GIDS VOOR DE AKOESTIEK. Algemene definities PLAFOND SYSTEMEN. [Samen van idee tot werkelijkheid.] WELZIJN MILIEU. CI/SfB (35) Xy Septembre 2006

Transcriptie

1 PLAFOND SYSTEMEN [Samen van idee tot werkelijkheid.] CI/SfB (35) Xy Septembre 2006 GIDS VOOR DE AKOESTIEK Algemene definities AKOESTISCH COMFORT VEILIG & GEZOND VISUEEL COMFORT WELZIJN MILIEU

2 Fundamentele akoestische maatstaven Om te voldoen aan akoestische verordeningen en aanbevelingen worden drie fundamentele akoestische criteria gebruikt: geluidsabsorptie binnen een ruimte geluidsisolatie tussen ruimtes nagalmtijd. Over het algemeen zijn de aanbevolen waarden van toepassing op gemeubileerde ruimtes waar geen mensen aanwezig zijn, waarin de kantoorapparatuur niet ingeschakeld is, maar de verwarmings- en ventilatiesystemen van het gebouw volledig functioneren. Het optimale akoestische klimaat van een ruimte geeft een afdoende kalme omgeving, zonder dat het een levenloze en karakterloze ruimte wordt. Lees deze gids voor meer informatie.

3 Akoestische prestat Geluidsabsorptie binnen een ruimte Elke conversatie in een ruimte produceert geluidsgolven met een zekere energie. Deze geluidsgolven verspreiden zich vanaf de bron naar het plafond, de muren en alle voorwerpen binnen de ruimte. Een deel van de energie wordt door deze elementen geabsorbeerd, de rest wordt weerkaatst. In een kleine ruimte waarin bij elke weerkaatsing veel geluid wordt geabsorbeerd is de hierdoor geschapen omgeving stil en heeft korte nagalmtijden. Daarentegen is een kamer met een groter volume en weinig geluidsabsorptie luid en heeft lange nagalmtijden. Nagalmtijd Hiermee wordt aangegeven hoelang wegstervend geluid in een ruimte aanhoudt. Het zegt ons iets over hoe levendig of doods de akoestiek van een ruimte is en hoe hard of zacht geluiden klinken. Elke ruimte heeft een reeks optimale nagalmtijden die afhankelijk zijn van zijn grootte en de vraag of hij voornamelijk voor spraak of voor muziek is bestemd. De nagalmtijd voor spraak bijvoorbeeld, moet niet al te lang zijn (0,8 seconden is een goede bovengrens). Als hij te lang is gaan spraakgeluiden elkaar overlappen, waardoor de verstaanbaarheid afneemt. Maar indien de nagalmtijd te kort is (< 0,4 seconden) kan de ruimte levenloos overkomen, en is er geen duidelijke versterking door de ruimte. Dit maakt het spreken zeer moeilijk, vooral wanneer een groep mensen wordt toegesproken vanaf een afstand, zoals in leslokalen of vergaderruimtes. Bij leraren die dagelijks vijf of zes uur in levenloze omgevingen lesgeven, kan dit resulteren in vermoeidheid, keelpijn en een verlies van motivatie. Muzikale activiteiten profiteren daarentegen van langere nagalmtijden. Opeenvolgende noten lopen in elkaar over en de tonen klinken vol. Maar als de nagalmtijd veel te lang is, verliest het geluid helderheid en klinkt het 'troebel'. Is de nagalmtijd te kort, dan klinkt het geluid droog en lijkt het of de muzikanten op een grotere afstand staan. Het geluid mist dan warmte en omhulling. Dus waarvoor een ruimte ook wordt gebruikt, de nagalmtijd dient altijd geoptimaliseerd te worden en mag niet te lang en niet te kort zijn. Te veel geluidsabsorptie is net zo onaanvaardbaar als te weinig!

