ECLI:NL:GHARN:2010:BO7119

Transcriptie

1 ECLI:NL:GHARN:2010:BO7119 Instantie Gerechtshof Arnhem Datum uitspraak Datum publicatie Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Eerste aanleg: ECLI:NL:RBZUT:2009:BK0030, (Gedeeltelijke) vernietiging en zelf afgedaan Strafrecht Bijzondere kenmerkenhoger beroep Inhoudsindicatie Het hof heeft verdachte veroordeeld voor moord tot een gevangenisstraf van 13 jaar. Bewijsuitsluiting in verband met zogenaamd Salduz verzuim. Voorbedachte rade. Het beroep op psychische overmacht wordt verworpen. De vordering van de benadeelde partij in verband met shockschade wordt door het hof niet ontvankelijk verklaard, omdat een schriftelijke verklaring van een deskundige waaruit het gestelde geestelijk letsel blijkt, ontbreekt. Vindplaatsen Rechtspraak.nl Uitspraak Parketnummer: arrest GERECHTSHOF ARNHEM Sector strafrecht Parketnummer: Uitspraak d.d.: 13 december 2010 TEGENSPRAAK Arrest van de meervoudige kamer voor strafzaken gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Zutphen van 13 oktober 2009 in de strafzaak tegen [VERDACHTE], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1959, thans verblijvende in HvB Ooyerhoekseweg Zutphen te Zutphen. Het hoger beroep De verdachte heeft tegen het hiervoor genoemde vonnis hoger beroep ingesteld. Onderzoek van de zaak Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting van het hof van 29 november 2010 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422 van het Wetboek van Strafvordering, het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg. Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat generaal. Deze vordering is na voorlezing aan het hof overgelegd (zie voor de inhoud van de vordering bijlage I). Het hof heeft voorts kennis genomen van hetgeen door verdachte en zijn raadsman, mr C.A. Boeve, naar voren is gebracht. Het vonnis waarvan beroep 1/8

2 Het hof zal het vonnis waarvan beroep vernietigen omdat het tot een andere strafoplegging komt en daarom opnieuw rechtdoen. De tenlastelegging Aan verdachte is tenlastegelegd dat: hij, op of omstreeks 27 december 2008 te [pleegplaats], opzettelijk en met voorbedachte rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, die [slachtoffer] met een mes, althans met een scherp of puntig voorwerp, meermalen, althans eenmaal, in diens borstkas en/of elders in diens (boven)lichaam gestoken en/of gesneden, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden; althans, dat hij, op of omstreeks 27 december 2008 te [pleegplaats] opzettelijk [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte met dat opzet die [slachtoffer] met een mes, althans met een scherp of puntig voorwerp, meermalen, althans eenmaal, in diens borstkas en/of elders in diens (boven)lichaam gestoken en/of gesneden, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden. Indien in de tenlastelegging taal en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze verbeterd. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging. Overwegingen met betrekking tot het bewijs Bewijsuitsluiting van de eerste verklaringen van verdachte Standpunt van de verdediging De raadsman heeft een zogenaamd Salduz verweer gevoerd. Hij heeft zich op het standpunt gesteld, zakelijk weergegeven, dat de verklaringen die verdachte heeft afgelegd bij de politie voordat hij een raadsman heeft kunnen raadplegen, van het bewijs dienen te worden uitgesloten. Voorts heeft de raadsman aangevoerd dat die verklaringen dienen te worden uitgesloten van het bewijs omdat de verklaringen onbetrouwbaar zijn. Hij heeft daartoe gewezen op het deskundigenrapport van L.J. Vink, gedateerd 8 oktober Standpunt van de advocaat generaal De advocaat generaal heeft zich op het standpunt gesteld, zakelijk weergegeven, dat de eerste verklaringen van verdachte afgelegd bij de politie wel voor het bewijs kunnen worden gebezigd. De advocaat generaal heeft gewezen op de verklaring die verdachte ten overstaan van de rechtercommissaris heeft afgelegd op 30 december 2008 nadat hij een advocaat had kunnen raadplegen op 28 december 2008 en waarbij hij werd bijgestaan door een advocaat. Verdachte heeft bij de rechtercommissaris verklaard dat hij zijn verklaringen bij de politie heeft afgelegd en dat hij daaraan