Topologie I - WPO. Prof. Dr. E. Colebunders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Topologie I - WPO. Prof. Dr. E. Colebunders"

Transcriptie

1 Topologie I - WPO Prof. Dr. E. Colebunders Academiejaar

2 Inhoudsopgave 1 Topologische ruimten 2 2 Metriseerbaarheid en aftelbaarheid 7 3 Convergentie en continuïteit 8 4 Separatie-eigenschappen 12 5 Compactheid 14 6 Samenhang 15 7 Initiale en finale structuren 16 8 Stabiliteit voor constructies 19 9 Compact Hausdorff en lokaal compact 21 1

3 Hoofdstuk 1 Topologische ruimten 1. Beschouw een topologische ruimte (X, T ). Beschrijf expliciet de overgangen tussen de open delen T en de omgevingen V. 2. Beschouw een topologische ruimte (X, T ). Beschrijf expliciet de overgangen tussen de open delen T en de sluiting-operator cl. 3. Indien (T i ) i I een verzameling topologieën is op een verzameling X, zijn dan i I T i en i I T i topologieën op X? 4. Toon dat T = {U N x N : x U (2N + 1) x + 1 U} een topologie is op N. 5. Toon dat T = {U [0, 1] x [0, 1] : x U x 2 U} een topologie is op [0, 1]. Vergelijk deze met de Euclidische topologie op [0, 1]. 6. Bewijs dat de verzameling een topologie is op R. {A R x A ɛ > 0 [x, x + ɛ[ A} 7. Zij X een verzameling en x X. Bewijs dat de verzameling een topologie is op X. {A X A = X of x / A} 2

4 HOOFDSTUK 1. TOPOLOGISCHE RUIMTEN 3 8. Toon dat T = {U R 2 (x, y) R 2 : (x, y) U {(λx, λy) λ [0, 1]} U} een topologie is op R 2. Vergelijk deze met de Euclidische topologie op R Toon dat T = {U R 0 U R \ U Q} een topologie is op R. Vergelijk T met de Euclidische topologie op R. 10. Voor m N en U N N stellen we Sm U = {n N (m, n) / U}. Toon dat {U N N (0, 0) U {m N Sm U is oneindig} is eindig} een topologie is op N N. 11. Voor m N en U N N stellen we Sm U = {n N (m, n) / U} en voor U N N stellen we T U = {m N (m, 0) / U}. Toon dat T = {U N N (0, 0) U T U is eindig en (m, 0) U Sm U is eindig} een topologie is op N N. 12. Toon dat T = {U R 3 (0, 0, 0) U R 3 \ U is hoogstens aftelbaar} een topologie is op R Bewijs dat de verzamelingen {[x, y] x y, x Q, y Q}, {[x, y] x y, x Q, y R \ Q}, en {[x, y] x y, x R \ Q, y R \ Q} basissen zijn voor drie verschillende topologieën op R.

5 HOOFDSTUK 1. TOPOLOGISCHE RUIMTEN Is B = {]q, + [ q Q} {, R} een topologie op R? Zo niet, beschrijf expliciet de unieke topologie T op R waarvoor B een subbasis is. Is B een basis voor T? 15. Zij d een metriek op een verzameling X. Voor elke x X en A P(X) \ { } definieert men de afstand van x tot A als d(x, A) = inf{d(x, a) a A}. Bewijs de equivalentie van volgende uitspraken: (a) x is afsluitingspunt van A in (X, T d ) (b) d(x, A) = Indien D en D dicht zijn in de topologische ruimte X, is dan ook D D dicht in X? 17. Zij X een topologische ruimte en B een willekeurig deel van X. Bewijs dan: (a) voor een open deel A van X geldt A B = A clb = (b) B is gesloten in X als en slechts als voor elk deel C van X geldt dat B clc = cl(b C). 18. Als X een topologische ruimte is en (A i ) i I een familie deelverzamelingen van X, welke inclusie geldt dan i.h.a. tussen cl( i I A i) en i I cla i? Wat als I eindig is? 19. Indien T en T topologieën zijn op een verzameling X, toon dan de equivalentie van volgende uitspraken: (a) T T, (b) A X : int T A int T A, (c) A X : cl T A cl T A, (d) x X : V T (x) V T (x). 20. Toon dat in een topologische ruimte (X, T ) volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) x, x X : x cl{x } x cl{x}, (b) x X, G T : x G cl{x} G, (c) elk open deel in (X, T ) is een unie van gesloten delen, (d) x, x X : V(x) V(x ) V(x) = V(x ), (e) x X : cl{x} = V(x).

6 HOOFDSTUK 1. TOPOLOGISCHE RUIMTEN 5 Topologische ruimten die aan een van vorige (en dus aan alle vorige) voorwaarden voldoen, heten symmetrische of R 0 -ruimten. 21. Een deelverzameling van een topologische ruimte heet regulier open als ze samenvalt met het inwendige van haar sluiting. Een topologische ruimte heet semiregulier als ze een basis bezit bestaande uit regulier open verzamelingen. (a) Toon dat het inwendige van een gesloten verzameling in een topologische ruimte steeds een regulier open verzameling is. (b) Indien een overaftelbare verzameling X de topologie {G X X \ G is hoogstens aftelbaar} { } draagt, toon dan dat er slechts twee deelverzamelingen van X regulier open zijn. 22. Indien A een deelverzameling is van een topologische ruimte X, toon dan de equivalentie van volgende eigenschappen: (a) A =, (b) A is open en gesloten in X. Indien A open is in X, bewijs dan dat A een leeg inwendige heeft. 23. Zij X een topologische ruimte. Toon dat, voor elk deel A van X, de elementen uit de collectie G = {inta, A, int(x \ A)} twee aan twee disjunct zijn en dat G = X. 24. Zij X een topologische ruimte en A X. Toon dat inta (X \ A) dicht is in X. 25. Zij (X, T ) een topologische ruimte, A X, T A de spoortopologie van T op A. Bewijs dan voor een deel B van A: cl (A,TA )(B) = cl (X,T ) (B) A. 26. Toon dat voor een deel A X in een topologische ruimte (X, T ) de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) Er bestaat een open deel B in (X, T ) en een gesloten deel C in (X, T ) zodat A = B C. (b) A is open in de deelruimte cla van (X, T ). (c) Voor elke a A bestaat een open omgeving U van a in (X, T ) zodat U A open is in de deelruimte cla van (X, T ).

7 HOOFDSTUK 1. TOPOLOGISCHE RUIMTEN 6 Een deel A dat aan de vorige equivalente eigenschappen voldoet heet lokaal gesloten in (X, T ). De ruimte (X, T ) heet gecomplementeerd indien elk lokaal gesloten deel van (X, T ) gesloten is. 27. Indien X en Y topologische ruimten zijn, A X, B Y, toon dan dat voor de rand (A B) van A B in de productruimte X Y geldt (A B) = ( A clb) (cla B).

8 Hoofdstuk 2 Metriseerbaarheid en aftelbaarheid 1. Zij X een verzameling met #X 2. Indien A P(X) \ {, X}, toon dan dat {, A, X} een niet metrizeerbare topologie is op X. 2. Bewijs dat een topologische ruimte met eindige drager metrizeerbaar is als en slechts als ze discreet is. 3. Onderzoek voor volgende topologieën of ze aan het eerste en/of het tweede aftelbaarheidsaxioma voldoen en of ze separabel zijn: (a) de topologie in oefening 4 in Hoofdstuk 1, (b) de topologie in oefening 5 in Hoofdstuk 1, (c) de topologie in oefening 6 in Hoofdstuk 1, (d) de topologie in oefening 9 in Hoofdstuk 1, (e) de topologie in oefening 12 in Hoofdstuk 1. 7

