PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 225 SAMENVATTING
|
|
- Nathalie Thys
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 225 SAMENVATTING
2 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 226 Chronisch progressief nierfunctieverlies Chronische nierziekten zijn een toenemend wereldwijd gezondheidsprobleem. In Nederland is het aantal patiënten met eindstadium nierfalen toegenomen van 3064 naar 5259 over de periode In deze periode is ook het aantal nieuwe patiënten dat per jaar eindstadium nierfalen bereikt en nierfunctievervangende therapie nodig heeft, toegenomen van 1033 naar Deze patiënten hebben, ondanks alle aangewende middelen en de verbeteringen in de kwaliteit van dialysetherapie, nog steeds een verhoogde ziektelast en sterftekans en een verminderde kwaliteit van leven ten opzichte van de algemene bevolking. Daarom is het van groot belang om het ontstaan van eindstadium nierfalen bij patiënten met een chronische nierziekte te voorkomen door nierfunctieachteruitgang te verminderen of zelfs te stoppen. Bij nierpatiënten die eenmaal eindstadium nierfalen hebben ontwikkeld en nierfunctievervangende therapie nodig hebben is een niertransplantatie de beste optie. Patiënten met een transplantatienier hebben een betere kwaliteit van leven en een betere overlevingskans dan dialysepatiënten. Door de introductie van nieuwe afweeronderdrukkende medicijnen komt acute afstoting van het niertransplantaat steeds minder vaak voor. In tegenstelling tot de korte-termijn-transplantaat-overleving, is de lange-termijn-transplantaat-overleving helaas maar weinig verbeterd. Op de lange termijn gaan er nog steeds veel getransplanteerde nieren verloren door chronisch niertransplantaatfalen. Het voorkómen van chronisch progressief nierfunctieverlies bij zowel eigen als getransplanteerde nieren is daarom de huidige uitdaging bij de klinische nefrologie. De mechanismen waardoor nierschade ontstaat met als gevolg nierfunctieverlies zijn voor chronische nierziekten van eigen en getransplanteerde nieren vergelijkbaar. Een hoge bloeddruk en een hoge druk in de nier dragen in belangrijke mate bij aan het ontstaan van nierschade. Daarnaast is eiwitlek in de urine (proteïnurie) een belangrijke factor. Proteïnurie is niet alleen een teken dat het filter in de nier beschadigd is (waardoor de relatief grote eiwitten in de urine terecht komen), maar gedacht wordt dat de gelekte eiwitten zelf ook voor verdere nierschade zorgen. Hoge bloeddruk, hoge druk in de nier en proteïnurie zorgen voor het ontstaan van een vicieuze cirkel van progressief nierfunctieverlies. Hierdoor ontstaat er schade aan het nierfilter, wat leidt tot meer proteïnurie, waardoor er nog meer nierschade optreedt met uiteindelijk verlies van filtrerende eenheden. 226
3 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 227 SAMENVATTING Doel van het proefschrift Het is duidelijk dat deze vicieuze cirkel van het ontstaan van nierschade doorbroken moet worden om progressief nierfunctieverlies van eigen en getransplanteerde nieren te voorkomen. Blokkade van het renine-angiotensine aldosteron systeem (RAAS) met bloeddruk- en proteïnurieverlagende medicijnen is de meest effectieve behandeling en daarom ook standaard voor mensen met een chronische nierziekte. Ondanks deze therapie zijn er nog steeds veel nierpatiënten bij wie de nierfunctie achteruit gaat. Omdat deze standaardtherapie blijkbaar nog niet afdoende helpt is het belangrijk om deze therapie te optimaliseren om op die manier de nier beter te beschermen (deel één van dit proefschrift). Daarnaast is het belangrijk om op andere manieren in het ontstaan van nierschade in te grijpen. In deel twee van dit proefschrift hebben we onderzocht of interventie in het ontstaan van advanced glycation end products (AGEs) nierbeschermende effecten kan uitoefenen. Renine-angiotensine aldosteron system (RAAS) Het RAAS is het belangrijkste hormoonsysteem in het lichaam dat de bloeddruk, de doorbloeding van de nier, de zoutbalans en het extracellulaire volume reguleert (een schema is weergegeven in de figuur op de volgende pagina). Het RAAS biedt bescherming tegen bloeddrukdaling of een verlies van bloedvolume. Een lage bloeddruk, een lage zoutinname en stimulatie van het sympatische zenuwstelsel stimuleren de productie van het enzym renine door de nier. Renine zet het inactieve angiotensinogeen om in angiotensine I. Angiotensine converterend enzym (ACE) zet vervolgens angiotensine I om in angiotensine II, dat op zijn beurt de bijnier stimuleert tot afgifte van aldosteron. Angiotensine II en aldosteron zijn de twee belangrijkste eindproducten van het RAAS. Angiotensine II zorgt via de angiotensine II type 1 (AT1) receptor voor het samenknijpen van bloedvaten en daardoor bloeddrukstijging in het hele lichaam, maar ook in de nier. Via de AT2 receptor kunnen tegenregulerende effecten worden uitgeoefend. Aldosteron zorgt voor zoutretentie waardoor de bloeddruk stijgt. Interventie met RAAS blokkerende medicijnen, ACE remmers, AT1 receptor blokkers en aldosteron blokkers, zorgt dus voor het verlagen van de bloeddruk, de druk in de nier en daarmee ook van de proteïnurie. 227
