Vrijwillig Natuurbeheer

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013 Studenten in het Ilperveld Aico Lind Vrijwillig Natuurbeheer Natuur dichtbij! Samen maken we Noord-Holland mooier! Zo organiseerden we een Landelijke Natuurwerkdag, maatschappelijke stages voor 909 scholieren en een intensieve samenwerking met woningcorporaties en gemeenten. Daarnaast hebben wij, samen met andere natuurorganisaties, het programma Betrekken bij Groen op poten gezet, als onderdeel van het provinciale beleid Licht op Groen. Dit programma is bedoeld om de talenten van vrijwilligers nog beter in te zetten en nòg meer mensen te betrekken bij hun groene leefomgeving. Voorop staat de samenwerking met andere natuurorganisaties. Zo willen we een gezamenlijk cursusprogramma gaan aanbieden en een fonds voor groene initiatieven in het leven roepen als extra stimulans voor mensen om groene idealen te realiseren. Het programma Betrekken bij Groen is een garantie voor de vrijwilligers, dat ze maxi- maal kunnen blijven rekenen op onze steun. Het is goed te weten dat ook de verantwoordelijk gedeputeerde dit heel belangrijk vindt. Het aantal vrijwilligers stijgt nog steeds. In totaal waren 9717 mensen actief. Samen verzetten zij maar liefst uur werk, dat is even veel als 209,8 voltijdbanen. Ten opzichte van het jaar daarvoor betekende dat een toename van 7,6%! Wij zien erg uit naar de samenwerking met u in 2014 en ook bij nieuwe initiatieven. Mocht u ideeën hebben: laat het ons weten! Ernest Briët directeur Landschap Noord-Holland Ernest Briët foto: p. Nijenhoff Een heel belangrijke taak voor Het Landschap is het ondersteunen van onze vrijwilligers. Het is toch prachtig dat vele duizenden vrijwilligers in Noord-Holland zich inzetten voor natuurbeheer, weidevogelbeheer en soortenbeheer was een mooi jaar met opmerkelijke resultaten.

2 Mensen zetten zich in voor hun Waarom dit verslag? Het jaarverslag vrijwillig natuur- en landschapsbeheer laat zien hoeveel mensen vrijwillig helpen de provincie Noord- Holland groen te houden. De aantallen vrijwilligers, de gewerkte uren en de diversiteit van de werkzaamheden zijn opgenomen in tabel 1. Zelfstandige vrijwilligersgroepen onderhouden natuur De natuur in onze provincie wordt steeds meer onderhouden door zelfstandig werkende vrijwilligers Vrijwilligers hebben zo n hectare Noord-Hollands groen onder hun hoede. Ze werken in een natuurgebied, een heemtuin of een stuk groen midden in de stad. Zij nemen het werk uit handen 2013 Zelfstandig natuur beheren Meewerken met de boswachter Dieren tellen, onderzoeken en beschermen Kortlopende acties Organisatie & Communicatie Totaal Aantal vrijwilligers Aantal gewerkte uren Omgerekend naar voltijdbanen 113,0 21,8 59,0 13,6 2,5 209,8 Tabel 1. Overzicht van de inzet van vrijwilligers, uitgedrukt in aantal gewerkte uren en omgerekend naar voltijdbanen In 2013 hebben maar liefst 9717 mensen zich ingezet voor het onderhoud van een stukje natuur, het aanleggen van groen in hun buurt of het beschermen van dieren (figuur 1). Landschap Noord-Holland is trots op zo n grote aanhang, die helpt in natuurterreinen en bij onze onderzoeksprojecten. Zelfstandige vrijwilligersgroepen Figuur 1: Sinds 2003 is het aantal zelfstandige vrijwilligersgroepen dat is aangesloten bij Landschap Noord-Holland gestegen van 97 naar 147. Een toename van 51% van gemeenten, particulieren of natuurorganisaties. Samen vormen ze een werkkracht van 113 beroepskrachten (fte). Het zijn allemaal bijzondere mensen die met passie in de natuur werken. Landschap Noord-Holland helpt ze met advies, opleiding en gereedschappen. Nieuwe groepen De vrijwilligersgroepen vinden we verspreid over de provincie. In 2013 hebben zich vier nieuwe groepen bij ons aangemeld: Wilca Schoorl, werkgroep Boomhoek Loosdrecht en twee vrijwilligersgroepen die samen 304 kilometer van de Waddenwandelroute onderhouden. Op interactieve-kaart zijn in de loop van 2014 alle vrijwilligersgroepen en hun werkzaamheden beschreven. Wie betaalt dat allemaal? Voor het ondersteunen van vrijwillig landschapsbeheer en weidevogelbescherming kreeg Landschap Noord-Holland subsidie van de Provincie. Daarnaast financierde Landschap Noord-Holland zelf een substantieel deel. Voor kortlopende acties met vrijwilligers ontvingen wij financiële bijdragen van de Nationale Postcode Loterij, het Ministerie van Economische Zaken, Grundtvig, het Waddenfonds, beschermers van het Landschap, gemeenten, scholen en woningbouw corporaties. Onze hartelijke dank hiervoor!

