M Leven van het bedrijf

Transcriptie

1 M Leven van het bedrijf drs. A. Bruins Zoetermeer, 10 april 2006

2

3 Leven van het bedrijf Het bedrijf is voor veel ondernemers de inkomstenbron die moet voorzien in het levensonderhoud. Voor een aanmerkelijk deel van de ondernemers die enkele jaren geleden met een bedrijf zijn gestart, is het bedrijf evenwel niet de enige inkomstenbron. Deze ondernemers hebben zelf een andere inkomstenbron, meestal vanwege een baan in loondienst, of iemand anders voorziet mede in het levensonderhoud. Het bedrijf kan ook niet in alle gevallen volledig of grotendeels in het levensonderhoud voorzien, omdat daarvoor de opbrengst van het bedrijf te gering is. De doelen die de ondernemer zich heeft gesteld voor het bedrijf en voor zichzelf blijken in hoge mate samen te hangen met de mate waarin ondernemers op de inkomsten uit het bedrijf zijn aangewezen. Naarmate ondernemers meer op de inkomsten uit het bedrijf zijn aangewezen, hebben zij vaker groeidoelstellingen, maar in alle gevallen kiezen de ondernemers voor kwaliteit boven groei. Inleiding Deze minirapportage geeft in de eerste plaats een beeld van de betekenis van de inkomsten uit de onderneming als bijdrage aan het levensonderhoud van ondernemers die enkele jaren geleden met een bedrijf zijn gestart. Vervolgens wordt in beeld gebracht in welke opzichten er verschillen zijn tussen ondernemers afhankelijk van de mate waarin men voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming. Deze verschillen hebben betrekking op de activiteiten van de ondernemer, de opbrengst van het bedrijf en de ambities van de ondernemer. We kijken daarbij naar vier groepen ondernemers die zijn onderscheiden naar de mate waarin zij volgens eigen opgave voor het levensonderhoud zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming, te weten: - volledig; - voor een groot deel; - voor een klein deel; - zo goed als niet. De informatie is gebaseerd op het onderzoek dat in 2005 is gehouden onder de deelnemers van de EIM-starterscohorten , een groep ondernemers die door EIM sinds de oprichting van het bedrijf in de genoemde jaren met jaarlijkse metingen worden gevolgd. 3

4 Het bedrijf als inkomstenbron Veel ondernemers zijn voor het levensonderhoud van zichzelf, en eventueel het gezin 1, aangewezen op de inkomsten uit de onderneming. Voor een aanmerkelijk deel van de ondernemers is het bedrijf evenwel niet de enige inkomstenbron. Twee op de vijf ondernemers zijn volledig aangewezen op de inkomsten uit de onderneming en nog eens een op de vijf is daar voor een groot deel op aangewezen (zie figuur 1). Maar eveneens een op de vijf ondernemers is maar voor een klein deel aangewezen op de inkomsten uit de onderneming, en dan is nog eens een vijfde er zo goed als niet op aangewezen. figuur 1 Mate waarin de ondernemer voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming 18% 40% 20% volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet 22% Een deel van de ondernemers die niet volledig op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen, heeft zelf een of meer andere inkomstenbronnen (zie tabel 1). Bij bijna de helft van de ondernemers die zelf een andere inkomstenbron hebben, is er echter ook nog iemand anders die mede in het levensonderhoud voorziet. Alles bij elkaar voorziet bij 70% van de ondernemers die niet volledig op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen iemand anders mede in het levensonderhoud % van de ondernemers heeft een of meer thuiswonende kinderen. 2 Er is rechts onderaan in de tabel een kleine groep waarvan de wijze waarop men in het levensonderhoud voorziet niet helemaal duidelijk is: deze ondernemers geven aan niet volledig aangewezen te zijn op de inkomsten uit de onderneming, maar zij hebben zelf geen andere inkomstenbron en er is ook niet iemand anders die mede in het levensonderhoud voorziet. 4

