Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van verschillende negatieve gevoelens.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van verschillende negatieve gevoelens."

Transcriptie

1 FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van verschillende negatieve gevoelens. scriptie neergelegd tot het behalen van de graad van licentiaat in de toegepaste economische wetenschappendoor Van De Voorde Marijke Academiejaar Promotor :Prof. Dr.Geuens M. Commissarissen : Prof. Dr. De Pelsmaecker P. Mevr. Faseur T.

2 Permission

3 Dankwoord In dit dankwoord zou ik een aantal mensen willen vermelden die een grote bijdrage hebben geleverd bij het tot stand komen van deze thesis. In eerst instantie wens ik prof. Maggie Geuens te bedanken om me de mogelijkheid te bieden deze thesis onder haar leiding te schrijven. Daarnaast wil ik ook mijn begeleidster Tineke Faseur in het bijzonder bedanken voor de uitstekende praktische begeleiding die ze me geboden heeft. Het was niet altijd even simpel om bereidwillige mensen te vinden die even tijd wilden maken om deel te nemen aan mijn empirisch onderzoek. Daarom richt ik ook een woord van dank tot al deze mensen die een vragenlijst hebben ingevuld en al mijn vrienden die mee gezocht hebben naar de juiste respondenten. Ik wil ook mijn medestudente, Ine Lycke, bedanken voor de samenwerking bij het afnemen van de enquêtes. Tenslotte wil ik ook mijn ouders bedanken voor de morele en financiële steun waar ik tijdens mijn hele loopbaan op kon rekenen. Daarnaast wil ik ook mijn zus bedanken voor de talrijke discussies omtrent de materie en voor het luisterend oor dat ze me bood tijdens enkele moeilijke momenten. I

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk1: emoties in marketing Wat zijn emoties? Verschillende benaderingen voor het conceptualiseren van emoties De discrete of basisemoties benadering De dimensionale benadering Het circumplexmodel Een driedimensionaal model Het multidimensionaal model van Plutchik De prototypebenadering Bijdrage van deze drie benaderingen Cognitive appraisal theorie Communicatieve emotietheorie Hoofdstuk 2: the self The self : definities De verschillende types van the self Onafhankelijke self Interafhankelijke self Gevolgen van een interafhankelijke en een onafhankelijke self ego-focused versus other-focused emoties ego-focused emoties other-focused emoties De invloed van het geslacht op de aantrekkelijkheid van een advertentie Hoofdstuk 3: Helpgedrag Definitie van helpgedrag en situering in de literatuur De impact van negatieve emoties in advertenties voor het goede doel op helpgedrag Het lazarusmodel The negative-state relief model II

5 3.2.3 The Attentional Focus model The responsable/ objective self-awareness model Motivaties voor hulpgedrag De impact perspectiefinname op de motivaties Soorten motivaties De egoïstische motivatie De altruïstische motivatie 49 Hoofdstuk 4: Hypotheses Inleiding Synthese Hypotheses Hypothese Hypothese Hypothese Hoofdstuk 5: Vooronderzoek Pretest Inleiding Methodologie Resultaten Manipulatiecheck Resultaatverwerking van de pretest Besluit Pretest Inleiding Methodologie Resultaten Manipulatiecheck De nieuwe vraagstelling omtrent de manipulatie verbondenheid Besluit Hoofdstuk 6: Hoofdonderzoek Methodologie Inleiding Steekproef en procedure III

6 6.2.Resultaten Dataverificatie Manipulatiechecks Betrouwbaarheidsanalyse testen van hypothesen Hypothese Hypothese Hypothese Conclusie bij testen van hypothesen Hoofdstuk 7: Conclusie, beperkingen en aanbevelingen _ Conclusie Beperkingen van het onderzoek Aanbevelingen voor verder onderzoek IV

7 Lijst van figuren en tabellen Tabel 5-1: soorten advertenties Tabel 5-2: Resultaten van de independent T-test voor manipulatie positief/negatief dimensie (gemiddelden) Tabel 5-3: Resultaten van de independent T-test voor manipulatie ego/ander dimensie (gemiddelden) Tabel 5-4: Resultaten van de independent T-test voor manipulatie Gent/Tokyo dimensie (gemiddelden) Tabel 5-5: Resultaten van compare means onafhankelijke variabelen: GentTokyo; afhankelijke variabelen: cirkels, we, dezelfde kenmerken, eenzelfde groep, verbonden Tabel 5-6: Resultaten van compare means onafhankelijke variabelen: valentie, focus, GentTokyo; afhankelijke variabelen: geloofwaardigheid, betrouwbaarheid, vertrouwdheid, duidelijkheid Tabel 5-7: Resultaten van compare means Voedselcentrum onafhankelijke variabelen: valentie, focus, GentTokyo; afhankelijke variabelen: geloofwaardigheid, betrouwbaarheid, vertrouwdheid, duidelijkheid Tabel 5-8: Resultaten van compare means Bouwcentrum onafhankelijke variabelen: valentie, focus, GentTokyo; afhankelijke variabelen: geloofwaardigheid, betrouwbaarheid, vertrouwdheid, duidelijkheid Tabel 5-9: Resultaten van compare means Voedselcentrum onafhankelijke variabelen: valentie, focus, GentTokyo; afhankelijke variabelen: posneg, egoander, activatie, zekerheid Tabel 5-10: Resultaten van compare means Bouwcentrum onafhankelijke variabelen: valentie, focus, GentTokyo; afhankelijke variabelen: posneg, egoander, activatie, zekerheid Tabel 5-11: Resultaten factoranalyse vraag5, pretest Tabel 5-12: Rotated component matrix tabel van de factoranalyse vraag 5, pretest Tabel 5-13: Resultaten van compare means onafhankelijke variabelen: Valentie, Focus,GentTokyo; afhankelijke variabelen: slecht/goed, (niet) geoorloofd, niet/wel mijn verantwoordelijkheid Tabel 5-14: Resultaten Independent-Sample T-Test, grouping variabele: Focus, testvariabelen: Egoander V

8 Tabel 5-15: Independent-Sample T-Test negatieve advertenties, grouping variabele:focus, test-variabele: Egoander Tabel 5-16: Resultaten Independent-Sample T-Test positieve advertenties, grouping variabele: Focus, test-variabele: Egoander Tabel 5-17: Resultaten Compare means: afhankelijke variabelen: geloofwaardigheid, betrouwbaarheid, vertrouwdheid, duidelijkheid. Onafhankelijke variabelen:valentie, focus, Gent/Japan Tabel 5-18: Resultaten van Compare Means onafhankelijke variabele: stad; afhankelijke variabelen: cirkels, we, dezelfde kenmerken, eenzelfde groep, verbonden Tabel 5-20: Reliability analyse Cronbach s alpha: verbondenheid Tabel 6-1: Gemiddelden: grouping variabele : Focus, test-variabele: egoander Tabel 6-2: Resultaten factoranalyse vraag Tabel 6-3: Rotated component matrix tabel van de factoranalyse vraag Tabel 6-4: Independent sample T-test: Test variabele: egoïstische motivatie, altruïstische motivatie grouping variabele : focus Tabel 6-5: Independent T-test: Test-variabele: Egoïstische motivatie (advertenties Gent); Grouping variabele: Focus Tabel 6-6: Independent Sample T-test: test-variabele: altruïstische motivatie (advertenties Tokyo); grouping variabele: Focus Tabel 6-7: Tests of Between-Subjects Effects hypothese Tabel 6-8: Estimated Marginal Means GentJapan*Focus Tabel 6-9: Tests of Between-Subjects Effects hypothese Tabel 6-10: Tests of Between-Subjects Effects, hypothese Tabel 6-11: Estimated Marginal Means Focus* GentJapan Figuur 1-1. Plutchik's three dimensional emotion cone (Plutchik, 1984) Figuur 6-1 Histogram vraag VI

9 inleiding Inleiding Organisaties voor het goede doel zijn niet meer weg te denken uit onze dagelijkse leefwereld. Elke dag worden we wel op één of andere manier met een verzoek tot steunen geconfronteerd. Dit kan gaan van oxfamvertegenwoordigers op de hoek van de straat, lokale evenementen zoals een vastenvoettocht die een kleinschalig project in Brazilië ondersteunt, tot een heuse benefietavond waarbij men een gigantisch bedrag bij elkaar sprokkelt. Denk maar even terug aan de benefietavond tsunami waarbij een recordbedrag van 50 miljoen werd verzameld. Aangezien er zoveel organisaties op zoek zijn naar fondsen, moet men grote inspanningen leveren om hulpmiddelen bij elkaar te sprokkelen. Er ontstaat een heuse concurrentiestrijd omtrent het verwerven van de nodige steun. Ook misbruik en mismanagement bij niet-transparante projecten in derdewereldlanden die soms moeilijk te vermijden zijn, zorgen bij het kleinste gerucht voor een zware deuk in het vertrouwen van de donors in liefdadigheidsinstellingen. Zo wordt het voor organisaties die zich inzetten voor het goede doel alsmaar moeilijker om mensen aan te zetten om een steentje bij te dragen. Uit studies van het Hoger Instituut voor Arbeid in opdracht van blijkt dat toch wel 6 op 10 Vlamingen jaarlijks een gift schenken aan ontwikkelingssamenwerking. Het gaat hier echter niet om grote bedragen. Gemiddeld liggen deze bedragen tussen de 10 en 30 euro. Niet alleen bij ons maar ook in het Verenigd Koninkrijk blijken giften voor het goede doel aan belang te winnen. We baseren ons hierbij op een studie van de Charities Aid Fondation. Onderzoek toont hierbij aan dat twee derde van de bevolking elke maand een bijdrage levert aan organisaties voor het goede doel (CAF/NCVO,2003). Deze feiten moedigen organisaties aan om mee te gaan in de zware concurrentiestrijd en ze proberen een stapje voor te hebben door extra oog te hebben voor de motivaties van de donoren e.d. Ze zullen hiervoor onderzoek voeren naar onder andere de motivaties van donoren, het beslissingsproces bij schenkers, enzovoort. Op deze manier hoopt men de participatiegraad van mogelijke schenkers te verhogen. Het beeld van de typische schenker is de laatste decennia weinig geëvolueerd. Zo zien we dat de donoren zich vooral in de gemiddelde leeftijdscategorie, tussen 35 en 64 jaar, bevinden. Verder is men meestal afkomstig uit de hogere sociale klasse. Uiteraard zijn er ook een aantal 1