niet zoveel toe te voegen heeft. Gelet op die verklaring waaruit volgt dat hij ook na raadpleging van een advocaat blijft bij de eerder afgelegde verklaringen, dient het Salduz verweer te worden verworpen, aldus de advocaat generaal. Ook het verweer dat de verklaringen niet betrouwbaar zouden zijn, dient volgens de advocaatgeneraal te worden verworpen. De advocaat generaal heeft daartoe onder meer aangevoerd dat de deskundige Vink de eerste verklaring van verdachte als meest valide en betrouwbaar heeft beoordeeld. De verklaringen kunnen derhalve tot het bewijs worden gebezigd, aldus de advocaatgeneraal. Oordeel van het hof De Hoge Raad heeft blijkens de uitspraken LJN BH3079, LJN BH3081 en LJN BH3084 van 30 juni 2009 uit het arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) inzake Salduz tegen Turkije van 27 november 2008 afgeleid dat een verdachte die door de politie is aangehouden, aan artikel 6 EVRM aanspraak op rechtsbijstand kan ontlenen. Die aanspraak houdt in dat de gelegenheid wordt geboden om voorafgaand aan het verhoor door de politie aangaande betrokkenheid bij een strafbaar feit een advocaat te raadplegen. Dit brengt mee dat de aangehouden verdachte voor de aanvang van het eerste verhoor dient te worden gewezen op zijn recht op raadpleging van een advocaat. Behoudens in het geval dat hij uitdrukkelijk dan wel stilzwijgend, doch in elk geval ondubbelzinnig afstand heeft gedaan van dat recht, dan wel bij het bestaan van dwingende redenen als door het EHRM bedoeld, zal hem binnen de grenzen van het redelijke gelegenheid moeten worden geboden dat recht te verwezenlijken. Niet naleving levert in beginsel een vormverzuim op als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering. Dit vormverzuim zal in de regel dienen te leiden 2/8

3 tot uitsluiting van het bewijs van de verklaringen van de verdachte die zijn afgelegd voordat hij een advocaat kon raadplegen. Verdachte is op 27 december 2008 om 23:16 uur aangehouden en voor het eerst op 28 december 2008 omstreeks 02:07 uur verhoord. Vervolgens is verdachte om 10:59 uur en (voor zover van belang) om 14:06 uur verhoord. Het volgende verhoor vond plaats bij de rechter commissaris op 30 december 2008 waarbij verdachte werd bijgestaan door een advocaat. Uit het dossier blijkt dat verdachte op 28 december 2008 door een piketadvocaat is bezocht. Niet blijkt op welk tijdstip de verdachte door die advocaat is bezocht. Verdachte heeft verklaard dat hij eerst op 28 december 2008 in de avond bezoek heeft gehad van een advocaat en dat het bezoek plaatsvond na zijn eerste verklaringen bij de politie. Nu niet kan worden vastgesteld dat verdachte voorafgaand aan zijn verhoren bij de politie op 28 december 2008 een advocaat heeft kunnen raadplegen en ook niet blijkt dat verdachte op dat recht is gewezen of van dat recht ondubbelzinnig afstand heeft gedaan, gaat het hof er van uit dat niet binnen de grenzen van het redelijke gelegenheid is geboden het recht een advocaat te raadplegen voor aanvang van het eerste verhoor te verwezenlijken en dat er sprake is van een schending van artikel 6 van het EVRM. Dit levert naar het oordeel van het hof een vormverzuim op als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering. De op 30 december 2008 na raadpleging van een advocaat en met bijstand van een advocaat ten overstaan van de rechter commissaris afgelegde verklaring van verdachte, herstelt dit vormverzuim naar het oordeel van het hof niet, omdat niet expliciet is stilgestaan bij de juistheid van de gewraakte verklaringen. Weliswaar heeft verdachte, de advocaat generaal heeft daarop terecht gewezen, bij de rechter commissaris verklaard dat hij aan zijn bij de politie afgelegde verklaringen niet zoveel heeft toe te voegen, maar ook heeft hij daar, in tegenstelling tot in zijn eerdere politieverklaringen, verklaard dat hij wel het mes bij zijn neef heeft gepakt, maar niet het idee en de bedoeling had om [slachtoffer] te steken. Nu er sprake is van een vormverzuim en dit verzuim niet kan worden hersteld, dient dat te leiden tot uitsluiting van de verklaringen van de verdachte die zijn afgelegd voordat hij een advocaat heeft geraadpleegd. Dat betekent dat de verklaringen die door verdachte zijn afgelegd op 28 december 2008 