5 tabel 1 wijze waarop door de ondernemer in het levensonderhoud wordt voorzien aangewezen op inkomsten uit de onderneming zelf andere inkomstenbron iemand anders voorziet mede in het levensonderhoud volledig 40% niet volledig 60% zelf wel andere bron 49% (29%)* iemand anders 48% (14%)* niemand anders 52% (15%) zelf geen andere bron 51% (31%) iemand anders 90% (28%) niemand anders 10% ( 3%) * Tussen haakjes staat het aandeel in het totaal van alle ondernemers. Van de ondernemers die niet volledig op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen, heeft de helft zelf een of meer andere inkomstenbronnen. Slechts in enkele gevallen gaat het daarbij om meer dan één andere inkomstenbron. De meest voorkomende andere inkomstenbron is: - werk in loondienst (47%). Minder vaak gaat het om: - een uitkering (20%); - pensioen (13%); - inkomsten uit een andere onderneming (12%). 18% van de ondernemers geeft aan inkomsten uit nog een andere dan de genoemde bronnen te hebben. Het bedrijf is vooral voor mannelijke ondernemers als inkomstenbron belangrijk. Van alle ondernemers is tweederde (65%) man. Van de ondernemers die volledig of voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming is driekwart (resp. 76% en 74%) man. Van de ondernemers die voor een klein deel of zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming is de helft (resp. 47% en 50%) man. Activiteiten van de ondernemer Naarmate de ondernemer meer is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming besteedt hij meer uren aan het bedrijf 1. Onder de ondernemers die volledig op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen, komt deeltijdondernemerschap vrijwel niet voor (zie figuur 2). Velen van hen werken zelfs als veeltijdondernemer in het bedrijf. Daartegenover werkt een grote meerderheid van de ondernemers die zo goed als niet op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen als deeltijdondernemer in het bedrijf. Dat geldt ook voor een op de twee ondernemers die voor een klein deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming. 1 Hier worden drie categorieën onderscheiden op basis van het aantal uren dat de ondernemer gemiddeld per week in het bedrijf werkt: deeltijd (t/m 29 uur), voltijd (30 t/m 49 uur) en veeltijd (50 uur of meer). 5

6 figuur 2 Tijdsbesteding aan het bedrijf naar de mate waarin de ondernemer voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet afhankelijkheid van de inkomsten uit de onderneming deeltijd voltijd veeltijd Gelet op het feit dat ondernemers die volledig of voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming zelden in deeltijd in het bedrijf werken en vaak zelfs veel tijd in het bedrijf steken, is het niet verrassend dat zij ook maar zelden andere activiteiten naast het werk in het bedrijf hebben: resp. 12% en 19%. De ondernemers die voor een klein deel of zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming hebben vaker andere activiteiten naast het bedrijf: resp. 36% en 49%. Dit betreft dan vooral werk in loondienst; zoals we zagen voor hen veelal ook de andere eigen inkomstenbron. Bijna driekwart van de ondernemers die parttime in het bedrijf werken (72%) kiest daar bewust voor en wil dat - zeker voorlopig - zo houden. Van de ondernemers die er niet bewust voor kiezen om parttime in het bedrijf te werken, streeft slechts een enkeling er sterk naar om spoedig fulltime in het bedrijf bezig te zijn. Voor het levensonderhoud hoeft het overgrote deel van de deeltijdondernemers ook niet noodzakelijk meer uren in het bedrijf te werken, want van de ondernemers die bewust ervoor kiezen om parttime met het bedrijf bezig te zijn, is de helft (49%) voor het levensonderhoud zo goed als niet en een op de drie (34%) voor een klein deel aangewezen op de inkomsten uit de onderneming. 6

7 Opbrengst van het bedrijf Om - geheel of gedeeltelijk - van het bedrijf te kunnen leven, dient het bedrijf wel wat op te brengen. In 2005 realiseerden de meeste ondernemers met het bedrijf een nettowinst 1. Dit geldt zeker voor de ondernemers die volledig of voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming (zie figuur 3). Maar toch was er niet bij al deze ondernemers sprake van een positief bedrijfsresultaat. Relatief veel ondernemers die zo goed als niet op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen, zouden er ook niet meer op aangewezen kunnen zijn, want het bedrijfsresultaat - althans in kwam niet verder dan quitte spelen of het was zelfs negatief. figuur 3 Bedrijfsresultaat naar de mate waarin de ondernemer is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet afhankelijkheid van de inkomsten uit de onderneming nettowinst quitte spelen nettoverlies weet het niet Voorzover de ondernemers die zo goed als niet of slechts voor een klein deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming een positief bedrijfsresultaat realiseren, gaat het veelal om een betrekkelijk laag bedrag. Tweederde van deze ondernemers (resp. 70% en 65%) realiseerde in 2005 een bedrijfsresultaat van minder dan Van de ondernemers die zo goed als niet op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen, komt bij 45% het bedrijfsresultaat zelfs niet boven de Van de ondernemers die volledig zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming realiseerde daarentegen tweederde (68%) een bedrijfsresultaat van of meer. Van de ondernemers die voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming kwam een op de twee (54%) tot een bedrijfsresultaat op dat niveau. 1 Het onderzoek vond plaats in het najaar van Niet alle ondernemers konden op dat moment al het verwachte bedrijfsresultaat over 2005 opgeven. 7