9 Hoofdstuk 3 Convergentie en continuïteit 1. Zij T de in oefening 11 in Hoofdstuk 1 gedefinieerde topologie op X = N N. Bewijs dan: (a) De rij N X : n (n, 0) is convergent naar (0, 0) in (X, T ). (b) Voor elke m N is de rij N X : n (m, n) convergent naar (m, 0) in (X, T ). (c) In (X, T ) is (0, 0) een afsluitingspunt van Y = N 0 N 0, hoewel er geen rij bestaat in Y die in (X, T ) naar (0, 0) convergeert. 2. Beschouw de in oefening 12 in Hoofdstuk 1 ingevoerde topologische ruimte (R 3, T ). Bewijs dat (0, 0, 0) een afsluitingspunt is van Y = R 3 \ {(0, 0, 0)}, hoewel er geen rij bestaat in Y die naar (0, 0, 0) convergeert. 3. Zij F een filter op een verzameling X en B een eindige, niet lege deelverzameling van F, toon dan dat B F. 4. Zij (F i ) i I een niet lege familie filters op een verzameling X. Toon dat de intersectie i I F i opnieuw een filter is op X en dat i I F i = { i I F i ; i I : F i F i }. Toon dat de unie van (F i ) i I in het algemeen geen filter op X hoeft te zijn. 5. Zij X een verzameling, U een ultrafilter op X en F 1 en F 2 filters op X, toon dan F 1 F 2 U F 1 U of F 2 U. 6. Bewijs: 8

10 HOOFDSTUK 3. CONVERGENTIE EN CONTINUÏTEIT 9 (a) De doorsnede van twee filters met hoogstens aftelbare basis op X is een filter met hoogstens aftelbare basis op X. (b) Voor een overaftelbare verzameling X heeft de filter {A X; X \ A is eindig} geen hoogstens aftelbare basis. 7. Een filter A op een verzameling X heet een elementaire filter op X indien een rij (x n ) n in X bestaat zodat A = {A X; {n; x n / A} is eindig}. Bewijs: (a) De doorsnede van twee elementaire filters op X is een elementaire filter op X. (b) Indien een filter F op X een aftelbare basis heeft, dan bestaat een elementaire filter A op X zodat F A en F is de intersectie van alle elementaire filters op X die F omvatten. 8. Zij (X, T ) een topologische ruimte en B een filterbasis op X. Toon de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) B is convergent in (X, T ), (b) voor iedere open overdekking G van X bestaat er B B en G G zodat B G. 9. Zij (X, T ) een topologische ruimte, A X en x A. Toon de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) x inta, (b) voor iedere filterbasis B op X die convergeert naar x in (X, T ) geldt A stackb. 10. Beschouw de topologische ruimte (R, T ) zoals ingevoerd in oefening 9 in Hoofdstuk 1. Bepaal in (R, T ) alle convergentie- en adherentiepunten van de filter stack{r \ Q}. 11. Zij X een topologische ruimte. Als F een filter is op X en x X, stellen we F x = {F F; x F }. Bewijs: (a) F x is een filter op X, (b) F x F, (c) voor elke x X geldt F x x F x, (d) F x x F x. Toon verder dat voor een topologische ruimte X de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) X is symmetrisch, (b) voor elke filter F op X en voor elke x X geldt F x F x is convergent.

11 HOOFDSTUK 3. CONVERGENTIE EN CONTINUÏTEIT Zij X een topologische ruimte. Indien F een filter is op X, ga na dat {O X; O is open in X en O F} basis is voor een filter F op X. Bewijs dat voor x X de filter F naar x convergeert als en slechts als de filter F naar x convergeert. Toon dat de filter F aan x adhereert indien de filter F aan x adhereert. 13. Bewijs voor een topologische ruimte X de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) Elke filter op X convergeert in X, (b) {cl{x}; x X}, (c) elke open overdekking van X bevat X, (d) er bestaat een x X met V(x) = {X}. 14. Zijn (X, T ) en (Y, S) topologische ruimten en f : X Y een afbeelding. Toon de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) f : (X, T ) (Y, S) is continu, (b) voor elke deelverzameling B van Y geldt cl (X,T ) f 1 (B) f 1 (cl (Y,S) B). 15. Als op [0, 1] de topologie T = {U [0, 1]; x [0, 1] : x U x 2 U} uit oefening 5 van Hoofdstuk 1 beschouwd wordt, onderzoek dan of de afbeeldingen ([0, 1], T ) ([0, 1], T ) : x x 2 en continu zijn. ([0, 1], T ) ([0, 1], T ) : x 1 x 16. Zijn (X, T ) en (Y, U) topologische ruimten, S een subbasis voor U, f : X Y een afbeelding en D de deelverzameling van X bestaande uit alle punten waarin f niet continu is, bewijs dan D = f 1 (S) \ intf 1 (S). S S 17. Als f : X Y een continue afbeelding is tussen topologische ruimten X en Y, en als D een dicht deel is van X, is dan f(d) een dicht deel van Y? 18. Bewijs dat voor een bijectie f : X Y tussen topologische ruimten (X, T ) en (Y, S) de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) f : (X, T ) (Y, S) is een homeomorfisme,

12 HOOFDSTUK 3. CONVERGENTIE EN CONTINUÏTEIT 11 (b) voor elke basis B van T is {f(b); B B} een basis van S. 19. Zijn X en Y twee homeomorfe topologische ruimten. Toon dat uit de metrizeerbaarheid van X de metrizeerbaarheid van Y volgt. 20. Voor een deel A van een verzameling X is I A de indicatorfunctie van A { 1 als x A X R : x 0 als x / A. Indien nu A een deel is van een topologische ruimte (X, T ), x X en T E de Euclidische topologie op R, toon dan de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) x A, (b) I A : (X, T ) (R, T E ) is niet continu in x. 21. Bewijs dat, indien (X, T ) een symmetrische topologische ruimte is, (Y, S) een willekeurige topologische ruimte en f : (X, T ) (Y, S) een continue gesloten surjectie, (Y, S) een symmetrische topologische ruimte is. 22. Zijn (X, T ) en (Y, S) topologische ruimten, A een basis van T en f : X Y een afbeelding. Bewijs de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) f is open, (b) voor elke A A is f(a) open in (Y, S). Geldt de equivalentie ook in het geval dat A slechts een subbasis van T is? 23. Toon dat, met de Euclidische topologieën op [0, 2π], [ 1, 1] en op R, de afbeelding [0, 2π] R : x sin x gesloten is, maar niet open en dat de afbeelding open is, maar niet gesloten. R [ 1, 1] : x sin x 24. Indien (X, T ) en (Z, S) topologische ruimten zijn, (Y, T Y ) een deelruimte van (X, T ), en f : Z X een functie met f(z) Y, bewijs dan dat volgende uitspraken equivalent zijn: (a) f : (Z, S) (X, T ) is continu, (b) f : (Z, S) (Y, T Y ) is continu.

13 Hoofdstuk 4 Separatie-eigenschappen 1. Zij X een topologische ruimte. Bewijs de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) X is T1, (b) voor elk element x X en elk deel A X is x een ophopingspunt van A in X als en slechts als elke omgeving van x oneindig veel elementen van A bevat. 2. Toon dat in een A1-ruimte X de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) X is een Hausdorff-ruimte, (b) elke convergente rij in X heeft juist een convergentiepunt. 3. Zij (X, T ) en (Y, S) topologische ruimten met (Y, S) Hausdorff. Indien f : (X, T ) (Y, S) en g : (X, T ) (Y, S) continue afbeeldingen zijn, toon dan dat {x X; f(x) = g(x)} gesloten is in (X, T ). 4. Zij (X, T ) en (Y, S) topologische ruimten met (X, T ) Hausdorff. Indien f : (X, T ) (Y, S) en g : (Y, S) (X, T ) continue afbeeldingen zijn met f g = id Y, bewijs dan dat dat g(y ) gesloten in (X, T ). 5. In een topologische ruimte X definiëren we voor elk deel A van X een deel w(a) van X door w(a) = {x X; elke omgeving van x snijdt elke omgeving van A}. Bewijs de volgende eigenschappen: (a) voor elk deel A van X geldt cla w(a), (b) als A open is, geldt cla = w(a), (c) X is regulier als en slechts als voor elk deel A van X geldt dat cla = w(a). 12

14 HOOFDSTUK 4. SEPARATIE-EIGENSCHAPPEN Met de notaties van opgave 3.12, toon de equivalentie van: (a) X is regulier, (b) voor elke filter F op X en voor elke x X adhereert F aan x als en slechts als de filter F aan x adhereert. 7. Bewijs dat de Sierpinski normaal is maar niet regulier.

