Onderzoek naar de waarde van een ponyweide aan de Nemelerbergweg 17a (Zwolle) voor de knoflookpad.

Transcriptie

1 Onderzoek naar de waarde van een ponyweide aan de Nemelerbergweg 17a (Zwolle) voor de knoflookpad. REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND

2

3 Onderzoek naar de waarde van een ponyweide aan de Nemelerbergweg 17 a (Zwolle) voor de knoflookpad Studie in opdracht van de familie ten Doeschate Uitgevoerd door Stichting RAVON W. Bosman November 2006 STICHTING RAVON POSTBUS BK NIJMEGEN

4 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad Colofon 2006 Stichting RAVON, Nijmegen Met duidelijke bronvermelding mag alles uit dit rapport worden overgenomen. Rapportnummer: Tekst & samenstelling: W. Bosman In opdracht van: Fam. Ten Doeschate Foto s: Wilbert Bosman Wijze van citeren: Bosman, W., Onderzoek naar de waarde van een pony weide aan de Nemelerbergweg 17 a (Zwolle) voor de knoflookpad. Stichting RAVON, Nijmegen. 12 pp.

5 Stichting RAVON INHOUD INHOUD 1 INLEIDING STATUS KNOFLOOKPAD DE KNOFLOOKPAD OP DE AGNIETENBERG Het voorkomen van de knoflookpad in de wijk Berkum - Brinkhoek Het perceel Nemelerbergweg 17 a Geschiktheid van het perceel als landhabitat voor de knoflookpad Migratie van en naar de voortplantingswateren Bouw van de woning CONCLUSIE MITIGERENDE MAATREGELEN...11 LITERATUUR...12

6 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad

7 Stichting RAVON 1 INLEIDING In de wijk Berkum - Brinkhoek in de gemeente Zwolle leeft een populatie van de knoflookpad. De familie Ten Doeschate heeft het voornemen om op het perceel aan de Nemelerbergweg 17a, dat nu een ponyweide is, een woonhuis te bouwen. Stichting RAVON is gevraagd wat de effecten voor de knoflookpad van het bebouwen van de weide zullen zijn. Daarnaast is gevraagd om voorstellen te doen voor mitigerende maatregelen. 11

8 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad 2

9 Stichting RAVON 2 STATUS KNOFLOOKPAD De knoflookpad is een van de meest bedreigde amfibiesoorten van Nederland. De soort is de laatste decennia sterk achteruitgegaan en daarom opgenomen in de Rode lijst van bedreigde diersoorten in de categorie bedreigd. Daarnaast is de soort als strikt beschermde soort opgenomen in de Flora- en faunawet. De soort is in Bijlage 4 opgenomen van de Europese Habitatrichtlijn en in Bijlage 3 van de Conventie van Bern. Een mannetje knoflookpad gefotografeerd in de Overasseltse en Hatertse vennen 3

10 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad 4

11 Stichting RAVON 3 DE KNOFLOOKPAD OP DE AGNIETENBERG 3.1 Het voorkomen van de knoflookpad in de wijk Berkum - Brinkhoek De eerste waarneming van de knoflookpad uit dit gebied dateert uit 1957 (archief Stichting RAVON). Daarna bleef het jarenlang stil totdat er in 2000 weer knoflookpad werd waargenomen (Van der Lugt et al., 2000). In een water midden in een wat ruimer opgezette woonwijk Berkum - Brinkhoek werden enkele honderden larven van de knoflookpad gevangen. Dit is zeer bijzonder omdat het in Nederland de enige populatie is, waarvan een woonwijk een deel van het leefgebied vormt. De wijk wordt aan de oostzijde geflankeerd door de Agnietenberg die wat verder oostwaarts grenst aan de uiterwaarden van de Overijsselse Vecht. Tegenwoordig wordt de knoflookpad beter gevolgd en mede dankzij een symposium, georganiseerd door de gemeente Zwolle, in 2003 is er veel meer aandacht voor de knoflookpad in de wijk. Voor zover bekend gebruikt de knoflookpad twee wateren om zich voort te planten (figuur 1). De gemeentevijver aan de van Blankenheimlaan en een tuinvijver aan de Nemelerbergweg 19. Daarnaast zijn er landwaarnemingen onder andere uit de tuin van de familie Angel (Nemelerbergeg 19) en in de tuin van de familie Berkelaar (Nemelerbergweg 13) (mondelinge mededeling M. Kaales, gemeente Zwolle). Ook op de begraafplaats Bergklooster is tijdens werkzaamheden een keer een knolfookpad opgegraven (De Boer, 2001). Figuur 1. De vindplaatsen van de knoflookpad in de wijk Berkum - Brinkhoek nabij de Agnietenberg. 3.2 Het perceel Nemelerbergweg 17 a Het perceel aan de Nemelerbergweg 17a (kadastraal bekend onder de nummers 1330 en 1370) ligt midden in het leefgebied van de knoflookpad (figuur 1). Het leefgebied, dat voortplantingswater(en) en landbiotoop omvat, is meestal een gebied in een straal van 500 meter 5