10 inleiding geslachtsverschillen op te merken bij schenkers aan het goede doel. Vrouwen lijken gemiddeld makkelijker te schenken dan mannen, maar bij mannen zal het gemiddelde bedrag dat ze storten hoger liggen dan bij vrouwen (Walker et al., 2002). Al deze kenmerken moet men bij het werven van fondsen in rekening trachten te brengen indien men de andere concurrenten voor wil zijn. Organisaties voor het goede doel staan dus voor een grote uitdaging om de aandacht van potentiële donors te trekken. Ze zijn genoodzaakt om een effectieve promotiestrategie uit te dokteren. Hierbij moeten ze met tal van variabelen rekening houden om een efficiënte reclamecampagne op te starten. In deze thesis willen we op zoek gaan naar een aantal modererende variabelen die een impact hebben op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel. We gaan meer bepaald de invloed na van negatieve emoties op advertenties voor het goede doel en de rol die egofocused versus other-focused emoties hierbij spelen. We starten deze thesis daarom met een eerste hoofdstuk waarin we een duidelijke definiëring van het begrip emoties en aanverwante termen naar voor schuiven. Vervolgens bespreken we een aantal benaderingen die gebruikt worden bij het conceptualiseren van emoties. Hierbij belichten we vooral de multidimensionale emotie benadering. Deze benadering gaan we namelijk gebruiken bij het praktijkonderzoek dat aan bod komt in het tweede deel van deze thesis. In het tweede hoofdstuk belichten we, op basis van de multidimensionale benadering, de dimensie ego-focused versus other-focused emoties. Hierbij trachten we te ontdekken op welke wijze deze dimensie een rol kan spelen in de marketing, meer bepaald welke invloed deze dimensie uitoefent op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel. De manier waarop een individu the self opbouwt heeft een grote impact op de wijze waarop hij de ego-focused versus other-focused emoties zal waarnemen. We starten dit hoofdstuk daarom met een korte beschrijving van twee mogelijke selfconstructs om vervolgens te kunnen overgaan naar een duidelijke definitie van op zichzelf gerichte emoties en emoties die op anderen gericht zijn. Geslacht blijkt eveneens een bepalende factor te zijn bij de opbouw van the self. Daarom sluiten we dit hoofdstuk af met het kort aanhalen van de impact van het geslacht op de aantrekkelijkheid van advertenties. Hieruit komen dan ook enkele suggesties voor mogelijke hypothesen bij ons empirisch onderzoek naar voor. 2

11 inleiding In hoofdstuk drie definiëren we het begrip helpgedrag. We betrekken bij deze materie ook het beslissingsproces dat doorlopen wordt door de donoren. Bij het overlopen van de verschillende aspecten die te onderkennen zijn binnen het beslissingsproces geven we dan ook aan met welke we rekening zullen houden in ons praktijkonderzoek. We vervolledigen dit hoofdstuk door dieper in te gaan op een aantal modellen die de impact van negatieve emoties in advertenties voor het goede doel proberen te verklaren. We willen hier namelijk dieper op ingaan in ons empirisch onderzoek door de dimensie other-focused versus ego-focused hierbij te betrekken. Vandaar ook onze aandacht voor negatieve gevoelens binnen dit hoofdstuk. De dimensie positieve versus negatieve emoties is reeds vaak onderzocht geweest in de literatuur net als de dimensie activatie, maar de dimensie egofocused versus other-focused emoties is lang genegeerd geweest in de litertauur. We zullen daarom gebruik maken van de multidimensionale benadering om de impact te bestuderen van negatieve emoties op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel en de rol van egofocused versus other-focused emoties hierbij. Als laatste beschouwen we in dit hoofdstuk de verschillende motivaties voor helpgedrag. We bespreken opeenvolgend de egoïstische motivatie en de altruïstische motivatie voor helpgedrag. We achten het relevant om deze problematiek in deze thesis te betrekken aangezien er al te vaak onenigheid is rond het al dan niet bestaan van deze twee soorten motivaties. Het volgen van een puur altruïstische motivatie wordt meer en meer in twijfel getrokken. Deze discussie lijkt zelfs aan belang in te winnen. Dit blijkt onder andere uit het prijswinnend onderzoek, dat vorig jaar bekroond werd met de Christiaan Huygens Wetenschapsprijs, Gulle gevers willen uitpakken met vrijgevigheid. Jeroen van de Ven onderzocht in dit proefschrift waarom mensen massa s tijd en geld besteden aan het zoeken van de juiste cadeaus. Hij concludeert hieruit dat dit in de meeste gevallen meer met egoïsme te maken heeft dan met vrijgevigheid. Zo stelt hij dat mensen nutteloze souvenirs meebrengen van vakantie om aan de buitenwereld te tonen dat ze een verre reis gemaakt hebben. Ook grootouders willen niet onderdoen voor de andere grootouders. Ze willen steeds het beste geschenk aan hun kleinkind geven. Zelfs vrijwilligerswerk of steun bieden aan een goed doel is niet altijd zonder bijbedoelingen. Mensen willen door te geven namelijk bewijzen dat ze eerlijk of vrijgevig zijn om op deze manier sociale waardering en status te verkrijgen. Van den Ven bewees hierbij dat mensen meer zullen geven wanneer ze dit bekend kunnen maken. 3

12 inleiding De discussie omtrent de verschillende motivaties leidt ons tot het stellen van een aantal verwachtingen naar ons empirisch onderzoek toe. We starten het tweede deel, meer bepaald het praktijkgedeelte van deze thesis, met een hoofdstuk omtrent onze hypotheses die we vormen op basis van voorgaande literatuurstudie. We willen hierbij de impact nagaan van negatieve emoties op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel en de invloed van ego-focused versus other-focused emoties hierbij. We ontwerpen daarom zelf een aantal advertenties waar we enkele manipulaties in doorvoeren om zo de impact van deze twee dimensies te kunnen testen. Om zeker te zijn dat we de advertenties op een juiste manier ontwerpen zodanig dat deze dimensie erin naar voor komt, voeren we eerst en vooral een vooronderzoek uit naar de beleving van deze advertenties door de lezer. Dit vooronderzoek wordt uitgebreid besproken in hoofdstuk 5. Vervolgens beschrijven we het hoofdonderzoek in hoofdstuk 6. Binnen het hoofdonderzoek worden de vooraf opgestelde hypotheses getoetst. We eindigen deze thesis met een aantal conclusies die we afleiden uit onze resultaten. Hierbij formuleren we ook mogelijke beperkingen van ons onderzoek evenals aanbevelingen voor verder onderzoek. 4

13 Emoties in marketing Deel І: literatuurstudie. Hoofdstuk1: emoties in marketing Wat zijn emoties? Emoties lijken zo vaak in het dagelijks leven voor te komen, dat men zich bijna nooit de vraag stelt hoe we dit begrip juist kunnen definiëren. In deze thesis willen we van start gaan met een juiste definitie van deze term emotie. Daarnaast geven we ook aan waarin emoties nu exact verschillen van gemoedstoestanden, affect en houdingen. Indien iemand een bepaalde gebeurtenis ervaart, dan gaan er mentale processen deze ervaring vergezellen. Uit deze cognitieve waardering van de ervaarde gebeurtenis en gedachten die hiermee gepaard gaan, zal een emotie voortvloeien. Deze emotie zal dus opgeroepen worden door een bepaalde gebeurtenis die zich voordoet. Emoties worden gekenmerkt door psychologische processen die vaak lichamelijk tot uiting komen (o.a. via gebaren, houding en gelaatsuitdrukkingen). De psychologische processen die hieraan ten grondslag liggen, kunnen resulteren in specifieke acties die ervoor zorgen dat deze emotie bekrachtigd wordt. Het is dus van zelf sprekend dat deze acties afhankelijk zijn van de soort emotie die een individu ervaart. Ook de betekenis die de persoon geeft aan de waargenomen emotie zal een impact hebben op de acties die men gaat ondernemen. De intensiteit die we bij emoties terugvinden, is vaak sterker dan deze die we kunnen waarnemen bij gemoedstoestanden en de houdingen. Het is echter een moeilijke opdracht om een duidelijk onderscheid te maken tussen een emotie en een gemoedstoestand. Om toch op één of ander manier een grens te kunnen trekken tussen een emotie en gemoedstoestand, stelt men dat een bepaalde gemoedstoestand veel langer zal worden waargenomen. Deze ervaring zal dan wel minder intens zijn dan bij een emotie. Bovendien kunnen we een emotie en een gemoedstoestand op nog een andere manier onderscheiden. Zo zien we dat het oproepen van emoties opzettelijk gebeurt, terwijl dit meestal niet het geval is bij gemoedstoestanden. Gemoedstoestanden zijn eerder algemeen van aard en komen meer verspreid voor (Frijda, 1993). Door het feit dat gemoedstoestanden 5