3 groene omgeving Gezamenlijk Betrekken bij Groen Naar aanleiding van de nieuwe agenda van de provincie Noord-Holland hebben natuurorganisaties een meerjarenprogramma Betrekken bij Groen opgesteld. Er zal meer worden samengewerkt aan een ge zamenlijk cursusaanbod binnen een Groene Landschapsacademie, een gedeelde uitleen van gereedschappen en er zal er meer ruimte zijn voor talenten van vrijwilligers bij natuurbeheer. Zelfstandige vrijwilligers en de Talentenbank De afgelopen 10 jaar ontwikkelden de werkzaamheden en inzet van vrijwilligers zich dynamisch. Vrijwilligerswerkgroepen waren vroeger meer actief in grotere buitengebieden, ook op terreinen van de collega natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. De laatste jaren zetten veel vrijwilligers zich in voor kleinschalig groen in hun naaste omgeving. Het Landschap ondersteunt ook deze vrijwilligers met Arbo-adviezen, uitleen van gereedschappen en bij het opstellen van streefbeelden of beheerplannen. Deze ontwikkelingen leidden in het afgelopen decennium tot een opvallende groei van het aantal vrijwilligers, dat meer dan verdubbelde. Vrijwilligers nemen tegenwoordig steeds vaker zelf het voortouw en daarom richten wij onze ondersteuning meer op verdere verzelfstandiging van werkgroepen. Daarnaast zien we dat meer vrijwilligers hun speciale talenten willen inzetten. Om daar aan tegemoet te komen hebben we de Talentenbank opgezet. Op deze wijze zorgen we er voor dat we op de vragen en behoeftes van vrijwilligers kunnen blijven inspelen. Vrijwilligers actief in Amsterdamse Natuur foto: Aico Lind 0,5% 0,6% 0,4% 0,7% 1,7% 1,8% 3,2% 4,1% Particulier Gemeente Landschap Noord-Holland Staatsbosbeheer Provincie 37,5% Recreatieschap Particulier Natuurmonumenten Gemeente PWN Landschap Noord-Holland Goois natuurreservaat Staatsbosbeheer Waterleidingduinen Provincie Amsterdam Recreatieschap Overig Natuurmonumenten PWN Figuur 2: Zelfstandige vrij willigersgroepen zetten zich vooral Goois natuurreservaat in op terreinen van gemeenten en particulieren Waterleidingduinen Amsterdam Overig Wat beheren de zelfstandige vrijwilligers? 224 ha rietlanden en duinen 132 ha bos 30 km oevers en bermen 25 km wandel- en fietspaden 15 km houtsingels, houtwallen en hagen 3625 knotbomen 2232 solitaire bomen 2514 fruitbomen 10 km sloten 11,8% 26 poelen en vijvers 37,7% Tabel 2: Aantallen van natuurelementen beheerd door vrijwilligers. Cijfers zijn aangeleverd door 60% van de werkgroepen vrijwilligers

4 Meer natuurlijk stedelijk groen Vaak horen we wat zoekt een natuurorganisatie zoals Landschap Noord-Holland in een stedelijke omgeving?. Het groen in steden werd in het verleden gezien als noodzakelijk groen. Huidige ontwikkelingen laten zien dat dat niet meer voldoet aan de behoefte van de mensen. Die willen meer, die willen stadslandbouw, het vergroenen van schoolpleinen en braakliggende terreinen inrichten. Zo zijn we samen met bewoners van Haarlem Schalkwijk, met woningcorporaties Ymere, Pre Wonen, Elan Wonen en de gemeente een traject gestart Samen voor groen. Het noodzakelijk groen werd met hulp van de omwonenden omgetoverd tot natuurlijker groen. Ook braakliggende terreinen werden op deze wijze onder handen genomen