12 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad rondom een voortplantingswater. Een groot deel van de wijk Berkum Brinkhoek én de Agnietenberg vormen derhalve onderdeel van het leefgebied van de knoflookpad hier. Aan de noord-, oost- en westzijde wordt het perceel begrensd door bebouwing. Aan de zuidzijde ligt een grasland en andere bebouwing. Het perceel waarop een stal staat was in 2006 in gebruik als ponyweide. Er graasden twee pony s. 3.3 Geschiktheid van het perceel als landhabitat voor de knoflookpad. De knoflookpad is een soort die buiten de voortplantingsperiode op het land verblijft. De volwassen dieren bevinden zich jaarlijks pakweg één à twee maanden in het water (Bosman, 2005). Het overgrote deel van de tijd bevinden ze zich dus op het land. Wanneer de knoflookpad niet actief is, bevindt hij zich in de bodem, waar hij zich, in tegenstelling tot de meeste andere soorten, actief ingraaft. Dit houdt in dat de knoflookpad in zijn landhabitat vergraafbare bodems nodig heeft waarin hij in de periodes dat hij inactief is, kan verblijven. In Nederland zijn dat altijd zandige bodems zoals rivierduinen, aardappelakkers, graanakkers, moestuinen en tuinen met rulle, intensief bewerkte bodems. Het grasland is door de gesloten graszode niet geschikt als landhabitat voor de knoflookpad. Hooguit zouden de kale paden geschikt zijn, maar deze worden intensief door de pony s belopen waardoor de bodem is verdicht en niet vergraafbaar. Wel geschikt is mogelijk het walletje aan de zuidzijde van het perceel. Onder de bomen is de bodem kaal en beter vergraafbaar. Foto: De weide met de twee pony s waar men het voornemen heeft een woning te bouwen. 3.4 Migratie van en naar de voortplantingswateren Het perceel aan de Nemelerbergweg 17 a ligt midden in het leefgebied van de knoflookpad (figuur 1). Aan de westzijde grenst het aan een van de voortplantingslocaties. Er om heen ligt verspreid, 6

13 Stichting RAVON vooral in particuliere tuinen geschikt landhabitat. Als gevolg daarvan vormt het perceel onderdeel van één, van de wellicht vele migratieroutes van de knoflookpad in het leefgebied. Onder de huidige omstandigheden is de tuin volledig doorgankelijk voor de knoflookpad. Nergens zijn er barrières die migratie naar het voortplantingswater op het aangrenzende perceel (Nemelerbergweg 19) onmogelijk maken. Dit moet in de toekomst ook mogelijk blijven. Foto: De wal aan de zuidzijde weide van het perceel aan de Nemelerbergweg 17 a dat door zijn open bodem meer geschikt is voor de knoflookpad.. Een volledig ommuurde tuin rond het perceel zou migratie van en naar het voortplantingswater veel moeilijker zoniet onmogelijk maken. Dit zou dan ook een ongewenste situatie zijn. Wanneer er op de perceelscheiding een afscheiding wordt geplaatst dient deze vanaf de bodem tot 10 centimeter boven maaiveld open te zijn. 3.4 Bouw van de woning Tijdens de bouw van de nieuwe woning zullen er door graafwerkzaamheden omstandigheden ontstaan die gunstig zijn voor de knoflookpad. Wanneer wordt gestart met de bouw, bijvoorbeeld in het begin wanneer er voor de aanleg van een fundering een gat worden gegraven, is er een vergraafbare bodem aanwezig die geschikt is voor de knoflookpad. Deze zal dan ook zeker worden gebruikt. Om te voorkomen dat deze situatie ontstaat kan de woning het best worden gebouwd in de periode oktober tot half maart. In deze periode is de knoflookpad in overwintering. Ze zitten dan dieper in de bodem en verblijven daar de hele tijd. Er wordt in die periode dan ook geen schade toegebracht aan de populatie van de knoflookpad. Mocht het huis niet in die periode kunnen worden gebouwd dan zou overwogen kunnen worden om de bouwput met 30 cm hoog plastic, dat 10 cm in de grond is vergraven af te zetten. 7