4 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 228 Figuur 1. Schematische weergave van het renine-angiotensine systeem (RAAS). De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat het RAAS niet alleen betrokken is bij regulatie van de bloeddruk maar ook direct effecten op het nierweefsel kan uitoefenen. Door binding van angiotensine II aan de AT1 receptor ontstaat er een ontstekingscascade waarbij er verlittekening van de nier en dus nierschade optreedt. Daarnaast stimuleert angiotensine II het enzym heparanase, dat eiwitten in het nierfilter knipt, waardoor de structuur van het nierfilter wordt aangetast. Recente studies hebben laten zien dat aldosteron ook direct negatieve effecten op de nier kan uitoefenen. Tenslotte kan accumulatie van AGEs in de nier direct schadelijke effecten hebben op het nierweefsel. Verbeteren van RAAS blokkade voor optimalisatie van nierbeschermende therapie Al gedurende tientallen jaren wordt RAAS blokkade met ACE-remmers en AT1 receptorblokkers met succes toegepast. Deze medicijnen verlagen niet alleen de bloeddruk en de druk in de nier, maar hebben ook een specifiek anti-proteïnurisch effect (zij verlagen specifiek het eiwitlek in de nier). Hoewel dit tot op zekere hoogte beschermt 228
5 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 229 SAMENVATTING tegen nierfunctieverlies, is de bescherming door RAAS blokkade onvolledig. Daarom is optimalisatie van RAAS blokkade aangewezen. Een belangrijke eerste stap in dit proces is het verhogen van de dosis van ACE-remmers en AT1 receptor blokkers. Daarnaast is de combinatie van ACE-remmers met AT1 receptor blokkers ook effectiever gebleken dan de maximale dosis van één van deze middelen bij het verlagen van de proteïnurie. Belangrijke determinanten van het effect van RAAS blokkade zijn de zout- en volumestatus. ACE-remmers en AT1 receptor blokkers werken namelijk niet of onvoldoende als de patiënt teveel zout consumeert en zodoende teveel vocht in het lichaam heeft. Daarom is de correctie van een volume-overschot of het induceren van een mild volume tekort met een laag zoutdieet of plastabletten een effectieve manier gebleken om het therapeutische effect van ACE-remmers en AT1 receptor blokkers te vergroten. Aangezien nog onbekend was wat het effect van de combinatie van een laag zoutdieet met plastabletten op het bloeddrukverlagende en anti-proteïnurische effect van RAAS blokkade met een AT1 receptor blokker was, hebben wij dit onderzocht in hoofdstuk 1. Bij nierpatiënten met proteïnurie bleek dat het toevoegen van een zoutbeperkt dieet of een plastablet (waardoor meer zout wordt uitgescheiden) aan AT1 receptor blokkerende medicijnen even effectief is. De bloeddruk en de proteïnurie werden door het toevoegen van deze twee maatregelen evenveel verlaagd. Het grootste effect werd echter bereikt met de combinatie van een zoutbeperkt dieet en een plastablet. Een erg opvallend resultaat was dat door alleen een zoutbeperkt dieet (dus helemaal zonder medicijnen) de proteïnurie al ongeveer 20% daalde. Tevens zagen we dat een zoutbeperking of plastabletten met name erg belangrijk is voor patiënten die niet of nauwelijks op de medicijnen (AT1 receptor blokkers) reageren. Het is ook niet voor niets dat de Gezondheidsraad een maximale zoutinname van 6 gram per dag adviseert. Onze resultaten laten zien dat een hogere zoutinname bij nierpatiënten in ieder geval schadelijk is. Fysiologische en schadelijke effecten van aldosteron en zijn ontsnapping aan RAAS blokkade Klassieke effecten van aldosteron zijn de regulatie van de zout- en volumehomeostase. Er is echter steeds meer bewijs dat aldosteron schadelijke effecten heeft op het nierweefsel. 229