15 Hoofdstuk 5 Compactheid 1. Bewijs dat elke compacte metriseerbare ruimte separabel is. 2. Zij T cof de topologie der eindige complementen op een oneindige verzameling X. Bepaal alle convergentiepunten van de filter T cof \ { } en van een willekeurige ultrafilter op X in (X, T cof ). Leid af dat (X, T cof ) compact is. 3. Beschouw topologische ruimten (X, T ) en (Y, S), een afbeelding f : X Y en veronderstel dat de grafiek G f = {(x, f(x)) X Y ; x X} van f een gesloten deel is van de productruimte (X Y, T S). Bewijs dan dat f(k) gesloten is in (Y, S) voor elk compact deel K van (X, T ). 4. Zijn X en Y twee topologische ruimten, A een compact deel van X, B een compact deel van Y en zij W een omgeving van A B in de productruimte X Y. Bewijs dat er omgevingen U van A in X en V van B in Y bestaan zodat U V W. 5. Toon dat voor een convergente rij (x n ) n met convergentiepunt x in een topologische ruimte X de verzameling {x n ; n} {x} compact is in X. 6. Zij (X, T ) een topologische ruimte en A X, bewijs dan de equivalentie van volgende voorwaarden: (a) De deelruimte (A, T A ) is compact, (b) elk deel G T met A G bezit een eindig deel G A G. G met 7. Toon dat in een A1-ruimte X de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) X is een Hausdorff-ruimte, (b) elke convergente rij in X heeft juist een convergentiepunt, (c) X is T1 en elk compact deel van X is gesloten in X. 14

16 Hoofdstuk 6 Samenhang 1. Laat door tegenvoorbeelden zien dat, indien A en B samenhangende delen zijn van een topologische ruimte X, de delen A B, A B, A en inta niet samenhangend hoeven te zijn. 2. Wordt een verzameling X voorzien van de topologie T cof = {A X; X \ A is eindig} { }, bewijs dan dat (X, T cof ) samenhangend is als en slechts als X ten hoogste een element bevat of oneindig is. 3. Zij X een topologische ruimte. Bewijs dat de ring C(X, R) meer dan twee idempotenten heeft (f(x).f(x) = f(x) voor alle x X) als en slechts als X niet samenhangend is. 15

17 Hoofdstuk 7 Initiale en finale structuren 1. Zij T E de Euclidische topologie op R. Bepaal de initiale topologie op R voor de afbeelding f : R (R, T E ) gedefinieerd door f(x) = x. 2. Is (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I een initiale bron, J een verzameling met I J en (f j : (X, T ) (X j, T j )) j J\I een bron van continue afbeeldingen, bewijs dan dat ook (f j : (X, T ) (X j, T j )) j J een initiale bron is. 3. Zij (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I een continue bron zodat, voor een k I, f k : (X, T ) (X k, T k ) een homeomorfisme is, bewijs dan dat (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I een initiale bron is. 4. Zij (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I een continue bron zodat voor elk deel A van X en elk element x X \ cl X A een i I bestaat met f i (x) / cl Xi f i (A). Bewijs dat (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I initiaal is. 5. Zij X een verzameling, T een topologie op X en (T i ) i I een verzameling topologieën op X, toon dan dat de bron (id X : (X, T ) (X, T i )) i I initiaal is als en slechts als T de supremumtopologie is van de familie (T i ) i I. 6. Zij (X, T ) een topologische ruimte, S 2 = ({0, 1}, {, {1}, {0, 1}}) de Sierpinski ruimte, I de verzameling van alle continue afbeeldingen (X, T ) S 2 en, voor elke i I, f i = i, bewijs dan dat de bron initiaal is. (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I 7. Beschouw een verzameling X, een topologische ruimte (Y, S) en een afbeelding f : X Y. Stel verder G = {G X; f(g) S}, T de topologie op X met G als subbasis en I de initiale topologie op X voor de bron (f : X (Y, S)). Bewijs dan: 16

18 HOOFDSTUK 7. INITIALE EN FINALE STRUCTUREN 17 (a) indien f surjectief is, dan is f : (X, T ) (Y, S) continu, (b) indien f injectief is, dan is T I, (c) indien f bijectief is, dan is G = T = I. 8. Bewijs dat een inbedding f : (X, T ) (Y, S) open (resp. gesloten) is als en slechts als f(x) open (resp. gesloten) is in (Y, S). 9. Beschouw een familie ((X i, T i )) i I van topologische ruimten en een element (a i ) i I Π i I X i. Stel D = {(x i ) i I Π i I X i ; {i I; x i a i } is eindig} en bewijs dat D dicht is in de productruimte (Π i I X i, Π i I T i ). 10. (a) Geef een voorbeeld van een projectie pr k : (Π i I X i, Π i I T i ) (X k, T k ) die niet gesloten is. (b) Geef een voorbeeld van een deel A van Π i I X i dat niet open is voor Π i I T i maar waarvoor toch alle projecties pr i (A) open zijn. 11. Is (f i : (X i, T i ) (X, T )) i I een finale sink, J een verzameling met I J en (f j : (X j, T j ) (X, T )) j J\I een sink van continue afbeeldingen, bewijs dan dat (f j : (X j, T j ) (X, T )) j J een finale sink is. 12. Zij (f i : (X i, T i ) (X, T )) i I een continue sink zodat, voor een k I, f k : (X k, T k ) (X, T ) een homeomorfisme is, bewijs dan dat (f i : (X i, T i ) (X, T )) i I een finale sink is. 13. Zij D 2 een discrete topologische ruimte met twee punten. Bewijs dat D 2 een quotiënt is van Q met de Euclidische topologie. 14. Bewijs dat N (als deelruimte van R met de Euclidische topologie) een quotiënt is van R \ Q (als deelruimte van R met de Euclidische topologie). 15. Beschouw een groep G van homeomorfismen van een topologische ruimte X. Bewijs dat door xry g G : g(x) = y een equivalentierelatie R op X wordt gedefinieerd. Toon dat de canonische quotiëntafbeelding X X R open is. 16. Zij (X, T ) een topologische ruimte, R een equivalentierelatie op X, X R de quotiëntverzameling, ϕ : X X R de canonische quotiëntafbeelding en T R de quotiënttopologie op X R. Voor A X stellen we S(A) = {x X; y X : yrx y A}. Bewijs dat ϕ : (X, T ) (X R, T R) open is als en slechts als voor elk gesloten deel A van (X, T ), S(A) een gesloten deel is van (X, T ).

19 HOOFDSTUK 7. INITIALE EN FINALE STRUCTUREN Neem ξ / [0, 1], stel Y = [0, 1] {ξ} en beschouw de deelruimte [ 1, 1] van de R met de Euclidische topologie. Stel Q de quotiënttopologie op Y voor de surjectie { ξ als x = 1 f : [ 1, 1] R : x x als x 1 Bewijs: (a) f : [ 1, 1] (Y, Q) is een open afbeelding, (b) (Y, Q) is geen Hausdorffruimte, (c) {(x, x ) [ 1, 1] 2 ; f(x) = f(x )} is niet gesloten in [ 1, 1] Zij X een topologische ruimte. Bewijs de equivalentie van volgende uitspraken: (a) X is homeomorf met een coproduct van indiscrete ruimten. (b) In X is elk open deel gesloten.

