Mijn naam is / mi nomber ta: Mijn klas is / mi klas ta: Mijn mentor is / mi mentor ta: Mijn adres is / Mi adres ta:

Transcriptie

1 Mijn naam is / mi nomber ta: Mijn klas is / mi klas ta: Mijn mentor is / mi mentor ta: Mijn adres is / Mi adres ta: Mijn moeders telefoonnr. is / Mi mama su telefoon ta: Mijn vaders telefoonnr. is / Mi tata su telefoon ta: Mijn moeders is/ Mi mama su ta: Mijn vaders ta/ Mi tata su ta: Mijn (mi) jaarlaagcoordinator heet ( yama): Dhr. Hughes Mijn (mi) Unit manager heet (yama): Mw. Pope De directeur van ( e director di) EPB-Pariba heet (yama): Dhr. Lopez De telefoon van de school is / e telefoon di scol ta: De school begint om / Scol ta cuminsa: 7.45 a.m.

2 Oracion di tur mainta: E luz di Dios ta rondona mi E amor di Dios ta yena mi E forza di Dios ta proteha mi E presencia di Dios ta guia mi Unda cu mi ta Dios tey!

3 Interne begeleider: Juffrouw Linda Ami ta encarga cu e instroomtoets pa alumnonan di scolnan basico cu kier drenta EPB. Ta scohe e nivel mas adecua pa e alumno. Ta tene bista riba cifranan di rapport. Orthopedagoge: Juffrouw Rayna E otrhopedagoge ta trata alumno cu problema di comportacion, por ehempel; un alumno cu no por domina su rabia. E orthopedagoge ta test alumno pa check su inteligencia, por ehempel un alumno cu ta haya e lesnan hopi dificil. Trahador social: Juffrouw Luraine Bo ta desea pa e situacion na cas ta mihor? Bo kier tin mas amiga/amigo? Bo ta wordo tenta hopi? Bo ta bo so na cas despues di scol of bo tin cu wak pa bo ruman chikito? Bo ta usa droga of alcohol y bo kier ayudo? Tin otro cosnan ta precupa bo y bo kier un solucion? Pasa libremente awe mes cerca nos trahadornan social y bo ayudo lo ta sigur! Remedial teacher: Juffrouw Roosje Pss, abo mes. Bo a confronta problema cu un of otro les? Anto no warda te ora bo haya un onvoldoende pa e proefwerk. Pidi bo mentor of e docente di e les ey pa yena e formulario pa bo haya ayudo of pasa bo mes personalmente cerca e remedial teacher. Corda cu bo prestacion na scol ta den Bo man. Counselor: Juffrouw Sluys Tin algo ta molestia bo y bo kier papia cu un hende? Bo kier tin mas confiansa den bo mes? Bo kier comunica mihor cu bo mayor(nan)? Bo kier ta amabel? No basila, e counselor tey pa yuda bo! Corda: tur informacion ta den secreto, ya cu ta algo personal!

4 1. Tin amor E reglanan ta bisa: haci bon. Tin amor pa bo mes y pa e otro door di tene bo mes na e reglanan. 2. Scoge pa nada otro cu ta pa e 10 reglanan aki. Bo mester tene bo metanan pa bo bida constantemente na bista. No scoge pa algo cu ta trece bo metanan den peliger. 3. No uza palabra mahos of palabra malo. No bisa tampoco nomber di otro pa uza esakinan. 4. Tuma un dia den weekend liber. No bay traha, bay sosega. Haci tur cos cu ta bon pa bo famia. 5. Mustra respet pa persona mas grandi, manera bo mama, maestro y concierge. Mantene bo mes na e 10 reglanan. 6. Bo no ta mata. Bo lo no mata ni cu palabra. No hari un hende pasobra e no ta mescos cu bo. No huzg e pasobra e ta bisti un otro paña. No tira cos cu por haci un otro dolor. Por ehempel cu piedra, bleki y boter. 7. No priminti/ hura algo cu ta malo. Si bo priminti algo cu no ta bon, hacie di algo cu ta bon. Keda para tras di bo palabranan si ta pa un bon intencion. 8. No horta. Ni pa joke. 9. No gaña y ni haci redo. No gaña pa scapa un amigo. Bisa semper e berdad y soluciona locual cu no ta bon y ta haci dolor. E ora bo no mester gaña. 10.Duna honor na algo cu ta di otro. Corda na regla number 1. Bo no kier pa un hende kibra bo cadena, e ora no kibra esun di otro. E no ta di bo. No papia palabra malo cu otro persona, semper duna respet na por ehempel bo mayornan, e docentenan, e muchanan den bo klas, e muchanan cu ta riba tereno di scol etc.