4 ies... Geluidsisolatie tussen ruimtes Geluidsisolatie heeft betrekking op de reductie van geluid dat van de ene ruimte naar de andere wordt overgedragen. In het geval systeemplafonds is het plenum, de ruimte tussen de soffiet en het systeemplafond, een belangrijk pad voor de overdracht van geluid. Reductie van het geluid hangt af van de massa en de dikte van de elementen die de overdracht van geluidsgolven moeten tegengaan. Hoe zwaarder (dikker) het element is, hoe zachter het geluid zal zijn dat het element doorgeeft en hoe groter het geluidsreducerende vermogen is. De luchtdichtheid van de verbindingen heeft ook grote invloed op de kwaliteit van de geluidsisolatie. Als er grote gaten of scheuren in of rond het element zijn, wordt de geluidsvoortplanting bevorderd en de potentie voor geluidsreductie sterk verminderd. Denkt u hierbij aan een open raam, dat makkelijk veel geluid doorlaat. Systeemplafonds zijn anders omdat bij hen geluidsreductie op twee totaal verschillende wijzen gemeten kan worden, afhankelijk van de plaats van de geluidsbron. Geluidsreductie Index (R or SRI) is de maat als het geluid één keer door het plafond gaat. Dit gebeurt bijvoorbeeld als de geluidsbron zich in het plenum boven het plafond bevindt, of op de verdieping boven de ruimte. R Overlangsgeluidsisolatie (Dnc) is echter de maat wanneer de geluidsbron zich in een aangrenzende ruimte bevindt en het geluid twee keer door het plafond wordt doorgegeven via het gemeenschappelijke plenum boven het plafond. Meestal is de aangegeven waarde (in db) voor een systeemplafond de waarde voor overlangsgeluidsisolatie. Dnc Deze waarde wordt in de praktijk veel gebruikt, aangezien doorlopende systeemplafonds zeer veel voorkomen. De benodigde mate van overlangsgeluidsisolatie hangt af van de behoefte aan spraakprivacy van de gebruiker en van het achtergrondgeluid in de ontvangende ruimte. De beste ontwerpbenadering is het scheppen van een goed evenwicht tussen de eigenschappen van de muren en die van de plafonds. Lichte plafondconstructies leveren slechts een lage overlangsgeluidsisolatie. Om de gewenste geluidsisolatie tussen ruimtes onderling te verkrijgen, is het daarom belangrijk goed te letten op de Dnc-waarde van een plafond.

5 ... for Spraakverstaanbaarheid Ik wil verstaan worden Spraakverstaanbaarheid richt zich op de noodzaak van begrijpelijke verbale communicatie in een gegeven ruimte, of deze nu elektronisch versterkt plaatsvindt of niet. De maatstaf voor spraakverstaanbaarheid wordt bepaald door normen en verordeningen die per land en segment verschillen. Meestal wordt de signaal-ruisverhouding gebruikt om de mate van verstaanbaarheid vast te stellen. Dit begrip drukt het verschil in decibel uit tussen het geluidsniveau van spraak en het achtergrondgeluid, zoals deze worden waargenomen op de positie van de luisteraar. Voor uitstekende verstaanbaarheid wordt een verschil van db aanbevolen voor mensen met een goed gehoor en db voor slechthorenden of gebruikers van koptelefoons. Geluidsniveau van spraak Signaal-ruisverhouding = geluidsniveau van spraak - achtergrondgeluid (zie woordenlijst) Indicaties voor niveaus van spraakverstaanbaarheid uitgedrukt door de signaal-ruisverhouding Personen met goed gehoor Signaal-ruisverhouding Hearing impaired or users of head-sets - 30 db Uitstekend - 20 db Goed Uitstekend 15 db Redelijk Goed 10 db Matig Redelijk 5 db Slecht Matig 0 db Niet verstaanbaar Slecht - 5 db - Niet verstaanbaar - 10 db -