14 Emoties in marketing niet opzettelijk voorkomen, worden deze ook niet direct gekoppeld met de intentie om acties te ondernemen. Heeft men te maken met emoties, dan zal men wel daadwerkelijke acties of op zijn minst de intentie tot het nemen van deze acties kunnen waarnemen. We kunnen echter besluiten dat de meest determinerende factor bij het maken van een onderscheid tussen emoties en gemoedstoestanden de manier is waarop emoties tot stand komen. Emoties worden opgewekt door de waardering die een individu ervaart over een gebeurtenis die naar zijn mening relevant is voor het eigen welzijn. Het zijn dus niet de specifieke gebeurtenissen of fysieke omstandigheden die emoties veroorzaken maar wel de unieke psychologische waardering die het individu ervaart terwijl hij bepaalde gebeurtenissen evalueert en interpreteert (Frijda, Lazarus, Ortony, Clore and Collins, Roseman, Smith & Ellsworth, 1985). Nu we een duidelijke definitie gegeven hebben van emoties en gemoedstoestanden kunnen we onze aandacht richten op het begrip affect. Affect kunnen we beschouwen als een overkoepelende term voor een serie van specifiekere processen als emoties, gemoedstoestanden en mogelijke houdingen. De term affect bevat met andere woorden alle mentale processen die gepaard gaan met mogelijke gevoelens en emoties Verschillende benaderingen voor het conceptualiseren van emoties. De wijze waarop emoties ervaren en uitgedrukt worden, heeft reeds een grote bijdrage geleverd bij het conceptualiseren van emoties door onderzoekers. Men wil namelijk een onderscheid maken tussen de verschillende soorten emoties die we kunnen waarnemen. In de hedendaagse literatuur kan men drie opvallende benaderingen onderscheiden, namelijk de discrete of basisemoties benadering, de dimensionale benadering en de prototypebenadering. Aangezien alle drie de benaderingen vanuit een uniek uitgangspunt vertrekken, hebben ze alle drie verschillende invloeden op de studie van de communicatie van emoties. We gaan echter niet uit besluiten dat deze verschillende visies onverenigbaar zijn. Om dit te verduidelijken en aan te geven in welke mate deze benaderingen complementair zijn, gaan we deze drie benaderingen in de volgende paragrafen nader te bekijken. 6

15 Emoties in marketing De discrete of basisemoties benadering. Basisemoties De discrete emotiebenadering vertrekt van het feit dat men basisemoties op een heel ander manier ervaart dan andere emoties. De grondleggers (Ekman, 1972 & Izard, Tomkin, 1963.) van deze visie beweren dat basisemoties een adaptieve waarde hebben waardoor ze de mogelijkheid bezitten om te evolueren. Basisemoties kunnen geïdentificeerd worden aan de hand van hun biologische en psychologische kenmerken. (Ekman, Leverson en Friesen, Panksepp, 1992). Naast de biologische en psychologische elementen maakt men ook gebruik van andere criteria om basisemoties van niet-basisemoties te onderscheiden. Het gaat hierbij over volgende elementen die kenmerkend zijn voor de basisemoties: verschillende gezichtsuitdrukkingen die universeel erkend worden gaan deze emoties vergezellen. Verder zien we dat deze emotie heel snel en op een bijna automatische manier opgewekt worden. Ten slotte gaan deze emoties gepaard met een unieke gevoelstoestand (Ekman, 1992, Izard, 1992). Wanneer de onderzoekers probeerden te bepalen welke emoties aan deze criteria voldoen, kwamen er heel wat tegenstrijdigheden aan de oppervlakte. Dit had tot gevolg dat er een aantal verschillende modellen omtrent basisgevoelens ontwikkeld werden. Zo ontwierp Ekman (1992) een model waarin volgende basisemoties naar voor komen: geluk, triestheid, angst, verrassing, boosheid en afkeer/verachting. Tompkins (1962 & 1963) stelde een gelijkaardige lijst op. Triestheid werd hier echter niet in opgenomen, terwijl interesse, leed en schaamte toegevoegd werden. Op deze manier krijgen we een heel ander beeld van mogelijke basisemoties te zien. Binnen de literatuur kunnen we nog een andere manier onderscheiden die ons toelaat basisemoties te identificeren. Het gaat hier om de identificatie van semantische primitieven. Onder semantische primitieven verstaan we die elementen die het basisniveau van emoties vormen. Volgens Johnson-Laird en Oatley (1989) is het echter onmogelijk om semantische primitieven te definiëren door hun uniekheid. Ondanks het gebrek aan een eenduidige definitie classificeren deze twee auteurs geluk, triestheid, boosheid, angst en afgunst als semantische primitieven. Van deze vijf semantische primitieven kunnen we het tweede niveau van basisemoties afleiden. Zo kan men liefde bijvoorbeeld zien als een specifieke vorm van geluk. Haat wordt 7

16 Emoties in marketing dan weer omschreven als een specifieke vorm van boosheid. Liefde en haat zijn dan basisemoties op het tweede niveau. Het aantal basisemoties op dit niveau is echter niet beperkt tot deze twee. Deze twee voorgaande visies binnen de basisemoties benadering zijn echter niet volledig tegengesteld. Wanneer we de verschillende visies overlopen, stellen we vast dat de meeste onderzoekers aanvaarden dat basisemoties aangeboren zijn. Niet-basisemoties Naast basisemoties kunnen we ook niet-basisemoties onderscheiden. Om deze categorie te definiëren, gaat de discrete emotiebenadering er van uit dat alle niet-basisemoties een samensmelting vormen van, de reeds eerder aangehaalde, basisemoties (primaire emoties). Dit uitgangspunt is zeer duidelijk te illustreren aan de hand van bijvoorbeeld het ervaren van woede. Wanneer iemand woedend is, zal deze persoon een mix ervaren van boosheid en angst. We kunnen dus met andere woorden woede zien als een samensmelting van boosheid en angst. Ook teleurstelling kunnen we zien als een samensmelting van een aantal basisemoties, namelijk de emoties angst, boosheid en triestheid. Teleurstelling behoort dus tot de categorie niet-basisemoties. Universaliteit Als afsluiting halen we nog even kort de kern van de basisemotie benadering aan. De kern van deze benadering gaat er namelijk vanuit dat basisemoties zo elementair zijn dat ze universeel erkend worden. Dit komt sterk naar voor in het onderzoek van Ekman (1972), Ekman et al. (1969) & Izard (1971). Deze auteurs toonden met hun onderzoek aan dat hoe meer een emotie tot een basisemotie kan gerekend worden, hoe waarschijnlijker het is dat deze emotie universeel erkend zal worden en op een zelfde wijze zal worden uitgedrukt doorheen verschillende culturen. 8

17 Emoties in marketing De dimensionale benadering. De basisemoties benadering of de discrete emotie benadering, die we in de vorige paragraaf uiteengezet hebben, tracht vooral de ene emotie van de andere te onderscheiden. De tweede benadering die we hier nader bespreken is de dimensionale benadering. Deze concentreert zich eerder op het identificeren van emoties in plaats van de nadruk te leggen op het onderscheiden van individuele emoties zoals bij voorgaande benadering het geval was. De aandacht wordt dan ook vooral gericht op de wijze waarop deze emoties zich verhouden ten overstaan van een aantal dimensies. Met ander woorden, men gaat op zoek naar verschillende dimensies binnen emoties. In deze paragraaf gaan we de drie populairste dimensionale modellen bespreken: het circumplexmodel van Russell (1978 & 1980), het driedimensionale model van Daly et al. (1983) en ten slotte het multidimensionale model van Plutchik (1983 & 1984) Het circumplexmodel. Bij het circumplexmodel (Russell, 1978, 1980, 1983) worden emoties geplaatst binnen een circumplex. Een circumplex is een twee-dimensionele, circulaire structuur. De twee dimensies die het circumplex vorm geven zijn activatie (actief versus passief) en valentie (positief versus negatief). Deze twee dimensies delen het model op in vier kwadranten. Emoties worden dan binnen het circumplex geplaatst op basis van hun verhouding ten opzichte van deze dimensies. Zo wordt triestheid bijvoorbeeld gekenmerkt door een matig, lage graad van activiteit en een negatieve invloed. Met andere woorden triestheid gaat gepaard met passiviteit. Wanneer alle emoties op het circumplex geplaatst worden, laat dit ons toe onderlinge verhoudingen in kaart te brengen. Op deze manier wordt ook de multivariabele structuur van emoties duidelijk. Deze structuur komt het duidelijkst tot uiting wanneer we de verschillende plaatsen van emoties ten overstaan van de dimensies vergelijken. Ondanks de voorspellende kracht van deze twee dimensies komen er ook een aantal kritieken op dit model naar voor. Zo argumenteren Larsen en Deiner (1992) dat het cirumplexmodel te eenvoudig is om de complexiteit van emoties te omvatten. Het model is volgens hen niet in 9

