en het papier dat gebruikt wordt draagt het FSCkeurmerk. Verder zal op korte termijn het inkoopbeleid geactualiseerd worden en zal in het kader van duurzaam inkopen meer aandacht besteed worden aan de sociale aspecten van duurzaamheid. Een uitdaging vormt daarbij het aanbieden van Fairtrade producten in de gemeentelijke kantines. Daarnaast vormt het stimuleren van een duurzaam, sociaal subsidiebeleid eveneens een aandachtspunt dat nog verder uitgewerkt moet worden. De werkgroep heeft diverse successen geboekt maar heeft behoefte aan praktische ondersteuning in de vorm van een betaalde kracht en een activiteitenbudget om aan alle criteria te kunnen voldoen. Om hieraan tegemoet te komen kan de gemeente Delft middels een incidentele subsidie in 2010, afkomstig uit het budget internationaal solidariteitsbeleid, financiële ondersteuning bieden (bijdrage 2011 is afhankelijk van de voortgang). Met deze ondersteuning wordt verondersteld dat de werkgroep over voldoende capaciteit beschikt om binnen een jaar Delft aan alle criteria te laten voldoen. Samenvattend wordt voorgesteld: 1) De gemeente Delft zich te laten uitspreken voor de Fairtrade Gemeente campagne; 2) Fairtrade onderdeel te laten uitmaken van het gemeentelijk inkoopbeleid; 3) Gemeentelijke communicatiemiddelen zowel intern als extern in te zetten ten behoeve van de Fairtade Gemeente campagne; 4) A) De werkgroep financiële ondersteuning bieden tot een maximumbedrag van ,- middels een incidentele subsidie in 2010 ten laste van het bestaande solidariteitsbeleid (activiteitennummer: ). 3/4

5 Gemeente Delft B) Ondersteuning van de werkgroep wordt opgevangen binnen het programmateam Internationaal Beleid. 5) Er naar te streven de titel Fairtrade Gemeente begin 2011 te behalen. Elise Verheij 4/4

6 RADE EMEENTE Fairsterk uw gemeente! Handleiding en achtergronden campagne 'Fairtrade Gemeente' Versie oktober 2009 ccco Partner van ondernemende mensen XÏCOS' Nederland

7 Inleiding In België en Groot-Brittannië is het al een groot succes: Fairtrade Gemeenten. Het publieksinitiatlef begon in Engeland, waar Garstang zichzelf in 2001 tot eerste Fairtrade Gemeente van de wereld bombardeerde. Sindsdien volgden verschillende landen waaronder Nederland. 1 In Nederland werd op door Stichting Max Havelaar, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en de vereniging COS Nederland de Nederlandse Fairtrade Gemeente campagne geïntroduceerd. ICCO sloot zich er als partner bij aan, zodat nu vier organisaties de campagne landelijk aansturen. ICCO maakt de landelijke campagne financieel mede mogelijk. Intussen zijn er al in tientallen plaatsen in Nederland initiatieven om Fairtrade Gemeente te worden. Op 9 maart 2009 kregen de eerste twee Nederlandse gemeenten de titel uitgereikt: Goes en Groningen. Net als in andere landen breidde de campagne zich in Nederland uit met deelcampagnes als 'Fairtrade Kerk', 'Fairtrade School' en 'Fairtrade Dorp'. Kijk voor meer informatie hierover op Om Fairtrade Gemeente genoemd te mogen worden, moeten de plaats en haar inwoners op alle fronten actief zijn in de eerlijke handel. De titel van Fairtrade Gemeente kent de volgende criteria: 1. Er is een lokale werkgroep actief die de initiatieven neemt om de titel te behalen. Nadien zorgt de groep voor de continuïteit van de Fairtrade Gemeente. De lokale werkgroep stelt jaarlijks een verantwoording op, waaruit moet blijken dat er nog steeds aan de criteria wordt voldaan. De werkgroep is een heterogene groep met vertegenwoordigers uit verschillende sectoren van de samenleving, waaronder indien mogelijk een vertegenwoordiger van de gemeente. 2. De Gemeente spreekt zich uit voor fairtrade. De gemeenteraad en de verschillende gemeentelijke afdelingen vertalen hun steun voor fairtrade in hun beleid en handelen hier naar. 3. In de plaatselijke winkels worden eerlijke producten verkocht, duidelijk zichtbaar. De plaatselijke horeca serveert fairtrade producten. 4. Lokale organisaties (zoals scholen, kerken en verenigingen) en bedrijven gebruiken fairtrade producten. Er worden, bijvoorbeeld op scholen, activiteiten georganiseerd om de kennis over en de betrokkenheid bij fairtrade te vergroten. 5. Media-aandacht. De werkgroep organiseert lokale publiciteit rond de campagne. Er wordt een evenement georganiseerd bij het behalen van de titel, en een strategie ontwikkeld om de campagne lang in het nieuws te houden. Op de website van de campagne worden allerlei voorbeelden getoond en ideeën gegeven voor het behalen van voldoende media-aandacht. 6. Het zesde criterium is Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, oftewel MVO. Dit is een procescriterium. Om Fairtrade Gemeente te worden, wordt in de gemeente een nieuw initiatief gelanceerd op het gebied van MVO, gericht of in samenwerking met het lokale bedrijfsleven. Er wordt over dit initiatief duidelijk gecommuniceerd. Om de titel te behalen én te behouden wordt ofwel een meerjareninitiatief opgestart, ofwel een kortlopend project gestart met de intentie jaarlijks aandacht voor het onderwerp te vragen en MVO lokaal aan te moedigen. Zo komt er, naast de aandacht die naar eerlijk consumeren gaat, via dit criterium ook aandacht voor sociaal verantwoord produceren in de plaats zelf. 1 Voor overzicht landen zie bijlage 2