6 acoustical comfort Spraakprivacy Ik wil niet dat er meegeluisterd wordt Spraakprivacy drukt de mate uit waarin er bij conversatie niet kan worden meegeluisterd. Voor goede privacy tussen aangrenzende ruimtes moet men zich richten op de overlangsgeluidsisolatie tussen de ruimtes en de sterkte van het achtergrondgeluid. In kantoortuinen leidt het ontbreken van fysieke barrières en de kleine afstand tussen de werkzones tot verminderde privacy. Het gebruik van traditionele constructiemiddelen alleen kan dit niet verhelpen, men moet zich richten op de sterkte van het achtergrondgeluid. In de Verenigde Staten zijn ASTM-normen en verordeningen opgesteld om privacy te meten. Men begint in Europa deze als model te gebruiken. Momenteel wordt in Europa ook de signaal-ruisverhouding gebruikt. Voor goede privacy wordt een signaal-ruisverhouding van -5 db aangeraden voor mensen met een normaal hoorvermogen. In een open ruimte zou een grote afstand noodzakelijk zijn om meeluisteren te voorkomen. Geluidsniveau van spraak Signaal-ruisverhouding Mate van vertrouwelijkheid Result Minstens - 10 db Vertrouwelijke privacy - 5 db Goed Waarneembaar maar niet verstaanbaar Inspanning benodigd om te verstaan 5 db 10 db Matig/slecht Makkelijk te verstaan Meer dan 10 db Geen privacy Volledig verstaanbaar Concentratie Ik wil niet worden gestoord De concentratie kan verstoord worden door verschillende soorten geluid: de stemmen van andere mensen, overgaande telefoons, ventilatie, toetsenborden, apparatuur, vallende voorwerpen, weg- en luchtverkeer enzovoorts Continue geluiden storen niet zolang de geluidsniveaus laag zijn en het frequentiebereik breed genoeg is, en als er afdoende passieve akoestische maatregelen zijn getroffen. Verstorende geluiden beïnvloeden zonder meer de concentratie en dienen daarom beschouwd te worden als een belangrijke factor in het ontwerp van een akoestisch milieu. Fysieke barrières verbeteren de privacy en de concentratie. Geluidsniveau van spraak

7 Akoestische adviezen voor de dagelijkse realiteit Spraakverstaanbaarheid, privacy en concentratie Een akoestische norm kan niet veel zeggen over resultaten in de praktijk of subjectieve waarneming. Zij zijn medeafhankelijk van de arbeidsomstandigheden en de manier waarop een ruimte wordt gebruikt. Gebruikers van een ruimte, of dit nu een kantoor, een leslokaal, een winkel, een ziekenhuis of een soortgelijke omgeving is, hebben de volgende behoeftes: verstaanbaarheid privacy concentratie. In elke ruimte die gebruikt wordt varieert de overdracht van geluid aan de hand van de volgende parameters die samenhangen met bron, weg en ontvanger: Voortplantingsweg van geluid Bron Weg Afstand Barrières Galm Geluidssysteem Geluidsniveau van spraak Frequentie-inhoud van de stem Versterkte of onversterkte spraak Ontvanger Oplettendheid/ vertrouwdheid Hoorvermogen Visuele informatie en spreekrichting Signaal-ruisverhouding Akoestische parameters betrokken bij spraakverstaanbaarheid bij bron, voortplantingsweg en ontvanger (Zie de woordenlijst voor meer uitleg)

