5 Antwoorden. 1.1 Varen voorbij de horizon

Transcriptie

1 5 Antwoorden 1 a Afrika en Azië b Magelhães en Vasco da Gama c Tekort aan vers voedsel Aanvallen van vijanden d Specerijen e Amerika en Europa zijn gescheiden door de Atlantische Oceaan, daardoor is er geen contact te leggen. 2 1 Columbus dacht dat als hij naar het westen zou varen dat hij in Indië terecht zou komen. 2 Columbus kon onderweg de route bepalen door het kompas te gebruiken / de windrichting in de gaten te houden. 3 Columbus ontdekte Amerika voor Spanje. 4 Specerijen zijn kruiden 5 De Azteken hadden een geloof waarin ze bijvoorbeeld een regengod hadden. Een dergelijk geloof noem je een natuurgodsdienst. 3 a 1 Spanjaarden gaan gekleed in harnassen, Azteken veel eenvoudiger. 2 Spanjaarden varen in geavanceerde schepen, Azteken in kano s. 3 Spanjaarden hebben ijzeren en bronzen wapens als zwaarden en kanonnen, Azteken gebruiken pijl en boog. b Ze willen elkaar overtreffen in dapperheid. c Ze hebben genoeg aan de natuur om hen heen. d Michel de Montaigne heeft kritiek op de barbaarsheid van de Europese veroveraars, die op wrede wijze hun grondgebied uitbreiden. 4 a Bron 3: Strijd tussen de Spaanse en de Azteekse cultuur. Bron 4: Strijd tussen de Iraakse/Islamitische en de Deense/Westerse cultuur. b Voor het behoud van hun tempel / geloof. c Voor (eerbied voor) hun geloof. 5 a De Azteken moesten zich met eenvoudige wapens verdedigen terwijl de Spanjaarden ijzeren zwaarden en vuurwapens hadden. b De Spanjaarden hebben het katholieke geloof opgedrongen aan de indianen. c Wanneer de indianen hetzelfde geloof zouden hebben als de Spanjaarden zouden ze ook de Spaanse koning accepteren en hierdoor zou Spanje een stuk machtiger zijn. 6 a 1 Het verspreiden van het christendom 2 Het zoeken naar kortere zeeroutes naar Indië 3 Het vergroten van de macht van de koning 4 Het streven naar (handels)rijkdom b Door het contact met andere bevolkingsgroepen met andere geloven en culturen kwamen de Europeanen er achter dat er meer visies over de wereld bestonden dan alleen de christelijke. Hierdoor veranderde de denkwijze van de Europeanen. 1.1 Varen voorbij de horizon 1 Haal op wat je al weet a Nieuwsgierigheid, geloof, handel, macht. b Ruimtereizen( Maan en Mars)en poolreizen. c Kaart, kompas, gps, beschrijving van eerdere tocht, sterren. d Columbus had wel een kompas en de sterren kon hij gebruiken.

2 2 a De specerijen worden doorverkocht aan een volgende handelaar die het op zijn beurt weer doorverkoopt. Dit zorgt voor een steeds hogere prijs. b Er was veel vraag naar het product, mensen wilden dat zo graag hebben dat zij bereid waren veel geld te betalen. c Het zijn producten waar je zonder kan, maar die je graag wilt hebben. 3 a Om een lekker smaakje aan het eten te geven. b Men ging zelf de specerijen ophalen, om zo de tussenhandel uit te schakelen. c Men kon niet over land,omdat er geen toestemming van de Arabieren kwam. En men wist over zee de route niet. 4 a Portugal b De Portugezen hielden de kust in de gaten, en zakten zo beetje bij beetje de Afrikaanse kust af. c Bartholemeus Diaz (Kaap de Goede Hoop) en Vasco da Gama (route naar India) 5 a Magelhães heeft een route rond de wereld ontdekt en Cabral ontdekte Brazilië. b Australië en Noord-Amerika 6 a Om oorlog te voorkomen b Portugal omdat zij het gebied met de bekende specerijenhandel kregen en Spanje moest nog zien wat het zou krijgen. c De paus heeft bemiddeld tussen de twee katholieke landen. 7 a Men wist dat de aarde bolvormig was en men dacht dat er ten westen van Europa een zee tot aan Azië was. b 1 Rijkdom (edelstenen) 2 Christelijk geloof verspreiden. c Eigen antwoord van de leerling 8 a 1 Deze route was nog onbekend en zij konden dan deze route opeisen. 2 Zo hoefde Spanje geen last van Arabieren of Portugezen te hebben als men naar Azië ging. 3 Zij hoopten op goud en verspreiding van geloof. b Hij kon niet steeds de kust in de gaten houden, hij stak de oceaan over. c Oneens: 1 Hij had een kaart. 2 Hij had zich goed ingelezen. 3 Hij wist hoe hij moest zeilen en navigeren. 9 a Eigen antwoord van de leerling b Eigen antwoord van de leerling 10 a De koning heeft hem een opdracht gegeven en Columbus doet nu verslag van zijn reis om te laten zien dat het een succes is. b Omdat er land is gevonden en er kans op goud en bekeringen zijn. 11 a De uitvinding van de straalmotor b De eerste man op de maan (1969), lancering space shuttle (1981). c Beide regeringen willen heel graag succes boeken, dit vergroot de macht / status van de regering. d Competitie met Sovjetunie, prestatie: eerste bemande ruimtereis (Gagarin, 1961) 1.2 Spanje verovert Amerika