8 In deze handleiding lees je meer over wat fairtrade eigenlijk is en wat de titel Fairtrade Gemeente inhoudt. Ook vindt je tips over hoe jij van de campagne een groot succes kunt maken. Nog meer weten? Kijk op onze website Veel leesplezier! Mélinda Choo, Coördinator Fairtrade Gemeenten Nederland

9 Criterium 1: De lokale werkgroep De lokale werkgroep is verantwoordelijk voor het opzetten en sturen van de lokale campagne. De werkgroep maakt een plan van aanpak waarin beschreven wordt welke stappen men gaat ondernemen om de campagne in de eigen woonplaats tot een succes te maken. Zij maken het rapport dat naar de landelijke jury gaat om te bekijken of de plaats aan alle criteria voldoet voor de titel Fairtrade Gemeente. Na het behalen van de titel maakt de lokale werkgroep jaarlijks een beoordeling waaruit moet blijken dat de gemeente nog steeds aan de criteria voldoet. De lokale werkgroep is een heterogene groep met vertegenwoordigers uit verschillende werkterreinen, waaronder een vertegenwoordiger van de gemeente. Criterium 1 luidt: Er is een lokale werkgroep actief die de initiatieven neemt om de titel te behalen. Nadien zorgt de groep voor de continuïteit van de Fairtrade Gemeente. indicatoren Indicatoren voor het behalen van criterium 1: Er is een lokale werkgroep actief De werkgroep heeft een projectplan ontwikkeld voor de campagne De gemeente neemt zitting in of steunt de werkgroep De werkgroep heeft contact met de lokale Wereldwinkel en met het regionale COS De werkgroep heeft lokaal een Fairtrade-meting uitgevoerd

10 Criterium 2: De Gemeente spreekt zich uit vóór fairtrade Een van de pijlers van een Fairtrade Gemeente, is een actieve lokale overheid. De gemeentelijke organisatie heeft een belangrijke voorbeeldrol voor haar burgers en is bij uitstek in de positie om de campagne lokaal te stimuleren. Daarnaast is de gemeente ook een afnemer van veel producten uit ontwikkelingslanden. Via de Fairtrade Gemeente campagne kan de gemeente zich een bewuste consument tonen. Concreet is het criterium 2: Het gemeentebestuur spreekt zich uit vóór fairtrade. De gemeenteraad en de verschillende gemeentelijke afdelingen verwoorden fairtrade in hun beleid en handelen hiernaar. Uitspreken De gemeente kan zich uitspreken voor fairtrade 2 via een raadsbesluit De resolutie die hieraan ten grondslag ligt kent de volgende onderdelen: De gemeente laat de principes van fairtrade onderdeel zijn van aanbestedingen. De gemeente voert een duurzaam, sociaal subsidiebeleid. Subsidiënten worden gestimuleerd sociaal duurzaam te consumeren. De gemeente committeert zich tot het stimuleren van het debat over internationale samenwerking in het algemeen en fairtrade in het bijzonder De gemeente zegt toe haar communicatiekanalen in te zetten voor het bekender maken van de campagne. Het college zet het onderwerp fairtrade op de agenda en kijkt waar dit aansluit bij het bestaande beleid op het gebied van internationale samenwerking, duurzaam inkopen en educatie. Handelen De gemeente dient zich niet alleen uit te spreken voor fairtrade, maar de gemeente moet daar ook zelf naar handelen. Dit handelen bestaat voor een groot deel uit het opnemen van de principes van fairtrade in haar inkoopbeleid. Overheden hebben een voorbeeldfunctie als het gaat om een duurzame bedrijfsvoering. Bovendien hebben zij als groot-inkoper veel invloed op de markt. Als zij bij hun inkopen en aanbestedingen, naast economische en ecologische criteria, ook sociale duurzaamheidscriteria meenemen, stimuleren zij daarmee leveranciers werk te maken van duurzaamheid. Fairtrade maakt daar onderdeel van uit. Zoals elke overheid moeten ook gemeenten zich houden aan bepaalde regels. Zo dienen ze de principes van mededinging, gelijkheid van inschrijvers en het verbod op discriminatie te respecteren. Vaak wordt gedacht dat hierdoor ecologische, sociale en ethische criteria niet opgenomen kunnen worden. Dit is onjuist; sociaal duurzaam inkopen is mogelijk binnen de Europese wetgeving. Objectiviteit, transparantie en gelijkwaardigheid zijn hierbij sleutelwoorden. Het mee laten wegen van de fairtrade principes op een objectieve en gelijkwaardige manier vraagt extra aandacht, maar is goed mogelijk. Deze sociale duurzaamheidseis kan aan de aanbestedingsspecificaties worden toegevoegd. Het Ministerie van VROM heeft als ambitie om in 2010 bij 100 procent van haar inkopen duurzaamheid mee te nemen; voor provincies en waterschappen is dit 50 procent. De gemeenten streven naar 75 procent in 2010 en 100 procent in Duurzame inkoop richt zich niet alleen op het milieu, zoals vaak wordt verondersteld. Het gaat om het vinden van een balans tussen sociaal-economische ontwikkeling, het milieu en maatschappelijk welzijn. Duurzame ontwikkeling omvat naast milieuaspecten dus ook allerlei onderwerpen op het gebied van de mensenrechten, zoals het tegengaan van kinderarbeid en het stimuleren van minimaal aanvaardbare arbeidsomstandigheden. Denk bij duurzaam inkopen van gemeenten o.a. aan producten in de kantines, koffieautomaten, natuursteen, hout, dienstkleding, relatiegeschenken en kerstpakketten. 2 Een Fairtrade Gemeente verbindt zich aan de uitgangspunten van eerlijke handel, niet aan één merk of één keurmerk. Zie voor uitgangspunten kopje 'Fairtrade in duurzaam inkoopbeleid'.