18 Emoties in marketing staat om cognitieve labeling of de stimuli die emotionele reacties uitlokken te verklaren aangezien het gebaseerd is op een brede intuïtieve, niet theoretische redenering Een driedimensionaal model. Vertrekkend vanuit voorgaande kritieken werd er door Daly et al. (1983) een derde dimensie aan het tweedimensionaal model toegevoegd, namelijk de emotionele intensiteit. Deze dimensie verwijst naar hoe sterk of hoe zwak een emotie is. Op het eerste zicht lijken de twee dimensies activatie, de dimensie die reeds in het tweedimensionaal model naar voor kwam, en intensiteit, de nieuw toegevoegde dimensie, tamelijk gelijkend te zijn, toch kan er een duidelijk onderscheid gemaakt worden. Ondervindt een individu een verslechtering van zijn neutraal gevoel, waardoor hij eerder een gevoel zal krijgen waarbij hij zich relaxed, kalm, slaperig of ontspannen voelt, dan vertegenwoordigt dit gevoel een lage activatie. De verbetering van zijn neutraal gevoel zal dan wijzen op een hoge graad van activatie. In dit geval zal de persoon door het ervaren van een gevoel, zich eerder gestimuleerd, opgewonden, klaarwakker en geactiveerd voelen. De dimensie activatie kan dus omschreven worden als een dimensie die opwaarts (hoge graad van activiteit) en neerwaarts beweegt (lage graad van activiteit), vertrekkend van een centraal punt namelijk een neutraal gevoel dat een persoon ervaart. De dimensie intensiteit betreft daarentegen de graad waarin een emotionele ervaring een verandering veroorzaakt in een neutrale, niet emotionele status. Hoe meer verandering er veroorzaakt wordt, hoe intenser de emotie zal zijn. Deze dimensie zal in een unidirectionele manier opereren: kleine wijzigingen veroorzaken een zwakke emotie, grote veranderingen brengen dan weer een sterke emotie teweeg. Intensiteit kan dus bijdragen tot het onderscheiden van een breder spectrum van emoties. Op deze manier komt men tegemoet aan de reeds eerder geformuleerde kritieken. Doch ook dit model bleek te beperkt om de complexiteit van emoties te omvatten Het multidimensionaal model van Plutchik. Om tegemoet te komen aan de complexiteit van emoties ontwikkelde Plutchik (1962, 1980, 1983 & 1984) multidimensionaal model. Hij richt hierbij zijn aandacht vooral op de basisemoties. Via het multidimensionaal model worden deze basisemoties geordend volgens 10

19 Emoties in marketing hun dimensies. Als leidraad voor deze ordening maakt hij gebruik van specifieke prototypes. Zijn psycho-evolutionair perspectief is het best gekend voor zijn structureel model. In dit model wordt de basisemoties of discrete emoties benadering verder uitwerkt. Plutchik maakt hierbij gebruik van een driedimensionale emotiekegel waarop de basisemoties worden geplaatst. Figuur 1.1. Plutchik's three dimensional emotion cone (Plutchik, 1984) Plutchik stelt acht primaire basisemoties voorop van waaruit hij alle andere emoties afleidt. De manier waarop hij emoties probeert te bevatten is vergelijkbaar met een kleurenwiel van complementaire pigmenten. Op dit kleurenwiel bevinden zich acht hoofdkleuren die de basisemoties voorstellen. Wanneer deze kleuren gemixt worden bekomen we nieuwe, gerelateerde kleuren die we nog steeds kunnen onderverdelen in de categorie van een bepaalde hoofdkleur of basisemotie. Deze acht basisemoties variëren in polariteit, intensiteit en qua gelijkenis. Men plaats de acht basisemoties in tegengestelde paren recht tegenover elkaar op het emotiewiel. Worden twee emoties tegenover elkaar geplaatst dan wijst dit erop dat dit emotiepaar van elkaar verschilt in polariteit. Bijvoorbeeld: vreugde tegenover triestheid, verrast tegenover geanticipeerd. Aangrenzende emoties op het wiel gaan daarentegen meer gelijkheid vertonen. Op verticaal niveau van de kegel, variëren de basisemotie in intensiteit. Bijvoorbeeld: angst kan variëren van paniek tot ongerustheid. 11

20 Emoties in marketing Pluthick s model plaats de primaire (basis)emoties en hun respectievelijke extremen tegenover elkaar. Hierbij gaat men op zoek naar mogelijke onderlinge verbanden. Deze gevonden relaties dragen bij tot een raamwerk. Dit raamwerk helpt ons te begrijpen waarom iemand de neiging vertoont tot toenadering of vermijding. Deze reflexen worden namelijk geassocieerd met het complexer samenspel van emoties. Zo is liefde bijvoorbeeld een mix van vreugde en acceptatie. Hoe verder de gemixte emoties verwijderd zijn van elkaar, hoe waarschijnlijker het is dat deze zullen leiden tot conflicterende motivaties die elkaar op hun beurt neutraliseren. De psycho-evolutionaire benadering bevat echter heel wat meer elementen dan enkel deze die terug te vinden zijn binnen het structureel model van Plutchik. Zo stelt Plutchik (1993) naast zijn structureel model nog vier andere fundamentele kenmerken voor die de psychoevolutionaire benadering vorm geven. Eerst en vooral stelt hij dat het noodzakelijk is om emoties in een evolutionaire context te bekijken. Hierbij steunt hij op de natuurlijke selectie theorie van Darwin (1859). Uit deze theorie neemt hij het gegeven mee dat onze primaire fysische eigenschappen en basisgedragingen enkel en alleen bestaan omdat deze de overlevingskansen voor onze voorouders hebben vergroot. Plutchik koppelt hier de overtuiging aan dat emoties eveneens specifieke eigenschappen gevormd hebben door geconfronteerd te worden met selectiecriteria. Deze criteria werden bepaald door overlevingskansen en bedreigingen waar onze voorouders voor kwamen te staan. Op deze manier werden emoties zodanig ontwikkeld dat ze ons nu de kans bieden om toegang te krijgen tot overlevingsmiddelen zoals het vinden van voedsel, mogelijkheden tot voortplanten en vermijden van verwondingen (Plutchik, 1980). Een tweede belangrijk punt in Plutchik s model gaat ervan uit dat emoties complexe kettingreacties veroorzaken die in werking worden gesteld door omgevingsstimuli. Op deze manier veroorzaken emoties een complex feedbacksysteem dat aanzet tot het ondernemen van actie. Deze reacties proberen dan op hun beurt mogelijke bedreigingen te verminderen of kansen te benutten om zo de balans in het organisme te herstellen of behouden. Ten derde stelt Plutchik dat emoties veelzijdige constructies zijn. Dit houdt in dat we emoties kunnen identificeren aan de hand van verscheidene elementen waaronder bijvoorbeeld mogelijke triggers voor emoties, ons gedrag doorheen de tijd, de manier waarop ons gedrag anderen beïnvloedt en in welke mate observaties van emoties kunnen helpen in het voorspellen van toekomstig gedrag. 12

21 Emoties in marketing Tot slot beweert Plutchik dat de acht basisemoties, die naar voor komen in zijn structureel model, geassocieerd kunnen worden met een variëteit die we kunnen vinden binnen ons huidig discour. Dit discour wordt gekleurd door verschillende elementen, namelijk door psychologisch diagnostische labels die men gaat gebruiken, door dingen die men gaat ervaren als een bedreiging voor de eigen persoonlijkheid evenals door de hierbij horende verdedigingsmechanismen. Het is dus overduidelijk dat ook met deze laatste elementen rekening moet gehouden worden om emoties die men ervaart te kunnen analyseren. Ze zijn namelijk via het huidige discour verbonden met de acht basisemoties. Door de emoties te linken aan gedragingen die onze interpersoonlijke relaties vormgeven, doet men afstand van het uitgangspunt dat stelt dat emoties een individuele ervaring zijn. Er wordt hierbij benadrukt dat emoties gezien moeten worden als een communicatieve gebeurtenis De prototypebenadering. Voorgaande benaderingen waren twee verschillende manieren om naar emoties te kijken. Het is de bedoeling van de prototypebenadering om naar een consensus te zoeken tussen de basisemoties of discrete emotiebenadering en de dimensionale benadering. Op deze wijze komt men tot een nieuwe manier om emoties te conceptualiseren. De prototypebenadering deelt emoties op in een aantal prototypefamilies. Een bepaalde prototypefamilie onderscheidt zich van de andere families aan de hand van een bepaalde host of prototype. Dit prototype zal het uitgangsbord vormen voor de gehele familie. Volgende kenmerken zullen het prototype vormgeven, namelijk valentie, gemeenschappelijke triggers, functies en uitingen van een bepaalde emotie. We kunnen dit illusteren aan de hadn van een voorbeeld. De vreugde-familie bevat emoties zoals amusement, zaligheid, trots, opvrolijking en tevredenheid. De eigenschappen die dit prototype kenmerken, bestaan onder andere uit een positief affect en het bereiken van een doel. Binnen de prototypefamilies wordt er ook nog een onderscheid gemaakt tussen verschillende gerelateerde clusters van emoties. Deze clusters worden van elkaar onderscheiden op basis van bepaalde eigenschappen waaronder bijvoorbeeld intensiteit. Op deze manier gaat men emoties schetsen als een groep binnen een multidimensionele ruimte (Dillard & Wilson, 1993). 13