3 1 a Omdat het voor hen een nieuw gebied was. b bijvoorbeeld avontuur, bekering of rijkdom. c Nee, want er leefde oorspronkelijke bewoners die het meeste recht hadden op het gebied. d De Vikingen hebben in de 10e eeuw een reis gemaakt via IJsland en Groenland naar Amerika, 1000, Leif Ericsson. 2 a Heenweg: via Canarische eilanden en Kaapverdische Eilanden de oceaan oversteken over ongeveer dezelfde lengtegraad Terugweg: noordelijker dan de heenweg, tussen Azoren en Canarische eilanden door naar Spanje b De eilanden werden als springplank gebruikt, ook voor vers voedsel en water, de oversteek stromingen en windrichting. c De conquistadores trekken het onbekende binnenland in en zijn dus inderdaad ontdekkingsreizigers. 3 a 1 Sterkere wapens 2 Honden en paarden 3 Sluiten van bondgenootschappen met andere indianen. b 1 Onbekend met strijdwijze tegenstander 2 Onbekend met het terrein 3 Klein aantal eigen soldaten 4 Ja, bron 11 laat zien dat de Totanac indianen de Conquistadores helpen. Nee, bron 11 laat zien dat de indianen geen volwaardige bondgenoten zijn, eerder een soort slaven/huurlingen. 5 a De paarden: die vonden ze groot. De honden: die vonden ze boos. b Ze dachten dat ze makkelijk konden winnen, dat ze sterker waren dan de Azteken. 6 a 1 De Azteken bouwden een indrukwekkende stad. 2 De Azteken waren militair zo sterk dat zij kon overwinnen. b Hij had een goede Azteekse tolk en hij leek op de god Qquetzalcoatl. c De Azteken moesten vernietigd worden zodat de Spanjaarden het gebied en vooral de rijkdommen in bezit konden nemen. 7 a De indianen treden hem ongewapend tegemoet en Cortés krijgt een ketting omgehangen. b Eigen antwoord van de leerling. 8 a Inca s geloofden in de zonnegod. Een afstammeling van deze god was de leider van de Inca s. b Aan de ene kant wel gezien hun wegennet en koeriersdiensten, maar aan de andere kant hebben ze nog geen wiel uitgevonden. 9 a 1 Geweren 2 Paarden, die angst aanjagen 3 Samenwerking met indianen die tegen de Inca s waren. b Atahualpa was een oppermachtige leider, die werd beschouwd als een afstammeling van de zonnegod. Door hem te doden werd als het ware de zonnegod zelf overwonnen. 10 Eigen antwoord van de leerling 11 a Het gaat om diamanten en goud. b Tot binnenlandse oorlogen waarin criminele bendeleiders met veel geweld greep kregen op de diamantvoorraden. c Nee, in Afrika gaat het om binnenlandse strijd, in Amerika waren het buitenlanders die de rijkdom opeisten. Ja, in beide gevallen worden de gewone mensen het slachtoffer.

