Database wetenschappelijke onderzoeken & deskundigen

Transcriptie

1 Database wetenschappelijke onderzoeken & deskundigen Februari 2012 Opvoeding Opdracht is uitgevoerd door

2 Opvoeding Naar Hollands gebruik? Verschillen in gebruik van hulp bij opvoeding, onderwijs en gezondheid tussen autochtonen en migranten Sociaal en Cultureel Planbureau A. van den Broek, E. Kleijnen en S. Keuzenkamp 2010 Met de meeste migrantenjongeren in Nederland gaat het goed. Toch blijkt uit onderzoek van het SCP dat migranten relatief vaker met opgroei-, ontwikkelings- en gezondheidsproblemen kampen dan autochtone Nederlanders. Daarbij maken ze weinig gebruik van hulp bij opvoeding, onderwijs en gezondheid. Dit staat in het rapport Naar Hollands gebruik? Verschillen in gebruik van hulp bij opvoeding, onderwijs en gezondheid tussen autochtonen en migranten. Het onderzoek is in opdracht van ZonMw uitgevoerd in het kader van het programma Diversiteit in het Jeugdbeleid. Het overheidsbeleid is erop gericht dat migranten jeugdigen en hun ouders even goed bereikt worden door algemene voorzieningen als autochtone Nederlanders. De praktijk leert echter dat er etnische verschillen bestaan in het gebruik daarvan. Dit rapport zoekt een verklaring voor verschillen in het gebruik van vier typen voorzieningen: opvoedingsondersteuning, speciale onderwijsvoorzieningen, huisarts en voorzieningen op het gebied van seksuele gezondheid. In welke mate behoren de verschillende etnische groepen tot de doelgroep van de voorziening? Hebben migranten een andere houding ten aanzien van het gebruik ervan? Of spelen andere belemmeringen een rol? Kortom: welke factoren zorgen ervoor dat er etnische verschillen zijn in het gebruik van voorzieningen? Bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen hebben de onderzoekers zich geconcentreerd op de vier grootste niet-westerse migrantengroepen: Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders. De onderzoeksinstrumenten die ingezet zijn een literatuurstudie, statistische analyses en interviews. Uit het rapport komt een aantal feiten naar voren: binnen de groep niet-westerse migrantenouders valt op dat ouders met een Surinaamse, Antilliaanse of overig nietwesterse achtergrond vaker dan gemiddeld op zoek zijn gegaan naar hulp of advies bij de opvoeding. Ouders van zowel Turkse als Marokkaanse herkomst hebben daarentegen relatief weinig beroep gedaan opopvoedings-ondersteuning. Het blijkt dat psychosociale problematiek vaker voorkomt bij niet-westerse migranten jeugdigen van 4 tot en met 17 jaar (19%) dan onder autochtoon Nederlandse jeugdigen in diezelfde leeftijdscategorie (11%). Dit is uit eerder onderzoek ook gebleken. Meer specifiek blijkt dat zowel gedragsproblemen als problemen in de relatie met leeftijdsgenoten significant vaker gerapporteerd worden door ouders van niet-westerse migranten jeugdigen. Niet-westerse migrantenouders (h)erkennen problemen minder vaak, of vinden hulp pas in een later stadium wenselijk. Dit kan mede verklaren waarom zij relatief vaak gebruik maken van tweedelijnszorgvoorzieningen.

