Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan.

Transcriptie

1 Antwoordkernen De Nederlanden 16 e en 17 e eeuw Eureka 2M volledig herziene 4 e druk, Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je eerst zelf de antwoorden vindt/bedenkt. Daarna maak je er zelf goede eigen zinnen van. Pas achteraf controleer je, of je antwoord goed is. Vaak is het geen kwestie van goed of fout, maar van volledig of niet volledig. Wat zijn de regels voor het maken en nakijken van opdrachten: Indelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan Opdrachten: 3. Alle opdrachten moeten gemaakt worden. De antwoorden moeten in HELE zinnen uitgeschreven worden. 4. Je slaat steeds een regel over tussen de opdrachten. 5. Alle antwoorden moeten nagekeken worden: a. Is een antwoord goed, dan zet je met RODE pen een voor de kantlijn. b. Is een antwoord fout en je snapt waarom je antwoord fout is verbeter je met RODE pen. c. Is een antwoord fout en je snapt niet waarom je antwoord fout is dan zet je met RODE pen een? voor de kantlijn. Dat moet je dus vragen inde les. Soms komt er bij de antwoordkernen xxx: dat betekent: zo'n antwoord moet je helemaal zelf bedenken. Vaak gaat het dan om een eigen mening, of een eigen voorbeeld: zoiets kunnen we natuurlijk niet voor je bedenken. betekent: de opdracht is geen vraag. Je moet alleen de opdracht lezen. De vraag komt dan daarna: zie bij opdracht 3 ; de vraag staat bij 3.1. betekent, dat wat op de stippellijn moet, overgenomen moet worden uit het boek.

2 De Nederlanden in de tijd van Ontdekkers en hervormers Toelichting bij Tijdvak 5 1. Het ontstaan van een nieuwe, protestantse kerk, naast de Rooms-katholieke Kerk. 1.1 Luther en Calvijn. 1.2 boekdrukkunst 3. xxx 4. Ontstaan van de Nederlandse Opstand 4.1 Het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat De val van Oudewater Strijd in Syrië 1.2 xxx 2. Nederlandse Opstand 2.1 Zij wilden Nederland heroveren en Katholiek maken 2.2 De burgers hadden volgens de Spanjaarden het verkeerde geloof en ze hadden zich verzet, dus mochten ze hard aangepakt worden In Zutphen werden de burgers, ondanks Spaanse beloftes toch gedood nadat ze zich hadden overgegeven. De burgers van Oudewater geloofden de Spanjaarden dus niet op hun woord. Hoofdstuk 5 De Nederlanden in de 16 de eeuw Nederland was toen <groter > dan tegenwoordig, omdat gebieden van het huidige België en Luxemburg er ook bij hoorden. 1.2 xxx 1.3 Deel van Vlaanderen, deel van Brabant, Mechelen, deel van Limburg, Guines, Artesië, Doornik, Henegouwen, Namen, Kamerijk, Luxemburg. 1.4 Nederland, België, Luxemburg 1.5 Spanje, Nederlanden, Heilige Roomse Rijk 1.6 De koloniën in Amerika Zuiden, meeste niet-agrarische bedrijven (mensen wonen daar in steden) 2.2 textielnijverheid vind je in het zuiden en westen metaalnijverheid vind je in het zuiden