11 Fairtrade in duurzaam inkoopbeleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat vol in de schijnwerpers. Of het nu gaat om bedrijven, (lokale) overheden of instellingen, vele organisaties proberen duurzame ontwikkeling zo goed mogelijk te integreren. Het inkopen van fairtrade koffie is daar een uitstekend voorbeeld van. Dan draagt elk kopje koffie dat gedronken wordt bij aan duurzame ontwikkeling. Soms is de oplossing heel eenvoudig. Maar is het juridisch wel toelaatbaar dat je de eisen voor eerlijke handel in het inkoopbeleid verwerkt? Het antwoord is: ja. Een inkopende overheid mag in een aanbesteding vragen naar een keurmerk, maar dient daaraan wel de woorden "of gelijkwaardig" toe te voegen. Een leverancier die niet beschikt over het gevraagde keurmerk, moet in de gelegenheid worden gesteld aan te tonen dat hij wel voldoet aan alle eisen die aan dat keurmerk ten grondslag liggen. Niet het keurmerk is dus doorslaggevend, maar de inhoudelijke eisen die daaraan verbonden zijn. De uitgangspunten voor eerlijke koffie kunnen, met inachtneming van dit gelijkwaardigheidsprincipe, als volgt worden opgenomen in de aanbestedingsdocumentatie: o De leverancier garandeert dat de koffie rechtstreeks betrokken wordt bij kleine boeren coöperaties. o Een kostendekkende minimumprijs: De leverancier garandeert een vaste minimumprijs, om zeker te stellen dat de kosten van sociaal- en milieuvriendelijke productie worden gedekt. o Toeslag op de wereldmarktprijs: Als de wereldmarktprijs boven de garantieprijs komt, wordt de wereldmarktprijs betaald, o Voorfinanciering: Koffieboeren kunnen indien gewenst een percentage van de verkoopprijs van hun product al ontvangen voor verscheping, zodat zij noodzakelijke investeringen kunnen doen. o Langdurige handelsrelaties: De samenwerking is van lange duur. o Kosteloze toetreding tot het ondersteuningsprogramma. In 2007 werd het Max Havelaar keurmerk voor Fairtrade ongewild onderwerp van een kort geding toen de provincie Groningen voor de rechter werd gedaagd. De provincie zou discrimineren in haar inkoopbeleid met de nadrukkelijke voorwaarde dat de koffie is geproduceerd volgens de eisen van eerlijke handel. De ambtenaren dronken al sinds 1994 eerlijke koffie en waren niet van plan om te stoppen met deze zinvolle bijdrage aan armoedebestrijding. De voorzieningenrechter oordeelde dat van een discriminerende eis geen sprake was, aangezien alleen al in Nederland ten minste twintig leveranciers aan de bovengenoemde eisen voor eerlijke koffie konden voldoen. Hij stelde de provincie Groningen in het gelijk en maakte hiermee duidelijk dat een inkopende partij eerlijke handel mag eisen, mits de toetsingscriteria (zie bovenstaand) helder geformuleerd zijn, het gelijkwaardigheidsprincipe in acht wordt genomen en er voldoende aanbieders zijn. Andere routes om fairtrade te stimuleren Een andere manier waarop een gemeente in haar handelen toont achter de campagne te staan is door ambtelijke ondersteuning of subsidie beschikbaar te stellen voor de campagne en de lokale werkgroep. De gemeente verplicht zichzelf om het bewustzijn rond fairtrade op regelmatige basis te promoten via hun eigen informatiekanalen. Om een Fairtrade Gemeente te kunnen worden, dient een gemeente aan te kunnen tonen dat zij eerlijk inkoopt. De Fairtrade Gemeente campagne sluit goed aan op Millennium Gemeente. Voor Millenniumgemeenten is de Fairtrade Gemeente campagne een goed middel om aan de slag te gaan met Millenniumdoel 1 of 8. Zie Indicatoren Criterium 2: In het aanbestedingsbeleid van de gemeente zijn de normen van fairtrade (FLO/WFTO), of gelijkwaardig, opgenomen. Dit is terug te vinden in de preselectie documenten en het bestek van de relevante aanbestedingen als koffie, thee, catering en bedrijfskleding. Voor productgroepen