22 Emoties in marketing De prototypebenadering heeft zijn sterkte te danken aan het feit dat ze zich niet louter richt op de inhoud van de individuele categorieën van emoties, bijvoorbeeld de categorie droefheid. Ze schenkt daarnaast ook aandacht aan de hiërarchische relaties doorheen de verschillende categorieën, bijvoorbeeld eenzaamheid is een type van droefheid en droefheid op zich is een type van negatieve emoties (Shaver, Wu, Schwartz, 1992). Binnen dit model gaat men verschillende emoties onderverdelen in categorieën. Deze onderverdeling gebeurt op basis van twee verschillende dimensies. Op de verticale dimensie vinden we de hiërarchische relatie doorheen de verschillende emotiecategorieën terug. Het gaat hier dus als het ware om het in relatie plaatsen van de verschillende categorieën ten opzichte van elkaar. Op de horizontale dimensie ontdekken we de relatie tussen de leden van één bepaalde categorie. Hierbij gaan we dus niet de categorieën met elkaar vergelijken, maar wel de emoties binnen één categorie. Russell (1991) is er van overtuigd dat het toekennen van het lidmaatschap aan een specifieke categorie van een emotie bepaald wordt door de gelijkenis die de emotie vertoont met de prototypische voorbeelden die deze categorie kenmerken. Deze overtuiging vormt, volgens Rusell, de kerngedachte van de prototypebenadering. Ook deze benadering blijft echter niet gespaard van kritieken. Sommige onderzoekers beweren dat men aan de hand van de emotionele ervaringen waarover een individu getuigt onvoldoende informatie bezit om de gehele complexiteit van deze emotionele ervaring te ontleden. Een ander twistpunt is de vraag welke emoties als prototypes voorop gesteld kunnen worden. Dit vooropstellen van een bepaalde emotie als prototype kan problematisch zijn aangezien het bepalen van grenzen tussen emoties vrij moeilijk is. Een heel aantal emoties kunnen deze grenzen overschrijden. Zo kan verrassing zowel een positieve als een negatieve emotie zijn. Het is in dergelijke gevallen zeer moeilijk om prototypes te vinden die een prototypefamilie kunnen kenmerken waar grensoverschrijdende emoties toe behoren. Misschien is het daarom aangewezen om een heel andere structuur op te laten stellen door onderzoekers. De structuur die we hierbij voorop stellen is een structuur waarin men aan de ene kant een duidelijk onderscheid kan maakt tussen emoties die zeer duidelijk tot een welbepaalde familie behoren, maar in intensiteit variëren, en aan de andere kant emoties plaatst die eerder een mix voorstellen. Het gaat hier dan om emoties die een mix vormen van verschillende families samen. 14

23 Emoties in marketing Bijdrage van deze drie benaderingen. Alle benaderingen die we reeds besproken hebben, kunnen elk op zich een belangrijke, unieke bron van informatie vormen in verband met de structuur van emoties. Ze zijn complementair aan elkaar en kunnen allemaal worden toegepast binnen het communicatieonderzoek. De dimensies valentie, activatie en intensiteit hebben voor onderzoekers een voorspellende en verklarende waarde. Wanneer men deze drie dimensies meet en hierbij ook aandacht heeft voor de specifieke emotie waarbij ze gemeten worden, dan levert dit zeer nauwkeurige informatie op over de aard van deze emotie. Aan de hand van de verkregen informatie uit deze dimensies kan men een globaal overzicht opstellen omtrent de verschillende interacties die mogelijk kunnen plaatsvinden. Ook het belang van prototypes mag zeker niet onderschat worden. Deze prototypes kunnen zeer nuttig zijn wanneer men emoties in specifieke categorieën tracht te plaatsen of in het tegenovergestelde geval, wanneer men tracht na te gaan op welke manier emoties zich met elkaar vermengen. Dit alles zorgt voor een duidelijke oplossing van mogelijke conflictsituaties. De drie benaderingen zijn dus elk op zich zeer waardevol voor de studie van emotionele communicatie. In het verleden ging men meestal na hoe de impact van negatieve emoties verschilt van die van positieve emoties. In deze thesis willen we nagaan hoe emoties met eenzelfde waarde, in dit geval negatieve emoties, leiden tot een verschillende impact op informatieverwerking van en attitudevorming tegenover advertenties. Dit doen we door binnen deze negatieve emoties een twee dimensie te onderscheiden, namelijk deze van ego-focused emoties versus otherfocused emoties. Het leek ons daarom aangewezen om de multidimensionale benadering te volgen bij ons praktijkonderzoek. 1.3 Cognitive appraisal theorie. Wanneer bepaalde gebeurtenissen verwerkt worden, dan komen hier heel wat emoties aan te pas. Bij de appraisal benadering gaan theoretici dieper in op de evaluatie en interpretatie van gebeurtenissen. Aanhangers van deze benadering stellen dat elke emotie bepaald wordt door het resultaat dat voortvloeit uit de evaluatie en interpretatie van gebeurtenissen. Bij deze 15

24 Emoties in marketing evaluatie en interpretatie, die bewust of onbewust gebeurt, gaat men met andere woorden de huidige situatie vergelijken met een gewenste situatie. In een eerste waardering van de situatie zal het individu zich concentreren op de negatieve en positieve gevolgen van de situatie. Men zal hierbij bijvoorbeeld rekening houden met hoe aangenaam de situatie aanvoelt of hoe relevant deze situatie is om doelstellingen te bereiken (Lazarus, 1991). Bij een tweede waardering van de situatie binnen het cognitive appraisal proces zal de persoon die evalueert en interpreteert ook rekening houden met een hele reeks andere elementen. Hier zal de geanticipeerde behoefte om zijn inspanningen uit te breiden aan bod komen. Ook zal de persoon rekening houden met zijn behoefte om de aandacht op de situatie te vestigen. Verder besteedt men binnen deze fase ook aandacht aan de ervaren zekerheid, de nood aan bemiddeling met anderen, de behoefte aan het afwegen van de eigen wensen en voorkeuren, eerlijkheid, de controle die men heeft over de situatie en de aanwezigheid van doelen of obstakels, die men aantreft bij het proberen te bereiken van de vooropgestelde doelen (Ellsworth & Smith, 1988). Deze twee auteurs zijn niet de enige aanhangers van de cognitive appraisal theorie. Er zijn nog een aantal auteurs die emoties van elkaar onderscheiden naargelang de verschillende dimensies waarrond men een waardering van de omgeving zal maken zoals geanticipeerde inspanningen( Cannon, 1929) of de mate waarin men zich verantwoordelijke voelt voor de situatie en het opwekken van de emotie( Sherer, 1982) Opdat een gebeurtenis nu daadwerkelijk een emotionele reactie zou teweeg brengen, moet er aan een aantal voorwaarden voldaan worden. Zo is het eerst en vooral noodzakelijk dat het individu, die een gebeurtenis waarneemt, persoonlijk belang heeft bij het emotioneel reageren op deze gebeurtenis. Vervolgens is het van essentieel belang dat deze persoon bij het beoordelen van de situatie, overtuigd is van het feit dat deze gebeurtenis zijn of haar persoonlijk belang tracht te dwarsbomen of tracht te vergemakkelijken. Deze appraisal theorie levert een grote bijdrage aan de hedendaagse literatuur om aangezien ze ons in staat stelt de meeste emoties van elkaar te onderscheiden. (Frijda, Lazarus, Ortony, Clore and Collins,1988. Roseman,1991. Smith & Ellsworth, 1985). Door het grote aantal emoties dat in deze theorie wordt aangehaald om emotie op basis hiervan op te delen, kunnen bijna alle emoties als uniek bepaald worden. Hierdoor zal deze theorie dicht aanleunen bij de discrete emotie benadering. Enkel de dimensie positief versus 16