5 Algun conseho pa cuminsa bon: 1. Skirbi bo rooster den bo agenda. Puntra tur locual bo no ta compronde. 2. Cada lokaal tin un number. Wak bon unda e lokalnan ta situa; P-lokaal t a banda drechi, color... L-lokaal ta banda robes, color geel. M- lokaal ta e edificio pabou, color roos K-lokaal ta e lokaalnan di Guia y di Informacion, color oranje. 3. Skirbi nomber di e docentenan. Pecura pa bo siña nan nomber. 4. Trata di corda unda bo ta sinta den e lokaalnan.tur biaha bo ta sinta na mesun luga. 5. Nota e orario di e pauzenan y unda e cantina ta situa. 6. Check na unda e watercooler y e toiletnan ta situa. Trata di bebe awa y bay toilet den pauze. 7. Come prome bo bini scol. Y bini contento scol y corda mustra bo carnet na porta. 8. Si bo keda cas corda trece un carta pa e jaarlaagcoordinator pakico bo a keda cas. 9. Sigui tur instruccion di e Security Guards, concierge y docentenan. 10.Si algo ta bay robes. Bisa bo mentor, sr. Hughes (jlc) of un otro docente. 11.Tene bo tas y pertenecianan semper cu bo. No lag e benta pa su cuenta. E ta cria pia prome cu bo sa! 12.Wak riba e white board cual di e docentenan ta ausente. 13.Bou di J.O. Fraser afdak( airport) nos no ta grita. Principalmente ora les ta wordo duna.

6 Conseho con pa prepara bo tas 1. Percura pa bo tin un tas fuerte pa asina e bukinan of e readernan cu bo ta haya di scol no por daña. 2. Percura pa prepara bo tas tur anochi prome cu bo bay drumi. 3. Wak den bo agenda cua vak bo ta bay haya e siguiente dia. Y check si bo a hinca buki, reader, schrift y otro material (calculator, geodriehoek, passer) cu bo mester pa e vaknan ey, den bo tas. 4. Despues controla tambe si bo a hinca e huiswerk cu bo mester a traha, den bo tas. 5. Check den bo etui si tin pen, potlood, stuf, linial etc. 6. Tambe pone bo carnet den bo tas. 7. Si bo tin bo stamkaart di Arubus pone e tambe den bo tas. 8. Por ultimo, hinca bo agenda den bo tas. 9. Corda tambe pa prepara sportuniform pa gym y otro acesorio cu mes mester bay. 10.Mainta no lubida di pone bo pan y juice den bo tas. Ora bo skirbi den bo schrift / map: Wak semper pa e schrift no ta cabes abou. Ta skirbi dilanti y ta sigui bay patras. No por skirbi unda cu ta! Semper skirbi e fecha cu bo a haya e les, den e huki drechi di e prome liña. Skirbi riba e prome liña e pagina, paragrafo of titulo di e texto. Asina bo sa ta di kico e anotacion ta trata. Cuminsa skirbi un frase cu leter capital (hoofdletter) pega cu e liña diki banda robez (kantlijn). Na final di e frase pone un punto (punt). Hala un liña bou di e palabra importante. Pero semper ora di hala un liña uza un linial y potlood, kleurpotlood of stift. Skirbi nechi. Cu bo por lesa. Mas nechi bo skirbi mas lihe bo por siña! Kaft bo schrift y tene bo schrift nechi. Bo por haci un try out y skirbi lo siguiente: Pagina 3, Capitulo 1 nr, 3 Mi lo haci mi best pa tene mi schrift nechi. Tambe mi lo percura pa skirbi e fecha, e pagina, e capitulo y e paragrafo. Asina mi sa unda e anotacion aki ta pertenece!