12 waar FL0 3 /WFTO geen certificeringschema's voor heeft, wordt gezocht naar de duurzaamste oplossingen. Bijvoorbeeld voor hout FSC, of gelijkwaardig, en voor vis MSC, of gelijkwaardig. 60% van het totale volume van de door de gemeente aangeschafte koffie en/of thee is FLO 4, of gelijkwaardig, gecertificeerd. De gemeente zit voor deze producten in een traject richting 100% FLO, of gelijkwaardig, gecertificeerd binnen vijf jaar. De gemeente heeft aantoonbaar het besluit genomen deel te nemen aan de campagne. Er is bijvoorbeeld een raadsbesluit of collegeprogramma beschikbaar waar dat uit blijkt. In de gemeentelijke kantines worden minstens vier verschillende FLO, of gelijkwaardig, gecertificeerde producten aangeboden. Promotie uitingen in eigen communicatiekanalen: Op weg naar de titel van Fairtrade Gemeente verwachten we dat de gemeente al haar interne en externe communicatiekanalen aanspreekt om de campagne bekend te maken onder de burgers en de eigen ambtenarij. Bewijsmateriaal hiervan moet overhandigd worden aan de landelijke jury die bepaalt of de gemeente de titel mag gaan dragen. De gemeente faciliteert de campagne (financieel en/of praktisch) 3 Zie voor een overzicht van productgroepen: 4 Zie of

13 Criterium 3: Fairtrade is zichtbaar beschikbaar in winkels en horeca Waar criterium 3 voor staat: In de plaatselijke winkels worden eerlijke producten duidelijk zichtbaar verkocht. De plaatselijke horeca serveert fairtrade producten en informeert de klant hierover. Er zijn indicatoren vastgesteld per aantal inwoners en per winkelbranche. De winkels en horecazaken moeten communiceren over het feit dat zij fairtrade producten verkopen of serveren. Campagnefolders, posters, raamstickers, landelijk of zelf gemaakt informeren de klanten. Het is ondernemers vrij om in samenspraak met de lokale werkgroep andere materialen te ontwikkelen om klanten te informeren. Indicatoren criterium 3 Hieronder zie je in twee schema's hoeveel winkels en horecagelegenheden aan de criteria moeten voldoen, wil je jouw gemeente een Fairtrade Gemeente kunnen noemen. Er zijn zeven categorieën van gemeentegrootte naar inwonersaantal. Links kan je zien in welke categorie jouw gemeente valt. Vervolgens kan je zien hoeveel kledingwinkels er in jouw plaats eerlijke kleding dienen te verkopen wil je de titel verdienen, de kolom ernaast toont het aantal supermarkten dat eerlijke producten dient te verkopen, etc. Aantal winkels per branche Aantal winkels per branche Inwoneraantal Aantal winkels in de kleding branche Aantal Supermarkten Giftshops en huishoudelijke winkels Wereldwinkel of overige Fair Trade Winker Kleiner dan inwoners tot tot tot tot tot Groter dan * Deze winkels geven een extra invulling aan de Fairtrade Gemeente. Daarom mogen gemeenten die andere indicatoren niet halen, de Wereldwinkel of Fair Trade Shop inzetten als compensatie. Bijvoorbeeld als targets voor kledingswinkels, supermarkten of horeca niet gehaald worden. De werkgroep dient hiervoor een compensatievoorstel in te dienen bij de landelijke stuurgroep. Aantal winkels per branche Inwoneraantal Kleiner dan inwoners tot tot tot tot tot Groter dan Vrije tijd en recreatie Horeca in absolute getallen Overige branches incl. vis en hout 1 winkel of kraam