3 mijnbouw vind je in het zuiden scheepsbouw vind je in Enkhuizen, Edam, Amsterdam, Arnemuiden, Antwerpen, Mechelen (westen) visserij vind je in Zeeland, langs kust van de Noordzee en de Zuiderzee 2.3 Landbouw Agrarische samenleving = mensen leven vooral van de landbouw en wonen in dorpen op het platteland 3.2 Agrarisch-stedelijke samenleving = mensen leven van de landbouw, handel, ambacht en van de nijverheid. De mensen wonen in steden of op het platteland. 3.3 Agrarisch-stedelijke samenleving, want naast landbouw ook nog andere middelen van bestaan Holland, Vlaanderen, Brabant. + uitleg 4.2 Karel V had geld nodig en kon in de Nederlanden veel belasting innen. Hoofdstuk 6 Het ontstaan van de Republiek der Nederlanden Inleiding Foto A hoort bij 1950, want xxx Foto B hoort bij 2013, want xxx 2. xxx 3. xxx 4. Na Tijd van televisies en computers Zie grafiek 5.2 Objectief alleen feiten / meetbaar / controleerbaar Habsburgers 6.1 Naast Nederland regeerde deze familie in Spanje (+ de Amerikaanse koloniën), Oostenrijk, Duitsland en Italië. 6.2 De kaart bij opdracht Nederland was voor Karel V en Filips II een belangrijk gebied, omdat uit de kaart blijkt dat de Nederlanden erg rijk waren. 7. Karel V en later zijn zoon Filips II streefden naar centralisatie. Dat betekende dat de adel en de besturen van de steden minder macht zouden krijgen De adel 8.2 Door hen belangrijke functies te geven 8.3 Willem van Oranje

4 8.4 Trouw en rooms-katholiek 9. Besturen vanuit één punt. De regels/ wetten zouden voortaan gelden voor het hele ` land en voor iedere onderdaan. 10. De opstand in Nederland kon ontstaan, doordat Karel V en zijn zoon Filips II naar centralisatie streefden. 11. Gebeurtenis = De Nederlandse Opstand Oorzaak 12.2 Waardoor 12.3 Waarom 12.4 Reden, omdat er staat dat Filips II zijn macht WILDE vergroten Reden, omdat zij reageren op het idee van centralisatie. Er staat ook omdat zij dan minder te vertellen kregen en omdat is het antwoord op een waarom-vraag 12.6 Oorzaak 1 Redenen bij oorzaak 1 Gebeurtenis = 1. Politieke oorzaak: centralisatie van het bestuur Karel V en Filips II, omdat zij hun macht willen vergroten De edelen, omdat zij hun macht willen houden De bestuurders van de steden, omdat zij hun macht willen houden De Nederlandse Opstand 13 Filips II dacht zijn macht verder te kunnen vergroten door jaarlijks vaste belastingen in te voeren De stadsbevolking 14.2 Het leven zou duurder worden 15 Oorzaak 2 Redenen bij oorzaak 2 Gebeurtenis = 2. Economische oorzaak: het jaarlijks invoeren van vaste belastingen Karel V en Filips II, omdat zij hun macht wilden vergroten De stadsbevolking, omdat niet wilden dat het dagelijks leven duurder zou worden De Nederlandse Opstand 16 Karel V en Filips II hadden de meeste macht als er één centraal bestuur was, dat ` over vaste belastingen beschikte en als er maar één godsdienst was Monniken en priesters leefden in luxe en de paus liet zelfs aflaatbrieven uitgeven 17.2 Vraag 17.1 is een verklarende vraag, want er wordt gevraagd naar een reden. Dat kun je zien aan het vraagwoord waarom Maarten Luther en Johannes Calvijn