4 1.3 Barbaren of nobele wilden? 1 a Daarmee wordt bedoeld dat een volk niet ontwikkeld is, bijvoorbeeld geen schrift of kennis heeft. b Kruistochten: botsing tussen christelijke en de islamitische wereld. c Aanbidden natuurgoden, offeren mensen (harten). d Wegennet van Inca s. 2 a Omdat ze hoorden/zagen dat indianen onnodig slecht behandeld werden. b Minder beschaafd, primitiever. c Beschaafder maken, ontwikkelen. 3 Indianen volgens bron 13 Indianen volgens figuur 2 Dapper Sterk Sterk Primitief Primitief Wild Gelijkwaardig Wreed Trots Barbaars 4 a A: linksboven: er ligt een lijk, been van het lijk wordt op vuurtje geroosterd, naast het vuurtje wordt een arm opgegeten. B: rechtsboven: een lichaam wordt door twee mensen bewerkt met messen, arm wordt er afgesneden. C: rechtsonder: man houdt vastgebonden voeten vast, er is een vuurtje gemaakt. D: linksonder: vastgebonden Spanjaard (zie kleding) die nog leeft nog wordt vastgehouden, zijn mond wordt opengehouden. Er wordt iets vloeibaars in zijn mond gegoten. b Ter beoordeling van de docent 5 a Bron Afkomst schrijver Reden: beschaafd of onbeschaafd 14 Spaans Beschaafd: leven vreedzaam in eigen land. 15 Spaans Beetje onbeschaafd, maar het zijn mensen, die met hulp veel kunnen leren. 16 Spaans Onbeschaafd: voeren steeds oorlog, eten mensen, offeren mensenharten. 17 Indiaans Ze zijn beschaafd, hardhandig optreden komt door wreedheden Spanjaarden 18 Frans Onbeschaafd, maar alleen in de zin dat ze nog dicht bij de natuur staan. 19 Nederlands Onbeschaafd: het is goed dat de Spanjaarden daar een eind aan hebben gemaakt. b Positief: bron 14, 15, 17, 18 Negatief: 16, 19

5 6 Hij vindt dat indianen voldoende verstand hebben, geschapen zijn naar Gods beeld en dus gewone mensen zijn. 7 a Bron 16: ze weten niet beter, ze zijn altijd zo geweest. Bron 17: ze doen dit als reactie op de slechte behandeling van de Spanjaarden. b Eigen antwoord van de leerling 8 a Humanisten zijn geleerden uit de Renaissance die teksten uit de Klassieke Oudheid bestuderen om zo hun eigen wereld beter te begrijpen. De mens staat in hun denkwereld centraal. b Hij liet zich inspireren door de Klassieke Oudheid en hij stelde de mens centraal in zijn essays. c Bron 18:'in de tijd dat er mensen waren die daar beter over hadden kunnen oordelen dan wij.' Bron 19:'De Romeinen hebben in het verleden de aarde een drukkend juk opgelegd, maar met een heilzaam resultaat, want het verdreef de geestelijke barbaarsheid zoals de zon de duisternis voor de ogen verjaagt.' 9 a Gesprekken met enkele indianen en een zeevaarder. b Godvruchtig = gelovig/eigen antwoord Wetgetrouw = dat je je aan de wet houdt/eigen antwoord Rechtschapen = dat je rechtvaardig handelt/eigen antwoord Edelmoedig= dapper en vergevingsgezind/eigen antwoord Loyaal = trouw/eigen antwoord Openhartig = dat je eerlijk voor je mening en gevoel uitkomt/eigen antwoord 10 1 Verandering 2 Continuïteit 3 Verandering 4 Verandering 5 Verandering 11 Ter beoordeling van de docent 1.4 Spaans Amerika 1 a Edelmetaal, goud en zilver b In Midden- en Zuid-Amerika c Het was een enorm land, de verbindingen waren primitief en de afstand tot het moederland was zeer groot en lastig te overbruggen. d De omvang van de oorspronkelijke bewoners (indianen) neemt af. Nieuwe groepen komen, denk aan Afrikaanse slaven, Spanjaarden. 2 a Haciënda: een grote boerderij van Spaans grootgrondbezitters in de Nieuwe Wereld. Encomienda: gebied in Nieuwe Wereld dat Spaanse grootgrondbezitters mochten beheren in naam van de koning. b Een haciënda is het hoofdverblijf van de grootgrondbezitter; van daaruit wordt het gebied (de encomienda) bestuurd. 3 a De mijn bracht veel geld op. b Het zilver moest uiteindelijk naar Spanje vervoerd worden. Dit was een lange weg over zee, eerst moest het van Peru naar de kust worden vervoerd, ook een lange route. c 1 Lage arbeidskosten: indianen werkten voor niets. 2 Erts was gemakkelijk te bereiken, niet al te diep in de grond. 4 a Omdat de encomienda ver van de hoofdstad aflag en er geen goede controle was of de landeigenaren zich wel aan de regels hielden.