14 Uitleg per branche Kledinqbranche: Minimaal vier verschillende kledingstukken (broek, T-shirt, jas, trui, etc.) zijn 'fair' in een winkel, wil de winkel meetellen. Eerlijke kleding is in deze campagne is kleding gemaakt van Max Havelaar gecertificeerd katoen en overige kleding met een sociaal duurzaam karakter. Hieronder valt kleding van deelnemers in de Fairwear Foundation en kleding van organisaties aangesloten bij Made-By. Meer info: De lokale werkgroep communiceert aan de inwoners welke winkels faire kleding verkopen. Kledingwinkels zijn niet verplicht te tonen dat ze deel uitmaken van de campagne door middel van campagnematerialen, wel moet dit aangemoedigd worden door de werkgroep. > Supermarktbranche (incl. natuurvoedincsbranche): De winkel dient zowel fairtrade producten te verkopen op de versafdeling, in het thee en koffieschap en bij de overige kruidenierswaren. Zie hieronder hoeveel producten dit zijn per afdeling/schap. Versafdeling: Minimaal twee verschillende producten (denk aan ananas, banaan, mango, sinaasappel, etc.) Koffie- en theeschap: Minimaal vier verschillende producten (denk aan thee, koffie, rietsuiker) "Overige in KW afdeling" (verpakte, niet verse kruidenierswaren): minimaal vier verschillende producten, opgedeeld over de verschillende schappen: - Ontbijtschap: denk aan hagelslag, honing, chocopasta - Internationale straat (rijst, pasta's e.d.): denk aan rijst, noedels - Bier & frisdrank: denk aan sappen - Snoepafdeling: denk aan chocoladerepen, snoepjes > Giftshops: Een cadeauwinkel telt mee als er minimaal één productlijn van minimaal vier verschillende fairtrade producten in de winkel is. Leveranciers hiervoor: gecertificeerde importeurs van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, organisaties die het logo van IFAT/World Fair Trade Organisation mogen dragen en producten gemaakt van Max Havelaar gecertificeerde materialen, zoals katoen. Ook online giftshops met het postadres in uw gemeente tellen mee. > Wereldwinkel of Fair Trade Shop: Winkels waarvan meer dan 60% van de omzet uit fairtrade gecertificeerde producten bestaat, kunnen de plaats die de titel Fairtrade Gemeente wil behalen, bonuspunten opleveren. Deze winkels krijgen een status aparte in de campagne. Zij tellen mee als ze duidelijk communiceren dat zij een Fair assortiment hebben en de communicatiemiddelen van de campagne inzetten. Fair Assortiment bestaat uit: producten van gecertificeerde importeurs van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, producten van organisaties die het logo WFTO/IFAT mogen dragen en producten gemaakt van Max Havelaar gecertificeerde materialen, zoals katoen. Daarnaast vallen ook producten met het MSC en het FSC keurmerk hieronder. NB De kleding van leden van de Fairwear foundation valt niet onder deze categorie. > Vrije tijd en recreatie: Denk hierbij aan VVV's die eerlijke producten verkopen, specifiek gemaakt voor de lokale markt, zoals speciale eerlijke 'Tilburgkoffie' of fairtrade 'Groningensnoep', maar ook aan campingwinkels

15 of winkels bij huisjesparken die cafés's, restaurants en winkeltjes hebben. Zij tellen mee als ze minstens twee fairtrade producten in het schap of op de menu/drankenkaart hebben staan en dit duidelijk tonen. > Horeca: Op te delen in cafés en restaurants Cafés: Minimaal twee dranken op de kaart zijn fairtrade. Denk aan: wijn, bier, koffie, thee. De cafés tonen dat zij deelnemen aan de campagne. Hiervoor worden materialen ontwikkeld. Restaurants: Minimaal twee gerechten hebben fairtrade ingrediënten. Dit staat ook op de kaart vermeld. > Overige branches; Om Fairtrade Gemeente te worden, is het van belang ook de overige branches te betrekken die hieronder vermeld worden. "Overige branches" telt mee als een geheel, dus je kunt of een aantal speelgoedwinkels mee laten doen, of bijvoorbeeld een viskraam en een slijterij. Binnen de "overige branches" moet je dus een totaal aantal deelnemende winkels bereid vinden, zoals vermeld in de kolom hierboven. Visbranche: Viswinkels en kramen (bijvoorbeeld op de markt) die deelnemen aan de campagne hebben minimaal twee vissoorten te koop met het MSC (Marine Stewardship Counsel) keurmerk. Speelgoedbranche: minimaal één product uit fairtrade Juweliers- en Uurwerkenbranche: minimaal één product uit fairtrade Slijters/drankenhandel: minimaal vier producten uit fairtrade (wijn!) Doe Het Zelf Branche: minimaal twee producten uit fairtrade, bijvoorbeeld gordijnen met Max Havelaar keurmerk. Of minimaal tien producten met FSC-keurmerk. Tuincentra: minimaal één fairtrade productlijn bestaande uit minimaal zes producten met schapkaart van de campagne Tankstations: minimaal één product uit fairtrade Bakkers: minimaal één product met faire ingrediënten FSC FAIR WEAR FOUNDATION