6 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 230 Aldosteron kan een ontstekingscascade in gang zetten, waarbij verlittekening van de nier ontstaat en uiteindelijk nierschade optreedt. Angiotensine II stimuleert de productie van aldosteron door de bijnieren. In eerste instantie daalt de concentratie aldosteron dan ook door RAAS blokkade met ACE-remmers en/of AT1 receptor blokkers. Op de lange termijn ontsnapt aldosteron bij 10 tot 50% van de patiënten echter aan de therapie met RAAS blokkade en zijn er hoge aldosteron concentraties ondanks therapie. Hierdoor worden patiënten blootgesteld aan de schadelijke effecten van dit hormoon op de nier. Verschillende grote patiëntenstudies hebben laten zien dat door het toevoegen van een aldosteron blokker aan RAAS blokkade de proteïnurie wordt verlaagd. In hoofdstuk 3 hebben wij onderzocht of aldosteron blokkers een direct beschermend effect hebben op de structuur van het nierfilter. Heparanase is een enzym dat eiwitten in het nierfilter knipt, waardoor de structuur van het nierfilter wordt aangetast. Het is bekend dat AT1 receptor blokkade de expressie van heparanase in de nier vermindert. In hoofdstuk 3 hebben wij aangetoond dat ook aldosteron blokkers de expressie van heparanase in de nier verlagen. Ook hebben we laten zien dat optimalisatie van de antiproteïnurische therapie met de combinatie van een ACE-remmer en aldosteron blokkade geassocieerd is met de beste onderdrukking van heparanase en daardoor behoud van structuur van het nierfilter. Daarnaast hebben wij in gekweekte cellen van het nierfilter aangetoond dat toevoeging van angiotensine II en aldosteron aan de cellen, de productie van heparanase door die cellen kan stimuleren. Gecombineerde blokkade van het RAAS met ACE-remmers en aldosteron blokkers heeft dus de potentie de structurele en functionele eigenschappen van de nier te beschermen door de schadelijke effecten van aldosteron-ontsnapping-aan-raas blokkade teniet te doen, mogelijk door directe effecten op heparanase. In hoofdstuk 4 hebben we onderzocht of aldosteron betrokken is bij de ontwikkeling van chronisch niertransplantaatfalen. Nierschade die tijdens de transplantatieprocedure ontstaat, doordat de nier een tijd niet van bloed en zuurstof wordt voorzien, maakt de nier vatbaar voor het ontwikkelen van chronisch transplantaatfalen. Uit onderzoek van anderen is gebleken dat aldosteron blokkade deze transplantatieprocedure gerelateerde nierschade gedeeltelijk kan voorkomen. Wij hebben daarom in hoofdstuk 4 de effecten van aldosteron blokkade op de ontwikkeling van chronisch niertransplantaatfalen bij de rat onderzocht. Aldosteron blokkade vermindert inderdaad de proteïnurie, de vaatafwijkingen en de ontsteking en verlittekening van de filtrerende eenheden van de nier. Vooral het effect op de bloedvatafwijkingen was indrukwekkend. Deze positieve effecten op de 230
7 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 231 SAMENVATTING functionele en structurele eigenschappen van het niertransplantaat van simpele en goedkope plastabletten als aldosteron blokkers, zouden voor een langere overleving van het transplantaat kunnen zorgen. In toekomstig onderzoek met niertransplantatiepatiënten zal onderzocht moeten worden of aldosteron blokkade een nuttige aanvulling is op de huidige afweeronderdrukkende therapie met het doel chronisch niertransplantaatfalen te voorkomen. Wanneer is de therapie effectief? Kidney Injury Molecule-1 (KIM-1) Het is van groot belang om goede markers te hebben, waarmee je kunt bekijken of de ingestelde nierbeschermende therapie effectief is en om verder nierfunctieverlies in de toekomst te voorspellen. Al eeuwenlang gebruiken dokters de urine van nierpatiënten om op een niet invasieve manier de nierschade in te schatten. Proteïnurie (eiwit in de urine) is de belangrijkste voorspeller van nierfunctieverlies en daarom is dit de belangrijkste surrogaat parameter voor het inschatten van het effect van nierbeschermende therapie bij chronische nierziekten. De huidige richtlijnen adviseren om de proteïnurie tot onder de 1 gram per dag te verlagen. Echter bij sommige patiënten bij wie de proteïnurie tot dit niveau wordt verlaagd, treedt er nog steeds nierfunctieverlies op. Daarom zijn we in hoofdstuk 2 op zoek gegaan naar een andere marker voor nierschade. Kidney Injury Molecule-1 (KIM-1) wordt niet tot expressie gebracht in gezonde nieren en wordt bij gezonde mensen dan ook niet noemenswaardig in de urine uitgescheiden. Bij nierschade wordt KIM-1 in de nier tot expressie gebracht en wordt het in de urine uitgescheiden. KIM-1 heeft bijvoorbeeld prognostische waarde bij patiënten met een transplantatienier; bij hen wordt het risico op nierschade voorspeld door de hoeveelheid KIM-1 in de urine. In hoofdstuk 2 bleken nierpatiënten met proteïnurie, die een normale en stabiele nierfunctie hadden, een sterk verhoogde hoeveelheid KIM-1 in de urine uit te scheiden. De hoeveelheid KIM-1 werd verlaagd door therapie met AT1 receptor blokkade in combinatie met een laag zoutdieet en/of plastabletten, wat suggereert dat hierdoor ook de nierschade vermindert. De verlaging in KIM-1 was hierbij sterk gerelateerd aan de verlaging van de proteïnurie. Ongeveer de helft van de patiënten bereikte de streefwaarde (proteïnurie onder de 1 gram per dag). Bij het grootste gedeelte van deze patiënten normaliseerde de KIM-1 waarde in de urine echter niet, wat suggereert dat de nierschade bij deze patiënten nog steeds gaande is. Dit kan betekenen dat de streefwaarde van de pro- 231