om 02:07 uur, om 10:59 uur en (voor zover van belang) om 14:06 uur, van het bewijs worden uitgesloten. Voorbedachte rade Standpunt van de verdediging Verdachte heeft ter terechtzitting te kennen gegeven dat hij het niet eens is met de bewezenverklaring van de voorbedachte rade. Voor het overige heeft hij een bekennende verklaring afgelegd. De raadsman heeft betoogd dat verdachte moet worden vrijgesproken van de primair tenlastegelegde moord, omdat er geen sprake is van voorbedachte rade. Hij heeft daartoe aangevoerd, zakelijk weergegeven, dat verdachte niet of nauwelijks mogelijkheden heeft gehad om zich kalm te beraden en rustig te overleggen en dat hij door zijn psychische toestand, die was ontstaan na geuite bedreigingen door het latere slachtoffer, daartoe niet in staat was. Standpunt van de advocaat generaal De advocaat generaal heeft zich op het standpunt gesteld, zakelijk weergegeven, dat er, gelet op de feitelijke gang van zaken, sprake is van voorbedachte raad, en dus van moord. Oordeel van het hof Het hof is van oordeel dat het door verdachte gevoerde verweer strekkende tot vrijspraak van het primair tenlastegelegde wordt weersproken door de gebezigde bewijsmiddelen, zoals deze later in de eventueel op te maken aanvulling op dit arrest zullen worden opgenomen. Het hof heeft geen reden om aan de juistheid en betrouwbaarheid van de inhoud van die bewijsmiddelen te twijfelen. Het hof overweegt daarbij in het bijzonder als volgt. Uit het dossier blijkt de volgende gang van zaken. In de avond van 27 december 2008 is verdachte samen met getuige [getuige 1] naar shoarmazaak [horecagelegenheid 1] in [pleegplaats] gegaan. In de shoarmazaak was onder andere het latere slachtoffer [slachtoffer] aanwezig. Tussen verdachte en [slachtoffer] is ruzie ontstaan en verdachte kreeg van [slachtoffer] een klap of stomp in zijn gezicht.1 Dit heeft rond uur plaatsgevonden.2 Verdachte en [getuige 1] hebben de shoarmazaak verlaten. Verdachte heeft buiten zijn zoon [getuige 2] gebeld en wilde dat [getuige 2] naar [pleegplaats] zou komen om samen [slachtoffer] te pakken. Verdachte heeft nog aan [getuige 1] gevraagd of hij samen met hem [slachtoffer] de baas kon. [Getuige 1] heeft daarop gezegd dat hij daar geen zin in had. Verdachte is vervolgens teruggelopen naar [horecagelegenheid 1] en heeft daar nog even met [slachtoffer] gesproken. [slachtoffer] heeft op dat moment zijn excuses aan [getuige 1] aangeboden en het leek er op dat het een beetje gesust was. Verdachte zei vervolgens tegen [slachtoffer]: "Je bent een flinke jongen dat je zo'n oude man slaat." Daarop zei [slachtoffer]: "Kom maar op met je hele familie. Ik maak je allemaal af." Verdachte en [getuige 1] zijn vervolgens naar café [horecagelegenheid 2] gegaan. Verdachte heeft café [horecagelegenheid 2] plotseling verlaten.3 Verdachte heeft gezegd, voordat hij [horecagelegenheid 3/8

4 2] verliet, dat hij [slachtoffer] op ging zoeken. Hij heeft vervolgens café [horecagelegenheid 2] verlaten en is in de richting van [horecagelegenheid 3] gelopen.4 De route die verdachte vanaf café [horecagelegenheid 2] naar café [horecagelegenheid 3] heeft gelopen, heeft ongeveer 11 minuten geduurd, uitgaande van een rustig looptempo.5 Verdachte heeft de route niet in één stuk gelopen. Hij is onderweg [getuige 3] nog tegengekomen. Verdachte vertelde dat hij klappen had gehad van [slachtoffer] en vroeg vervolgens aan [getuige 3] of hij een mes op zak had. Nadat [getuige 3] nog had voorgesteld dat verdachte naar huis zou gaan met een fiets of dat hij een taxi naar huis kon nemen en verdachte had gezegd dat hij dat niet wilde, is verdachte verder richting '[horecagelegenheid 3] gewaggeld'.6 Voordat verdachte bij [horecagelegenheid 3] is aangekomen, is hij nog naar zijn neef [getuige 4] gegaan.7 Hij is daar naar binnen gegaan, heeft wat gedronken, heeft een mes van het aanrecht gepakt, en is vervolgens na enige tijd weer weggegaan.8 Deze gang van zaken wordt bevestigd door verdachte zelf. Bij de rechter commissaris heeft verdachte op 30 december 2008 verklaard dat hij 's avonds ruzie kreeg met [slachtoffer] en dat hij een forse tik op zijn neus heeft gekregen. Verdachte werd vervolgens heel erg boos, heel kwaad op [slachtoffer]. Nadat hij een klap