5 17.4 Calvinisten mochten een vorst afzetten als hij zich niet hield aan de regels die in de Bijbel stonden Zij reageerden met geweld. Zij beschouwden de calvinisten als ketters en lieten ze oppakken. De straf op ketterij was de bandstapel Als je je niet hield aan de officiële leer van de Rooms-katholieke kerk Vraag 18.2 is een beschrijvende vraag, want de vraag begint met het vraagwoord wanneer links katholieken; rechts protestanten 19.2 katholieke kant van de weegschaal: priester, heilige beelden etc. Protestantse kant van de weegschaal: alleen de bijbel 19.3 de bijbel weegt zwaarder = belangrijker 19.4 subjectief beïnvloeden van de mensen die de afbeelding te zien krijgen. En de maker is zelf ook erg beïnvloed. Veel mening (bijbel is beter). 20. Oorzaak 3 Redenen bij oorzaak 3 Gebeurtenis = 2. Godsdienstige oorzaak: het vasthouden aan één geloof, namelijk het Rooms-katholieke Karel V en Filips II, omdat zij het katholieke geloof wilden behouden De protestanten, omdat zij wilden dat de vervolgingen zouden ophouden en zij hun geloof vrij konden belijden. De Nederlandse Opstand 21. Oorzaak, reden, aanleiding (ORA) 22. Wanneer gaat? 22.1 De Beeldenstorm Instellen van de speciale rechtbank om deelnemer van de beeldenstorm te vervolgen (bloedraad) - onthoofding van twee hoge edelen De komst van Alva 24.2 Hij vluchtte naar de Dillenburg.

6 Herhalingsopdrachten 25. Oorzaak 1. Oorzaak 2. Oorzaak 3. Redenen bij oorzaak 1 1.De politieke oorzaak: een gecentraliseerd bestuur 2.De economische oorzaak: jaarlijkse, vaste belastingen 3.De godsdienstige oorzaak: de opkomst van het protestantisme / calvinisme Karel V en Filis II, omdat zij meer macht wilden hebben De edelen, omdat zij hun macht wilden houden De stadsbesturen, omdat zij hun macht wilden houden Redenen bij oorzaak 2 Karel V en Filips II, omdat zij zo hun macht wilden vergroten De stadsbevolking, omdat men niet wilde dat het dagelijks leven duurder werd Redenen bij oorzaak 3 Aanleiding Karel V en Filips II, omdat zij de Rooms-katholieke kerk wilden en hun macht groot wilden houden maar één godsdienst. De protestanten (calvinisten), omdat zij hun eigen godsdienst wilden uitoefenen en niet op de brandstapel terecht wilden komen. - Voor Filips II was de aanleiding de beeldenstorm - Voor Willem van Oranje was de aanleiding de komst van Alva (en zijn maatregelen) Gebeurtenis = De Nederlandse Opstand 26. Waardoor 26.1 Waarom 26.2 Wanneer gaat 27. Een gebeurtenis kan < niet> beginnen, want er is nog een aanleiding nodig om de gebeurtenis op gang te brengen 28. de periode van hervormers Protestants-christelijke geloof (calvinisme/lutheranisme) 29.2 tijdvak 5: ontdekkers en hervormers ( )

7 30. vrijheid van hun geloof (Water)geus worden Zij wilden werken en hun zaakjes regelen zonder dat zij veel last hadden van de overheid Willem van Oranje De inname van Den Briel door de watergeuzen 32.2 Vanaf dat moment verklaarden zich meerdere steden zich voor de prins en sloten hun poorten voor de Spanjaarden Willem van Oranje 33.2 Omdat hij stierf terwijl hij streed voor een vrije Nederlanden 33.2 Hij zegt dat hij de koning wel eert Filips II Hier werd Willem van Oranje benoemd tot stadhouder zonder zich nog iets aan te trekken van koning Filips II 34.2 Iemand die het leger aanvoerde 35 Beleg van Alkmaar. De stad werd niet ingenomen door de Spanjaarden Het vormen van de Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht 36.2 Sommige historici zeggen dat het bestaan van Nederland in 1579 begint, omdat de delen van Nederland die verder willen strijden tegen Filips II zich verenigd hebben in de Unie van Utrecht In dit jaar werd Filips II door het noordelijke deel van Nederland officieel afgezet als vorst Dit is een geschreven, secundaire bron 37.3 Deze bron is subjectief, want de bron is erg beïnvloed Brandstapel, want hij was een ketter Verwerpen, de bekentenis is onder marteling verkondigd en dat mag niet Balthasar Gerards heeft Willem van Oranje gedood in naam van God en de Roomskatholieke kerk als de enige ware kerk 37.7 Balthasar Gerards was <wel > een fundamentalist, want hij was tegen godsdienstvrijheid. 38 Fundamentalisten zijn < tegen> godsdienstvrijheid, omdat zij niet alleen vinden dat hun godsdienst de beste is, maar ook vinden dat iedereen zich tot die godsdienst moet bekeren. Er mag dan dus nog maar één godsdienst bestaan Gewetensvrijheid Godsdienstvrijheid Verschillen: Alleen je geweten is vrij. Dat wil zeggen dat je privé (binnenshuis) vrij bent in je Iedereen mag openlijk geloven in wat hij wil. Godsdienst is geen reden om mensen buiten te