6 b Zij hadden geen weerstand tegen deze ziektes, omdat die onbekend waren in Amerika, niet-immuun. c 1 Oorlog voeren 2 Te veel en te zwaar werk moeten verrichten 5 a 1 Oorlog 2 Slechte behandeling door de Spaanse overheersers. 3 Besmettelijke dodelijke ziektes die de Spanjaarden meebrachten. b Oorlog en slechte behandeling, dit was een Spaanse keuze, de ziektes lagen buiten de macht van de Spanjaarden. c Omdat er toen nog geen officiële tellingen werden gedaan. 6 a Diplomaten, oorlog, ambtenaren, schulden aan banken b Omdat anders iedereen op eigen houtje er met het zilver mee vandoor kon gaan. 7 Lees: Maatschappelijke en bestuurlijke veranderingen a Spaanse koning Raad van Indië onderkoning onderkoning Peru Nieuw Spanje Geeft leiding aan kerk leger bestuur rechtsspraak 8 a Verandering Eerst was het Later werd het Bestuur Indianen kiezen eigen leiders en regels. Spanjaarden bepaalden gang van zaken. Economie Indianen bewerkten eigen grond en maken eigen voorwerpen. Indianen moeten voor Spanjaarden grond bewerken en raken eigen grond kwijt. Geloof Meerdere goden uit de natuur vereren, offers aanbieden Katholiek geloof aannemen, vermengd met oude geloof Samenstelling bevolking Alleen indianen Vermenging indianen, Afrikanen, Spanjaarden b In het geloof zie je dat de Azteken hun geloof trouw blijven.

7 c Om de indianen over te halen voor het katholieke geloof te kiezen. Met onderdelen van het indiaanse geloof in de kerk is het makkelijker over te stappen. 9 a Nederland stelde een gouverneur-generaal in die zijn ambtenaren aanstuurde. Onder dit bestuur kreeg de plaatselijke adel de opdracht belastingen te innen. b Zij hoefden niet een heel grote groep Nederlandse ambtenaren in te schakelen om toch de belastingen te kunnen innen. c I Onjuist, samenwerking gericht op makkelijk belasting binnenkrijgen. II Juist, de adel zorgde voor de belasting, hiervoor hoefde Nederland geen extra mensen in te huren. III Juist, doordat de adel ingezet werd, waren er weinig Nederlanders nodig. Vandaar dat de invloed van de Nederlanders beperkt was. 1.5 Het wereldrijk van Karel V 1 a Handel, verspreiden van geloof, vergroten van macht b Door goedkope arbeid te eisen van indianen en Afrikaanse slaven c De zilvervloot, voer jaarlijks de rijkdommen naar Spanje over. d Oorlog voeren, huwelijkspolitiek, gebieden ontdekken e Taak prioriteit Oorlog voeren 4 Geloof beschermen 3 Ontdekkingstochten 2 Paleizen bouwen 5 Belasting innen 1 2 a Ferdinand Isabella grootouders Maria Maximilaan moeder Johanna ouders Filips vader Karel b Als je de stamboom ziet is het wel heel toevallig dat je de liefde van je leven vindt in een familie die ook heel machtig is. 3 a Door de invoer van slaven b 1 Diplomatie en omkoping 2 Oorlogen 3 Ambtenaren 4 Schulden afbetalen 4 a Juist b Juist c Onjuist d Juist e Onjuist 5 a 1 Hij zit rechtop. 2 Zijn harnas schittert in de zon. 3 Zijn speer heeft hij krachtig in de hand. b Kracht, macht, onoverwinnelijk c Bijvoorbeeld: Karel V onoverwinnelijk vorst 6 a Franse koning Frans I en Osmaanse sultan Suleyman I