20 Hoofdstuk 8 Stabiliteit voor constructies 1. Laat R de Euclidische topologie dragen en Q de spoortopologie. Definieer de equivalentie R op R door xry x y Q. Bewijs dat de quotiëntruimte R R indiscreet is. 2. Zij (X, T ) een topologische ruimte. Beschouw de equivalentierelatie R = {(x, x ) X X; cl{x} = cl{x }} op X, X R de quotiëntverzameling, ϕ R : X X R de quotiëntafbeelding en T R de quotiënttopologie op X R voor R. Bewijs dat ϕ R : (X, T ) (X R, T R) zowel initiaal als finaal is. Toon verder, indien (X, T ) regulier is, dat (X R, T R) een reguliere Hausdorffruimte is. (Toon dat alle open delen van (X, T ) R-verzadigd zijn.) 3. Neem een gesloten deel A van een T3-ruimte X en definieer de equivalentie R op X door xrx x = x of {x, x } A. Toon dat de quotiëntruimte X R Hausdorff is. 4. Een topologische ruimte X heet een T0-ruimte indien voor elke x, y X geldt: (cl{x} = cl{y}) y = x. (a) Geef een voorbeeld van een T0-ruimte die geen T1-ruimte is. (b) Toon voor een willekeurige topologische ruimte (X, T ) de quotiëntruimte (X R, T R), zoals geconstrueerd in opgave 2, een T0-ruimte is. 19

21 HOOFDSTUK 8. STABILITEIT VOOR CONSTRUCTIES 20 (c) Toon voor een willekeurige topologische ruimte (X, T ) de equivalentie van volgende eigenschappen: i. (X, T ) is een T0-ruimte, ii. elke initiale bron (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I is puntenscheidend, iii. elke initiale afbeelding f : (X, T ) (Y, S) is injectief. 5. Zij (f i : (X, T ) (X i, T i )) i I een initiale bron met voor elke i I (X i, T i ) een Hausdorffruimte. Toon dat (X, T ) Hausdorff is als en slechts als (X, T ) T0 is. 6. Stel X = {0, 1, 2, 3} en T = {, {0}, {0, 1}, {0, 2}, {0, 1, 2}, X}. Bewijs dat (X, T ) normaal is maar dat niet iedere deelruimte van (X, T ) normaal is.

22 Hoofdstuk 9 Compact Hausdorff en lokaal compact 1. Bewijs dat Q als deelruimte van R met de Euclidische topologie niet lokaal compact is. 2. Toon dat voor een lokaal compacte Hausdorffruimte (X, T ) en een deel A van X de volgende voorwaarden equivalent zijn: (a) (A, T A ) is lokaal compact, (b) A is lokaal gesloten in (X, T ). (zie opgave 26 in Hoofdstuk 1) 3. Indien X lokaal compact is en Y een retract van X, bewijs dan dat ook Y lokaal compact is. 4. Zij gegeven een niet-compacte topologische ruimte (X, T ). Bewijs dat (X, T ) T1 is indien (X, T ) T1 is. 21

Topologie I - WPO Prof. Dr. E. Colebunders Dr. G. Sonck 24 september 2006

Topologie I - WPO Prof. Dr. E. Colebunders Dr. G. Sonck 24 september 2006 Topologie I - WPO Prof. Dr. E. Colebunders Dr. G. Sonck 24 september 2006 Inhoudsopgave 1 Topologische ruimten 2 2 Metriseerbaarheid en aftelbaarheid 7 3 Convergentie en continuïteit 8 4 Separatie-eigenschappen

Nadere informatie

(ii) Zij e 0 een geheel getal. Bewijs: de code C is e-fouten-verbeterend d(x, y) 2e + 1 voor alle x, y C met x y.

(ii) Zij e 0 een geheel getal. Bewijs: de code C is e-fouten-verbeterend d(x, y) 2e + 1 voor alle x, y C met x y. Opgaven bij het college Topologie 1 Metrische ruimten Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.

Nadere informatie

Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.

Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn. Opgaven bij het college Topologie 1 Metrische ruimten Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.

Nadere informatie

Topologie. (Voorjaar 2002) (Geheel herziene versie) Dr A.J.M. van Engelen Dr K. P. Hart

Topologie. (Voorjaar 2002) (Geheel herziene versie) Dr A.J.M. van Engelen Dr K. P. Hart Topologie (Voorjaar 2002) (Geheel herziene versie) Dr A.J.M. van Engelen Dr K. P. Hart Inhoudsopgave 0. Inleiding..................................................................... 1 Een paar soorten

Nadere informatie

De stelling van Hahn en Mazurkiewicz

De stelling van Hahn en Mazurkiewicz Radboud Universiteit Nijmegen Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica De stelling van Hahn en Mazurkiewicz Naam: Studentnummer: Studie: Begeleider: Datum: Lennaert Stronks 4062175 Wiskunde

Nadere informatie

Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde. Baire ruimten. Bachelor Project I. Wouter Van Den Haute. Prof. Eva Colebunders

Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde. Baire ruimten. Bachelor Project I. Wouter Van Den Haute. Prof. Eva Colebunders Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde Baire ruimten Bachelor Project I Wouter Van Den Haute Promotor: Prof. Eva Colebunders Academiejaar 2011-2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Ruimten van eerste en

Nadere informatie

wi4041 Functieruimten dr. K.P. Hart

wi4041 Functieruimten dr. K.P. Hart wi4041 Functieruimten dr. K.P. Hart Cursus 2003/2004 Inhoud I. TOPOLOGISCHE RUIMTEN 1 1. Topologische Eigenschappen......................................................... 1 2. Topologische Ruimten................................................................

Nadere informatie

Topologie. (Voorjaar 2007) Dr K. P. Hart

Topologie. (Voorjaar 2007) Dr K. P. Hart Topologie (Voorjaar 2007) Dr K. P. Hart Inhoudsopgave 0. Metrische ruimten.......................................................... 1 Metrische ruimten..............................................................

Nadere informatie

Oefenopgaven Grondslagen van de Wiskunde A

Oefenopgaven Grondslagen van de Wiskunde A Oefenopgaven Grondslagen van de Wiskunde A Jaap van Oosten 2007-2008 1 Kardinaliteiten Opgave 1.1. Bewijs, dat R N = R. Opgave 1.2. Laat Cont de verzameling continue functies R R zijn. a) Laat zien dat

Nadere informatie

Wanneer zijn alle continue functies uniform continu?

Wanneer zijn alle continue functies uniform continu? Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde Wanneer zijn alle continue functies uniform continu? Bachelor Project I Stijn Tóth Promotor: Prof. Eva Colebunders Academiejaar 2011-2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding

Nadere informatie

Hertentamen Topologie, Najaar 2009

Hertentamen Topologie, Najaar 2009 Hertentamen Topologie, Najaar 2009 Toelichting: 06.05.2010 Je mag geen hulpmiddelen (zoals aantekeningen, rekenmachine etc.) gebruiken, behalve het boek van Runde en het aanvullende dictaat. Als je stellingen

Nadere informatie

Tentamen Topologie, Najaar 2011

Tentamen Topologie, Najaar 2011 Tentamen Topologie, Najaar 2011 27.01.2012, 08:30-11:30, LIN 8 (HG00.308) Toelichting: Je mag geen hulpmiddelen (zoals aantekeningen, rekenmachine, telefoon, etc.) gebruiken, behalve de boeken van Gamelin/Greene

Nadere informatie

opgaven formele structuren tellen Opgave 1. Zij A een oneindige verzameling en B een eindige. Dat wil zeggen (zie pagina 6 van het dictaat): 2 a 2.

opgaven formele structuren tellen Opgave 1. Zij A een oneindige verzameling en B een eindige. Dat wil zeggen (zie pagina 6 van het dictaat): 2 a 2. opgaven formele structuren tellen Opgave 1. Zij A een oneindige verzameling en B een eindige. Dat wil zeggen (zie pagina 6 van het dictaat): ℵ 0 #A, B = {b 0,..., b n 1 } voor een zeker natuurlijk getal

Nadere informatie

Oefening 2.2. Welke van de volgende beweringen zijn waar?

Oefening 2.2. Welke van de volgende beweringen zijn waar? Oefeningen op hoofdstuk 2 Verzamelingenleer 2.1 Verzamelingen Oefening 2.1. Beschouw A = {1, {1}, {2}}. Welke van de volgende beweringen zijn waar? Beschouw nu A = {1, 2, {2}}, zelfde vraag. a. 1 A c.