7 Tips pa concentracion Ora bo ta studia tanto na scol como na cas, ta importante pa bo Concentra bo mes bon. En realidad, concentra kier men cu bo ta di tal manera ocupa cu bo les cu bo no ta wordo distrai pa otro pensamento. Esey ta bon dificil, pero pa esaki nos ta duna tambe algun conseho cu bo por uza. Conseho pa concentracion na scol Bay scol descansa, percura pa bo drumi por lo menos 8 ora tur anochi. Bay sinta dilanti di klas y semper na mesun luga. Bay sinta lomba pa bentana. No reacciona ora un alumno ta stroba bo. Percura pa bo sinta banda di un alumno cu ta trankilo. Move durante e pauzenan (cana, bay cantina of toilet). Conseho pa concentracion na cas Relaha prome cu cuminsa cu bo huiswerk. No uza droga ni alcohol. Percura pa bo ta completamente bo so. Pone un mesa contra un muraya bashi. Percura pa bo mesa mustra ordena. No laga musica stroba bo. Varia trabou di lesa, siña y traha.

8 Bo luga pa traha huiswerk Siña, traha bo huiswerk y studia bo ta haci na luga di traha huiswerk. Con bo luga di haci huiswerk ta? Yena un di e siguiente palabranan riba e puntonan. cashi facilmente bashi trankil stroba drecha mesun nechi claridad Mi ta haci mi huiswerk tur ora na... luga unda cu ta... pa asina nan no ta stroba mi. Prome mi cuminsa siña mi ta... mi mesa. Mi mesa ta para contra un muraya... y e mesa ta mustra... Door di esey semper mi por haya tur cos... bek. E mesa na unda mi ta haci mi huiswerk ta haya hopi... Tur mi material di scol ta poni hunto den un... Prome mi cuminsa studia mi ta bisa tur hende na cas cu nan no mag di... mi.

9 Lesamento comprensivo Ora bo ta bay lesa un texto, e siguiente pasonan con pa pensa por yuda bo Compronde e texto. 1. Kico e texto lo bay trata? - Wak e parti pafo di e texto: tussenkopjes,ilustracion y e palabranan Cu ta yama atencion. - Lesa si tin un introduccion y / of resumen - Kico bo ta spera awo di lesa den e texto? 2. Kico mi sa caba di e topico? - Ki topico e texto ta trata? - Bo a yega di lesa, mira, tende algo caba di dje? - Kico bo sa awo caba sin lesa texto? 3. Pakico mi ta bay lesa? - Scohe e manera di mas miho pa lesa: 1. Si bo mester contesta un par di pregunta, bo ta bay rondia den E texto 2. Si bo mester sa e puntonan importante bo ta bay lesa e texto 3. Si bo mester sa ful e texto bon, bo ta bay lesa e texto cu mas atencion. 4. Stop! Kico e ta trata? - Busca e alineanan den e texto - Skirbi pa cada alinea un palabra nucleo(importante) of un frase. - Cua ta e relacion entre e alineanan? - Busca kico e palabranan dificil ta nifica - Ora bo ta cla di lesa, bo ta wak un biaha mas pa e contestanan: paso con pa pensa 1 5. Kico ta importante? - Cua ta e palabranan importante y e asuntonan principal den e texto? - Haci anotacion cu e palabranan nucleo(importante) y e frasenan for di: paso con pa pensa 4 - Traha un uittreksel of skema. - Pensa algun pregunta cu e docente lo por haci di e texto. 6. Kico mi a haya sa? - Kico e texto ta trata? - Cua ta e cosnan nobo cu bo a lesa den e texto? - Purba skirbi of conta e cosnan mas importante di e texto. - Contesta e preguntanan di overhoor cu bo a pensa. - Kico bo por uza for di e texto aki pa e otro vaknan?