van [slachtoffer] had gekregen, is hij teruggekeerd naar café [horecagelegenheid 2]. Nadat hij daar enige tijd was geweest, wilde hij teruggaan naar [slachtoffer]. Op weg naar [slachtoffer] kwam hij langs het huis van zijn neef [getuige 4]. Hij is daar naar binnen gegaan en heeft een mes gepakt. Uit diezelfde verklaring blijkt dat verdachte met het mes in de hand bij [horecagelegenheid 1] naar binnen heeft gekeken of [slachtoffer] daar zat. [slachtoffer] zat er niet, maar verdachte zag hem zitten bij café [horecagelegenheid 3]. Verdachte is, toen hij [horecagelegenheid 3] binnenkwam, direct op [slachtoffer] af gelopen.9 Verdachte heeft zelf verklaard op 30 december 2008 bij de rechter commissaris dat hij bij café [horecagelegenheid 3] naar binnen is gelopen en [slachtoffer] heeft gestoken. Hij was toen nog steeds des duivels op hem. Het steekincident heeft rond uur plaatsgevonden10. Het hof stelt voorop dat uit vaste jurisprudentie volgt dat voor het aannemen van voorbedachten rade (kalm beraad en rustig overleg) voldoende is dat verdachte tijd had zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit, zodat de gelegenheid heeft bestaan dat hij over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad heeft nagedacht en zich daarvan rekenschap heeft gegeven. Uit de hiervoor beschreven feitelijke gang van zaken blijkt genoegzaam dat verdachte tijd had zich te beraden en dat er voor verdachte voldoende gelegenheid heeft bestaan over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad na te denken en zich daarvan rekenschap te geven. Tussen de ruzie in [horecagelegenheid 1], waarna verdachte actie heeft ondernomen om [slachtoffer] 'te pakken' en de steekpartij was immers ruim een uur verstreken. Voorts heeft verdachte, nadat hij [horecagelegenheid 2] had verlaten om [slachtoffer] op te gaan zoeken en een mes te bemachtigen, genoeg tijd (in ieder geval ongeveer 11 minuten) gehad zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit. Het bestaan van voorbedachte raad vindt nog bevestiging in de situatie waarin verdachte aan getuige [getuige 3] een mes vroeg, maar dat niet kreeg. Deze situatie leverde nog eens een concreet moment op dat verdachte gelegenheid bood zijn plannen bij te stellen. Ook nadat verdachte het mes bij zijn neef [getuige 4] had gehaald, was er voor verdachte nog tijd om zich te beraden. Verdachte heeft echter met het mes zijn zoektocht naar [slachtoffer] voortgezet en heeft hem uiteindelijk aangetroffen in [horecagelegenheid 3], waar hij direct op [slachtoffer] is afgelopen en hem meermalen heeft gestoken. Het hof verwerpt derhalve het verweer dat verdachte niet of nauwelijks tijd heeft gehad zich te beraden. Door de verdediging is voorts betoogd dat verdachte door de bedreiging flink van zijn stuk was, en dat hij daarom niet in staat was zich kalm te beraden en rustig te overleggen. Ook dat verweer verwerpt het hof. Voorzover bedoeld is dat verdachte door zijn gevoelens niet kalm en rustig heeft nagedacht gaat het verweer niet op omdat slechts van belang is of hij de gelegenheid had zich te beraden, niet of hij het ook daadwerkelijk heeft gedaan. Voorzover het verweer ziet op de psychische toestand van verdachte zal het hierna besproken worden bij de strafbaarheid van verdachte. Naar het oordeel van het hof staat vast dat verdachte na kalm beraad en rustig overleg [slachtoffer] met een mes heeft gestoken als gevolg waarvan [slachtoffer] is overleden. Bewezenverklaring Door wettige bewijsmiddelen, waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt, heeft het hof de overtuiging gekregen en acht het hof wettig bewezen, dat verdachte het primair tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat: hij, op 27 december 2008 te [pleegplaats], opzettelijk en met voorbedachte rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, die [slachtoffer] met een mes, meermalen in diens borstkas en elders in diens bovenlichaam gestoken, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden. Het hof acht niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard, zodat deze daarvan behoort te worden vrijgesproken. Strafbaarheid van het bewezenverklaarde 4/8