8 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 232 teïnurie te hoog is om optimale nierbescherming te bieden. Ook kan het zo zijn dat KIM- 1 een waardevolle aanvullende marker is om de ingestelde nierbeschermende therapie bij te stellen om op die manier nierfunctieverlies in de toekomst te voorkomen. Lange termijn studies zijn aangewezen om dit verder uit te zoeken. Advanced Glycation End products (AGEs) Niet alleen het RAAS en heparanase zijn betrokken bij effecten op het nierweefsel, maar Advanced Glycation End products (AGEs) spelen in dit proces ook een rol. AGEs zijn eiwitten, waarvan de aminozuren zijn aangetast door een biochemisch proces, de Maillard reactie. Deze reactie is vernoemd naar een Franse voedings-chemicus, die in 1912 de eigenschap van AGEs om kruisverbindingen tussen aminozuurgroepen van eiwitten te vormen, opmerkte. Door deze kruisverbindingen verandert de structuur en functie van eiwitten. Omdat dit een onomkeerbaar proces is, accumuleren er steeds meer schadelijke AGEs in de weefsels naarmate de leeftijd vordert. AGEs zijn niet alleen direct schadelijk voor de weefsels, maar kunnen ook via de receptor voor AGEs (RAGE) schadelijke effecten veroorzaken. Eiwitten in het lichaam worden continu door deze Maillard reactie gemodificeerd, maar dit treedt versneld op bij een hoge suiker concentratie. Daardoor hebben mensen met diabetes meer AGEs dan mensen van dezelfde leeftijd zonder diabetes. Het is ook bekend dat AGEs bijdragen aan het ontstaan van nierschade bij diabetes. Het ontstaan van AGEs wordt geremd door pyridoxamine, een vitamine B 6 preparaat. Farmacologische interventie met pyridoxamine beschermt de nier tegen het ontstaan van nierschade bij diabetes. In deel 2 van dit proefschrift hebben we onderzocht of AGEs in de nier accumuleren bij chronische nierziekten van de eigen en de getransplanteerde nieren en of het remmen van AGEs met pyridoxamine ook nierbeschermende effecten heeft. In hoofdstuk 5 hebben wij in biopten van mensen met nierziekten laten zien dat een nieuw ontdekte AGE, GA-pyridine, in de nier accumuleert en dat dit niet alleen bij diabetes het geval is, maar ook bij nierziekten met proteïnurie die niet het gevolg zijn van diabetes. Daarnaast hebben wij in hoofdstuk 6 in een dierexperimentele studie aangetoond dat AGEs in de nier accumuleren bij proteïnurie gerelateerde nierziekte. In dit model was er minder accumulatie van schadelijke AGEs wanneer de proteïnurie werd verlaagd met ACE-remmers. Ook in getransplanteerde nieren met afstotingsverschijnselen stapelen AGEs in de 232
9 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 233 SAMENVATTING nier. Het was tot nu toe onbekend of de specifieke remming van AGE accumulatie in deze nierziekten beschermend kan zijn. Daarom hebben we in vervolgonderzoek in hoofdstuk 7 bestudeerd of de AGE-remmer pyridoxamine nierbeschermende effecten heeft in een diermodel met chronisch niertransplantaatfalen en in hoofdstuk 8 in een diermodel met proteïnurie gerelateerde nierschade. Om te onderzoeken of AGE-remming de huidige nierbeschermende therapie met RAAS blokkade kan verbeteren, hebben we in het proteïnurische model AGE-remming vergeleken met RAAS blokkade, alsmede de toegevoegde waarde van de combinatietherapie van AGE-remming met RAAS blokkade. Pyridoxamine verlaagde de proteïnurie na experimentele niertransplantatie en remde de ontwikkeling van chronisch niertransplantaatfalen. Ook verbeterde de nierfunctie en was er minder nierschade, wat duidt op nierbeschermende effecten van pyridoxamine bij chronisch niertransplantaatfalen. Deze resultaten tonen aan dat AGEs betrokken zijn bij de ontwikkeling van chronisch transplantaatfalen en dat AGE-remming nierbeschermende effecten kan hebben. In het diermodel van proteïnurie gerelateerde nierschade had pyridoxamine echter geen effect op de proteïnurie en verhoogde het zelfs de bloeddruk. De pyridoxamine behandelde groep had iets meer nierschade dan de onbehandelde groep ratten. Opvallend genoeg werden in de combinatie groep, die naast pyridoxamine ook met standaard antiproteïnurische therapie met RAAS blokkade werd behandeld, de gunstige effecten van de RAAS blokkade op de bloeddruk en de proteïnurie teniet gedaan. Deze groep had, tegen de verwachting in, zelfs een slechtere nierfunctie en meer nierschade dan de onbehandelde groep. De oorzaak van de schadelijke effecten van pyridoxamine in dit diermodel zullen nader moeten worden onderzocht. Samenvattend heeft pyridoxamine nierbeschermende effecten bij experimenteel chronisch niertransplantaatfalen. Echter, bij proteïnurie gerelateerde nierschade zagen wij deze nierbeschermende effecten van pyridoxamine niet. In combinatie met de standaard antiproteïnurische therapie met RAAS blokkade zagen wij zelfs schadelijke effecten van pyridoxamine op de nier in dit model. Of pyridoxamine nierbeschermende of schadelijke effecten op de nier uitoefent, hangt blijkbaar af van het bestudeerde ziektemodel. Momenteel lopen er klinische studies naar de effecten van pyridoxamine bij diabetespatiënten met nierschade. Onze resultaten nopen tot de waarschuwing dat in deze onder- 233