10 Biblioteca Nacional Aruba Tin un filiaal na San Nicolaas. Tel of Orario: Dianan Prome merdia Despues merdia dialuna 9:00 12:00 1:30 5:00 diamars 9:00 12:00 1:30 8:00 diaranson 9:00 12:00 1:30 5:00 diahuebs cera 1:30 8:00 diabierna 9:00 12:00 1:30 5:00 Bira miembro costa: fl. 3,- pa aña (te bo ta bira 17 aña) fl. 5,- pa aña (hende grandi) Corda semper kico ta bo AVI. Si bo ta AVI-6. Bo ta scohe buki AVI-7!. Parti Arubiana tin buki na Papiamento pa hoben. 1. Read to understand the past 2. Read to explore your world 3. Read to plan for your future 4. Read to visit new places 5. Read to create great things 6. Read to make a good decision 7. Read to have fun 8. Read to exercise your mind 9. Read to keep in touch 10. Read because you can!

11 Busca e competencianan C V T Z R C S V Y R S R X I K X M E Q U B B R V S E J I V R S V N Y T M H U O O K F A V L Y S F K E N D R S L U J E A E N E H A F N V P F N E R P T P Q G E A A T Z A B C O J S O P G F Y M R V I I Q W U R H S I I P S E N N P I W Y T Z S W V P S U Q T Q N N J K S K S A A C A K X O B H N N L M C U X C S A W I M P E E T I C W T H F I F O M G I B B M K K N M S S P R O B A F Y K V O C W D I G D A C P S J Q N R X F P J D S C X H B L D L H K P F A M R R P G C N C W I A H D I P V P Q G J T B P O L G M T O C P Z S J D V K F S P X I U F U W V I Z X F B I S O A Y D C O M P I L A I N F O R M A C I O N D E A T N E S E R P U M A G S S Z S N A U C B M M D T A F F F F I Y U C T N U K N S I U M L C Q S S W X L I P D Y M K A F A I B A H U F I F P H W M F F X D E S J G V E B Z E V N X D B L J D E D L O D R V COMPILA INFORMACION PRESENTA RESPONSABILIDAD TRAHA HUNTO PLANEA COMUNICA IMPUHE INDEPENCIA

12 Forma e fam di e docentenan

13 Naam van de vakken in SCdSG 1. taal van Amerika 9. verzorging leren over eten en uiterlijk 10. lekker knippen en plakken 11. taal van Colombia 13. leren met hout en ijzer te werken Down 2. taal van de basisschool 3. oefening lekker zweten 4. les waar je leert over kubussen, breuken enz. 5. les waar je leert om proefjes te doen 6. alles over computers 7. leren schilderen 8. lekker zingen 12. taal van ABC-eilanden 14. algemene ontwikkeling humanitaire vorming studieles en godsdienst

14 Competenties zoeken A T T M R I Q D R I J A B M E E F H A X J Z Z J F N D Q C A T U C B Z J T Z P S M U J Y E F N W E Z S D I X F F Q R G H G O T U Y O E B N I Q A G E K V T G R R K V R Y A R K Z F H T J C U H L R Y J Y C Y S E E M R T P X C A Z D S S M Z L X V K C J H A E Q S N Y O C S S B G J Q W V E R A N T W O O R D E L I J K H E I D K P D E L I N Z A T C Z K N N I R I N C V K T G A E E D A L X N E D T U N N N W G V G W U V M S F M W R A V C V M Z A K R I B D N E A B H J E G S A J D D M E Z W L V C K R S N P T P L A N N E N C O T P M O B O Z P I N J X Y M S T Y F U B C M H N F H A J E I X E H Z A C X F F Z Z C J B J K M S K J M D J N B K U T A S H C U I D I E H G I D N A T S F L E Z H A N S F C R L E S T Z B N M X H Z P Y F O E V B P V E H B W X S E U S S B M Q E B T M V P Q N N Z U N W E S P H I I P W D COMMUNICATIE INFORMATIE VERZAMELEN INZET PLANNEN PRESENTEREN SAMENWERKEN VERANTWOORDELIJKHEID ZELFSTANDIGHEID