in IJmuiden, Castricum en Den Helder. Wat? Natuurwerkdag Maatschappelijke stages Festivalgangers en studenten voor HOURS Vergroen je eigen buurt Bedrijven helpen met beheer Wie? 1615 vrijwilligers 909 leerlingen 5 scholen Gemeenten 180 bezoekers van Mysteryland en Welcome To The Future; 90 studenten van de Hogeschool van Amsterdam 120 buurtbewoners Woningcorporaties Gemeenten 7 bedrijven 154 werknemers Waar? Op 76 locaties, waarvan 62 bij vrijwilligersgroepen en 14 bij natuurorganisaties Op terreinen van PWN, Staatsbosbeheer, Landschap Noord-Holland, de gemeenten Bergen en Castricum In recreatiegebieden t Twiske & Haarlemmermeerse bos, in natuurgebied het Ilperveld & bij vrijwilligersgroepen In stedelijk gebied van Haarlem, IJmuiden, Heerhugowaard & Den Helder In de natuurgebieden van Landschap Noord-Holland Tabel 3: Overzicht kortlopende acties en projecten Kortlopende acties en projecten Ieder jaar zien we meer mensen die zich met een kortlopende actie inzetten voor de natuur. Landschap Noord-Holland organiseerde vrijwilligersdagen voor jongeren, richtte braakliggende terreinen in en maakte een natuurlijke speelplek in opdracht van gemeenten en woningcorporaties. Buurt bewoners dachten én werkten mee. Figuur 3: In 2013 werd voor de 10e keer de Natuurwerkdag georganiseerd. We zien een enorme toename van 26 naar 76 locaties Locaties Natuurwerkdag

5 Wie helpen de boswachters van Landschap Noord-Holland? Vrijwilligers Wat bereikten ze? Oever zwaluwwand foto: archief LNH Beheer 195 Excursies 83 snoeien en bomen zagen, riet maaien, hooien, exoten verwijderen, jonge aanplant verzorgen, bollen planten, poldermolens en hekken repareren, rietmatten vlechten voor de eendenkooi. 265 excursies gegeven aan bezoekers Tabel 4: Vrijwilligers helpen de boswachters van Landschap Noord-Holland met uiteenlopende werkzaamheden Gevoelig handwerk en excursies De natuurterreinen van Landschap Noord-Holland liggen verspreid over de hele provincie. We zijn heel blij met de steun die vele vrijwilligers ons geven bij het beheer van deze mooie plekken. Veel boswachters mogen een vaste dag in de week op vrijwillige steun rekenen. Vrijwilligers voeren dan het natuurbeheer uit dat vele handen vraagt en niet met machines kan worden gedaan. Omdat het terrein te nat is, of er bijzondere planten moeten worden ontzien. Ook geven vrijwilligers vaak excursies. Opmerkelijke acties Tientallen vrijwilligers hielpen afgelopen herfst mee bij het opruimen van de stormschade op de landgoederen in Heemstede. In een rotte eik bleek een groot bijennest te zitten. Voorzichtig zaagwerk en de hulp van een vrijwillige imker hebben de bijen gered. In het Ilperveld plukten vrij willigers veenmosstekjes voor het onderzoeksproject Omhoog met het Veen. Mensen met een lichamelijke en geestelijke beperking zijn als vrijwilligers actief geweest bij de eendenkooi t Zand. Weidevogels Uilen Gierzwaluwen Weidevogels Padden Uilen Muizen Gierzwaluwen Vleermuizen Weidevogels Padden Insecten Uilen Muizen Vissen Gierzwaluwen Vleermuizen Padden Insecten Muizen Vissen Figuur 4: Ruim 2500 vrijwilligers werken aan onderzoek en bescherming van verschillende dier- Vleermuizen Insecten soorten Vissen Wie helpen de