10 PF Samenvatting:Proefschrift :02 Pagina 234 zoeken speciaal moet worden gelet op eventueel nadelige effecten van pyridoxamine op de bloeddruk en nierfunctie en in het bijzonder wanneer de combinatie met standaard antiproteïnurische therapie met RAAS blokkade wordt gebruikt. Hoofdstuk 9 bestaat uit een brief, die we geschreven hebben als reactie op een artikel in Nephrology, Dialysis and Transplantation, dat liet zien dat AGEs betrokken kunnen zijn bij het terugresorberen van zout door niercellen, waardoor in het lichaam meer zout wordt vastgehouden. Dit is een interessant nieuw mechanisme dat een mogelijke verklaring biedt voor de verstoorde zoutbalans bij diabetes. Ook geeft dit de interactie tussen AGEs en het RAAS aan. Wij plaatsen echter vraagtekens bij de manier waarop in deze studie de AGEs zijn geproduceerd, waarmee de niercellen gestimuleerd zijn. Als de AGEs verontreinigd zijn door celwandbestanddelen van bacteriën, dan verstoort dat de zuiverheid van de resultaten, een beruchte valkuil in dit type onderzoek. Daar was door de onderzoekers helaas onvoldoende rekening mee gehouden. Daarom hebben wij ons punt gemaakt om het belang van het gebruiken van zuivere AGEs in het wetenschappelijk onderzoek te benadrukken. Conclusie RAAS blokkade met ACE-remmers en AT1 receptor blokkers is een effectieve manier om de bloeddruk en proteïnurie bij nierpatiënten te verlagen, waardoor de nieren gedeeltelijk worden beschermd tegen achteruitgang van nierfunctie. In dit proefschrift hebben we aangetoond dat deze therapie verbeterd kan worden door het toevoegen van een zoutbeperkt dieet in combinatie met plastabletten. Ook aldosteron blokkade is een veelbelovende manier om de eigen en de getransplanteerde nieren verder te beschermen. Naast proteïnurie lijkt KIM-1 een goede nieuwe marker om te beoordelen of de nierbeschermende therapie effectief is. De positie van AGE remming is minder duidelijk. Gebaseerd op resultaten uit dit proefschrift waarschuwen we ervoor om de AGE remmer pyridoxamine bij nierpatiënten te onderzoeken, met name de combinatie met RAAS blokkade lijkt ongunstig. Momenteel blijft RAAS blokkade de hoeksteen van nierbeschermende therapie. 234
SAMEN ME VAT A T T I T N I G
SAMENVATTING 186 Inleiding Het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) is een hormonaal systeem dat in belangrijke mate betrokken is bij de regulatie van bloeddruk en nierfunctie. Het RAAS is een
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING De wisselwerking tussen het renine-angiotensine-aldosteron systeem en de vitamine D-FGF23-klotho as heeft gevolgen voor het ontstaan en de behandeling van chronische nierschade
Nadere informatieDE CARDIORENALE INTERACTIE
SAMENVATTING 143 144 Samenvatting DE CARDIORENALE INTERACTIE Chronisch nierfalen is een wereldwijd gezondheidsprobleem en een voorname oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. De ziekte ontwikkelt zich
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66121 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voskamp, P.W.M. Title: Prepare; before starting dialysis : outcomes in patients
Nadere informatieCitation for published version (APA): Lely, A. T. (2007). Towards an integrated approach on RAAS-blockade s.n.
University of Groningen Towards an integrated approach on RAAS-blockade Lely, Anna IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieDUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary / Nederlandse Samenvatting Sinds de ontdekking van de ADAM eiwitfamilie, twee decennia geleden, heeft het ADAM onderzoek zich voornamelijk gericht op
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 138 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Een belangrijke functie van de nier is het uitscheiden van afvalstoffen via de urine. Grote hoeveelheden water en kleine stoffen
Nadere informatieProteinuria-associated renal injury and the effects of intervention in the reninangiotensin-aldosterone
Proteinuria-associated renal injury and the effects of intervention in the reninangiotensin-aldosterone system Kramer, Andrea Brechtsje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
N EDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 8 Nederlandse samenvatting 87 C HAPTER 8 In de prehistorie, toen er nog werd gejaagd met mes en speer, hing het leven af van een snelle reactie op eventuele verwondingen.