Nadere informatie

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A, met uitwerkingen

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A, met uitwerkingen Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A, met uitwerkingen 8 december 2015, 09:30 12:30 Dit tentamen bevat 5 opgaven; zie ook de ommezijde. Alle opgaven tellen even zwaar (10 punten); je cijfer is het totaal

Nadere informatie

Lebesgues overdekkingslemma en Cantors intersectiestelling voor Atsuji metrische ruimten

Lebesgues overdekkingslemma en Cantors intersectiestelling voor Atsuji metrische ruimten Faculteit Wetenschappen en Bio-Ingenieurswetenschappen Departement Wiskunde Lebesgues overdekkingslemma en Cantors intersectiestelling voor Atsuji metrische ruimten Proefschrift voor het behalen van de

Nadere informatie

Topologie. Peter Bruin

Topologie. Peter Bruin Topologie Peter Bruin Inhoudsopgave Inleiding........................... 5 1. Metrische ruimten....................... 6 2. Convergentie van rijen..................... 10 3. Continue afbeeldingen tussen

Nadere informatie

Inleiding Analyse 2009

Inleiding Analyse 2009 Inleiding Analyse 2009 Inleveropgaven A). Stel f(, y) = In (0, 0) is f niet gedefinieerd. We bestuderen y2 2 + y 4. lim f(, y). (,y) (0,0) 1. Bepaal de waarde van f(, y) op een willekeurige rechte lijn

Nadere informatie

Complexe functies 2019

Complexe functies 2019 Complexe functies 019 Extra opgaves Opgave A Laat zien dat R voorzien van de bewerkingen a + b := (a 1 +b 1,a +b ) a b := (a 1 b 1 a b,a 1 b +a b 1 ) isomorf is met C. Wat is i in deze representatie? Opgave

Nadere informatie

II.3 Equivalentierelaties en quotiënten

II.3 Equivalentierelaties en quotiënten II.3 Equivalentierelaties en quotiënten Een belangrijk begrip in de wiskunde is het begrip relatie. Een relatie op een verzameling is een verband tussen twee elementen uit die verzameling waarbij de volgorde

Nadere informatie

I.3 Functies. I.3.2 Voorbeeld. De afbeeldingen f: R R, x x 2 en g: R R, x x 2 zijn dus gelijk, ook al zijn ze gegeven door verschillende formules.

I.3 Functies. I.3.2 Voorbeeld. De afbeeldingen f: R R, x x 2 en g: R R, x x 2 zijn dus gelijk, ook al zijn ze gegeven door verschillende formules. I.3 Functies Iedereen is ongetwijfeld in veel situaties het begrip functie tegengekomen; vaak als een voorschrift dat aan elk getal een ander getal toevoegt, bijvoorbeeld de functie fx = x die aan elk

Nadere informatie

Opgaven Inleiding Analyse

Opgaven Inleiding Analyse Opgaven Inleiding Analyse E.P. van den Ban Limieten en continuïteit Opgave. (a) Bewijs direct uit de definitie van iet dat y 0 y = 0. (b) Bewijs y 0 y 3 = 0 uit de definitie van iet. (c) Bewijs y 0 y 3

Nadere informatie

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A Met beknopte uitwerking

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A Met beknopte uitwerking Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A Met beknopte uitwerking 10 december 2013, 09:30 12:30 Dit tentamen bevat 5 opgaven; zie ook de ommezijde. Alle opgaven tellen even zwaar (10 punten); je cijfer is

Nadere informatie

Supplement Verzamelingenleer. A.J.M. van Engelen en K. P. Hart

Supplement Verzamelingenleer. A.J.M. van Engelen en K. P. Hart Supplement Verzamelingenleer A.J.M. van Engelen en K. P. Hart 1 Hoofdstuk 1 Het Keuzeaxioma Het fundament van de hedendaagse verzamelingenleer werd in de vorige eeuw gelegd door Georg Cantor. Cantor gebruikte

Nadere informatie

Ter Leering ende Vermaeck

Ter Leering ende Vermaeck Ter Leering ende Vermaeck 15 december 2011 1 Caleidoscoop 1. Geef een relatie op Z die niet reflexief of symmetrisch is, maar wel transitief. 2. Geef een relatie op Z die niet symmetrisch is, maar wel

Nadere informatie

Topologie. Voorjaar 2017 Docent: Peter Bruin Versie van 9 juni 2017

Topologie. Voorjaar 2017 Docent: Peter Bruin Versie van 9 juni 2017 Topologie Voorjaar 2017 Docent: Peter Bruin P.J.Bruin@math.leidenuniv.nl Versie van 9 juni 2017 Dit dictaat wordt regelmatig bijgewerkt, maar kan nog fouten bevatten. Commentaar, suggesties en correcties

Nadere informatie

Topologie. Voorjaar 2015 Docent: Peter Bruin Versie van 30 mei 2015 Commentaar en correcties worden op prijs gesteld.

Topologie. Voorjaar 2015 Docent: Peter Bruin Versie van 30 mei 2015 Commentaar en correcties worden op prijs gesteld. Topologie Voorjaar 2015 Docent: Peter Bruin P.J.Bruin@math.leidenuniv.nl Versie van 30 mei 2015 Commentaar en correcties worden op prijs gesteld. Inhoudsopgave Inleiding........................... 1 1.

Nadere informatie

METRISCHE RUIMTEN EN CONTINUE AFBEELDINGEN aanvullend materiaal voor het college Analyse 1 Dr J. Hulshof (R.U.L.)

METRISCHE RUIMTEN EN CONTINUE AFBEELDINGEN aanvullend materiaal voor het college Analyse 1 Dr J. Hulshof (R.U.L.) METRISCHE RUIMTEN EN CONTINUE AFBEELDINGEN aanvullend materiaal voor het college Analyse 1 Dr J. Hulshof (R.U.L.) 1. Inleiding. In deze syllabus behandelen we een aantal fundamentele onderwerpen uit de

Nadere informatie

Tuyaux 3de Bachelor Wiskunde WINAK

Tuyaux 3de Bachelor Wiskunde WINAK Tuyaux 3de Bachelor Wiskunde WINAK Eerste Semester 2011-2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Maattheorie 3 2.1 Theorie....................................... 3 2.2 Oefeningen.....................................

Nadere informatie

Wiskunde. Verzamelingen, functies en relaties. College 2. Donderdag 3 November

Wiskunde. Verzamelingen, functies en relaties. College 2. Donderdag 3 November Wiskunde Verzamelingen, functies en relaties College 2 Donderdag 3 November 1 / 17 Equivalentierelaties Def. Een relatie R heet reflexief als x xrx. R heet transitief als x y z (xry yrz xrz). R heet symmetrisch

Nadere informatie

Stefan Pouwelse. Epimorfismen. Bachelorscriptie, 10 september Scriptiebegeleider: prof.dr. H.W. Lenstra

Stefan Pouwelse. Epimorfismen. Bachelorscriptie, 10 september Scriptiebegeleider: prof.dr. H.W. Lenstra Stefan Pouwelse Epimorfismen Bachelorscriptie, 10 september 2009 Scriptiebegeleider: prof.dr. H.W. Lenstra Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden 2 Inhoudsopgave 1. Diagrammen en colimieten 4 2. Geamalgameerde

Nadere informatie

Niet-archimedische structuren en hun extensies. (Didier Deses)

Niet-archimedische structuren en hun extensies. (Didier Deses) Niet-archimedische structuren en hun extensies (Didier Deses) V.U.B. 1998-1999 Niet-archimedische structuren en hun extensies. Didier Deses 1998-1999 Dankwoord Ik dank eerst en vooral mijn promotor, prof.

Nadere informatie

Tweede huiswerkopdracht Lineaire algebra 1 Uitwerking en opmerkingen

Tweede huiswerkopdracht Lineaire algebra 1 Uitwerking en opmerkingen Tweede huiswerkopdracht Lineaire algebra 1 en opmerkingen November 10, 2009 Opgave 1 Gegeven een vectorruimte V met deelruimtes U 1 en U 2. Als er geldt dim U 1 = 7, dimu 2 = 9, en dim(u 1 U 2 ) = 4, wat

Nadere informatie

Opgaven Functies en Reeksen. E.P. van den Ban

Opgaven Functies en Reeksen. E.P. van den Ban Opgaven Functies en Reeksen E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Augustus 2014 1 Opgaven bij Hoofdstuk 1 Opgave 1.1 Zij f : R n R partieel differentieerbaar naar iedere variabele

Nadere informatie

Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor of Science Fysica en Wiskunde. vrijdag 3 februari 2012, 8:30 12:30

Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor of Science Fysica en Wiskunde. vrijdag 3 februari 2012, 8:30 12:30 Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor of Science Fysica en Wiskunde vrijdag 3 februari 2012, 8:30 12:30 Naam: Geef uw antwoorden in volledige, goed lopende zinnen. Het examen bestaat uit 5 vragen.