15 Even rekenen! Probeer de missende nummers in te vullen De nummers zijn allemaal tussen 0 en 9 Als je de nummers van elke rij optelt krijg je het antwoord wat er achter staat.. Als je de nummers van elke kolom optelt krijg je het antwoord wat er onder staat. Als je de nummers van de diagonaal optelt krijg je het antwoord aan het eind van de diagonaal.

16 Wat mag allemaal in mijn aktetas E T S C H R I F T D I C N E T N T U I M S W N A M T E J N E A E E O L A E L E R D L M I A L A K N E T P L I O N L J H E T E A N F T S M L F M U G C A A G E I I H I T E I B L B A E N G T S C R O H M N Y A L M D Y S E P B P D I W U K R W N W P M W N R O K Y C T R P H E F J Q J U D N E I L R Y O Z K M O F E L M A S K Q O X T E E J Q L A A I N I L O P M L T R V K E O B E I D U T S A O U I P E E N N O M E T R O P O I E N T Z J A K T E T A S D D N F H AGENDA AKTETAS CELLULAR DRINKEN ETEN ETUI GUM KLEURPOTLODEN LEESBOEK STUDIEBOEK MAP PEN PORTEMONNEE POTLOOD REKENMACHINE SCHRIFT SPORTUNIFORM STIFTEN LINIAAL WHITE OUT Vul de letters die overblijven hier onder in. Werk van links naar rechts.

17 Een slecht geheugen bestaat niet. Een slecht geheugen bestaat niet, daarvoor kunnen we het dus met de geleerden eens zijn. Het geheugen is van zichzelf, van nature, perfect in orde. Er mankeert niets aan. Het wordt pas slecht als je het slecht gebruikt. En het wordt zo goed als je het goed gebruikt. Als je bij het leren je geheugen slecht gebruikt, zul je dus slecht leren. Je onthoudt te weinig, je onthoudt te kort de slechte cijfers liggen op de loer!

18 Regelmaat is je beste maat Over de hele wereld worden onafgebroken onderzoeken gedaan naar het leren van scholieren met in het achterhoofd de vraag: welke methode is de beste? Maar een ding bleek overal en altijd van hetzelfde belang: degenen die regelmatig leerden, leerden ook het beste. Met andere woorden: Regelmaat is je beste maat. Heb jij al voor jezelf uitgevonden op welke tijd je het lekkerste leert? En is dat een beetje praktisch of is het juist en lastig uur? In de praktijk van het dagelijks leven heb je in feite niet zoveel keuze, vast niet zoveel als je wel zou willen. Want hoe gaat het gewoonlijk? s Morgens vroeg ben je nog te suf of juist weer laat opgestaan!- veel te gehaast. En s avonds, zeker later op de avond, ben je vaak alweer te moe of wil je eindelijk weleens wat anders doen. Blijft over de middag, de tijd niet te lang nadat je uit de school gekomen bent. Leg die uren zoveel mogelijk vast, houd ze vrij: NU MAAK IK HUISWERK. PUNT UIT. Hoe meer je rond dezelfde klok kunt leren des te beter het is, want het Gewoontedier Mens is werkelijk onverzadigbaar in zijn behoefte aan vastigheid. Als je af en toe wat anders hebt op die tijd dat kan gebeuren, toch? Heb je weinig huiswerk, voor de volgende dag, werk dan alvast vooruit. Op die manier kun je jezelf het ergste besparen op de dagen dat je juist heel veel hebt.