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieUniversity of Groningen. Sodium intake and therapy resistance to ACE inhibition Kocks, Menno Johan Adelbert
University of Groningen Sodium intake and therapy resistance to ACE inhibition Kocks, Menno Johan Adelbert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish
Nadere informatieSamenvatting. Chapter 8
Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het
Nadere informatieCHAPTER 9 GENERAL DISCUSSION SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
CHAPTER 9 GENERAL DISCUSSION SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 9 HERSENEN ONDER DRUK De invloed van bloeddruk en het angiotensine-converterend enzym op de hersenen Achtergrond De ziekte van Alzheimer
Nadere informatieAngiotensin-converting enzyme gene insertion/deletion polymorphism and renal disease Kleij, Franciscus Gerardus Hendricus van der
University of Groningen Angiotensin-converting enzyme gene insertion/deletion polymorphism and renal disease Kleij, Franciscus Gerardus Hendricus van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
INTRODUCTIE Wereldwijd neemt het aantal mensen met een chronische nierziekte toe waardoor ook het aantal mensen met Functie van de nier eindstadium nierfalen De mens heeft twee nieren. De nieren hebben
Nadere informatieDiet-sensitive prognostic markers for cardiovascular and renal disease Riphagen, Ineke
Diet-sensitive prognostic markers for cardiovascular and renal disease Riphagen, Ineke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Nadere informatiePeggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy. Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands
Chapter 10 Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Peggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, in de volksmond beter bekend als suikerziekte of diabetes,
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving
Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.
Nadere informatieGEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN
GEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN Publiekslezing door Prof.dr. Ron T. Gansevoort Hoogleraar Interne Geneeskunde, UMC Groningen in het bijzonder preventie van chronische nierschade. Martinikerk Groningen, 14
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Krol, Charlotte Georgette Title: Pitfalls in the diagnosis and management of skeletal
Nadere informatieTherapeutische toepassingen voor Angiotensine-(1-7) in hartfalen Ons inzicht in het ontstaan van hartfalen en de mogelijkheden voor therapie zijn in
Samenvatting Therapeutische toepassingen voor Angiotensine-(1-7) in hartfalen Ons inzicht in het ontstaan van hartfalen en de mogelijkheden voor therapie zijn in de afgelopen decennia enorm toegenomen.
Nadere informatieSamenvatting voor de niet medisch onderlegde lezer
Etnische verschillen in overleving bij dialysepatiënten in Europa. De rol van demografische, klinische en psychosociale factoren. Nieren hebben de belangrijke taak om afvalproducten en vocht uit het lichaam
Nadere informatieTowards personalized cardiovascular risk management in renal transplant recipients de Vries, Laura
University of Groningen Towards personalized cardiovascular risk management in renal transplant recipients de Vries, Laura IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Er zijn verschillende therapieën beschikbaar voor patiënten met nierfalen. Niertransplantatie kan uiteindelijk succesvol blijken, maar voorafgaand is meestal een andere nierfunctie
Nadere informatieCOMPLICATIES Lange termijn complicaties Complicaties van de ogen (retinopathie) Complicaties van de nieren (nefropathie)
COMPLICATIES Lange termijn complicaties Wanneer u al een lange tijd diabetes heeft, kunnen er complicaties optreden. Deze treden zeker niet bij alle mensen met diabetes in dezelfde mate op. Waarom deze
Nadere informatieChapter 10 C H A P T E R. Nederlandse Samenvatting
Chapter 10 C H P R ederlandse Samenvatting 10 175 S M V I G Haemostase Hartinfarct en beroerte zijn het gevolg van trombi (bloed stolsels) die belangrijke vaten afsluiten en daardoor weefsel beschadiging
Nadere informatieHOGE BLOEDDRUK? VOORKOM NIERSCHADE.
HOGE BLOEDDRUK? VOORKOM NIERSCHADE. BLOEDDRUK EN NIEREN EEN INGEWIKKELD SAMENSPEL Nieren en bloeddruk hebben veel met elkaar te maken. Nieren filteren de afvalstoffen uit het lichaam, maar ze regelen ook
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De laatste 20 jaar is er aanzienlijke vooruitgang geboekt in de preventie en behandeling van cardiovasculaire ziekten. Deze winst kan in belangrijke
Nadere informatieNederlandse. Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het metabole syndroom is tegenwoordig een veel voorkomend ziektebeeld dat getypeerd wordt door een combinatie van verschillende aandoeningen. Voornamelijk in de westerse landen
Nadere informatieNederlandse samenvatting en discussie
9. Nederlandse samenvatting en discussie Chapter 9 In dit proefschrift is het onderzoek beschreven naar de hartfunctie tijdens sepsis en de invloed van beademing op het hart als de werking van het hart
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Bij de ontwikkeling van metabole ziekten zoals overgewicht, type 2 diabetes en Anorexia Nervosa spelen omgevingsfactoren zoals dieet en fysieke activiteit een belangrijke rol. Er zijn echter grote individuele