onderzoekers? Onderzoekers van Landschap Noord- Holland kunnen niet zonder de ruim 2100 vrijwilligers die gegevens verzamelen over dieren en planten. In 2013 werden nieuwe vrijwilligers opgeleid tot specialisten op het gebied van vogels, vleer muizen en muizen. Hulp aan dieren Dankzij de inzet van 1550 vrijwilligers verbeteren de kansen voor weidevogels, gierzwaluwen, vleermuizen en uilen. Deze mensen hangen nestkasten op, onderzoeken de uilskuikens en houden populaties in de gaten door tellingen te doen. Padden worden bij hun jaarlijkse trek over de wegen geholpen. In tabel 5 is een selectie van hun resultaten te zien. Tabel 5: De resultaten van de vrijwillige bescherming van diersoorten zijn overweldigend Hulp aan Vrijwilligers Wat hebben ze bereikt? Weidevogels Kerk- en steenuilen nesten gemarkeerd en gecontroleerd nesten uitgekomen nestkasten onderhouden en gecontroleerd 448 jongen uitgevlogen Padden padden veilig overgezet

6 Landschap Noord-Holland voor vrijwilligers Landschap Noord-Holland helpt vrijwilligers 147 Zelfstandige vrijwilligersgroepen zijn aangesloten bij Landschap Noord-Holland. Zij hebben toegang tot ecologisch advies, begeleiding in het veld, cursussen en gereedschap. In 2013 leende het landschap stuks materialen uit. Er werden 16 cursussen gegeven voor 130 cursisten. Gedicht Betrokken mensen bij eigenwijze groene omgeving Eigenwijze mensen betrokken bij natuurbeheer Dynamisch en inspirerend Zich uit het zweet werken op het Ilperveld Bomen knotten langs de waterkant Vol trots, de eerste grutto s Sfeervolle nachtelijke excursies Op zoek naar de vleermuizen Woningcorporaties en gemeenten Veel kinderen helpen een handje mee foto: Aico Lind Machines 2137 Handschoenen 4125 Handgereedschappen Overige materialen Figuur 5: Landschap Noord-Holland leent jaarlijks stuks machines, gereedschappen en andere materialen uit In samenwerking met bewoners Voor stadslandbouw en groen op de ongebruikte grasveldjes Leraren en kinderen in de bres Voor groene speelplekken op versteende schoolpleinen Jongeren in waterpakken voor Mysteryland Samenwerking met Alle groene organisaties Een verbinding tussen stad en buitengebied Een verbinding tussen jong en oud Het Landschap zet zich in om jullie te blijven ondersteunen Lidy Zeinstra Internationale uitwisseling Samen met collega s uit Frankrijk en Engeland onderzocht Landschap Noord-Holland hoe vrijwilligers leren door doen. In een uitwisselingsprogramma stuurden wij 3 vrijwilligers naar het buitenland om een week vrijwilligerswerk te doen. Andersom kwamen 10 buitenlandse vrijwilligers hun ervaring in Nederland delen. Op basis van hun ervaring is een gids samengesteld: Reveal! Informal Learning Guide. Na te lezen via: burgerparticipatie/publicaties. Deze kennis kunnen wij weer gebruiken bij het opleiden van nieuwe vrijwilligers. Meer informatie over vrijwilligerswerk, vacatures, uitleen van materialen, cursussen en ondersteuning in het veld, vindt u op onze website Fotografen Tabel 3 Aico Lind, archief LNH, hours, Thea Dammen, archief LNH, Jeroen de Bruin eindredactie Frans Buissink Vormgeving OPZET, Santpoort-Zuid Rechte Hondsbosschelaan 24a 1851 HM Heiloo Postbus AE Heiloo Tel Fax info@landschapnoordholland.nl