8 geloof. Maar je mag dat in het openbaar niet laten blijken. sluiten of erger. Je mag in het openbaar voor je geloof uitkomen zonder dat dat consequenties heeft. 39. Periode/jaartallen gebeurtenis jaartal Succes of niet watergeuzen opgericht - watergeuzen van oranje vormt huurleger watergeuzen veroveren Den Briel - Willem van oranje uitgeroepen tot stadshouder De strijd begint Succes succes - strafexpeditie Alva Alkmaar kon het beleg van de Spanjaarden verbreken - Leiden kon niet worden ingenomen - Willems probeerde alle delen van Nederland bijeen te houden Unie van Atrecht (rooms kath zuiden kiest voor Filips II - Unie van Utrecht (Noordelijke delen spreken af te blijven vechten tegen Filips II) - Noorden zet Filips II af als koning (acte van Verlatinge) Willem van Oranje vermoord - Republiek der zeven verenigde Nederlanden Geen succes Succes Succes Geen succes Geen succes (deling) succes Geen succes Succes Verdrag van munster 1648 Einde strijd vertegenwoordigers van het volk 40.2 de mensen beschermen/de mensen helpen 40.3 wanneer de vorst zijn mensen niet beschermt en de rechten van het volk afpakt dan moeten de mensen een andere vorst kiezen , 41.2 en 41.3 Directe gevolgen Soort gevolg (g,s,p,e) Indirecte gevolgen 1 p Basis huidige Nederland afscheiding van België groothertogdom Luxemburg

9 2 e Amsterdam wordt de machtigste handelsstad van de wereld gouden eeuw 3 s geestelijkheid verdwijnt positie adel verzwakt verandering gelaagdheid 4 g gewetensvrijheid 42 Een republiek is een staatsvorm zonder gekroond staatshoofd 42.1 monarchie 42.2 Friesland, Groningen, (Drenthe), Overijssel, Gelre, Utrecht, Holland, Zeeland 42.3 Brabant, Limburg

10 De Nederlanden in de tijd van vorsten en regenten Toelichting bij het tijdvak 1. alle macht in handen krijgen (absolutisme) Gouden Eeuw, burgers bestuurden het land, wetenschappelijke revolutie 3 Gouden Eeuw 3.1 xxx 4 De wetenschappelijke ontwikkeling was enorm en snel. Piet Hein 1. Kapen van Spaanse schepen 1.1 piraterij 1.2 xxx secundair, want de schrijvers van het lied waren geen getuige van de daden van Piet Hein Hoofdstuk 7 De Nederlanden in de Gouden Eeuw Inleiding 1. Bedrijf Busbedrijf Connexxion Unox Sg De Amersfootse Berg ABN-AMRO Akzo Nobel Nederland Melkveehouderij Sector Tertiaire sector Secundaire sector Quartaire sector Tertiaire sector Secundaire sector Primaire sector 2. Land- en tuinbouwbedrijven behoren tot de primaire sector, omdat het de basis is voor alle andere sectoren 3 3.a xxx 3.b xxx 4 De Randstad (zuid-west Nederland) handel en nijverheid