Nadere informatie

Examen Complexe Analyse (September 2008)

Examen Complexe Analyse (September 2008) Examen Complexe Analyse (September 2008) De examenvragen vind je op het einde van dit documentje. Omdat het hier over weinig studenten gaat, heb ik geen puntenverdeling meegegeven. Vraag. Je had eerst

Nadere informatie

Drie problemen voor de prijs van één

Drie problemen voor de prijs van één Drie problemen voor de prijs van één Of: één probleem voor de prijs van drie K. P. Hart Faculty EEMCS TU Delft Delft, 30 oktober, 2012: 10:15 10:45 Eenvoudig begin Opgave Bewijs dat voor m, n N het volgende

Nadere informatie

Semi-continuïteit: Theorie en Toepassingen

Semi-continuïteit: Theorie en Toepassingen Semi-continuïteit: Theorie en Toepassingen P. H. M. v. Mouche 2005 Verbeterde versie 1.2 (juni 2019) Voorwoord Dit typoscript gaat over semi-continuïteit van reëelwaardige functies. Het is omlaag te laden

Nadere informatie

Lineaire Algebra C 2WF09

Lineaire Algebra C 2WF09 Lineaire Algebra C 2WF09 College: Instructie: L. Habets HG 8.09, Tel. 4230, Email: l.c.g.j.m.habets@tue.nl H.A. Wilbrink HG 9.49, Tel. 2783, E-mail: h.a.wilbrink@tue.nl http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2wf09

Nadere informatie

Oplossingen Oefeningen Bewijzen en Redeneren

Oplossingen Oefeningen Bewijzen en Redeneren Oplossingen Oefeningen Bewijzen en Redeneren Goeroen Maaruf 20 augustus 202 Hoofdstuk 3: Relaties. Oefening 3..2 (a) Persoon p is grootouder van persoon q. (b) (p, q) O o O r P : [ (p, r) O (r, q) O ]

Nadere informatie

Oefening 2.3. Noteer de volgende verzamelingen d.m.v. (eenvoudig) voorschrift voor de eerste helft en d.m.v. opsomming voor de tweede helft.

Oefening 2.3. Noteer de volgende verzamelingen d.m.v. (eenvoudig) voorschrift voor de eerste helft en d.m.v. opsomming voor de tweede helft. Oefeningen op hoofdstuk 2 Verzamelingenleer 2.1 Verzamelingen Oefening 2.1. Beschouw A = {1, {1}, {2}}. Welke van de volgende beweringen zijn waar? Beschouw nu A = {1, 2, {2}}, zelfde vraag. a. 1 A c.

Nadere informatie

Getallen, 2e druk, extra opgaven

Getallen, 2e druk, extra opgaven Getallen, 2e druk, extra opgaven Frans Keune november 2010 De tweede druk bevat 74 nieuwe opgaven. De nummering van de opgaven van de eerste druk is in de tweede druk dezelfde: nieuwe opgaven staan in

Nadere informatie

Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor 1ste fase Wiskunde. vrijdag 31 januari 2014, 8:30 12:30. Auditorium L.00.07

Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor 1ste fase Wiskunde. vrijdag 31 januari 2014, 8:30 12:30. Auditorium L.00.07 Examen G0U13 Bewijzen en Redeneren Bachelor 1ste fase Wiskunde vrijdag 31 januari 2014, 8:30 12:30 Auditorium L.00.07 Geef uw antwoorden in volledige, goed lopende zinnen. Het examen bestaat uit 5 vragen.

Nadere informatie

Convexe Analyse en Optimalisering

Convexe Analyse en Optimalisering Convexe Analyse en Optimalisering Bernd Heidergott Vrije Universiteit Amsterdam and Tinbergen Institute WEB: http://staff.feweb.vu.nl/bheidergott.htm Overzicht Boek: Optimization: Insights and Applications,

Nadere informatie

Enige informatie over groepen ten bate van het college Topologie en Meetkunde (Jaap van Oosten, Juni 2003)

Enige informatie over groepen ten bate van het college Topologie en Meetkunde (Jaap van Oosten, Juni 2003) Enige informatie over groepen ten bate van het college Topologie en Meetkunde (Jaap van Oosten, Juni 2003) Een groep is een verzameling G met daarop een operatie : G G G (die we schrijven als g, h g h),

Nadere informatie

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A met uitwerking

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A met uitwerking Tentamen Grondslagen van de Wiskunde A met uitwerking 9 december 2014, 09:30 12:30 Dit tentamen bevat 5 opgaven; zie ook de ommezijde. Alle opgaven tellen even zwaar (10 punten); je cijfer is het totaal

Nadere informatie

V.4 Eigenschappen van continue functies

V.4 Eigenschappen van continue functies V.4 Eigenschappen van continue functies We bestuderen een paar belangrijke stellingen over continue functies. Maxima en minima De stelling over continue functies die we in deze paragraaf bewijzen zegt

Nadere informatie

Enkele valkuilen om te vermijden

Enkele valkuilen om te vermijden Enkele valkuilen om te vermijden Dit document is bedoeld om per onderwerp enkele nuttige strategieën voor opgaven te geven. Ook wordt er op een aantal veelgemaakte fouten gewezen. Het is géén volledige

Nadere informatie

1 Verzamelingen en afbeeldingen

1 Verzamelingen en afbeeldingen Samenvatting Wiskundige Structuren, 2010 Aad Offerman, www.offerman.com 1 1 Verzamelingen en afbeeldingen Notaties: A = {1,2,3},, x A, y / A, A = B A B en B A, N = {0,1,2,...}, Z = {..., 3, 2, 1,0,1,2,...},

Nadere informatie

Categorieëntheorie. Gerrit Oomens Bachelorproject Wiskunde. Begeleiding: dr. Jochen Heinloth F (X) F (Y ) G(Y ) G(X)

Categorieëntheorie. Gerrit Oomens Bachelorproject Wiskunde. Begeleiding: dr. Jochen Heinloth F (X) F (Y ) G(Y ) G(X) Categorieëntheorie Gerrit Oomens 17-07-2009 Bachelorproject Wiskunde Begeleiding: dr. Jochen Heinloth F (φ) F (X) F (Y ) ζ X ζ Y G(X) G(φ) G(Y ) Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde Faculteit der

Nadere informatie

Brown s Representeerbaarheidsstelling

Brown s Representeerbaarheidsstelling Brown s Representeerbaarheidsstelling Gesche Nord 11 september 2008 Bachelorscriptie Begeleiding: dr. Jochen Heinloth KdV Instituut voor wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica

Nadere informatie

Opgaven Inleiding Analyse

Opgaven Inleiding Analyse Opgaven Inleiding Analyse E.P. van den Ban Limieten en continuïteit Opgave. (a) Bewijs direct uit de definitie van limiet dat lim y 0 y = 0. (b) Bewijs lim y 0 y 3 = 0 uit de definitie van limiet. (c)

Nadere informatie

Overzicht Fourier-theorie

Overzicht Fourier-theorie B Overzicht Fourier-theorie In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten van de Fourier-theorie. Dit kan als steun dienen ter voorbereiding op het tentamen. Fourier-reeksen van

Nadere informatie

Convexe Analyse en Optimalisering

Convexe Analyse en Optimalisering Convexe Analyse en Optimalisering Bernd Heidergott Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Institute WEB: http://staff.feweb.vu.nl/bheidergott Overzicht Literatuur Calculus, a complete course, Robert

Nadere informatie

Hoofdstuk 9. Vectorruimten. 9.1 Scalairen

Hoofdstuk 9. Vectorruimten. 9.1 Scalairen Hoofdstuk 9 Vectorruimten 9.1 Scalairen In de lineaire algebra tot nu toe, hebben we steeds met reële getallen als coëfficienten gewerkt. Niets houdt ons tegen om ook matrices, lineaire vergelijkingen

Nadere informatie

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2003, herzien

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2003, herzien Inleiding Analyse Opgaven E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2003, herzien 0 1 1 Limieten en continuïteit Opgave 1.1 (a) Bewijs direct uit de definitie van limiet dat

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Wat is Wiskunde (WISB101) Donderdag 10 november 2016, 9:00-12:00