8 b De Fransen voelden zich ingesloten tussen de verschillende delen van het rijk van Karel V. Italië vormde een soort brug tussen het Duitse en het Spaanse deel, daarom wilden de Fransen niet dat dat ook nog bij het rijk van Karel V zou gaan horen. 7 a Dit is wanneer één persoon in twee of meer landen koning is, de landen worden niet samengevoegd, alleen via de persoon van de koning zijn ze verbonden. b Vorsten laten dan hun kinderen met elkaar trouwen, hun rijken zullen dan verbonden worden, de macht ten opzichte van de vijanden zou vergroot worden. c Nauwelijks, vorsten werken niet meer aan vergroten van macht. 8 Juist, door de huwelijken kreeg Karel veel gebieden en dus veel geld (belastingen) en door Amerika kreeg hij grote hoeveelheden zilver. 9 a Fransen, Turken, Hervormden b Fransen, Turken,: succesvol Hervormden: niet helemaal succesvol c Fransen: verslagen bij Pavia (1525) Turken: verslagen bij Wenen (1529) Strijd tegen hervormden, niet totaal verslagen: godsdienstvrede van Augsburg (1555), elke vorst mag zelf geloof bepalen voor eigen volk. 10 a Ter beoordeling van de docent b De tekst bevat de vier daden en heeft een bewonderende toon. c Het gaat om de strijd tegen de hervorming. Die is niet gewonnen, je kunt die in de toespraak verwerken als een opdracht aan de opvolgers. Wil je mij echt goed opvolgen vernietig de ketters van de hervorming, roei ze uit ter verering van mijn koningschap, doe het voor mij. 11 a Spanje, Italië, deel van Noord Afrika, Nederlanden, Duits rijk b De Amerikaanse bezittingen c Ja, groot deel van de toen bekende wereld was in zijn macht. 12 a Fransen verslaan en Turken verslaan, hervorming onderdrukken b Hij wist de Turken en Fransen te verslaan. c De hervorming moest hij accepteren. 13 a Overeenkomst: samengevoegde Europese landen Verschil: er is bij Karel een koning de baas, in de Unie is dat niet het geval. Karels landen zitten niet vrijwillig bij elkaar, bij de Unie is dat weg het geval. b Doordat er veel nieuwe landen lid zijn geworden van de Unie, is er geen snelle beslissing te nemen. c Karel V kende ook problemen om veel verschillende landen tegelijk te besturen. Zijn oplossing was een centralisatie van het bestuur: vanuit één punt met gelijke regels het rijk besturen. Dit zou de Unie kunnen overnemen. 1.6 Afsluiting 1 a Handel, christendom verspreiden, macht uitbreiden b Portugal en Spanje c Hij verzamelde geld, mensen en kennis en maakte allerlei plannen voor reizen. d Specerijen en zijde e Da Gama (route naar India)en Diaz (Kaap de Goede Hoop) f Hij bedacht, met behulp van de kaart van Toscanelli dat je ook via het westen naar Azië kan varen. g Beiden wilden nieuwe gebieden ontdekken en zaten daardoor in elkaars vaarwater (letterlijk en figuurlijk dus!) Door het verdrag dat de paus had afgesproken met de twee landen kregen ze beiden een eigen deel van de