25 Emoties in marketing negatief en arousal zijn reeds vaak onderzocht geweest. Maar de cognitive appraisal theorie toont aan dat ook ander dimensies belangrijk zijn en hiernaar is ook grondig onderzoek nodig Communicatieve emotietheorie. Het is mogelijk om advertenties op te splitsen in twee grote categorieën. In de eerste categorie willen de ontwerpers van de advertentie vooral de nadruk leggen op de feitelijke informatie over onder andere de producteigenschappen. In de tweede groep advertenties zal men daarentegen de emoties meer benadrukken die een gebruiker van het product zal ervaren (Puto & Well, 1984). Wil men achterhalen welke emotionele betekenis een bepaalde advertentie heeft voor een lezer, is het niet voldoende om enkel de stimuli van deze advertentie te analyseren. Het is van veel groter belang om de processen en de ervaringen als reactie van een lezer op de advertentie te ontleden en te benadrukken, wil men een duidelijk beeld krijgen van de emotionele impact van de advertentie (Friestad & Thorson, 1986). Een uitwerking van de cognitive appraisal theorie is dus zeer aangewezen voor gebruik binnen marketing. Men kan deze theorie aanwenden bij het omgaan met de doelen van de organisatie. De doelen de men als individu wil bereiken, vertegenwoordigen de gewenste situaties. Hierbij worden gewenste situaties gedefinieerd als resultaten, gebeurtenissen of processen die een individu wil verkrijgen (Austin & Vancouver, 1996). Oatley en Johnson-Laird (1987) stellen een variant van de cognitive appraisal theorie voor die men de communicatieve emotietheorie heeft gedoopt. In deze benadering worden de gebeurtenissen geëvalueerd in relatie tot de doelen die een bepaald persoon voorop stelt. Het is voor de aanhangers van deze visie overduidelijk dat emoties functioneren als een onderdeel van het cognitieve systeem. Emoties zullen hierbij een antwoord formuleren op het beheren van gebeurtenissen. Ze zullen veranderingen doorvoeren om tot nieuwe activiteiten te komen wanneer er wijzigingen optreden in het gebeurtenissenbeheer. De veranderingen die emoties veroorzaakt hebben, willen ervoor zorgen dat de gewenste situatie van het individu bestendigd en behouden wordt. Deze communicatieve emotietheorie gaat er vooral vanuit dat de zelfregulatie als een hoofdfunctie van emoties kan beschouwd worden. Dit fenomeen van zelfregulatie vertrekt van het feit dat elk doel en elk plan een bemiddelend mechanisme heeft dat relevante 17

26 Emoties in marketing gebeurtenissen evalueert. Vindt er een substantiële wijziging plaats in de kans om een bepaalde doelstelling te bereiken, dan zendt het bemiddelende systeem een signaal naar het hele cognitieve systeem. Het hele cognitieve systeem wordt hierdoor geprikkeld zodat er een antwoord gegeven wordt op de wijzigingen die plaats vonden. Er wordt dan ook een signaal uitgezonden als antwoord op deze wijzigingen. Het signaal dat wordt uitgezonden zal als een emotie ervaren worden door het individu (Oatley, 1992). De signalen die uitgezonden worden, kunnen zowel positief als negatief zijn. In deze context worden positieve emoties geassocieerd met het bereiken van een (sub)doel, welke gewoonlijk leidt tot een beslissing om door te gaan met het plan. Dit plan dient om de vooropgestelde doelstelling te bereiken. Deze doelstelling werd op basis van de ervaren emoties als positief en dus nastreefbaar ervaren. Negatieve emoties (bijvoorbeeld frustratie, teleurstelling, angst) zijn dan weer het resultaat van problemen die men ondervindt bij het plannen of bij het falen in het bereiken van de gewenste doelen. Dit resulteert in een onevenwicht, waarbij ons cognitief systeem alles in werking zal stellen om terug te kunnen keren naar een normale staat waar het gevoel van falen niet langer op de voorgrond staat. Kijken we naar de invloed van positieve en negatieve emotie en de manier waarop ze bepaalde acties gaan faciliteren, dan valt het hierbij op dat emoties een zeer grote invloed uitoefenen op de acties waartoe ze aanzetten en het al dan niet bereiken van vooropgestelde doelstellingen. 18

27 The self Hoofdstuk 2: the self Nadat we het concept emotie hebben gedefinieerd en een overzicht hebben gegeven van de verschillende benaderingen die ontwikkeld werden omtrent emoties, vervolgen we deze thesis met een beschrijving van de mogelijke self-constructs die een persoon kan ontwikkelen. Het gaat hier om de ik-vorming van een bepaald persoon. Wanneer een persoon een onafhankelijke of een afhankelijk opbouw van the self of zijn ik vormt dan zal dit ongetwijfeld gevolgen hebben voor de emoties die hieruit voortvloeien evenals voor de manier waarop deze persoon deze emoties zal waarnemen. De invloed van opbouw van the self of ik op het ervaren en verwerken van emoties werd vaak genegeerd in de literatuur. In deze thesis gaan we hier echter dieper op in en trachten we te ontdekken hoe de dimensie other-focused versus ego-focused emoties een rol kan spelen in de marketing, meer bepaald op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel. We beschouwen daarom eerst kort de twee verschillende self-constructs die een individu kan koesteren, vervolgens schetsen we een duidelijker beeld van de emotiedimensie ego-focused en other-focused emoties. We gaan met andere woorden het effect na van de dimensie emoties die op jezelf gericht zijn en emoties die op anderen gericht zijn. De multidimensionale benadering zal daarom de gepaste benadering zijn die wij in het verdere verloop van deze thesis volgen The self : definities. Individualisme en collectivisme zijn termen, die verwijzen naar de mate waarin de leden van een bepaalde cultuur een onafhankelijke of interafhankelijke opbouw van hun self hebben (Hofstede, 1980). In een individualistische cultuur zoals bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Australië, Canada, enzovoort hebben inwoners veel sterker de neiging om eerder een onafhankelijke eigenheid te ontwikkelen. Met de term onafhankelijke self verwijzen we naar een individu die zichzelf ziet in termen van een omvattende unieke serie innerlijke attributen. Deze persoon zal overtuigd zijn dat zijn ik hoofdzakelijk gevormd wordt aan de hand van unieke kenmerken en karakteristieken die hij bezit. Als gevolg van zijn onafhankelijk self zal het individu dan ook vooral rekening houden met zijn motivaties, waarden en karaktertrekken die voor hem belangrijk lijken. 19

Positieve gevoelens en hun impact op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel

Positieve gevoelens en hun impact op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Academiejaar 2005-2006 Positieve gevoelens en hun impact op de effectiviteit van advertenties voor het goede doel Scriptie voorgedragen tot het bekomen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Uit crosscultureel onderzoek is bekend dat de cultuur waarin men opgroeit van jongs af aan invloed heeft op emotie-ervaringen en emotie-uitingen. Veel minder bekend is in welke

Nadere informatie

Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz

Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz Mensen die als afwijkend worden gezien zijn vaak het slachtoffer van vooroordelen, sociale uitsluiting, en discriminatie.

Nadere informatie

Inleiding. De rol van de verschillende dimensies van emoties in de effectiviteit van emotionele print advertenties SAMENVATTING

Inleiding. De rol van de verschillende dimensies van emoties in de effectiviteit van emotionele print advertenties SAMENVATTING De rol van de verschillende dimensies van emoties in de effectiviteit van emotionele print advertenties SAMENVATTING Inleiding Voor marketeers en reclamebureaus vormt het een steeds grotere uitdaging zich

Nadere informatie

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.

Nadere informatie

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,

Nadere informatie

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden?

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Auteur: Ruben Brondeel i.s.m. Prof. A. Buysse Onderzoeksvraag Tijdens het proces van een echtscheiding

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Burnout, een toestand van mentale uitputting door chronische stress in de werksituatie, vormt een ernstig maatschappelijk probleem dat momenteel veel aandacht krijgt. In

Nadere informatie

Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van positieve gevoelens die met zekerheid versus onzekerheid gepaard gaan.

Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van positieve gevoelens die met zekerheid versus onzekerheid gepaard gaan. Universiteit Gent Faculteit Economie en Bedrijfskunde Academiejaar 2004-2005 Advertenties voor het goede doel: de effectiviteit van positieve gevoelens die met zekerheid versus onzekerheid gepaard gaan.

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 10 Samenvatting Samenvatting Hoe snel word je boos als iemand je provoceert? Het traditionele antwoord op deze vraag is dat het afhangt van je individuele neiging om boos te worden. Als je

Nadere informatie

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant RAPPORT PF Van: Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant 1. Inleiding Persoonlijke flexibiliteit is uw vermogen om met grote uitdagingen en veranderingen

Nadere informatie

Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae

Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae 184 Welbevinden en hoofdpijn bij adolescenten: de rol van zelfregulatie In dit proefschrift is de rol van zelfregulatie processen voor het welbevinden van

Nadere informatie

Samenvatting (Dutch)

Samenvatting (Dutch) Samenvatting (Dutch) 162 Hier zal een korte samenvatting gegeven worden van de resultaten van het onderzoek gepresenteerd in dit proefschrift. Affect, Gemoedstoestand en Informatieverwerking Om te overleven

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

Kennisdeling in lerende netwerken

Kennisdeling in lerende netwerken Kennisdeling in lerende netwerken Managementsamenvatting Dit rapport presenteert een onderzoek naar kennisdeling. Kennis neemt in de samenleving een steeds belangrijker plaats in. Individuen en/of groepen

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Introductie In dit proefschrift evalueer ik de effectiviteit van de academische discussie over de ethiek van documentaire maken. In hoeverre stellen wetenschappers de juiste

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en discussie

Samenvatting, conclusies en discussie Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit

Nadere informatie

Het effect van gevoelens in de reclame: onderzoek naar de verschillende dimensies van emoties.