16 Criterium 4: Kennis over en gebruik van fairtrade bij bedrijven en maatschappelijke organisaties groeit Criterium 4 is als volgt verwoord: Lokale organisaties en bedrijven gebruiken fairtrade producten. Er worden activiteiten georganiseerd om de kennis over en de betrokkenheid bij fairtrade te vergroten. Lokale organisaties: denk aan het gebruik van fairtrade producten in kantines van scholen, geloofsgemeenschappen en (sport)verenigingen. Lokale bedrijven: denk aan kantines van kantoren, maar ook het MKB: kapperszaken, autoverkopers etc. die eerlijke koffie en thee schenken aan de klanten tellen mee. Indicatoren: Bedrijven en organisaties dienen aan te tonen dat zij eerlijke producten inkopen en meedoen aan de campagne-uitingen. Van bedrijven worden minder educatieve inspanningen verwacht dan van organisaties. Organisaties kunnen aandacht vragen voor fairtrade tijdens bijeenkomsten en meedoen aan acties. Bijvoorbeeld scholen, vrouwenorganisaties, kerken, etc. Inwoneraantal Minder dan inwoners tot tot tot tot Groter dan Aantal bedrijven Aantal maatschappelijke organisaties HEJ IS MAAR DAT JE HET WEET- ONZE GEMEENTE WORDT FAIRTRADE! 10

17 Criterium 5 : Media-aandacht Het verkrijgen van media-aandacht voor de campagne is zo belangrijk dat het een apart criterium is. Tegelijkertijd wordt verwacht dat een werkgroep die deelneemt in de campagne, per bereikt criterium aandacht van de media zoekt. Telkens er een nieuw criterium bereikt is, licht de werkgroep de pers opnieuw in. De werkgroep kan een evenement organiseren bij het behalen van de titel en dient een strategie te ontwikkelen om de campagne lang in het nieuws te houden. Hierdoor bereikt men een groot deel van de bevolking en voelen lokale bedrijven en organisaties zich gewaardeerd voor hun engagement. Het vijfde criterium luidt: Media-aandacht Er wordt een evenement georganiseerd en een strategie ontwikkeld om de campagne lang in het nieuws te houden. Op de website van de campagne worden voorbeelden getoond en ideeën gegeven voor het behalen van voldoende media-aandacht. Radio, kranten en televisie zijn de voornaamste informatiebronnen. Ze bereiken veel meer mensen dan de meeste evenementen aankunnen. Hoe meer publiciteit je in de lokale media hebt, hoe meer mensen over fairtrade horen. Probeer dus om tijdens de campagne geregeld interessante berichten te verspreiden. De oprichting van een lokale werkgroep is het eerst punt waar media-aandacht mee verkregen kan worden. Hiermee wordt de lokale campagne gestart. Indicatoren: De indicatoren die meewegen om te bepalen of dit criterium gehaald is zijn: Het publiciteitsevenement is uitgevoerd Een communicatieplan van de lokale werkgroep: Het plan geeft antwoord op de vragen: wat wordt aan wie, waar en wanneer, op welke wijze gecommuniceerd. Een knipselmap met alle lokaal verschenen publicaties over de campagne toont de resultaten van het communicatieplan: minimaal zes inhoudelijke artikelen of optredens voor radio of TV (digitaal) promotiemateriaal van welke bedrijven, winkels en organisaties er aan de campagne deelnemen is beschikbaar voor en wordt verspreid onder de inwoners van de gemeente 11