8 Woordenlijst Versterkte spraak Frequentie-inhoud van de stem Hoorvermogen Signaal Signaal-ruisverhouding Systeem van geluidsoverdracht Resulteert wanneer de natuurlijke stem wordt verwerkt door een serie van audiocomponenten zoals microfoons en equalizers, voordat hij wordt afgeleverd in een ruimte door middel van een systeem van luidsprekers. Elke component van de audioketen beïnvloedt de resulterende frequentie-inhoud en geluidssterkte omvat verstorend en werkplekgerelateerde geluidsbronnen: Verstorend: Werkplekgerelateerd: Binnendringend geluid zoals Computerventilatoren weg-/luchtverkeer Mechanische geluiden Overgaande telefoons Kopieermachine Menselijke stemmen Gedrag van gebruikers (open ramen voor temperatuurbeheersing) Elke geluidsbron kan van voorbijgaande aard (puntsgewijs) of continu (stabiel in frequentie en tijd) zijn. De geluiden van voorbijgaande aard leiden over het algemeen meer af. De frequentie-inhoud van de stem ligt tussen 100 Hz en Hz. Deze frequenties zijn echter niet allemaal even belangrijk voor de spraakverstaanbaarheid. De meeste energie in de stem concentreert zich beneden Hz, het deel van het frequentiespectrum waar de klinkers het meeste energie hebben. Medeklinkers daarentegen hebben de meeste energie boven Hz. Alhoewel klinkers krachtiger zijn dan medeklinkers dragen zij minder bij aan de spraakverstaanbaarheid. Aangezien medeklinkers zachter uitgesproken worden, kunnen zij door breedbandige ruis worden gemaskeerd. Het menselijk oor is een complex mechanisch systeem dat informatie over geluidsgolven overbrengt naar de hersenen. Men gaat er gewoonlijk van uit dat het bereik van het menselijk gehoor ligt tussen 20 Hz en Hz, maar in de praktijk is dit zelden het geval. Dit komt o.a. door: permanent gehoorverlies tijdelijk gehoorverlies (door ziekte) bij kinderen of volwassenen progressief gehoorverlies (ons hoorvermogen neemt op natuurlijke wijze af met de leeftijd. Na het 30e levensjaar wordt ons vermogen om hoge frequenties te horen minder. Daar bij de medeklinkers de voor spraakverstaanbaarheid benodigde energie juist in de hogere frequenties ligt, kan men problemen krijgen met het verstaan van spraak). Zo fungeert het oor als een geluidsfilter met een mogelijk negatieve invloed op de verstaanbaarheid. Het signaal is de geluidsbron die wij willen verstaan op elke gegeven ontvangstpositie. Meestal is dit een van de volgende: natuurlijke stem (persoonlijke gesprekken) versterkte stem muziek Geeft een akoestische meting weer, die het geluidsniveau (in db) uitdrukt van gecombineerde geluidsbronnen in de gehele ruimte (gemiddeld over ruimte en tijd). De signaal-ruisverhouding is een akoestische maatstaf, uitgedrukt in db, voor de verstaanbaarheid van spraak op een gegeven positie van de ontvanger. Het niveau van het signaal (in db) refereert aan de boodschap die de ontvanger of luisteraar probeert te verstaan. Het niveau van ruis (in db) refereert aan alle andere geluiden die de luisteraar niet wil horen (werkplekgerelateerd/verstorend geluid), dan wel aan geluiden die speciaal bedoeld zijn om te interfereren met het signaal, zoals bijvoorbeeld elektronisch gegenereerde achtergrondgeluiden ter bevordering van spraakprivacy (geluidsmaskering). De signaal-ruisverhouding staat voor het rekenkundig verschil tussen het signaalniveau en het ruisniveau, beide in decibellen. Beschrijft het complete proces van geluidsoverdracht tussen de bron en de ontvanger. Dit kan plaatsvinden door de lucht, vaste structuurelementen of een elektronisch systeem, of een combinatie van deze elementen. Hierbij wordt rekening gehouden met mogelijke verzwakking of versterking van geluidssterkte die in deze keten kan plaatsvinden. ARMSTRONG, zonder twijfel de beste leverancier van passieve en actieve akoestische oplossingen voor alle vereisten PX2611/1 - Gedrukt in de EU op chloorvrij papier uit duurzame bronnen. Tel: (+31) (NL) (+32) (BL) Fax: (+31) benelux-info@armstrong.com