Het effect van gevoelens in de reclame: onderzoek naar de verschillende dimensies van emoties. UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2006 2007 Het effect van gevoelens in de reclame: onderzoek naar de verschillende dimensies van emoties. Scriptie voorgedragen tot het

Nadere informatie

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht [Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

HOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING?

HOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING? HOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING? Siméa congres, 6 april 2017 Lizet Ketelaar & Sigrid Kok 1 VANDAAG Deel 1: Theoretische introductie Onderzoeksuitkomsten Deel 2: Behandelervaringen

Nadere informatie

OPQ Profiel OPQ. E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 23 oktober 2013. www.ceb.shl.com

OPQ Profiel OPQ. E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 23 oktober 2013. www.ceb.shl.com OPQ Profiel OPQ E.I. rapport Naam Dhr. Sample Candidate Datum 23 oktober 2013 www.ceb.shl.com Inleiding Kennis van de eigen emoties, het onderkennen van andermans emoties en het omgaan met relaties kunnen

Nadere informatie

Lesideeën. Hedendaagse Propaganda Analyseren. uitgewerkt door

Lesideeën. Hedendaagse Propaganda Analyseren. uitgewerkt door Lesideeën uitgewerkt door Hedendaagse Propaganda Analyseren Activiteiten als aanvulling op de leerervaring bij het online Mind Over Media platform www.mindovermedia.be 1 Les 2: Propagandatechnieken herkennen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen

Nadere informatie

Emotionele Balans. Een aantal psychologische stromingen onderscheiden tot wel acht basis of kern emoties.

Emotionele Balans. Een aantal psychologische stromingen onderscheiden tot wel acht basis of kern emoties. Emotionele Balans Werken met kern emoties in hulpverlenings en coaching processen Achtergrond informatie 1 Als het hulpverlenings proces zich richt op gevoelens, zijn het vaak niet de eigenlijke gevoelens

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in dutch)

Samenvatting. (Summary in dutch) Samenvatting (Summary in dutch) 74 Samenvatting Soms kom je van die stelletjes tegen die alleen nog maar oog hebben voor elkaar. Ze bestellen hetzelfde ijsje, maken elkaars zinnen af en spiegelen elkaar

Nadere informatie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Wouter Pinxten (contact: Wouter.Pinxten@UGent.be) Prof. Dr. John Lievens Achtergrond

Nadere informatie

Evaluatie van het project Mantelluisteren academiejaar 2012-2013

Evaluatie van het project Mantelluisteren academiejaar 2012-2013 Evaluatie van het project Mantelluisteren academiejaar 212-21 In academiejaar 212-21 namen 5 mantelzorgers en 5 studenten 1 ste bachelor verpleegkunde (Howest, Brugge) deel aan het project Mantelluisten.

Nadere informatie

Samenvatting Summary in Dutch

Samenvatting Summary in Dutch 112 Samenvatting Summary in Dutch Wanneer mensen anderen zien die in een gelijke situatie of wel beter af zijn of wel slechter af zijn, kan dat sterke reacties oproepen. Mensen kunnen als reactie sterke

Nadere informatie

Case Medewerkerstevredenheiden betrokkenheidscan

Case Medewerkerstevredenheiden betrokkenheidscan Case Medewerkerstevredenheiden betrokkenheidscan Hoe tevreden zijn de medewerkers met en hoe betrokken zijn zij bij de organisatie en welke verbeterpunten ziet men voor de toekomst? Wat is medewerkerstevredenheid

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Emoties

Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting door een scholier 1030 woorden 28 mei 2013 3,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie samenvatting Emoties (theorie en primaire teksten) THEORIE

Nadere informatie

Training Omgaan met Agressie en Geweld

Training Omgaan met Agressie en Geweld Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen

Nadere informatie

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004 STUDIE NAAR DE RELEVANTIE VAN MISSION STATEMENTS IN VLAAMSE

Nadere informatie

De Wondere Werking van Verhalen

De Wondere Werking van Verhalen De Wondere Werking van Verhalen Multiply Your Happiness! 2013 Inleiding Sinds het begin der tijden vertellen mensen overal ter wereld, bij kampvuur en bij kaarslicht, elkaar verhalen. Dit deden en doen

Nadere informatie

Afstudeeronderzoek over het perspectief van de burger op het verrichten van vrijwilligerswerk

Afstudeeronderzoek over het perspectief van de burger op het verrichten van vrijwilligerswerk Afstudeeronderzoek over het perspectief van de burger op het verrichten van vrijwilligerswerk EEN BEELD VAN HET TYPE VRIJWILLIGER EN HET TYPE NIET-VRIJWILLIGER De centrale vraag in het onderzoek Hebben

Nadere informatie

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve

Nadere informatie

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening. amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum

Nadere informatie

OPQ E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 24 september SHL.com

OPQ E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 24 september SHL.com OPQ E.I. rapport Naam Dhr. Sample Candidate Datum 24 september 2018 SHL.com Inleiding Kennis van de eigen emoties, het onderkennen van andermans emoties en het omgaan met relaties kunnen belangrijk zijn

Nadere informatie

De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention

De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention Samenvatting Wesley Brandes MSc Introductie Het succes van CRM is volgens Bauer, Grether en Leach (2002) afhankelijk van

Nadere informatie

Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig?

Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig? Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig? Resultaten van 10 jaar onderzoek naar de beleving en beoordeling van arbeid Prof. Dr. Hans De Witte Gewoon Hoogleraar Arbeidspsychologie, WOPP-KU Leuven Seminarie

Nadere informatie

Doelen relationele vorming

Doelen relationele vorming Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen

Nadere informatie

Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden

Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden HANDOUT SCENARIO-ONTWIKKELING Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden SCENARIO-ONTWIKKELING I n h o u d Scenario-ontwikkeling 1 1 Wat zijn scenario s? 1 2 Waarom

Nadere informatie

Inhoud. 1 Inleiding 9 1.1 Voor wie is dit boek? 9 1.2 Doelstelling 11 1.3 Aanpak 11 1.4 Opzet 13

Inhoud. 1 Inleiding 9 1.1 Voor wie is dit boek? 9 1.2 Doelstelling 11 1.3 Aanpak 11 1.4 Opzet 13 Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Voor wie is dit boek? 9 1.2 Doelstelling 11 1.3 Aanpak 11 1.4 Opzet 13 2 Tevredenheid en beleid 15 2.1 Het doel van tevredenheid 16 2.2 Tevredenheid in de beleidscyclus 19 2.3

Nadere informatie

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24

Nadere informatie

Voor de definitie van een superpromoter van overheidsbeleid sluiten we zoveel mogelijk aan bij de definitie van Vogelaar:

Voor de definitie van een superpromoter van overheidsbeleid sluiten we zoveel mogelijk aan bij de definitie van Vogelaar: Samenvatting literatuuronderzoek superpromoters Aanleiding en definitie De overheid zoekt naar nieuwe manieren om haar boodschap zo overtuigend mogelijk over het voetlicht te krijgen. Dit geldt in het

Nadere informatie

Persoonlijkheidstesten

Persoonlijkheidstesten Persoonlijkheidstesten De gratis korte persoonlijkheid test De eerste test die ik heb gemaakt is een gratis test. Deze test bestaat uit één vraag waar wordt gevraagd een van de negen figuren te kiezen.

Nadere informatie

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement?

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Definitie outplacement Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die in opdracht van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Dit proefschrift gaat over de invloed van inductieprogramma s op het welbevinden en de professionele ontwikkeling van beginnende docenten, en welke specifieke kenmerken van inductieprogramma s daarvoor

Nadere informatie

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op

Nadere informatie

Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016

Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016 Onderzoeksbureau Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016 In opdracht van HeartMath Benelux Periode november 2012 tot en met maart 2016 De stress-rem (Stress Reductie

Nadere informatie

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Zingeving en geluk Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Inleiding Wie zijn wij Jolanda Verschuren Brigitte Kruik Lerende praktijk zingeving

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20466 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lelieveld, Gert-Jan Title: Emotions in negotiations : the role of communicated

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) * 132 Baby s die te vroeg geboren worden (bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken) hebben een verhoogd risico op zowel ernstige ontwikkelingproblemen (zoals mentale

Nadere informatie

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste Samenvatting Mensen zijn in het algemeen geneigd om consensus voor hun eigen gedrag waar te nemen. Met andere woorden, mensen denken dat hun eigen gedrag relatief vaak voorkomt. Dit verschijnsel staat

Nadere informatie

TH-PI Performance Indicator. Best Peter Assistant

TH-PI Performance Indicator. Best Peter Assistant Best Peter Assistant TH-PI Performance Indicator Dit rapport werd gegenereerd op 11-11-2015 door White Alan van Brainwave Ltd.. De onderliggende data dateren van 10-03-2015. OVER DE PERFORMANCE INDICATOR

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN 22

Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN 22 HANDBOEK POLITIEVERHOOR INHOUDSTAFEL Inleiding 9 Hoofdstuk 1 Het juridisch kader 13 1. ALGEMEEN 13 1.1. Wie mag er verhoren? 13 1.2. Hoe moet er worden verhoord? 14 1.2.1. Gericht op de waarheidsvinding

Nadere informatie

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van

Nadere informatie

Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers. Onderzoeker

Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers. Onderzoeker Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers Onderzoeker Universiteit van Tilburg, Faculteit Sociale Wetenschappen Departement Personeelswetenschappen E-coaching belicht vanuit

Nadere informatie

EMOTIONELE INTELLIGENTIE

EMOTIONELE INTELLIGENTIE EMOTIONELE INTELLIGENTIE drs. S. van den Eshof 1 SITUATIE Wat zijn emoties en welke invloed hebben ze op ons leven? Sommige mensen worden bestempeld als over-emotioneel, terwijl anderen van zichzelf vinden

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Voorlopige resultaten van het onderzoek naar de perceptie van medewerkers in sociale (wijk)teams bij gemeenten - Yvonne Zuidgeest

Nadere informatie

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap

Nadere informatie

Sociale vaardigheden.