Nadere informatieWelkom. Namen presentatoren
Welkom Namen presentatoren Programma Behandeling en preventie van chronische nierschade door dr. Andrea Kramer, internist-nefroloog Dialyse als nierfunctievervangende behandeling door dr. Akin Özyilmaz,
Nadere informatiedensity lipoproteïne (LDL cholesterol) lijkt een belangrijke rol te spelen in de initiatie van Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak van dialysepatiënten en dit beperkt hun levensverwachting sterk. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat milde tot matige nierschade
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Penning, Maria Elisabeth (Marlies) Title: Issue Date: 2014-09-10 Pre-eclampsie
Nadere informatieChapter 11. Samenvatting
Chapter 11 Samenvatting 11. Samenvatting Hoge plasmaspiegels van von Willebrand factor (VWF) en stollingsfactor VIII (FVIII) zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het krijgen van zowel arteriële
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting hoofdstuk 1 127
125 Samenvatting Het metabool syndroom is een clustering van risicofactoren, zoals overgewicht/obesitas, verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk (hypertensie) en metabole insulineresistentie (verminderde
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieZiekten die mogelijk insufficiëntie veroorzaken:
Wat is nier insufficiëntie? Als de nieren altijd onvoldoende werken wordt dit chronische nierinsufficiëntie genoemd ( insufficiënt = onvoldoende) chronische nierinsufficiëntie is het mogelijke gevolg van
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieSamenvatting 149. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 149 Samenvatting Constitutioneel eczeem is een chronische ontstekingsziekte van de huid gekenmerkt door rode, schilferende en bovenal jeukende huidafwijkingen. Onder de microscoop
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction
Nadere informatie1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1 van de 1 punt behaald
1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1. Ferritine 2. CRP 3. Kreatinine 4. Albumine De glomerulaire filtratiesnelheid
Nadere informatieADDENDUM. Nederlandse Samenvatting
& ADDENDUM Nederlandse Samenvatting Addendum Wereldwijd neemt het aantal patiënten met type 2 diabetes ( ouderdom suikerziekte ) snel toe, wat voornamelijk komt door de toename in overgewicht. Diabetes
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieMetabolic aspects of dietary sodium restriction as a therapeutic intervention Krikken, Jan Andele
Metabolic aspects of dietary sodium restriction as a therapeutic intervention Krikken, Jan Andele IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieSAMENVATTING. 140 Samenvatting
Samenvatting 140 Samenvatting SAMENVATTING Diabetes mellitus, ofwel suikerziekte, is een veelvoorkomende stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegels) als
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Samenvatting Type 2 diabetes is nog steeds de meest voorkomende oorzaak van eindstadiumnierfalen (ESRD), ondanks nieuwe behandelingsstrategieën om het risico op nierschade te verkleinen. Door de verwachte
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Het acute hartinfarct Hart- en vaat ziekten zijn een van de grootste doodsoorzaken wereldwijd. In Nederland sterven er gemiddeld 107 mensen per dag aan hart- en vaatziekten, waaronder
Nadere informatie(N.B. Delen van dit verslag zijn overgenomen uit ons verslag van een lezing door dr. van den Wall Bake in 2006)
Nierschade Samenvatting van de lezing door dr. A.G.Lieverse, als specialist interne geneeskunde verbonden aan het Máxima Medisch Centrum, op maandag 22 september 2014 voor de DVN Regio Peel & Kempen. door
Nadere informatieChronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen
Niet-technische samenvatting 2015310 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De invloed van nierfalen op weefselconstructie van bloedvaten 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieInterne Geneeskunde Nefrologie. Informatie over afstoting na niertransplantatie
Interne Geneeskunde Nefrologie Informatie over afstoting na niertransplantatie Interne Geneeskunde Nefrologie Wat is afstoting na niertransplantatie? U krijgt medicijnen om afstoting van uw transplantatienier
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de mechanismen te bestuderen die ten grondslag liggen aan verstoringen in de doorbloeding van de haarvaten
Nadere informatieSamenvatting 161 NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING
Samenvatting 161 NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING 162 Samenvatting NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING Diabetes mellitus, of suikerziekte, is een groep stofwisselingsziekten. De kenmerkende eigenschap van deze
Nadere informatieCitation for published version (APA): van Asperen, R. M. (2011). The role of the renin-angiotensin system in acute lung injury
UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of the renin-angiotensin system in acute lung injury van Asperen, R.M. Link to publication Citation for published version (APA): van Asperen, R. M. (2011).