19 Herhalingsoefeningen tegen het grote vergeten: Als je weet wanneer er iets groots en moeilijks in aantocht is (een toets, proefwerk of repetitie over een heel hoofdstuk) bereid je daar dan stukje bij beetje op voor. Iedere keer een beetje verwerk je beter dan de hele klap in één keer (en komt bovendien de hele klap in één keer niet bijna altijd ongelegen). Door regelmatig te leren geef je jezelf ook de kans de stof nog eens te herhalen. Op de dag zelf kun je het huiswerk voor morgen' s avonds nog een s kort doornemen als je het s middags echt geleerd hebt.

20 Traha resumen Un resumen ta util ora bo mester bay siña materia pa un toets. Door di resumi bo por controla si bo sa e materia. Bo por resumi un texto na diferente manera. Un skema Meymey di un skema bo ta skirbi e concepto mas importante. Rond di dje ta bin e palabranan nucleo, importante, cu tin di haber cu e concepto. Cu ayudo di liña bo ta conecta loke ta pertenece na otro. Duna den bos halto un splicacion di e skema. Bo por pone e cosnan mas importante den colom. Nos ta yama esaki un skema di colom.

21 Un uittreksel semper ta cortico y compacto. E ta consisti di mas o menos un tercera parti di e texto original. Un uittreksel bo ta traha na e siguiente manera. 1. Skirbi e titulo y lesa e texto lihe. 2. Saca for di cada alinea e concepto mas importante y traha un frase nucleo / importante di dje. 3. Traha di tur frasenan nucleo / importante un texto cu bo por lesa bon. 4. Controla bo uittreksel. Bo t acompronde loke ta para, e ta cla pa bo? Bo ta traha pa bo mes preguntanan di e texto cu bo ta lesando. No traha mucho hopi pregunta. Un pregunta pa cada alinea ta suficiente. Tene na bista e liñanan principal. Bo por repasa e preguntanan hunto cu un compañero di klas. Overhoor otro.

22 Oefeningen voor een helder hoofd:

23 Telefoonboom Conhuntamente cu boso mentor bo klas ta yena e telefoonboom di bo klas. Esaki ta hopi eficiente pa ora di bisa e klas algo importante y lihe. Cada alumno ta haya 2 of un colega di klas (klasgenoot) cu e mester contact pa bisa e mensahe. Kleur bo nomber y e nomber di e dos of di e un persona cu ta bo responsabel pa contact!

24 Awor bo ta na un scol secundario. Bo cifranan. Hopi cos a cambia. Bo uniform, bo tas, bo bukinan, bo vaknan, esta bo materianan, bo maestro etc. Ya bo no tin un meneer of un juffrouw so! Pero bo tin hopi mas juffrouw y meneer cu ta duna bo les. P esey ta bon pa bo skirbi tur bo cifranan den bo agenda. Bo agenda tin un luga special pa esaki. Si e vaknan ta skirbi caba bo ta cla. Sino skirbi tur e nomber di e vaknan / materianan awor! Ora bo haya un cifra bo ta skirbi e tras di e vak / materia. Asina semper bo sa con bo ta para pa e vak / materia ey. Tin biaha bo por puntra e maestro di e vak / materia si bo cifranan ta klop cu esun di dje! Asina bo sa pa cua vak / materia bo mester haci mas bo best mas! Tambe bo por mustra bo mentor, mama, papa, welo, wela of tanchi bo cifranan. Y si bo mester ayudo bo mentor por haci un peticion na e Remedial Teacher. Y na cas por busca bijles. Esey si bo ta hopi suak den un vak / materia. Tur siman ta bon pa bo wak e pagina aki pasobra:

25 R O S M N Q Z K P R Y I R L G T O M E N T O R O Z A S J E O B F T A I S N L N R L N K D U B Z F C W R E Y D E Y V S O T J I D A U S E D I Y E D R M E Y U V N N R O T U T G L U E U F A K U Z D T M Q K U S G L Z U R O N H W D S N H I B Q O I J C I L S N Q C N K D Q N R O F Y T E R R O K Y I E R F F P U Y H Z N A A D Z D F C Y C V V H S J C D M Y F T R H N H I C I L H J Q X H F B V Z B D B K R X G J F D K U O K P E T B E K R T X U Y Y U I F Y R D N No lubida cu bo mentor ta bo COACH COUNSELOR FRIEND GUIDE INSTRUCTOR MENTOR ROLEMODEL TUTOR

26 Je mentor op de hoogte stellen! Pone bo mentor na altura! Als een kind op deze school je lastig valt, laat me het weten. Ik ben je mentor en ik ben hier om voor je te zorgen en om je te beschermen. Ik ben niet van plan om iemand in deze school jou te laten pesten of je ongemakkelijk te laten voelen. In ruil daarvoor, vraag ik je om geen zaken in uw eigen handen te nemen: laat mij praten met de student! Si un mucha ta molestia bo, laga mi sa. Mi ta bo mentor y ami ta percura y proteha bo. Mi no tin intencion pa laga un hende den e scol aki terbo of pone bo sinti malo. En cambio di esey mi ta pidi bo pa no tuma e caso den bo mannan. Laga mi papia cu e persona ey. Kico ta e palabracion: Snijd nooit een rij. Als iemand voor jou de rij snijdt, niets zeggen of doe er niets aan. Laat me het weten. Ik zal de situatie behandelen. Als u zich met die persoon gaat opwinden, kom je in de problemen. Het is niet de moeite waard; laat me enkel weten wat er is gebeurd. Behandel alle geschillen met andere klasgenoten op dezelfde manier, door naar me toe te komen voordat je het in eigen handen neemt. No laga ningun hende pasa bo dilanti. Ora un hende pasa bo dilanti, no bisa nada of haci algo. Laga mi sa. Lo mi trata e situacion. Si bo zundra e persona, bo ta haya bo den problema. No ta bale la pena. Laga mi sa semper kico ta pasando. Trata tur e diferencianan cu bo otro amigonan di klas of scol riba bo mesun manera door di bini cerca mi prome cu bo tuma e asunto den bo mesun man! Kico ta e palabracion:

27 Aandachtpunten E puntonan di atencion 1. Leer snel de namen van andere leraren in de school en begroet hen door te zeggen, Goede ochtend, Mevr. Pope, of Goede middag, Mr. Hughes. Siña lihe e nombernan di bo docentenan di scol. Y cuminda nan door di bisa: Bon dia, Juf. Pope of Bon tardi Meneer Hughes. 2. Bij het reageren op elke volwassene, moet je antwoorden door te zeggen: "Ja, juffrouw" of "Nee, meneer." Het knikken met je hoofd of met een andere vorm ja of nee antwoorden is niet aanvaardbaar. Ora bo contesta un adulto, semper bo ta bisa: Si, juffrouw of No, meneer. Sacudi cu bo cabes of contesta na un otro manera no ta aceptabel. 3. Maak altijd oogcontact. Als iemand aan het woord is houd je ogen op hem of haar te allen tijde gericht. Als iemand een opmerking maakt, draai je gezicht naar die van de persoon toe. Semper haci contacto di wowo. Ora un hende ta na palabra tene bo bista riba dje tur ora. Si un otro hende haci un observacion, bira bo cara y dirigie na e persona ey. 4. Als je hoest, niest of boert, is het aangewezen om je hoofd af te wenden van anderen en je mond te bedekken met de volledige deel van uw hand. Het gebruik van een vuist is niet aanvaardbaar. Daarna moet je zeggen: excuseer me". Ora bo tosa, nister of respo, ta recomendabel pa bira bo cara di e otronan y tapa bo boca cu ful bo man. Uzo di un mokete no ta aceptabel. Despues bo ta bisa: despensa mi. 5. Zeg altijd: dank je, als iemand je iets geeft. Als je het niet zegt binnen drie seconden na de ontvangst, zal ik het terug nemen. Er is geen excuus voor het niet tonen van waardering. Semper bisa: masha danki, ora un hende duna bo algo. Si bo no bisa algo den 3 seconde despues di a ricibi algo, lo mi tum e bek di bo.