9 wereld. h Om te vertellen dat hij zijn opdracht heeft volbracht. i Het geloof kan verspreid worden, er kunnen goud en handelswaren gevonden worden, er is land voor de koning in bezit genomen. 2 a Dit zijn Spaanse veroveraars, die het binnenland van Amerika intrekken op zoek naar rijkdommen en gebied. b Sterke wapens (ijzeren en vuurwapens), paarden en honden, goede samenwerking met bondgenoten, goede Azteekse tolk, Cortés lijkt op een van de goden. c Sterke wapens (ijzeren en vuurwapens), paarden en honden, goede samenwerking met bondgenoten, door de leider gevangen te nemen. d In opdracht van de koning, om rijk te worden, het geloof te verspreiden en avontuur te beleven. 3 a De minderwaardigheid van indianen b Ze voeren woeste oorlogen en eten elkaar op. c Omdat ze dichter bij de natuur stonden dan Europeanen. d Ze verwijzen allebei naar de Klassieke Oudheid. e Nieuwe Wetten ter verbetering van het lot van de indianen. 4 a 1 Juist 2 Onjuist 3 Onjuist 4 Juist 5 Onjuist 6 Juist 7 Onjuist 8 Juist 9 Onjuist b 2 Haciënda is de benaming voor de boerderij op een landgoed. 3 Encomienda betekent het grondgebied waarover een Spanjaard mocht heersen. 5 De zilvermijn van Potosi was goed te bewerken door verplichte arbeiders en omdat de erts niet diep onder grond lag. 7 De positie van de indianen veranderde sterk door de komst van de Spanjaarden en is daarom geen voorbeeld van continuïteit. 9 Mestizering betekent de vermenging van verschillende bevolkingsgroepen. 5 a Ambtenaren, oorlogen, diplomaten, aflossen staatsschulden b Spaanse rijkdom nam enorm toe, Spaanse koning werd zeer machtig, er trad geldontwaarding op en de prijzen stegen, sommigen profiteerden hiervan, maar veel mensen werden armer. c Fransen, Turken en hervormden d Duitse prinsen mochten zelf bepalen welk geloof werd aangehangen in hun gebied, katholiek of protestant volgens de Confessie van Augsburg. 6 Paragraaf Deelvraag steekwoorden 1 Welke ontwikkelingen leidden tot de ontdekkingsreizen? Nieuwe uitvindingen, kennis, wil om geloof te verspreiden, zucht naar rijkdom, avontuur 2 Hoe nam Spanje Amerika in bezit? 3 Hoe dachten de Europeanen over de Voorbereiding ontdekkingsreizen, steun Spaanse koning, conquistadores, indiaanse steun tegen Azteken en Inca s, militair voordeel Spanje Sommigen zagen de indianen als nobele wilden, mensen die dicht bij de

10 volkeren uit Nieuwe Wereld? 4 Hoe veranderde Spanje de Amerikaanse maatschappij? 5 Welke gevolgen had de ontdekking van Amerika voor Europa en de politiek van Karel V? natuur stonden, meer gelijk aan Westerlingen, anderen zagen indianen als barbaren Indianen en slaven produceren welvaart, Spaans bestuur (onderkoningen) ziet toe op naleving regels, toezicht op verwerving rijkdom, vernietiging indiaanse cultuur, opdringen Spaanse, katholieke cultuur, vermenging volken Opbrengst kolonie, goud en zilver, bestemd voor Karels leger en bestuur in Europa, gevolgen Europese economie (geldontwaarding) en politiek-militaire situatie (oorlogen tegen Fransen, Turken en protestanten) 7 a Karavanenhandel zorgde voor contact tussen specerijenproducenten en Europa. b Deze Tunesiërs hadden via de specerijenhandel die via de landroute liep contact gehad met Portugese handelaren, zo leerden zij de taal. c Europeanen zoeken contact met Indië om zelf specerijen op te halen. En om het geloof te verspreiden. Beide zaken zie je terug in de bron. Zo breidden Europeanen hun rijk uit. d Vergroten macht koningen 8 a 1 Kannibalisme 2 Oorlog voeren zonder plan 3 Geen handel 4 Zonder schaamte naakt lopen 5 Geen bezit kennen 6 Geen koning hebben b Hij velt een negatief oordeel. c Vespucci beschrijft het eerste contact, waarop de uitbreiding van de Europeanen zal volgen. 9 a Van den Bosch wil ze eerlijk behandelen, vriendelijk. b Hij wil dit doen omdat hij meent zo zoveel mogelijk winst te kunnen krijgen uit de kolonie. c Ook in Amerika was alles erop gericht zoveel mogelijk winst uit het gebied te krijgen voor het moederland. In beide gevallen profiteert het moederland van de kolonie. A Op ontdekkingsreis Opdracht op Feniks online B Waarom ontdekkingsreizen? 1 Rijkdom of avontuur beleven 2 a Om het eten te kruiden en om het bedorven eten eetbaar te maken. b De overheid speelt actievere rol. c Het vinden van goud en het verspreiden van het geloof. 3 a Bron 34: men was in Spanje en Portugal gewend te strijden tegen de Moren, men zette deze manier van strijd