5 Het bewezene levert op het misdrijf: ten aanzien van het primair bewezenverklaarde: Moord. Strafbaarheid van de verdachte Psychische overmacht Standpunt van de verdediging De raadsman heeft betoogd, zakelijk weergegeven, dat verdachte niet strafbaar is, omdat er sprake was van psychische overmacht. [slachtoffer] heeft de verdachte tijdens een ruzie geslagen en daarna nog bedreigd, terwijl [slachtoffer] bekend stond als vuurwapengevaarlijk. Die omstandigheden maakten dat verdachte in een ongewone psychische toestand terecht kwam en hij de overtuiging kreeg dat [slachtoffer] zijn dreigement zou uitvoeren. De bedreiging bracht verdachte in een zodanige psychische toestand dat hij geen andere mogelijkheid meer zag dan het neersteken van [slachtoffer]. De psychische situatie leverde een psychische dwang op zijn gezin te beschermen waartegen hij redelijkerwijs geen weerstand kon bieden. Door de psychische toestand was verdachte niet in staat om een juiste en weloverwogen beslissing te nemen. Nu er sprake is van psychische overmacht, dient verdachte te worden ontslagen van alle rechtsvervolging, aldus de raadsman. Standpunt van de advocaat generaal De advocaat generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat uit de verschillende getuigenverklaringen onvoldoende blijkt dat er sprake was van een bedreiging geuit door [slachtoffer]. De advocaat generaal concludeert dat de klap die verdachte van [slachtoffer] kreeg de oorzaak is geweest van alle ellende. De gevoelens die de klap opriepen waren die van frustratie, woede en gekrenktheid, en niet van angst. Als die stemming al geduid kan worden als een ongewone psychische situatie, levert het geen psychische overmacht op. Ook indien uitgegaan wordt van de bedreiging, is er geen sprake van psychische overmacht. De psychische drang was niet zo groot dat verdachte daaraan redelijkerwijs geen weerstand kon en hoefde te bieden. Ten slotte staat het excessieve alcoholgebruik van verdachte in de weg aan een geslaagd beroep op psychische overmacht, aldus de advocaat generaal. Oordeel van het hof Voor een geslaagd beroep op psychische overmacht moet sprake zijn van een van buiten komende drang waaraan de verdachte redelijkerwijze geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden. Het hof begrijpt het verweer van de raadsman aldus dat de door [slachtoffer] geuite bedreiging een ongewone psychische toestand bij de verdachte veroorzaakte, waardoor de drang ontstond om zijn gezin beschermen door [slachtoffer] aan te vallen. Aan die drang kon de verdachte geen weerstand bieden en hij behoefde dat ook niet. Voor de feitelijke gang van zaken rondom de bedreiging gaat het hof uit van de verklaring van getuige [getuige 1], een vriend van de verdachte, zoals hij die heeft afgelegd kort na het gebeurde en ten overstaan van de politie. Het hof heeft geen reden te twijfelen aan de juistheid en betrouwbaarheid van die verklaring. De verklaringen die de getuige later ten overstaan van de rechter commissaris heeft afgelegd, waarin hij de geuite bedreigingen anders heeft beschreven, laat het hof buiten beschouwing nu die verklaringen meer dan een jaar na het gebeurde zijn afgelegd, terwijl de verklaring van de getuige bij de politie kort na het gebeurde zijn afgelegd. Het hof hecht daarom meer geloof aan die eerste verklaring. Uit de verklaring van [getuige 1] blijkt dat verdachte zei tegen [slachtoffer]: "Je bent een flinke jongen dat je zo'n oude man slaat", waarop [slachtoffer] zei: "Kom maar op met je hele familie. Ik maak je allemaal af." Het hof is van oordeel dat deze uiting van [slachtoffer] geen concrete bedreiging oplevert aan het adres van verdachte en zijn gezin, maar een uitdaging, als reactie op de uiting van de verdachte. Voor de aanname dat geen sprake was van een bedreiging en dat die bedreiging niet de rol heeft gespeeld die achteraf daaraan wordt toegedeeld, vindt het hof bevestiging in de getuigenverklaringen van [getuige 3], [getuige 9], [getuige 10] en [getuige 11] waaruit blijkt dat verdachte zelf voor de moord telkens spreekt over de klap die hij van [slachtoffer] heeft gehad, maar zwijgt over een bedreiging aan zijn adres en dat van zijn gezin. Het hof concludeert derhalve dat er geen sprake is geweest van een bedreiging die een ongewone psychische toestand bij de verdachte veroorzaakte. Of er overigens