18 Criterium 6: MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een resultaatgericht proces waarbij een bedrijf over de gehele keten van zijn activiteiten verantwoordelijkheid neemt over de effecten van deze activiteiten op sociaal, ecologisch en economisch gebied, daarover verantwoording aflegt en de dialoog aangaat met belanghebbenden 5 Om Fairtrade Gemeente te worden, lanceert de werkgroep in de gemeente een nieuw initiatief op het gebied van MVO. De werkgroep communiceert duidelijk over dit onderwerp. Criterium 6: Om de titel te behalen én te behouden wordt ofwel een meerjareninitiatief opgestart, ofwel een kortlopend project gestart met de intentie jaarlijks aandacht voor het onderwerp te vragen en MVO bij het lokale bedrijfsleven aan te moedigen. Hierbij kan je denken aan een debattenreeks, aan het opzetten van een lokaal MVO-netwerk, of door jaarlijks met een bepaalde sector of branche aan de slag te gaan. Het doel van dit criterium is het geven van een prikkel om debatten te stimuleren. De werkgroep kan lokaal beslissen welke invulling zij er aan geeft. Wel is het zo dat het referentiekader van het MVOplatform de basis is voor de invulling van het begrip MVO. Het gaat dus om MVO in een internationale setting, begrippen als ketenverantwoordelijkheid en transparantie zijn hierbij van belang. Zie onder 'Wat is MVO?' voor meer achtergrondinformatie, of bekijk het inhoudelijke hoofdstuk in deze handleiding over MVO en fairtrade. Kenniscentra waar gebruik van kan worden gemaakt bij de agendasetting van dit criterium zijn: MVO-Nederland, die per branche informatie verstrekken en trainingen geven MVO-platform Het DBO programma voor overheden (DBO: Duurzame Bedrijfsvoering Overheden), uitgevoerd door Senter Novem De regionale Kamer van Koophandel Dit criterium gaat niet over het consumeren van producten, voortkomend uit MVO-initiatieven. Het gaat expliciet over duurzame productieprocessen, vooral in internationaal perspectief. Indicatoren criterium 6 De lokale werkgroep heeft tenminste een lokaal evenement georganiseerd op het gebied van MVO. Bijvoorbeeld een debat, expositie, of markt) De lokale werkgroep is in contact met lokale en nationale spelers op het gebied van MVO. MVO Rete Defninitie die het MVO-platform hanteert. Zie 12

19 Bijlage 1 : Wegwijzer voor het grote fairtrade bos Er komen steeds meer producten op de markt met een label, een keurmerk of een verklaring dat het product duurzaam zou zijn. Maar, hoe herken je als consument in dit grote woud nu de fairtrade producten? Fairtrade Gemeente heeft in deze flyer alle initiatieven gezet die de campagne steunt. Keurmerk Fairtrade Gemeente steunt het keurmerk voor fairtrade en daarnaast ook twee andere keurmerken. MSC en FSC zijn keurmerken die net als het fairtrade keurmerk rekening houden met de drie p's van duurzaamheid (people, planet EN profit). Initiatief: Max Havelaar keurmerk voor fairtrade MSC-keurmerk voor vis (Marine Stewardship Council) FSC-keurmerk (Forest Stewardship Council) Herkenbaar door: kcurmerklogo: r^«" het ^V" keurmerklogo f \ FSC Producten Koffie, thee, chocolade, fruit, katoen, rijst, wijn, suiker, bloemen etc. Vis Hout en papier Meer informatie (zie ook de productzoekmachine) Erkenning Initiatief Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVWW) World Fair Trade Organisation (WFTO)/IFAT Herkenbaar door: De LVWW erkent en controleert importeurs en niet de producten zelf. De producten zijn zelf dus niet gelabeld als fairtrade. Een overzicht van de erkende leveranciers vindt je op de website van de wereldwinkels. WFTO/IFAT erkent haar eigen leden als zijnde fairtrade. De producten dragen geen label, maar de leveranciers mogen het logo van WFTO en/of IFAT in hun communicatie gebruiken. Producten Cadeaus, sieraden, vazen, speelgoed, etc Divers (cadeaus, sieraden, vazen, speelgoed, etc) Meer informatie (onder het kopje links staan alle erkende importeurs) Een aantal importeurs werken samen in Centrum Mondiaal: (klik rechtsbovenin op de pagina op 'find a supplier') Fair Flowers Fair Plants Het label Bloemen en planten m 13

20 Fair Wear De producten zijn niet herkenbaar <~ aan een w^-*^ label. De FAIR organisatie WEAR heeft wel * 0 *no* een overzicht van deelnemers op de website staan. Kleding, inclusief bedrijfskleding en sportkleding Made By M ^ Het label op het Wk product: Kleding Verkoopkanaal Verkoopkanaal Wereldwinkel Herkenbaar door: Het logo op de gevel ^WERELD f ty) WINKEL Producten Divers (eten, drinken en handnijverheid) Meer informatie Fair Trade Shop Het logo op de gevel [f /> IRl Divers (eten, drinken en handnijverheid) m m Merk Merk Herkenbaar door: Producten Meer informatie Fair Trade Original Het logo op het Diverse producten FAIR product. De producten zijn te IMIIE koop in o.a. ll.ll-ll!m< supermarkten en Wereldwinkels. Over fairtrade Waarom fairtrade? ledere week kun je tijdens het winkelen kiezen voor fairtrade producten. Van deze producten weet je zeker dat ze onder eerlijke voorwaarden zijn verhandeld. Met jouw fairtrade boodschappen zorg je voor betere sociale en milieuomstandigheden voor boeren en producenten in ontwikkelingslanden. Het is dus heel gemakkelijk om te werken aan duurzame armoedebestrijding. Wat verstaat Fairtrade Gemeente onder fairtrade? Fairtrade zorgt ervoor dat producten onder eerlijke voorwaarden worden verhandeld met respect voor mens en milieu. Bij fairtrade worden bijvoorbeeld het recht op vakbonden en het verbod op gedwongen- of kinderarbeid nageleefd. De boeren en producenten ontvangen een eerlijke beloning voor hun werk. Ook zorgt fairtrade voor langdurige handelsrelaties, zodat de boeren en producenten kunnen investeren in zichzelf, hun familie, en in de gemeenschap waarin zij leven. Daarbij schenken ze bij de keuze voor grondstoffen of productiewijze ook extra aandacht aan het milieu. Welke producten kunnen fairtrade zijn? In Nederland zijn verschillende producten fairtrade. Je kunt denken aan koffie, thee, wijn, broodbeleg, chocolade, noten, ijs, rijst, vruchtensappen, olie, noedels etc. Naast eten en drinken zijn er nog veel meer producten. Zoals eerlijk katoen, speelgoed, vazen, beelden en tassen. Genoeg te kiezen dus! 14