11 tegen de ongelovigen voort in de ontdekkingstochten. Bron 35: doordat de Ottomanen de landweg in het Midden-Oosten blokkeerden, moest er wel een uitweg gezocht worden over zee. b De wetenschap legde zich niet meer neer bij de traditie: men bedenkt nieuwe ideeën zoals het idee dat de aarde bolvormig is. Zo doorbreek je belemmeringen. 4 a De zucht naar goud, de Europeanen willen goud vinden. b Hij doet dit om zijn mening te ondersteunen: ook zij zeggen dat het de Europeanen om het goud gaat. c De Europeanen hebben geld nodig voor hun onderlinge strijd. 5 Bron Motief volgorde 33 1.specerijen, 2.goud, 3.godsdienst gewend om te veroveren, 2.godsdienst nieuwe inzichten goud goud 2.macht 2 6 Ter beoordeling van de docent C La Malinche, een vrouw tussen twee culturen Opdracht op Feniks online D Kolonialisme verleden tijd? 1 a Het onafhankelijk worden van de kolonies b In Amerika rond 1800 In Azië vanaf 1945 In Afrika vanaf 1950, grootste deel vanaf a In je antwoord moet ingegaan worden op: VS leidt Amerikaanse continent, Zuid- en Midden-Amerikaanse landen zijn afhankelijk geworden van VS, zij moeten zich houden aan voorschriften van de VS, ongehoorzaamheid leidde tot militaire invallen. b VS gesymboliseerd door Uncle Sam; zijn hoed op Zuid-Amerika als symbool van invloed; drie mannen op Europa tonen dat zij onwelkom zijn in Amerika. c Bijvoorbeeld Amerika, niet toegankelijk voor Europeanen 3 a De Spanjaarden waren de baas in Zuid- en Midden-Amerika, na de onafhankelijkheid bepaalden de VS wat er met de landen gebeurde. b De Spanjaarden waren zelf aanwezig om het land te besturen, de Amerikanen bleven op een afstand, lieten dit werk over aan inheemse leiders. c Ja, want de VS trekken aan de touwtjes, zij bepalen wat er gebeurt in de landen. Midden- en Zuid-Amerika zijn afhankelijk van de VS. Nee, de landen hebben een eigen onafhankelijke regering, die ook niet kan luisteren naar de rijke landen als de VS. Het is een economische overheersing, niet direct een politieke. 4 a Hij is van eenvoudige afkomst en is indiaans. b Hij wil ervoor zorgen dat de arme inheemse bevolking het beter gaat krijgen, hij wil dit bereiken door de winst uit de bodemschatten in handen van de regering te krijgen. c Neokolonialisme houdt in dat Europese landen en de VS grote delen van de wereld economisch de baas

12 blijven. Hierdoor vloeiden de winsten weg naar andere landen en kon Bolivia zich niet verder ontwikkelen en bleef de armoede bestaan. 5 a Bron 40: buitenlandse bedrijven bepalen wat er met de winst van de bodemschatwinning gebeurde. Bron 41: de politieke agenda werd bepaald door blanken en Noord-Amerikanen. b Ja, rond 1800 streden de Zuid-Amerikanen voor vrijheid, in plaats daarvan namen de Noord-Amerikanen de macht over. Met zijn huidige acties neemt hij in ieder geval deels de economisch macht weer in handen. E Veranderend dagelijks leven 1 a,b,c Groepen Afkomst Plaats Peninsulares Zuiver Europees 1 Creolen Aziatisch, Indiaans, 2 Afrikaans Slaven Afrikaans 0 Mesties Europees/Indiaans 3 Mulat Europees/Afrikaans 3 d, e, f: Ter beoordeling van de docent. 2 a Peninsulares, Creools, Mulat en Mesties b Voor: Kinderen uit gemengde huwelijken stonden lager in de samenleving dan hun volbloed ouders. Tegen: Wanneer een kind uit een gemengd huwelijk voortkwam zou een rijke Europese vader er wel voor zorgen dat het goed kwam met zijn kind.