Nadere informatieSamenvatting proefschrift Thijs K. Hendrikx
Samenvatting proefschrift Thijs K. Hendrikx The Role of Regulatory T cells in Kidney Transplantation Promotie: 17 december 2009 Erasmus Universiteit Rotterdam Promotor: Promotor: Prof. dr. W. Weimar Co-promotor:
Nadere informatieSamenvatting 95 SAMENVATTING
Samenvatting Samenvatting 95 SAMENVATTING Tijdens de ontwikkeling en groei van een solide tumor, staan de tumorcellen bloot aan een gebrek aan zuurstof (hypoxie). Dit is het gevolg van de snelle groei
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Fibrose, oftewel verlittekening van weefsels, is een proces dat tot uitval van belangrijke organen kan leiden, met de dood tot gevolg. In feite ligt het aantal sterfgevallen veroorzaakt door fibrose hoger
Nadere informatieUniversity of Groningen. Protein kinase signaling de Borst, Martin Hendrik
University of Groningen Protein kinase signaling de Borst, Martin Hendrik IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieNierfalen en behandeling
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake van nierfalen. Nierfalen
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting 188 Samenvatting Samenvatting voor niet-ingewijden Diabetes mellitus type 2 (DM2), oftewel ouderdomssuikerziekte is een steeds vaker voorkomende aandoening. Dit heeft onder andere te maken
Nadere informatieNVN Wetenschapsdag 7 oktober Zout! Ewout Hoorn. Internist-nefroloog Erasmus Medisch Centrum. Ewout Hoorn
NVN Wetenschapsdag 7 oktober 2016 Zout! Ewout Hoorn Internist-nefroloog Erasmus Medisch Centrum Ewout Hoorn Vragen 1. Wat is zoutgevoeligheid? 2. Waarom zijn patiënten met nierschade nóg gevoeliger voor
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands. Jeroen Hagendoorn
Samenvatting in het Nederlands Jeroen Hagendoorn 159 Summary in Dutch Een uitgebreid netwerk van kleine vaten, die vloeistof en (afweer)cellen in één richting vervoeren, vormt het lymfesysteem. In een
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote
Nadere informatiePatiënteninformatie. Nierfunctievervangende therapie. Nierfunctievervangende therapie
Patiënteninformatie Nierfunctievervangende therapie Nierfunctievervangende therapie 1 Nierfunctievervangende therapie Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Bij uw familielid of naaste
Nadere informatieTissue ACE inhibition and sodium status in left ventricular dysfunction Westendorp, Bart
University of Groningen Tissue ACE inhibition and sodium status in left ventricular dysfunction Westendorp, Bart IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieSamenvat ting en Conclusies
Samenvat ting en Conclusies Samenvatting en Conclusies 125 SAMENVAT TING EN CONCLUSIES In dit proefschrift werd de invloed van viscerale obesitas en daarmee samenhangende metabole ontregelingen, en het
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28275 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28275 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: O Flynn, Joseph Title: Properdin-dependent activation and control of immune-homeostasis
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING NIET-INGEWIJDEN
VOOR NEDERLANDSE SAMENVATTING NIET-INGEWIJDEN CHAPTER INLEIDING De nier heeft drie belangrijke functies in het menselijk lichaam: (1) het reguleren van de water- en zouthuishouding; (2) het verwijderen
Nadere informatieAlgemene samenvatting in het Nederlands
Algemene samenvatting in het Nederlands Hypertensie Het onderzoek dat is beschreven in dit proefschrift is vooral gericht op het orgaan nier en de invloed hiervan op de bloeddruk. De nier speelt een belangrijke
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse
Nadere informatieNederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 8 Niertransplantatie is de optimale therapie voor patiënten met chronische nierinsufficiëntie. Niertransplantatie kan echter leiden tot zowel acute als chronische complicaties
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieChronische nierinsufficiëntie
nefrologie - endocrinologie informatiebrochure Chronische nierinsufficiëntie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is chronische nierinsufficiëntie? 4 3. Wat zijn de functies van de nieren? 6 4. Wat is de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
147 Nederlands samenvatting Wat is COPD? Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is een ziekte waarbij er een blijvende vernauwing van de luchtwegen in de long optreedt, die voornamelijk veroorzaakt
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 166 Diabetes mellitus, ook wel suikerziekte genoemd, is een ziekte waarbij de patiënt een tekort of relatief tekort heeft aan het hormoon insuline. Insuline zorgt ervoor dat suiker
Nadere informatieOorzaken nierfalen De meest voorkomende bekende oorzaken van nierfalen zijn diabetes,
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en nierfunctievervangende behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake
Nadere informatiePathophysiological aspects of lifestyle and the kidney Kwakernaak, Adriaan Johan
Pathophysiological aspects of lifestyle and the kidney Kwakernaak, Adriaan Johan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatiehoofdstuk één hoofdstuk twee
Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar hemolytische foetale bloedarmoede en foetale hydrops. Hemolytische foetale bloedarmoede ontstaat door afbraak van rode bloedcellen. Foetale hydrops betreft het
Nadere informatieCover Page. Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45888 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan
Nadere informatieHartfalen. Manon van der Meer AIOS cardiologie
Hartfalen Manon van der Meer AIOS cardiologie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting voor niet-ingewijden REGULERING VAN MICROVASCULAIRE INSULINE- GEVOELIGHEID DOOR PERIVASCULAIR VET: EEN TRANSLATIONELE BENADERING Rick I. Meijer 225 Het doel van dit proefschrift was te onderzoeken
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting Om uit te groeien tot een kwaadaardige tumor met uitzaaiïngen moeten kankercellen een aantal karakteristieken verwerven. Eén daarvan is het vermogen om angiogenese,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 8 Door het afvoeren van afvalstoffen houdt de nier de samenstelling van het bloed, en daarmee het vocht dat alle cellen van het lichaam omspoelt, constant. Dit proces vindt plaats
Nadere informatie