sprake was van een ongewone psychische toestand bij verdachte ten tijde van het plegen van het feit, is onderzocht door dr L.H.W.M. Kaiser, psychiater en drs B.Y. van Toorn, psycholoog. Kaiser heeft geconcludeerd dat zij geen psychiatrische stoornis kan vaststellen en dat zij de vraag of er een ongewone psychische toestand was niet kan beantwoorden, daar zij slechts kan benoemen dat er rondom het ten laste gelegde geen psychiatrische stoornis was. Van Toorn heeft geconcludeerd dat, nu niet duidelijk is geworden welke emotie het meest op de voorgrond stond, het discutabel is in hoeverre de heftige gemoedstoestand, waarin verdachte ten tijde van het plegen van het tenlastegelegde verkeerde, aangemerkt moet worden als 'ongewoon'. 5/8

6 Gelet op voormelde rapportages is het hof van oordeel dat ook overigens niet aannemelijk is geworden dat verdachte in een ongewone psychische toestand verkeerde. Het hof concludeert derhalve dat er geen sprake was van een van buiten komende drang waaraan de verdachte redelijkerwijze geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden. Verdachte is strafbaar aangezien geen omstandigheid is gebleken of aannemelijk geworden die verdachte niet strafbaar zou doen zijn. Oplegging van straf en/of maatregel De hierna te melden strafoplegging is in overeenstemming met de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, mede gelet op de persoon van verdachte, zoals van een en ander bij het onderzoek ter terechtzitting is gebleken. Toerekeningsvatbaarheid Omtrent verdachte zijn meerdere rapporten opgemaakt. De raadsman heeft zich op het standpunt gesteld dat op grond van de rapporten van deskundige Drost en deskundige Labrijn moet worden bepaald dat sprake is van enigszins verminderde toerekeningsvatbaarheid. De advocaat generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat er geen sprake is van enigszins verminderde toerekeningsvatbaarheid. M. Drost, psychiater, heeft in haar rapport van 16 maart 2009 geconcludeerd dat er in geringe mate sprake is van een ziekelijke stoornis of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens van verdachte. Er is sprake van alcoholmisbruik. Tevens zijn er persoonlijkheidskenmerken vast te stellen, in de zin van een rigide, vrij obsessieve, zwart wit manier van denken en tevens antisociale trekken. Het alcoholmisbruik en de persoonlijkheidskenmerken waren ten tijde van het tenlastegelegde aanwezig. Drost adviseert de verdachte als enigszins verminderd toerekeningsvatbaar te beschouwen. Drs S. Labrijn, GZ psycholoog, heeft in haar rapport van 24 maart 2009 geconcludeerd dat er geen sprake was van een ziekelijke stoornis noch van een gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens. Er zijn wel disfunctionele trekken in de persoonlijkheid aan te wijzen, maar deze kunnen niet worden omschreven als persoonlijkheidsstoornis of gebrekkige ontwikkeling. Labrijn adviseert de verdachte als enigszins verminderd toerekeningsvatbaar te beschouwen. Dr L.H.W.M. Kaiser, psychiater, heeft in haar rapport van 11 augustus 2009 geconcludeerd dat zij geen psychiatrische stoornis kan vaststellen. Volgens Kaiser was er rondom het tenlastegelegde geen psychiatrische stoornis. Drs B.Y. van Toorn, GZ psycholoog, heeft in het rapport van 16 juli 2009 geconcludeerd dat er ten tijde van het plegen van het tenlastegelegde bij verdachte sprake was van een heftige gemoedstoestand. Van Toorn heeft niet geconcludeerd dat er sprake was van een persoonlijkheidsstoornis of gebrekkige ontwikkeling. Naar het oordeel van het hof zijn de rapporten van Drost en Labrijn onvoldoende concludent om de conclusies en het advies over te nemen en tot de zijne te maken. Het hof acht derhalve, mede gelet op de rapportages van Kaiser en Van Toorn, niet aannemelijk geworden dat er bij verdachte ten tijde van het tenlastegelegde sprake was van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens. Het hof acht verdachte volledig toerekeningsvatbaar. De ernst van het feit Verdachte heeft zich schuldig gemaakt aan een zeer ernstig feit. Hij heeft [slachtoffer], een jonge man die middenin het leven stond en nog vol plannen zat, volkomen onverhoeds op brute wijze van het leven beroofd. De aanleiding lag in een ogenschijnlijk onbenullige