14 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad 8

15 Stichting RAVON 4 CONCLUSIE Het perceel (kadastraal bekend onder de nummers 1130 en 1370) aan de Nemelerbergweg 17 a ligt centraal in leefgebied van de knoflookpad in de wijk Berkum-Brinkhoek in de gemeente Zwolle. Dit betekent dat ieder voorjaar knoflookpadden over dit perceel van hun overwinteringsplaats naar hun voortplantingswater migreren en weer terug. Deze migratieroute moet in de toekomst blijven bestaan omdat anders de dieren hun voortplantingswater veel moeilijker of niet meer kunnen bereiken. Het perceel dat bebouwd gaat worden is in gebruik als ponyweide en heeft daardoor een vrijwel gesloten grasmat. Als zodanig is het als landhabitat voor de knoflookpad niet geschikt. Meer geschikt is de wal aan de zuidzijde van het perceel. Hier zijn mogelijkheden voor een knoflookpad om zich in te graven. 9

16 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad 10

17 Stichting RAVON 5 MITIGERENDE MAATREGELEN Er kunnen op verschillende manieren mitigerende maatregelen worden toegepast die hier achtereenvolgens worden besproken. Aanleg voortplantingswater Om de populatie te versterken zou er op een zonnig plekje in de tuin een voortplantingswater voor de knoflookpad kunnen worden aangelegd. Dit kan in principe gewoon een tuinvijver met waterplanten zijn, mits aan de randen geen beschoeiing aanwezig is die het de dieren onmogelijk maakt het water te verlaten. Daarnaast mag er geen vis in de vijver worden vrijgelaten. Vissen prederen op de eieren en kikkervissen van de knoflookpad. Knoflookpad vriendelijk aanleggen van de tuin De knoflookpad heeft een vergraafbare bodem nodig om overdag of in de winter weg te kunnen kruipen. Er kan een bijdrage geleverd worden aan de optimalisering van de landhabitat van de knoflookpad door de tuin knoflookpad-vriendelijk aan te leggen. Door het aanplanten van tot 2 à 3 meter hoogopgaande struiken met een dicht bladerdek zullen er naar verloop van tijd onder de struiken geen planten meer groeien en de bodem open en vergraafbaar blijven. Wanneer er een aantal keren per jaar de grond onder de struiken open wordt gemaakt ontstaat een geschikt landhabitat voor de knoflookpad. Op het perceel aan de Nemelerbergweg 17a staat een aantal naaldbomen. Deze kunnen beter worden vervangen door inheemse bomen en/of struiken. Een andere mogelijkheid is de aanleg van een moestuin waar ook daadwerkelijk wordt geteeld. De bodem is daar van tijd tot tijd in beweging en daardoor uiterst geschikt voor de knoflookpad. In moestuinen hier zullen zich zeker knoflookpadden vestigen. 11

18 Nemelerbergweg 17a en de knoflookpad LITERATUUR Bosman, W., Landhabitat van de knoflookpad in een agrarische omgeving bij Groot Soerel Noord Empe. Stichting RAVON, Nijmegen. 34 p. Van der Lugt, B. Prudon & B. Crombaghs, De knoflookpad langs de Vecht, Regge en Dinkel. Natuurbalans/Limes Divergens. 75 p. De Boer, S., Funeraire cultuur Zwolle. 64 p. 12