NAH ACHTERGRONDEN EN GEVOLGEN

Transcriptie

1 NAH ACHTERGRONDEN EN GEVOLGEN Symposium Congressen MetZorg 25 mei 2016 Hans van Dam, zelfstandig gevestigd docent en consulent NAH

2 PROGRAMMA Niet-Aangeboren Hersenletsel Centrale kenmerken Gedrag te verklaren uit. Consequenties in contact Ten slotte.

3 NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL Niet-Aangeboren Hersenletsel is hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak dan ook, anders dan rondom de geboorte ontstaan, dat leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn en tot aangewezen zijn op hulpverlening. ØLeeftijdsgrens en afhankelijkheid niet meer houdbaar! ØCentraalkenmerk is de breuk in de levenslijn

4 CENTRALE KENMERKEN Breuk in de levenslijn, die ook op onbewust niveau reacties genereert. Desintegratie in het brein, wat enorme stress veroorzaakt. In de desintegratie een poging tot hervinden nieuwe identiteit hell of a job!. Leven voor het hersenletsel speelt altijd een rol.

5 GEDRAG TE BEGRIJPEN UIT.(1) Wat er in de hersenen is gebeurd Persoonlijke levensgeschiedenis inclusief oude gedrags-/handhavingspatronen. Leeftijd waarop het hersenletsel is ontstaan Veranderde hersendynamiek Scheikundige veranderingen Veranderde samenwerking in het brein Verandering in hiërarchie in het brein

6 GEDRAG TE BEGRIJPEN UIT.(2) Positieve/negatieve flexibiliteit Omgevingsinvloeden: inrichting omgeving, teveel of te weinig prikkels? nooit neutraal! Bejegening inclusief (dreigende) overvraging of ondervraging Sociale steun Stress. Ontwikkeling van adaptatiegedrag

7 PERSOONLIJKE LEVENSGESCHIEDENIS Niemand is te begrijpen zonder zijn verleden. Gedrags- en reactiepatronen ontstaan op basis van kenmerken van situaties! Oude reactiepatronen op stress vormen geen doemscenario, maar steken onder aanhoudende stress en hersenschade vaak wel de kop op. Veel misinterpretaties gedrag!

8 VOORBEELDEN VERANDERDE HERSENDYNAMIEK Breedsprakig en verhalen die niet waarzijn bij rechtszijdig hersenletsel Kort lontje en veel negatieve emoties bij rechtszijdig hersenletsel Wel concepten maar geen uitvoering bij linkszijdig hersenletsel Grove taal (vloeken) bij linkszijdig letsel Agressie met oprechte spijt bij meer diepe dan hoge hersenschade

9 POSITIEVE/NEGATIEVE FLEXIBILITEIT Waar hersenen bijzonder goed kunnen aanpassen, zijn ze ook kwetsbaar! Bijvoorbeeld in prikkelselectie, energieregulering en stressregulering (stressas HHB-as) Ritme en voorspelbaarheid stellen het brein erg gerust en zijn dus sturend in gedrag

10 HIËRARCHISCHE ORGANISATIE Veel gedrag is goed te begrijpen vanuit de (verstoorde) hiërarchische hersenorganisatie (Luria als grondlegger, nu Goldberg, Damasio, Kandel, Ratey, Perry) Hersenorganisatie is gebaseerd op de biologische wet die ontwikkeling stuurt van eenvoudig naar complex. Idem prikkelverwerking!

11 HIERARCHISCHE HERSENORGANISATIE nivo 4 Input nivo 3 Output (reactie) nivo 2 nivo 1 waarneming gedrag

12

13 INGEWIKKELDE FUNCTIES(1) Empathie (invoelingsvermogen) Vooruit kunnen kijken/zich een beeld van de toekomst kunnen vormen. Nadenken over jezelf en je eigen gedrag (zelfevaluatie) zeker door de ogen van de ander! Aandacht en concentratie Kunnen schakelen van het ene naar het andere onderwerp

14 INGEWIKKELDE FUNCTIES(2) De ander aanvoelen Strategisch denken Weloverwogen beslissen Gedrag uitstellen Interne motivatie Gedrag aanpassen op basis van wisselende omstandigheden Emotieregulering

15

16 WEL-DOORDACHT GEDRAG nivo 4 Input nivo 3 Impulsief nivo 2 Output Reactie nivo 1 waarneming gedrag

17 PRAKTIJK Beslissend is waar iemand oversteekt. Oversteken op niveau 4 is alleen mogelijk onder voorwaarden: goede kwaliteit van de hersenen en gunstige omstandigheden. Bij hersenbeschadiging is niveau 4 niet of heel beperkt haalbaar! Gedrag wordt impulsief. Verbetering/beïnvloeding kan alleen bottumup!

18 Prikkels wegzetten Beschadigde hersenen zetten prikkels vaak moeilijk weg Gevolg: brein vaak permanent in staat van (bijna) overspannenheid Gevolg: ontwikkeling van adaptatiegedrag, bijvoorbeeld weglopen, agitatie tegen wil en dank, apathie, interesseverlies, somberheid tot depressie.

19 OVERVRAGEN EN ONDERVRAGEN Overvragen leidt tot gedragingen in agitatieagressie spectrum. Ook tot: dwangmatig ordenen, claimend gedrag, persoonlijke kritiek,agitatie, depressie, weglopen, therapie-ontrouw, automutilatie, middelengebruik. Ondervragen leidt tot vervelingsgedrag, aandachtvragend gedrag, zelf prikkels maken.

20 STRESS Het brein is uiterst gevoelig voor stress. Stress in de hersenen treedt veel eerder op dan tot bewustzijn doordringt. Langdurig hoog cortisol heeft invloed op vrijwel elk hersengebied en verergert symptomen!

21 ONTWIKKELING VAN ADAPTATIEGEDRAG: Veel gedrag is adaptatiegedrag/ veiligheidzoekend gedrag: pogingen zich te handhaven in een situatie die als bedreigend wordt ervaren omdat controle (deels) ontbreekt. Ook adaptatiegedrag als reactie op functieverlies. Adaptatiegedrag oogt vaak als slim, terwijl het samenhangt met een tragisch tekort.

22 TENSLOTTE: EEN VERKLARING VAN GEDRAG IS GEEN EXCUUS, MAAR WAT HET IS: EEN VERKLARING!

23 LEES BRUCE PERRY!

24