3 Ontwikkelingsstimulering en opvoedingsondersteuning voor allochtone kinderen en hun ouders Inventarisatie van programma's en interventies Sardea & NJI S. Beekhoven, D. Ince, H. Kalthoff en A. van der Vegt 2008 Dit rapport beschrijft de inventarisatie van programma s voor ontwikkelingsstimulering en opvoedingsondersteuning van en voor etnische minderheden die Sardes en het Nederlands Jeugdinstituut hebben gemaakt. De doelgroep van het onderzoek wordt gevormd door kinderen tot 12 jaar en hun ouders met een niet-westerse achtergrond. Dat wil zeggen dat de ouders of de grootouders van de kinderen geboren zijn in een niet-westers land. Uitgangspunt voor deze inventarisatie is de Databank Effectieve Jeugdinterventies (DEI) van het Nederlands Jeugdinstituut. Aanvullend is gezocht naar recente inventarisaties en initiatieven op het gebied van opvoedingsondersteuning, ontwikkelingsstimulering en inburgering die (nog) niet in de databank zijn meegenomen. Dit is gedaan door het raadplegen van vakliteratuur, bronnen op het internet en door het interviewen van sleutelinformanten. chtonekinderenenhunouders.pdf Etnische verschillen in verbondenheid met ouders en autonomie A. Huiberts, W. Meeus, A. Oosterwegel& W. Vollebergh 2002 Deze studie onderzoekt de verbondenheid met ouders en gedragsautonomie in een steekproef van 51 Nederlands en 51 Marokkaanse jongeren die leven in een multi-etnische context in Nederland. De studie richt zich op verschillen die jongeren met een individualistische en een collectivistische achtergrond ervaren binnen de relatie met hun ouders. In de eerste plaats worden de etnische verschillen in verbondenheid met hun ouders onderzocht. Betekent het sterke familiebewustzijn van etnische jongeren dat zij een sterkere band met hun ouders hebben dan westerse jongeren? In de tweede plaats werden de etnische verschillen in (gedrags)autonomie binnen de relatie met ouders onderzocht. Krijgen etnische jongeren relatief weinig vrijheid, terwijl omgekeerd westerse jongeren over veel zaken zelf beslissen? Als methode werd een steekproef gedaan die bestond uit 51 Nederlandse en 51 Marokkaanse jongeren. Ongeveer evenveel jongens (50) als meisjes (52) deden mee. De gemiddelde leeftijd in de hele steekproef was 16.1 jaar. De dataverzameling vond plaats in 2000 in Utrecht en omgeving. Jongeren werden via hun school benaderd om mee te doen. Zij werden geïnterviewd en vulden een schriftelijke vragenlijst in.

4 Geen van de hypothesen over etnische verschillen in de kwaliteit van de relatie met ouders werd in het onderzoek volledig bevestigd, omdat etniciteit de kwaliteit van de ouderadolescent relatie beïnvloedt in een ingewikkeld patroon met leeftijd en geslacht. In overeenstemming met internationale onderzoeken verschilden de etnische groepen op gedragsautonomie. Marokkaanse jongeren ervaren minder persoonlijke keuze in vergelijking met hun Nederlandse tegenhangers. Toepasbaarheid van opvoedingsondersteuning voor Marokkaanse en Turkse gezinnen in Nederland, in het bijzonder van het programma Samen Starten/DMO-P TNO N. Tan, N. Bekkema & F. Öry 2008 spelen culturele factoren een zodanige rol dat aanpassing van de programma s nodig is? In deze publicatie wordt het programma Samen Starten/DMO-P onder de loep genomen. Onderzocht is of de interventies uit het programma ook in de echte wereld werken en of ze ook toepasbaar zijn op andere culturele groepen. Met andere woorden: geldt de bewezen effectiviteit in gecontroleerde situaties ook bij het toepassen ervan in de échte wereld, de maatschappij onder dagelijkse omstandigheden en geldt het óók voor allochtonen? Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan andere programma s zoals Voorzorg, Triple P en Stevig Ouderschap. Concluderend kan worden gesteld dat Samen Starten/DMO-P uit het onderzoek naar voren komt als een geschikt programma voor Marokkaanse en Turkse gezinnen. Het programma biedt verschillende voordelen voor het gericht ondersteunen van Turkse en Marokkaanse gezinnen. Deze gezinnen waarderen het consultatiebureau en blijken, na uitleg over de achterliggende redenen, welwillend te staan tegenover het bespreken van de opvoedingscontext. De consultvoering en het opbouwen van een vertrouwensrelatie met Turkse en Marokkaanse gezinnen vergt over het algemeen wel relatief veel tijd. Turkse en Marokkaanse gezinnen ondervinden bovendien relatief veel problemen in de gezinscontext. Daarom is het inventariseren en eventueel extra ondersteunen van de opvoedingssituatie bij Turkse en Marokkaanse des te belangrijker. Het lijkt zinvol te onderzoeken of het mogelijk is tot een logistieke regeling te komen die hieraan tegemoet kan komen. Opvoedingsondersteuning_MarokTurkse_gezinnen.pdf Opvoeding in de migratiecontext Review van onderzoek naar de opvoeding in gezinnen van nieuwe Nederlanders Verwey-Jonker Instituut T. Pels, M. Distelbrink & L. Postma 2009