21 Bijlage 2: Overzicht Fairtrade Gemeente Internationaal Binnen de Fairtrade Gemeente campagne werken gemeenten, bedrijven, inwoners en scholen samen aan eerlijke handel. Bruce Crowther riep in 2001 Garstang uit tot eerste Fairtrade Gemeente ter wereld. Na Groot-Brittannië volgde België en intussen zijn er Fairtrade Gemeenten in zeventien landen en wordt in andere fanden de campagne voorbereid en opgezet. Er is zelfs al een Fairtrade Land: Wales. In een aantal andere landen waaronder Polen, Tsjechië en Slowakije is men de campagne aan het opzetten. Onderstaand een overzicht van de deelnemende landen in april Landen met Fairtrade Gemeentes 1. Groot-Brittannië: Engeland, Wales, Schotland, Noord-lerland 2. België (variant voor Vlaanderen en Wallonië) 3. Australië 4. Oostenrijk 5. Canada 6. Denemarken 7. Frankrijk 8. Ierland 9. Spanje 10. Finland 11. Duitsland 12. Italië 13. Noorwegen 14. Zweden 15. USA 16. Nederland Landen met een campagne in voorbereiding 1. Zwitserland 2. Polen 3. Tsjechië 4. Slowakije 15

22 Bijlage 3: Fairtrade: wat is dat? Fairtrade bestrijdt armoede in ontwikkelingslanden die de uitkomst is van onrechtvaardige wereldhandel. Fairtrade maakt producenten en hun kopers samen verantwoordelijk voor verbetering. Het is bij uitstek een ontwikkelingsmodel, dat armoede en achterstand wil omzetten in vooruitgang en ontwikkeling. Fairtrade wil zeggen dat producenten voor hun producten een prijs krijgen die voldoet om enerzijds in hun levensonderhoud en dat van hun gezin te voorzien, maar ook mogelijkheden biedt om bijvoorbeeld te investeren in hun bedrijf, in sociale projecten in hun dorp of de coöperatie waar ze bij zijn aangesloten steunt in diverse activiteiten. Daar kunnen ook aspecten van biologische en milieuvriendelijke productie een rol bij spelen. Op die manier wordt de concurrentiepositie versterkt en krijgen deze producenten meer kansen op de wereldmarkt. De doelgroep is: Producenten en werkers die in de handelsketen worden gemarginaliseerd. In sommige producten wordt alleen gewerkt met kleine boeren en handwerklieden. Keurmerken en labels die voor deze campagne onder fairtrade vallen zijn: FLO/ Max Havelaar gecertificeerde producten. Tegenwoordig tellen de registers van FLO ruim 500 (groepen van) producenten en meer dan traders. Meer dan 1 miljoen families genieten zo rechtsreeks van de inkomsten van eerlijke handel. Dat zowel het aantal geregistreerde producenten als het aantal traders en Max Havelaar-licentiehouders stijgen, toont aan de ene kant het open karakter van het systeem en aan de andere kant dat de interesse voor eerlijke handel in de hele wereld groeit. De Oké producten vallen onder de FLO gecertificeerde producten. Producten van organisaties die lid zijn van IFAT. IFAT is het mondiale netwerk van betrokkenen bij fairtrade. Het FTO label toont welke bedrijven actief zijn in fairtrade. Dit zijn er momenteel meer dan 150. Bedrijfskleding van leveranciers die lid zijn van de Fairwear Foundation en kleding met het Made- By label: Made-By is zelf geen keurmerk, maar gebruikt SA8000 certificering en biologische katoen. Made-by helpt modemerken om duurzaam te worden. Producten die afgenomen zijn via importeurs erkend door de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels. Daarnaast steunt de campagne duurzame keurmerken voor andere producten zoals FSC voor hout en MSC voor vis. 16