Sociale vaardigheden. Sociale vaardigheden www.psysense.be waarschuwing Het is geen receptenboek Elke mens is een individu Ass of geen ass. Dit gaat over wat je wilt, en biedt ev. middelen om te bereiken wat je wilt, maar ass

Nadere informatie

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk.

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Hefbomen van Leiderschap Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Excellente Competentiemodellen Organisaties zoeken naar simpele, praktische middelen voor de ontwikkeling van leiderschap. Een grote focus op

Nadere informatie

TAXONOMIE HISTORISCH DENKEN

TAXONOMIE HISTORISCH DENKEN Verwijs naar dit document als Smets, W. (2018), Taxonomie historisch denken, opgehaald van: Karel de Grote Hogeschool, https://www.kdg.be/onderzoek-en-expertise/onderzoeksprojecten/praktijkonderzoek-historisch-denken

Nadere informatie

Sessie 1 19 Introductiebijeenkomst

Sessie 1 19 Introductiebijeenkomst Inhoud I Introductie op het begrip Theory of Mind 7 II Visie op de behandeling van de mens met autisme 9 III Overzicht van de ToM-behandeling 13 IV Programma ToM-behandeling 15 V Gebruik van het werkboek

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als

Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als 1 Temperament van het kind en (adoptie)ouderschap Sara Casalin Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als verlegen, blij, impulsief, zenuwachtig, druk, moeilijk, koppig,

Nadere informatie

Tabel competentiereferentiesysteem

Tabel competentiereferentiesysteem Bijlage 3 bij het ministerieel besluit van tot wijziging van het ministerieel besluit van 28 december 2001 tot uitvoering van sommige bepalingen van het koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling

Nadere informatie

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld

Nadere informatie

Inleiding Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN... 17

Inleiding Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN... 17 INHOUDSTAFEL Inleiding... 9 Hoofdstuk 1 Het juridisch kader... 11 1. ALGEMEEN... 11 1.1 Wie mag er verhoren?... 11 1.2 Hoe moet er worden verhoord?... 12 1.2.1 Gericht op de waarheidsvinding... 12 1.2.2.

Nadere informatie

dat individuen met een doelpromotie-oriëntatie positieve eigeneffectiviteitswaarnemingen

dat individuen met een doelpromotie-oriëntatie positieve eigeneffectiviteitswaarnemingen 133 SAMENVATTING Sociale vergelijking is een automatisch en dagelijks proces waarmee individuen informatie over zichzelf verkrijgen. Sinds Festinger (1954) zijn assumpties over sociale vergelijking bekendmaakte,

Nadere informatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,

Nadere informatie

Dienst Identiteit & kwaliteit Guimardstraat BRUSSEL

Dienst Identiteit & kwaliteit Guimardstraat BRUSSEL Dienst Identiteit & kwaliteit Professionele cultuur versus politiek-ambtelijke cultuur (Van Emst) In veel scholen werkt de ontstane politiek-ambtelijke cultuur onderwijsvernieuwingen en onderwijsverbeteringen

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord 7 Inleiding 11

Inhoudsopgave. Voorwoord 7 Inleiding 11 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Inleiding 11 1 Gevoel en verstand in de liefde 15 2 De partnerkeuze 21 3 Mythes over de liefde 29 4 De liefde ontraadseld 35 5 Verbetering begint bij jezelf 43 6 De vaardigheden

Nadere informatie

Iedereen sterk. Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers

Iedereen sterk. Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers Iedereen sterk Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers JANUARI 2016 Veranderen moet veranderen Verandering is in veel gevallen een top-down proces. Bestuur en management signaleren

Nadere informatie

WORK EXPERIENCE PROFILE

WORK EXPERIENCE PROFILE WORK EXPERIENCE PROFILE VANDERHEK METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU Werkstress is een verschijnsel dat al jaren sterk de aandacht trekt. Statistieken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid geven aan dat

Nadere informatie

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het

Nadere informatie

Stress & Burn Out. ubeon Academy

Stress & Burn Out. ubeon Academy Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele

Nadere informatie

Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5

Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5 Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5 DE THEORIE DE PRAKTIJK OVEREENKOMSTEN Cognitieve therapie Naast een paar grote verschillen heeft de moderne hypnotherapie veel overeenkomsten

Nadere informatie

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: Het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs: Stadium van het instructie model Oriëntatiefase

Nadere informatie

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.

Nadere informatie

INFORMATIE LIFELONG OVER PERSPECTIEVEN +31 (0) 638 279 772. lee@lifelong.eu

INFORMATIE LIFELONG OVER PERSPECTIEVEN +31 (0) 638 279 772. lee@lifelong.eu LIFELONG INFORMATIE Wil je meer uit je werk- en privé-relaties halen? Wil je jezelf en anderen beter begrijpen en misverstanden voorkomen? Dan is het essentieel om je perspectief op de werkelijkheid te

Nadere informatie

Praktijk Avana. Nieuwsbrief April 2015

Praktijk Avana. Nieuwsbrief April 2015 Praktijk Avana Nieuwsbrief April 2015 Beste nieuwsbrieflezer, Hooggevoelig, HSP of Hoog sensitief persoon? Het begrip HSP, of hoog sensitief persoon, hoor je tegenwoordig steeds vaker vallen, maar wat

Nadere informatie

Leren/coachen van meisjes - Dingen om bij stil te staan

Leren/coachen van meisjes - Dingen om bij stil te staan De ontwikkeling van vrouwen en meisjes in het rugby heeft de afgelopen jaren flink aan momentum gewonnen en de beslissing om zowel heren als dames uit te laten komen op het sevenstoernooi van de Olympische

Nadere informatie

Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn

Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn

Nadere informatie

Het Mirakel dat Jij Bent

Het Mirakel dat Jij Bent Het Mirakel dat Jij Bent Vervul jouw potentieel (Deel I van III) Struinend door het gras Kijkend naar de horizon Genietend van Alles dat IS Jouw weg... Schrijver: A.M.I. van der Kwast Coverontwerp: in

Nadere informatie

DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING

DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 205 Het is niet zonder reden dat autoriteiten wereldwijd aandacht besteden aan programma s en interventies om mensen meer te laten bewegen. Sportactiviteiten van gemiddelde tot

Nadere informatie

EQ - emotionele intelligentie in kaart

EQ - emotionele intelligentie in kaart EQ - emotionele intelligentie in kaart 24-3-2014 BASISPROFIEL Laan van Vlaanderen 323 1066 WB Amsterdam INTRODUCTIE Het EQ rapport brengt iemands emotionele intelligentie in kaart. Dit is het vermogen

Nadere informatie

1 Het sociale ontwikkelingstraject

1 Het sociale ontwikkelingstraject 1 Het sociale ontwikkelingstraject Tijdens de schoolleeftijd valt de nadruk sterk op de cognitieve ontwikkeling. De sociale ontwikkeling is in die periode echter minstens zo belangrijk. Goed leren lezen,

Nadere informatie

Voorbeelden compententieprofiel mentor

Voorbeelden compententieprofiel mentor BIJLAGE 1 Voorbeelden compententieprofiel mentor Voorbeeld 1 Meetindicator voor competenties en gedragingen van een mentor, opgesteld door Ryhove, beschutte werkplaats in Gent (PH= persoon met een handicap)

Nadere informatie

Doelstelling: Bijsturing van de opvattingen van de leerlingen met betrekking tot magnetische eigenschappen

Doelstelling: Bijsturing van de opvattingen van de leerlingen met betrekking tot magnetische eigenschappen 6-8 jaar Wetenschappelijk inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Magnetische eigenschappen van verschillende voorwerpen, intensiteit van een magnetisch vel. Beoogde leeftijdsgroep: Leerlingen van 8 jaar

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) Omgaan met Informatie over Complexe Onderwerpen: De Rol van Bronpercepties In het dagelijkse leven hebben mensen een enorme hoeveelheid informatie tot hun beschikking (bijv. via het

Nadere informatie

HOOFDSTUK 2: KLANTGERICHTE MERKMEERWAARDE

HOOFDSTUK 2: KLANTGERICHTE MERKMEERWAARDE HOOFDSTUK 2: KLANTGERICHTE MERKMEERWAARDE 1 INTRODUCTIE H:2 Waaraan kun je een effectieve merkenpositionering herkennen? Wat zijn de bronnen van klantgerichte merkmeerwaarde en welke effecten of voordelen

Nadere informatie