Uitwerkingen Tentamen Wat is Wiskunde (WISB101) Donderdag 10 november 2016, 9:00-12:00 Uitweringen Tentamen Wat is Wisunde (WISB101) Donderdag 10 november 2016, 9:00-12:00 Docenten: Barbara van den Berg & Carel Faber & Arjen Baarsma & Ralph Klaasse & Vitor Blåsjö & Guido Terra-Bleeer Opgave

Nadere informatie

Faculteit Wetenschappen Departement Wiskunde. Fixpuntstellingen. Bachelor Project I. Lies Leemans. Prof. Eva Colebunders

Faculteit Wetenschappen Departement Wiskunde. Fixpuntstellingen. Bachelor Project I. Lies Leemans. Prof. Eva Colebunders Faculteit Wetenschappen Departement Wiskunde Fixpuntstellingen Bachelor Project I Lies Leemans Prof.: Prof. Eva Colebunders Academiejaar 2012-2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Inleidende begrippen 1 3

Nadere informatie

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde B met uitwerkingen

Tentamen Grondslagen van de Wiskunde B met uitwerkingen Tentamen Grondslagen van de Wiskunde B met uitwerkingen 19 januari 2012, 13.30-16.30 Dit tentamen bevat 5 opgaven; zie ook de ommezijde. Alle opgaven tellen even zwaar (10 punten); je cijfer is het totaal

Nadere informatie

Vorig college. IN2505-II Berekenbaarheidstheorie. Aanbevolen opgaven. Wat is oneindigheid? College 5

Vorig college. IN2505-II Berekenbaarheidstheorie. Aanbevolen opgaven. Wat is oneindigheid? College 5 Vorig college College 5 Algoritmiekgroep Faculteit EWI TU Delft Opsommers vs. Herkenners Church-Turing These Codering van problemen 23 april 2009 1 2 Aanbevolen opgaven Wat is oneindigheid? Sipser p. 163

Nadere informatie

FUNCTIONAAL ANALYSE I

FUNCTIONAAL ANALYSE I FUNCTIONAAL ANALYSE I 2009-2010 Eric Jespers http://homepages.vub.ac.be/ efjesper http://www.vub.ac.be/osc/pointcarre/teleleerplatform Inhoudsopgave 1 INLEIDING 1 2 INLEIDING TOT HILBERTRUIMTEN 3 2.1 Banachruimten..........................

Nadere informatie

CALCULUS & ANALYSE. Stefaan Poedts. CmPA, Dept. Wiskunde, KU Leuven

CALCULUS & ANALYSE. Stefaan Poedts. CmPA, Dept. Wiskunde, KU Leuven CALCULUS & ANALYSE Stefaan Poedts CmPA, Dept. Wiskunde, KU Leuven Monitoraat Kaat Zeeuwts (Kaatje.Zeeuwts@wet.kuleuven.be) Annouk Van Vlierden (Annouk.VanVlierden@wet.kuleuven.be) Oefeningen Berdien, Dina,

Nadere informatie

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2009, herzien

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2009, herzien Inleiding Analyse Opgaven E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2009, herzien 0 1 1 Limieten en continuïteit Opgave 1.1 (a) Bewijs direct uit de definitie van limiet dat

Nadere informatie

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2010, herzien

Inleiding Analyse. Opgaven. E.P. van den Ban. c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2010, herzien Inleiding Analyse Opgaven E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Voorjaar 2010, herzien 1 Limieten en continuïteit Opgave 1.1 (a) Bewijs direct uit de definitie van limiet dat

Nadere informatie

Eindige topologische ruimten

Eindige topologische ruimten R.A.C.H. Wols Eindige topologische ruimten Bachelorscriptie, 8 juni 2010 Scriptiebegeleider: dr. R.S. de Jong Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Eindige ruimten

Nadere informatie

Dossier 1 SYMBOLENTAAL

Dossier 1 SYMBOLENTAAL Dossier 1 SYMBOLENTAAL basis voor wiskundige communicatie Dr. Luc Gheysens Wiskundigen hebben een eigen symbolentaal waarmee ze onderling communiceren, redeneringen en bewijzen neerschrijven, mathematische

Nadere informatie

Opgaven Hilbert-ruimten en kwantummechanica (2006)

Opgaven Hilbert-ruimten en kwantummechanica (2006) Opgaven Hilbert-ruimten en kwantummechanica (2006) Altijd: Opgave 1 is om te oefenen (niet om in te leveren), Opgave 2 is de inleveropgave, Opgave 3 is de bonusopgave (inleveren niet verplicht maar wel

Nadere informatie

Examen G0U13 - Bewijzen en Redeneren,

Examen G0U13 - Bewijzen en Redeneren, Examen G0U13 - Bewijzen en Redeneren, 2010-2011 bachelor in de Wisunde, bachelor in de Fysica, bachelor in de Economische Wetenschappen en bachelor in de Wijsbegeerte Vrijdag 4 februari 2011, 8u30 Naam:

Nadere informatie

De p-adische completeringen

De p-adische completeringen De p-adische completeringen Jaco Ruit 13 september 2017 1. Completeringen van lichamen Definitie 1.1. Zij K een lichaam. : K [0, [ zodanig dat: A1. x K, x = 0 x = 0. A2. x, y K, xy = x y. A3. x, y K, x

Nadere informatie

Topologische eigenschappen in selectieve universa

Topologische eigenschappen in selectieve universa Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde Topologische eigenschappen in selectieve universa Charlotte DECONINCK Promotor: Prof. dr. H. Vernaeve Masterproef ingediend tot het behalen van de academische

Nadere informatie

KU Leuven. Algebra. Notities. Tom Sydney Kerckhove

KU Leuven. Algebra. Notities. Tom Sydney Kerckhove KU Leuven Algebra Notities Tom Sydney Kerckhove Gestart 23 september 2014 Gecompileerd 28 oktober 2014 Inhoudsopgave 1 Verzamelingen 3 1.1 Basisbegrippen....................................... 3 1.2 De

Nadere informatie

III.3 Supremum en infimum

III.3 Supremum en infimum III.3 Supremum en infimum Zowel de reële getallen als de rationale getallen vormen geordende lichamen. Deze geordende lichamen zijn echter principieel verschillend. De verzameling R is bijvoorbeeld aanzienlijk

Nadere informatie

Maat en Integraal. Deborah Cabib, Alex Kuiper, Andries Lenstra, Gerrit Oomens, Suzanne Sniekers Syllabus Integratietheorie

Maat en Integraal. Deborah Cabib, Alex Kuiper, Andries Lenstra, Gerrit Oomens, Suzanne Sniekers Syllabus Integratietheorie Maat en Integraal Deborah Cabib, Alex Kuiper, Andries Lenstra, Gerrit Oomens, Suzanne Sniekers 2008-2009 Syllabus Integratietheorie Met dank aan Arnoud van Rooij, Jan Smit, Richard Dudley en Heinz Bauer

Nadere informatie

EXAMEN LINEAIRE ALGEBRA EN ANALYTISCHE MEETKUNDE I. 1. Theorie

EXAMEN LINEAIRE ALGEBRA EN ANALYTISCHE MEETKUNDE I. 1. Theorie EXAMEN LINEAIRE ALGEBRA EN ANALYTISCHE MEETKUNDE I MAANDAG 17 JANUARI 2011 1. Theorie Opgave 1. (a) In Voorbeelden 2.1.17 (7) wordt gesteld dat de maximale lineair onafhankelijke deelverzamelingen van

Nadere informatie

Examenvragen Hogere Wiskunde I

Examenvragen Hogere Wiskunde I 1 Examenvragen Hogere Wiskunde I Vraag 1. Zij a R willekeurig. Gegeven is dat voor alle r, s Q geldt dat a r+s = a r a s. Bewijs dat voor alle x, y R geldt dat a x+y = a x a y. Vraag 2. Gegeven 2 functies

Nadere informatie

Relevante vragen , eerste examenperiode

Relevante vragen , eerste examenperiode Relevante vragen 2006 2007, eerste examenperiode OEFENING y = x 2 2, y = x, z = x 2 + y 2, z = x + 6 omvatten, indien we ons tot het gedeelte binnen de parabolische cilinder beperken, twee verschillende

Nadere informatie

Niet-standaard analyse (Engelse titel: Non-standard analysis)