ruzie, terwijl de verhoudingen tussen verdachte en [slachtoffer] tot die bewuste avond goed waren. Verdachte heeft na die ruzie een mes bemachtigd en is daarmee op zoek gegaan naar [slachtoffer]. Hij heeft [slachtoffer] met meerdere messteken om het leven gebracht. Een aantal bezoekers van de [horecagelegenheid 3] waar [slachtoffer] op dat moment was, is getuige van deze schokkende gebeurtenis geweest. Verdachte heeft onherstelbaar leed aangericht in het ouderlijk gezin van [slachtoffer] en bij diens vriendin. De gevolgen zijn voor iedereen nog dagelijks intens voelbaar en hebben een immense impact op het leven van de nabestaanden. De straf In eerste aanleg heeft de rechtbank verdachte veroordeeld voor moord tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van 15 jaren, hetgeen overeenkomstig de vordering van de officier van justitie was. De advocaat generaal heeft eveneens gevorderd dat verdachte wordt veroordeeld voor moord tot een gevangenisstraf van 15 jaren. Het hof stelt voorop dat moord een zo ernstig strafbaar feit is dat voor de direct betrokkenen en de samenleving zeer schokkend is, dat alleen een langdurige vrijheidsbenemende straf in aanmerking komt. Het hof acht, gelet op de hiervoor omschreven ernst van het feit, op zichzelf oplegging van een gevangenisstraf voor de duur van 15 jaren voorstelbaar. Daar staat tegenover dat uit de door rechters gehanteerde databank consistente straftoemeting blijkt dat de laatste jaren in min of meer vergelijkbare gevallen, enigszins lagere straffen zijn opgelegd. Hiermee rekening houdend in het 6/8

7 voordeel van de verdachte, alsmede met de omstandigheid dat uit een uittreksel justitiële documentatie betreffende verdachte, gedateerd 15 november 2010, blijkt dat verdachte slechts éénmaal eerder is veroordeeld, en wel tot een lage geldboete, en de omstandigheid dat verdachte van meet af aan berouw heeft getoond, komt het hof tot oplegging van een lagere onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Het hof acht oplegging van een gevangenisstraf voor de duur van 13 jaren passend en geboden. Beslag Het primair tenlastegelegde en bewezenverklaarde is begaan met behulp van het hierna te noemen inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerp. Het zal aan het verkeer worden onttrokken aangezien het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met het algemeen belang en de wet. De vordering van de benadeelde partij [benadeelde partij] De benadeelde partij heeft zich in eerste aanleg in het strafproces gevoegd met een vordering tot schadevergoeding. Deze bedraagt EUR 5.000, en bestaat uit immateriële schade. De vordering is bij het vonnis waarvan beroep toegewezen. Uit de toelichting op de vordering blijkt onder meer dat de ouders van [slachtoffer] onverwacht en plotseling zijn geconfronteerd met het levenloze lichaam van [slachtoffer]. De steekwonden en de gevolgen van eerste hulp en reanimatieverrichtingen waren daarbij zichtbaar. De vader van [slachtoffer] heeft daardoor een post traumatische stressstoornis ontwikkeld, zo wordt gesteld. Hij heeft zich onder behandeling moeten laten stellen van de Meerkante te Harderwijk en hij zal Eye Movement Desensitization and Reprocessing therapie (EMDR) ondergaan. Ter onderbouwing is onder meer naar een uitspraak van het gerechtshof Amsterdam, LJN AV8820 verwezen, waarin in een vergelijkbaar geval een vordering van EUR 5.000, werd toegewezen. De raadsman heeft de vordering van de benadeelde partij betwist. Hij heeft zich op het standpunt gesteld dat de vordering niet is onderbouwd met een verklaring van een deskundige, waaruit de exacte gevolgen voor de nabestaanden kunnen worden vastgesteld. De advocaat generaal heeft gevorderd dat de vordering van de benadeelde partij wordt toegewezen. Het hof stelt voorop dat de vordering ziet op zogenaamde shockschade. Van shockschade wordt doorgaans gesproken indien een persoon geestelijk letsel oploopt als gevolg van het waarnemen van of het geconfronteerd worden met een door gevaarzettend handelen van een ander veroorzaakt ernstig gevolg. In een dergelijk geval handelt de dader niet alleen onrechtmatig jegens degene die door zijn handelen is gedood of gekwetst, maar ook jegens degene bij wie door het waarnemen van het strafbare feit of in dit geval door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan, een hevige emotionele shock wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voortvloeit. Deze situatie zal zich met name kunnen voordoen indien iemand tot wie de aldus getroffene in een nauwe affectieve relatie staat, bij het ongeval is gedood of gewond. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een familielid dat ooggetuige is van een geweldsdelict of een naaste die het slachtoffer zwaar gewond dan wel levenloos aantreft. De door die emotionele shock ontstane immateriële schade komt onder omstandigheden op grond van het bepaalde in artikel 6:106, eerste lid, aanhef en onder b, van het Burgerlijk Wetboek voor vergoeding in aanmerking. Voor vergoeding van immateriële schade als hier gevorderd in het strafgeding is echter, gelet op HR 22 februari 2002, LJN AD5356, NJ 2002, 240 vereist dat het bestaan van geestelijk letsel waardoor iemand in zijn persoon is aangetast in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. Door de benadeelde partij is gesteld dat de vader van het slachtoffer een post traumatische stressstoornis heeft ontwikkeld, maar dit is door de benadeelde partij niet nader onderbouwd met een schriftelijke verklaring van een deskundige. Nu een dergelijke verklaring ontbreekt en de vordering door de verdediging is betwist, is naar het oordeel van het hof de vordering niet van zo eenvoudige aard dat zij zich leent voor behandeling in het strafgeding. De benadeelde partij kan daarom thans in haar vordering niet worden ontvangen en kan haar vordering slechts bij de burgerlijke rechter aanbrengen. Het hof overweegt nog ten overvloede dat de uitspraak van het gerechtshof te Amsterdam, LJN AV8820, waarnaar door de benadeelde partij wordt verwezen is gecasseerd door de Hoge Raad op 3 juli 2007, NJ 2007, 413. Toepasselijke wettelijke voorschriften Het hof heeft gelet op de artikelen 36b, 36c en 289 van het Wetboek van Strafrecht. Deze voorschriften zijn toegepast, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde. BESLISSING Het hof: 7/8

8 Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht: Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat verdachte het primair tenlastegelegde heeft begaan. Verklaart niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard en spreekt verdachte daarvan vrij. Verklaart het bewezenverklaarde strafbaar, kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart verdachte strafbaar. Veroordeelt verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van 13 (dertien) jaren. Bepaalt dat de tijd, door verdachte vóór de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en voorlopige hechtenis doorgebracht, bij de tenuitvoerlegging van de opgelegde gevangenisstraf geheel in mindering zal worden gebracht. De in beslag genomen voorwerpen Beveelt de onttrekking aan het verkeer van het inbeslaggenomen, nog niet teruggegeven voorwerp, te weten: één vleesmes. De vordering van de benadeelde partij [benadeelde partij]: Verklaart de benadeelde partij, [benadeelde partij], in haar vordering niet ontvankelijk en bepaalt dat zij haar vordering slechts bij de burgerlijke rechter kan aanbrengen. Verwijst de benadeelde partij in de door verdachte gemaakte en ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten, tot aan de datum van deze uitspraak begroot op nihil. Aldus gewezen door mr H. Abbink, voorzitter, mr J.M.J. Denie en mr C. Caminada, raadsheren, in tegenwoordigheid van mr R. Salet, griffier, en op 13 december 2010 ter openbare terechtzitting uitgesproken. 1 Verklaring getuige [getuige 1], pagina van het dossier. 2 Verklaring getuige [getuige 5], pagina 233 van het dossier. 3 Verklaring getuige [getuige 1], pagina van het dossier. 4 Verklaring getuige [getuige 6], pagina 278 en 280 van het dossier. 5 Proces verbaal van bevindingen, pagina 84 van het dossier. 6 Verklaring van getuige [getuige 3], pagina van het dossier. 7 Verklaring van verdachte, afgelegd ten overstaan van de rechter commissaris in de rechtbank te Zutphen op 30 december Verklaring van getuige [getuige 4], pagina van het dossier. 9 Verklaring van getuige [getuige 7], pagina van het dossier. 10 Verklaring van getuige [getuige 8], pagina 239 van het dossier. 8/8