28 6. Wanneer iemand je iets geeft en hij / zij antwoordt: "dank je", dan moet je terug zeggen: "je bent van harte welkom. Ora bo duna un hende algo y e contesta bo: Masha danki, abo ta contesta: Na bo ordo. 7. Niet smakken met je lippen, rollen met je ogen of toon gebrek aan respect met gebaren. No smak boca, lora bo wowonan of mustra poco respet cu expresion. 8. Zitten we nu op school of we gaan op een excursie, als je ziet dat iemand iets laat vallen, raapt het op en geeft het terug aan de persoon. Zelfs als ze dichter zijn bij het voorwerp staan. Het is een beleefd gebaar om neer te buigen om iets te nemen voor een ander. Nos ta na scol of bo ta na un excursion, sib o mira un hende laga un cos cay, coge y duna e persona cu a lag e cay. Hasta si nan mes ta para cerca di locual a cay. Ta hopi decente pa buig y coy algo pa un otro. 9. Wanneer we samen in de klas lezen, moet je meelezen, als ik je vraag om te lezen, moet je precies weten waar we zijn en je moet meteen beginnen met het lezen. Ora nos ta lesa hunto den klas, bo mester lesa hunto cu esun cu ta lesando. Si mi puntra bo pa lesa, bo mester sa exactamente unda bo mester cuminsa lesa. 10. Spoel het toilet en was uw handen na gebruik van de WC. In een openbaar toilet, neemt eerst een papieren handdoek vóór het wassen van je handen. Na het wassen van je handen, gebruik het papier om de kraan dicht te draaien en de prullenbak open te doen. Gebruik een ander papier om je handen weer te drogen. Flush e toilet y laba bo man despues di uzo di wc. Den un toilet publico, coy prome un papel prome bo laba man. Despues di laba man bo ta uza e papel pa cera e kranchi y bo ta tir e den e baki di sushi. Uza un otro papel pa seca man.

29 . 11. Als je een deur nadert en je wordt gevolgd door iemand, houdt de deur open, als de deur open gaat door eraan te trekken, trekt de deur open en blijft aan de kant staan, en laat de andere persoon door lopen, daarna kun je doorheen lopen. Ora bo acerca un porta y tin un hende bo tras, tene e porta habri, ora bo habri e porta, trene e porta y para un banda y laga e otro persona pasa, despues abo por pasa. 12. Wanneer je in een rij loopt, loopt twee tot drie stappen achter de persoon voor je met je armen langs je lichaam. Blijft te allen tijde recht vooruit kijken. Er zal absoluut geen gesprek zijn. Ora bo ta cana den un rij, cana 2 of 3 stap patras di e persona cu bo mannan banda di bo curpa. Keda semper wak bo dilanti. No ta papia. 13. Nadat we eten, zullen we zelf ons spullen opruimen. Dit geldt ook voor het schoonmaken van de tafels en ervoor te zorgen dat we in ieder geval geen afval op de vloer of rond in het eethoek achterlaten. Het is belangrijk om verantwoordelijk te zijn voor uw eigen vuil, waar je ook bent en zeker niet een rommel van te maken. Despues di come, bo mes ta ruim op bo cosnan. Esaki ta conta tambe pa haci e mesa limpi y percura pa no tin nada abou riba flur. Ta importante pa bo ta responsabel dib o mesun sushi, unda cu bo ta y sigur bo ta haci mas sushi!