Niet-standaard analyse (Engelse titel: Non-standard analysis) Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Delft Institute of Applied Mathematics Niet-standaard analyse (Engelse titel: Non-standard analysis) Verslag ten behoeve

Nadere informatie

Topologische en Analytische Begrippen

Topologische en Analytische Begrippen Inhoudsopgave 1 Topologische en Analytische Begrippen 1 1.1 Topologische Ruimten................................... 1 1.2 Compactheid, Samenhang, Relatieve Topologie..................... 2 1.3 Convergentie

Nadere informatie

Huiswerk Hints&Tips Analyse 2, College 26

Huiswerk Hints&Tips Analyse 2, College 26 Huiswerk Hints&Tips Analyse, College 6 [K..]. Tip : Toon aan dat er punten (x, y ) en (x, y ) en scalars m, M R bestaan zo dat m = f(x, y ) f(x, y) f(x, y ) = M. Laat dan zien dat m(b a)(d c) = m f M =

Nadere informatie

EERSTE DEELTENTAMEN ANALYSE C

EERSTE DEELTENTAMEN ANALYSE C EERSTE DEELTENTAMEN ANALYSE C 0 november 990 9.30.30 uur Zet uw naam op elk blad dat u inlevert en uw naam en adres op de enveloppe. De verschillende onderdelen van de vraagstukken zijn zoveel als mogelijk

Nadere informatie

Syllabus Integratietheorie. A. A. Balkema

Syllabus Integratietheorie. A. A. Balkema Syllabus Integratietheorie A. A. Balkema grondig herzien door T. H. Koornwinder, T.H.Koornwinder@uva.nl Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde, Universiteit van Amsterdam laatst gewijzigd 12 augustus

Nadere informatie

TOPOLOGIE. Prof. Dr. B.J.J. Moonen

TOPOLOGIE. Prof. Dr. B.J.J. Moonen TOPOLOGIE Prof. Dr. B.J.J. Moonen Versie van 31 oktober 2013 VOORAF Deze syllabus is geschreven als tekst bij het tweedejaars college Topologie aan de UvA. Het onderwerp van dit vak is de elementaire topologie.

Nadere informatie

Projectieve Meetkunde

Projectieve Meetkunde Projectieve Meetkunde W M O p W L A M A door H.Finkelnberg en M.Lübke Inhoudsopgave 1 Projectieve ruimtes 4 1.1 De categorie der projectieve ruimtes.......................... 4 1.1.1 De verzamelingen.................................

Nadere informatie

Fundamenten. Lerarenprogramma Mastermath, versie 2015/12/02. Theo van den Bogaart Bas Edixhoven

Fundamenten. Lerarenprogramma Mastermath, versie 2015/12/02. Theo van den Bogaart Bas Edixhoven Fundamenten Lerarenprogramma Mastermath, versie 2015/12/02 Theo van den Bogaart Bas Edixhoven i Inhoudsopgave I Verzamelingen en afbeeldingen............................................... 3 I.1 Notatie.........................................................................

Nadere informatie

Martin s axioma en ccc-ruimten

Martin s axioma en ccc-ruimten WETENSCHAPPEN WISKUNDE Martin s axioma en ccc-ruimten Sandra Van Vooren Promotor : Eva Colebunders 22 maart 2010 Inhoudsopgave 1 Inleidende begrippen 4 1.1 De ZFC-axioma s...................................

Nadere informatie

TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN

TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN Vakcode: 8D. Datum: Donderdag 8 juli 4. Tijd: 14. 17. uur. Plaats: MA 1.44/1.46 Lees dit vóórdat je begint! Maak iedere opgave op een apart vel. Schrijf je

Nadere informatie

Wiskundige Structuren

Wiskundige Structuren wi1607 Wiskundige Structuren Cursus 2009/2010 Eva Coplakova en Bas Edixhoven i Inhoudsopgave I Verzamelingen en afbeeldingen..... 2 I.1 Notatie........3 I.2 Operaties op verzamelingen...7 I.3 Functies.......10

Nadere informatie

Arno Kret. Bachelorscriptie wiskunde onder begeleiding van professor S.J. Edixhoven Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden

Arno Kret. Bachelorscriptie wiskunde onder begeleiding van professor S.J. Edixhoven Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden "!# $% &' Arno Kret Bachelorscriptie wiskunde onder begeleiding van professor S.J. Edixhoven Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Op de voorkant: Een compacte en totaal onsamenhangende deelruimte

Nadere informatie

Geef niet alleen antwoorden, maar bewijs al je beweringen.

Geef niet alleen antwoorden, maar bewijs al je beweringen. Tentamen Lineaire Algebra maandag 3--27, 3.3-6.3 uur Het is niet toegestaan telefoons, computers, grafische rekenmachines (wel een gewone), dictaten, boeken of aantekeningen te gebruiken. Schrijf op elk

Nadere informatie

Topologie. Peter Bruin

Topologie. Peter Bruin Topologie Peter Bruin Inhoudsopgave Inleiding........................... 5 1. Metrische ruimten....................... 6 2. Convergentie van rijen..................... 14 3. Continue afbeeldingen tussen

Nadere informatie

V.2 Limieten van functies

V.2 Limieten van functies V.2 Limieten van functies Beschouw een deelverzameling D R, een functie f: D R en zij c R. We willen het gedrag van f in de buurt van c bestuderen. De functiewaarde in c is daarvoor niet belangrijk, de

Nadere informatie

De Dekpuntstelling van Brouwer

De Dekpuntstelling van Brouwer De Dekpuntstelling van Brouwer Non impeditus ab ulla scientia K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Twente, 19 oktober 2009: 18:00 20:00 Outline 1 2 3 4 De formulering Dekpuntstelling van Brouwer Zij n een

Nadere informatie

College WisCKI. Albert Visser. 17 oktober, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Equivalentierelaties.

College WisCKI. Albert Visser. 17 oktober, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Equivalentierelaties. College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 17 oktober, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Wat is een equivalentierelatie? Een

Nadere informatie

college 6: limieten en l Hôpital

college 6: limieten en l Hôpital 126 college 6: ieten en l Hôpital In dit college herhalen we enkele belangrijke definities van ieten, en geven we belangrijke technieken om ieten van functies (eigenlijk en oneigenlijk) te bepalen. In

Nadere informatie

Je mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)!

Je mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)! Tentamen Analyse II. Najaar 6 (.1.7) Toelicting: Je mag Zoric deel I en II gebruiken, maar geen ander ulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmacine etc.)! Als je bekende stellingen gebruikt

Nadere informatie

3 De duale vectorruimte

3 De duale vectorruimte 3 De duale vectorruimte We brengen de volgende definitie in de herinnering. Definitie 3.1 (hom K (V, W )) Gegeven twee vectorruimtes (V, K) en (W, K) over K noteren we de verzameling van alle lineaire

Nadere informatie

WPO Differentiaalmeetkunde I

WPO Differentiaalmeetkunde I 1 Vrije Universiteit Brussel Academiejaar 006-007 Prof. Dr. R. Kieboom Dr. G. Sonck WPO Differentiaalmeetkunde I Krommen in R n 1. Neem R met een orthonormale basis en a R + 0. Voor elk punt p o, gelegen

Nadere informatie

QuizAnalyseHoofdstuk3 - wv -Brackx

QuizAnalyseHoofdstuk3 - wv -Brackx QuizAnalyseHoofdstuk3 - wv -Brackx Als: dan is: Als f discontinu is in x 0 en dan zijn de linker- en rechterlimieten van f(x) in x 0 aan elkaar gelijk maar verschillend van L. Als voor alle x in ]a,b [

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.6, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 2 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 38 Outline 1 Rekenregels 2 K. P. Hart TW2040: Complexe

Nadere informatie

Discrete Structuren. Piter Dykstra Opleidingsinstituut Informatica en Cognitie 22 maart 2009 ONEINDIGHEID

Discrete Structuren. Piter Dykstra Opleidingsinstituut Informatica en Cognitie   22 maart 2009 ONEINDIGHEID Discrete Structuren Piter Dykstra Opleidingsinstituut Informatica en Cognitie www.math.rug.nl/~piter piter@math.rug.nl 22 maart 2009 ONEINDIGHEID. Paragraaf 13.3. De paradox van de oneindigheid ligt slechts

Nadere informatie