8 Het behalen van een zo hoog mogelijke winst is dan ook een doel waar ondernemers die volledig zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming in veel groteren getale zeker naar streven dan ondernemers die zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit het bedrijf (resp. 46% en 22%). De beide andere groepen ondernemers nemen wat dit betreft een middenpositie in (resp. 34% en 37%). Doelen voor het bedrijf en de ondernemer Eerder onderzoek bracht aan het licht dat startende ondernemers - bij het begin van het bedrijf en ook in de eerste jaren daarna - in de eerste plaats kiezen voor kwaliteit boven groei en meer inzetten op vernieuwing en verbetering dan op groei van hun onderneming 1. Dat is nu, enkele jaren later, niet anders. Wel blijkt nu dat naarmate ondernemers voor het levensonderhoud meer zijn aangewezen op de inkomsten uit het bedrijf, zij vaker groeidoelstellingen hebben. Dat begint al bij de algemene doelstelling voor de ontwikkeling van de omzet. Omdat de omzet de winst moet opleveren, is het niet verwonderlijk dat er een grote mate van overeenkomst is met de winstdoelstelling. Ondernemers die volledig of voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming streven in grote mate - al dan niet nadrukkelijk - naar omzetvergroting (zie tabel 2). Ondernemers die voor een kleine deel of zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming streven in mindere mate naar omzetvergroting. Maar omzetvergroting is toch ook voor de meerderheid van deze ondernemers wel een doel waarnaar men streeft. tabel 2 Streven naar omzetvergroting naar de mate waarin de ondernemer voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming (%) streven naar omzetvergroting afhankelijkheid van de inkomsten uit de onderneming volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet heel nadrukkelijk niet zo nadrukkelijk eigenlijk niet totaal Bron: EIM -starterscohorten , onderzoek Gelet op de verschillen in de mate waarin de ondernemers streven naar omzetvergroting, zou verwacht kunnen worden dat er vergelijkbare verschillen zijn in de mate waarin de ondernemers als doelstelling hebben nieuwe markten te bewerken. Dit is evenwel niet het geval. Van alle vier groepen ondernemers streeft een kwart tot een derde dit na (zie figuur 4). Wel streven ondernemers die volledig zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming vaker naar uitbreiding van het personeelsbestand. De ondernemers die voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming sluiten 1 Zie: Bruins, A., Minirapportage: Doelstellingen van startende ondernemers, EIM, Zoetermeer, september Deze publicatie is eveneens gebaseerd op onderzoek onder de deelnemers aan de EIM-starterscohorten

9 zich hier veelal bij aan. De ondernemers die zo goed als niet op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen streven deze doelstelling vrijwel niet na, en hier sluiten de ondernemers die voor een klein deel op de inkomsten uit de onderneming zijn aangewezen zich veelal bij aan. figuur 4 Aandeel ondernemers dat doelstellingen zeker nastreeft naar de mate waarin de ondernemer voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming nieuwe vestiging(en) openen uitbreiding personeel uitbreiding pand / verhuizing nieuwe markten bewerken kwaliteit product verhogen eigen vakmanschap verbeteren behouden van een overzichtelijk bedrijf aandeel (%) volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet Dit alles laat evenwel onverlet dat alle ondernemers de hoogste prioriteit geven aan kwalitatieve doelstellingen als het verbeteren van het eigen vakmanschap, het verbeteren van het product van het bedrijf en bovenal aan het behouden van een overzichtelijk bedrijf. Visie op de toekomst van het bedrijf Ondernemers die volledig of voor een groot deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming zijn in grote meerderheid positief over de toekomst van het bedrijf; zij zien die met vertrouwen tegemoet of zelfs als zeer succesvol (zie figuur 5). Minder positief zijn de ondernemers die voor een klein deel zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming. Van de ondernemers die zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming is de helft positief gestemd over de toekomst van het bedrijf. Onder hen zijn veel ondernemers onzeker en relatief veel van deze ondernemers zien de toekomst van het bedrijf zelfs als problematisch. 9

10 figuur 5 Visie op de toekomst van het bedrijf naar de mate waarin de ondernemer voor het levensonderhoud is aangewezen op de inkomsten uit de onderneming 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% volledig voor een groot deel voor een klein deel zo goed als niet afhankelijkheid van de inkomsten uit de onderneming zeer succesvol met vertrouwen onzeker problematisch Het bedrijfsresultaat van de ondernemers die zo goed als niet zijn aangewezen op de inkomsten uit de onderneming mag dan minder vaak positief zijn en de toekomst van het bedrijf mag dan vaker onzeker of zelf problematisch zijn, dit betekent niet dat deze ondernemers in veel groteren getale negatief zijn over het ondernemerschap. 81% van hen zou, als men opnieuw voor de keuze zou staan, weer kiezen voor het zelfstandig ondernemerschap. Van de andere groepen ondernemers zou respectievelijk 88%, 89% en 85% daar dan weer voor kiezen. 10