5 Het afgelopen decennium is het nodige wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd over opvoeding in de migratiecontext. In een minderheid van de publicaties is opvoeding het hoofdthema. Vaak gaat het ook om studies waarin dat een van de onderzochte onderwerpen is. Deze publicatie brengt de kennis uit het afgeronde en nog lopende onderzoek thematisch bijeen en laat zien waar hiaten in de onderzoekskennis bestaan. Naast algemene thema s als verandering en diversiteit in opvoedingswaarden en opvoedpraktijken komen specifieke onderwerpen aan de orde, zoals de religieuze opvoeding, opvoeding tussen twee vuren, seksespecifieke opvoeding en problematische opvoedsituaties. Daarnaast gaan de auteurs in op de behoeften aan opvoedingsondersteuning en de mate waarin het aanbod daarbij aansluit. De studie is verricht in opdracht van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De publicatie is interessant voor een ieder die zich onderzoeksmatig of beleidsmatig bezighoudt met de gezinsopvoeding in migrantengezinnen. Boeken Opvoeding en integratie Een vergelijkende studie van recente onderzoeken naar gezinsopvoeding en de pedagogische afstemming tussen gezin en school T. Pels 2000 Dit boek gaat over opvoeding en integratie. Centraal staan de resultaten van recente onderzoeken naar de opvoeding in autochtoon-nederlandse, Turkse, Marokkaanse, Creools- Surinaamse en Chinese gezinnen en naar de pedagogische afstemming tussen gezin en school. De bevindingen uit deze onderzoeken worden vergeleken en geanalyseerd op hun betekenis voor sociale integratie. Eén van de belangrijkste conclusies is dat integratie niet stopt bij de voordeur. Zowel in hun opvoedingsdoelen als dagelijks handelen laten (allochtone) ouders veranderingen zien. Zo hechten zij bijvoorbeeld meer waarde aan de autonomie van kinderen dan de generaties voor hen en conformiteit vullen zij op een minder autoritaire wijze in. Van louter aanpassing is echter geen sprake: er ontstaan eigen mengvormen. Even opmerkelijk is de constatering dat er ook niet zoiets als een richtinggevend Nederlands opvoedingsmodel bestaat. Een andere belangrijke bevinding is, dat de verhouding tussen de generaties in allochtone gezinnen minder dramatisch is dan algemeen verondersteld. Opvoeders, allochtoon en autochtoon, hebben evenals leerkrachten een belangrijk opvoedingsprobleem gemeen: hoe kinderen meer autonomie te geven zonder dat dit doorslaat naar een gebrek aan sociale betrokkenheid? De communicatie en afstemming over

6 deze en andere pedagogische kwesties verloopt niet naar tevredenheid. Hetzelfde geldt voor de communicatie tussen ouders en andere opvoedingsprofessionals, bijvoorbeeld in de opvoedingsondersteuning en hulpverlening. Van een hecht pedagogisch netwerk is bepaald geen sprake. Eén van de belangrijkste aanbevelingen is dan ook dat daar vanuit het beleid meer mogelijkheden voor worden geschapen. =5mDZFxtVZQokax2vyLK5zORrCWQ#v=onepage&q=opvoeding%20marokkaanse%20jongere n&f=false Opvoeding in Marokkaanse gezinnen in Nederland De creatie van een nieuw bestaan T. Pels 1999 Dit boek beschrijft de resultaten van het eerste omvattende onderzoek naar de opvoeding in Marokkaanse gezinnen in Nederland, gezinnen van verschillende generaties en sociale milieus. Opvoeden blijkt ook in Marokkaanse milieus een dynamische praktijk. Het statische en problematische beeld dat in de media overheerst verdient bijstelling. Verandering in waarden, opvattingen en praktijken van opvoeden zijn aan de orde van de dag. Dit geldt voor de oudere generatie en in nog sterkere mate voor de jongere generatie. Naast verandering hechten de moeders en jongeren evenwel ook aan continuïteit. Mede omdat zij de "Nederlandse" opvoeding niet in alle opzichten nastrevenswaardig achten, houden zij vast aan centrale waarden. Wel veranderen de interpretaties die zij in de praktijk aan deze waarden verbinden. De moeders en jongeren zoeken een nieuwe balans tussen verandering en continuïteit. Dit proces voltrekt zich met vallen en opstaan en leidt tot nieuwe behoeften aan ondersteuning. ng+marokkaanse+jongeren&ots=6nkdsnloxp&sig=zjaqts_gzoxbovrcuxn64aldcl4#v=one page&q=opvoeding%20marokkaanse%20jongeren&f=false Deskundigenoverzicht In dit laatste hoofdstuk geven we een overzicht van alle deskundigen per thema. In het groen geven we de deskundigen aan die naast hun expertise op het specifieke thema ook deskundig zijn op het gebied van de aanpak van Nederlands-Marokkaanse jongeren. De deskundigen die in het roze zijn aangegeven hebben met name een expertise opgebouwd op het specifieke thema en zijn de auteurs van de verzamelde artikelen. Opvoeding