11 6. Doorvoerhaven: Koopwaar werd aangevoerd. Daarna opgeslagen en doorgevoerd met kleinere schepen naar Engeland en Duitsland. 7. Graan 7.1 Belangrijkste handel voor de republiek / basis voor alle andere handel Houtman en De Keyser 8.2 Specerijen 8,3 veel geld mee te verdienen bij verkoop in Europa Handelsonderneming 9.2 Verenigde Oost-indische Compagnie 9.3 Concurrentie tussen compagnieën tegen te gaan 9.4 Alleen de VOC mocht handel drijven met Indonesië (alleenrecht) 9.5 Dagelijkse leiding: Heren Zeventien afkomstig uit de zes kamers. De kamers waren de steden die geld hadden ingelegd ongeschreven 10.2 informatief 10.3 primair WIC 11.2 Kaapvaart en slavenhandel 12. De economische rijkdom van de Republiek was gebaseerd op: 1. de Amsterdamse stapelmarkt, 2. De Oostzee handel en 3 De handel in specerijen in de Oost (VOC) Veel vee waarmee veel mensen gevoed kunnen worden en waar veel geld mee te verdienen is, ze zijn niet bezig met primaire levensbehoefte (graan) maar met luxe producten (vlees / melk) 13.2 Landbouwproducten werden met veel winst verkocht aan het buitenland. Dat leverde de investeerders veel rente/winst op Adel, gegoede burgerij, kleine burgerij, gewone volk, werklozen 14.1 Werklozen 14.2 Adel en gegoede burgerij 14.3 Adel en gegoede burgerij 14.4 Rijk 15 Platteland 15.1 Steden 16. Vroedschap = vergadering van rijke burgers van de stad 17. In een stand <word je geboren>. In een klasse <wordt je toekomst bepaald door je bezit, talent en aanzien>.

12 Woonhuis, kantoor, pakhuis 18.2 Uitstekende balk met haak bovenaan de gevel Er werd geen vervanger gevonden voor de afgezette Filips II 19.2 Monarchie Buitenlandse zaken: oorlog, vrede, handel 20.2 Gewest Holland Holland en Zeeland/ kustgebieden 21.2 Veel water waardoor het makkelijker is om handel te drijven 21.3 Meeste steden = meeste handel = meeste geld. (geld = macht) Plaatsvervanger van de koning als deze niet aanwezig is 22.2 Legeraanvoerder 22.3 Voor de een stadhouder was oorlog belangrijk, want alleen daarmee kon hij laten zien een belangrijk man te zijn en kreeg hij meer macht en aanzien Voorzitter 22.5 Hij was de hoogste ambtenaar van Holland. Holland wilde graag handel drijven, en dat gaat gemakkelijker als er vrede heerst Ze staan even hoog, maar hebben andere taken en doelen Erg veel aanzien. Ze zijn wereldberoemd 24. Broodschilder schildert om rond te komen. Kunstenaar hoeft zich niet bezig te houden met kunst, maar doet het omdat hij het leuk vindt of goed in is Aankleding van zijn huis,net doen alsof je geld hebt Rijke burgers brede kragen, rijkelijk versierd en groot huis 25.3 Laten zien hoe rijk en succesvol hij was Laten zien hoe machtig hij was 25.5 Secundair maker van de bron was geen getuige van die tijd/gebeurtenis Engeland, Frankrijk, Keulen en Münster 27.2 Republiek uitschakelen als machtig handelsland 28.3 De vloot hield de Engelsen tegen 28.4 Het leger van de Republiek was lange tijd verwaarloosd omdat er geen stadhouder was om ervoor te zorgen

13 28.5 xxx Raadpensionaris Johan de Witt (en zijn broer Cornelis) 29.2 Zij werden beide gelyncht door een woedende menigte en in stukken gescheurd Willem III Handel kwam tijdelijk stil te liggen 30.2 Aan de Gouden Eeuw kwam een einde. 31. xxx