7 Dr. S. Beekhoven Dr. S. Beekhoven In 2002 promoveerde zij aan de Universiteit van Amsterdam op een proefschrift over studieloopbanen in het hoger onderwijs. Vervolgens werkte zij als postdoc aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het terrein van voortijdig schoolverlaten. Sinds mei 2008 werkt zij als projectcoördinator bij Sardes waar zij onderzoek doet op alle thema's waarop Sardes actief is, zoals voor- en vroegschoolse educatie, de brede school, leesbevordering, mentoring, cultuureducatie en passend onderwijs. A. van den Broek A. van den Broek is als junior wetenschappelijk medewerker werkzaam binnen de onderzoeksgroep Emancipatie, Jeugd en Gezin van het Sociaal Cultureel Planbureau. Onderzoeksthema s waar zij betrokken bij is zijn jeugdbeleid en etnische diversiteit. Dr. Marjolijn Distelbrink Dr. Marjolijn Distelbrink verricht als senior onderzoeker bij het Verwey Jonker Instituut studies naar de terreinen jeugd, gezin en onderwijs, met bijzondere aandacht voor multiculturaliteit. Marjolijn Distelbrink werkte van 1990 tot en met 2003 als onderzoeker bij het Instituut voor Sociologisch Economisch Onderzoek (Erasmus Universiteit) en van 2004 tot en met 2006 bij de Nederlandse Gezinsraad in Den Haag. Zij deed in de afgelopen jaren onder meer onderzoek naar gezinsopvoeding in allochtone en autochtone gezinnen, samenwerking in de jeugd- en volwassenenzorg rond kindermishandeling, jeugdparticipatie, nieuwe werkwijzen in het jongerenwerk en criteria voor de toepasbaarheid van jeugdinterventies voor allochtone groepen. Daarnaast verrichtte ze onderzoek naar lokaal beleid gericht op zelfredzaamheid van allochtone vrouwen. Prof. dr. S. (Saskia) Keuzenkamp Prof. dr. S. (Saskia) Keuzenkamp is afdelingshoofd van de onderzoeksgroep Emancipatie, Jeugd en Gezin van het Sociaal Cultureel Planbureau. Onderzoeksthema s waar zij betrokken bij is zijn: arbeidsdeelname vrouwen, combinatie arbeid en zorg, vrouwen uit etnische minderheden, acceptatie homoseksualiteit. In 1997 kwam Saskia in dienst bij het SCP. Sinds 1 november 2006 is zij bijzonder hoogleraar Emancipatie in internationaal vergelijkend perspectief bij de afdeling Sociologie van de Vrije Universiteit. Saskia is lid van het International Network on LeavePoliciesand Research, de Raad van Toezicht van Schorer, de Raad van Toezicht van Aletta en het bestuur van Sardes. Ze is voorzitter van de stichting Lesbische en homostudies. Dr. H. Kalthoff Dr. H. Kalthoff is senior medewerker Programma-implementatie en Training bij het NJI. Hilde Kalthoff houdt zich bezig met de ontwikkeling en landelijke coördinatie van de Stapprogramma s en VVE Thuis (ontwikkelingsstimulering van jonge kinderen). Daarnaast voert ze regelmatig andere projecten of opdrachten uit op het terrein van de voor- en vroegschoolse educatie, ouderbetrokkenheid en opvoedondersteuning. Daarnaast werkt zij mee aan het schrijven van webdossiers voor de Gezinswijzer. E. Kleijnen E. Kleijnen is als junior wetenschappelijk medewerker werkzaam binnen de onderzoeksgroep

8 Emancipatie, Jeugd en Gezin van het Sociaal Cultureel Planbureau. Onderzoeksthema s waar zij betrokken bij is zijn jeugdbeleid en etnische diversiteit. Prof. dr. W.H.J. Meeus, W.H.J. Prof. dr. W.H.J. Meeus, W.H.J. is als hoogleraar adolescentiewerkzaam bij de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Dr. A. van der Vegt Anne Luc van der Vegt werkt sinds 2010 als projectleider bij Oberon. Hij begon zijn loopbaan bij de Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Leiden. Vervolgens heeft hij bij Regioplan Beleidsonderzoek diverse projecten geleid, onder andere op de thema s bekostiging van het onderwijs, veiligheid in het onderwijs en onderwijsachterstandenbeleid. Bij Sardes coördineerde hij onderzoek naar voor- en vroegschoolse educatie, de brede school, cultuureducatie, taalonderwijs en schoolloopbanen. Anne Luc is expert op het gebied van monitor- en evaluatieonderzoek. Daarnaast leidt hij bij Oberon projecten op de volgende thema s: de lokaal educatieve agenda (LEA), passend onderwijs, voor- en vroegschoolse educatie, opbrengstgericht werken.