Inventarisatie Huis- en Oeverzwaluwen op. De Bevelanden

Transcriptie

1 KNNV Vogelwerkgroep De Bevelanden Mededeling no. 40 Inventarisatie Huis- en Oeverzwaluwen op De Bevelanden 2010 (Provincie Zeeland) Niels de Schipper 2010

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Beschrijving onderzoeksgebied 4 Werkwijze 5 Het weer in het broedseizoen Resultaten Huiszwaluw: 7 -Hals van Zuid-Beveland 8 -Zuid Beveland 9 -Noord Beveland 12 Evaluatie 13 Conclusie 15 De Oeverzwaluw 16 Dankwoord 17 Literatuurlijst 18 Overname van gegevens is met toestemming en onder bronvermelding toegestaan. Gelieve te citeren als: de Schipper N Huis- en Oeverzwaluwen inventarisatie op de Bevelanden Mededeling 40. KNNV Vogelwerkgroep de Bevelanden, Goes. 2

3 Inleiding Ook dit jaar weer al voor de zevende maal op rij zijn de Bevelanden gebiedsdekkend op broedende Huiszwaluwen geïnventariseerd. Evenals in eerdere jaren is er ook in 2010 weer zeer nauwgezet te werk gegaan en zullen de resultaten het werkelijke aantal zeer dicht benaderen. Na een korte beschrijving van de Bevelanden en de gevolgde werkwijze, worden de resultaten besproken van de inventarisatie die in de zomer van 2010 werd uitgevoerd van de broedende Huis- en Oeverzwaluwen op de Bevelanden. Voor een uitgebreide bespreking over de Huiszwaluw, het voorkomen in Zeeland en de historie van de Huiszwaluwkolonies op de Bevelanden verwijs ik naar het rapport van Oude rapporten ( ) over de inventarisaties van de Huiszwaluw op de Bevelanden zijn tegenwoordig ook te downloaden als PDF op: Nogmaals wil ik jullie er op attenderen dat er de mogelijkheid bestaat om de mannen van Landschapsbeheer in te zetten bij het aanbrengen van kunstnesten en de zgn. poepplankjes. Dit natuurlijk geheel kosteloos en bij de mensen thuis. Wat een service!! Neem voor meer informatie contact op tijdens kantoor uren met Nanning-Jan Honingh van Landschapsbeheer Zeeland op telefoonnummer

4 Beschrijving onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied betreft de Hals, Zuid en Noord-Beveland ( ha). De Hals van Zuid-Beveland heeft een totaaloppervlak van circa 120 vierkante kilometer. En bevind zich grofweg tussen het Schelde-Rijn kanaal en het kanaal door Zuid-Beveland. Het landschap wordt gedomineerd door grootschalige akkers en in mindere mate fruitteelt. Langs de Oosterschelde en Westerschelde bevinden zich enkele schorrengebieden. Aan de oostkant bevindt zich het Markizaat, een groot zoetwaternatuurgebied. De Hals telt 11 dorpen, 6 gehuchten en enkele oude boerenhofsteden. Zuid-Beveland bevindt zich tussen het kanaal door Zuid Beveland en de Sloedam en is circa 250 vierkante kilometer groot. Het gebied bestaat uit polders waar veel akkerbouw, fruitteelt en in mindere mate veeteelt word bedreven. Alleen in de Zak van Zuid-Beveland komt nog oudland voor met kleine polders omringd door bloemrijke dijken. Aan de noordkant bevindt zich het Veerse Meer, een brakwatermeer voor veelal recreatief gebruik. Zuid-Beveland telt naast de stad Goes 14 dorpen en 6 gehuchten. Noord-Beveland is circa 100 vierkante kilometer groot en ligt tussen de Oosterschelde en het Veerse Meer in. Hier wordt het landschap gedomineerd door grootschalige akkerbouw en wat veeteelt. Aan de noordzijde bevinden zich enkele inlagen die natuurgebied zijn. Noord-Beveland telt 5 dorpjes en 2 gehuchten. 4

5 Werkwijze De Huiszwaluwentelling is volgens de handleiding LSB kolonievogels/zeldzame soorten van de SOVON uitgevoerd (van Dijk 1996). Dit houdt in dat ertussen de datumgrenzen van 15 juli en 15 augustus éénmaal bewoonde nesten zijn geteld. Deze tellingen zijn te voet of op de fiets uitgevoerd waarna de gegevens op veldkaarten werden ingevuld. Onder bewoonde nesten wordt verstaan: nesten waar aan gebouwd word, nesten die voltooid zijn en nesten die in goede gave conditie zijn, nesten met jongen of waarin gebroed is. Daarbij wordt ook gelet op in en uit vliegende vogels en (verse) poepresten onder de nesten. Alle woonkernen zijn zodoende geïnventariseerd en ook is het gehele buitengebied van de Bevelanden uitgekamd op broedende Huiszwaluwen. Kolonievogels en zeldzame soorten: Huiszwaluw Handleiding landelijke soortenonderzoek broedvogels (LSB) Inventarisatie Half mei tot begin september Datum grens 15 juni-15 augustus gehele dag Methode Minimaal eenmaal nesttelling tussen de datumgrenzen, bij voorkeur begin augustus. Bewoonde nesten tellen: nesten waar aan gebouwd word, nesten die voltooid zijn en die in gave conditie zijn ( in en uit vliegende vogels) en nesten met jongen (let op uitwerpselen) Nieuwe nesten worden op een andere plaats gebouwd of oude nesten worden geannexeerd. Houdt rekening met door mussen bewoonde nesten, herkenbaar aan nestmateriaal (veren, stro en dergelijke) dat uit de nestopening hangt. Interpretatie Hoogste aantal nesten aanhouden. Nestbouw kan, vooral bij droog weer, enkele weken in beslag nemen. Vestiging tot in juli; telling voor begin juli doorgaans onvolledig. Biotoop Gebouwen of bouwwerken. 5

6 Het weer in het broedseizoen van 2010 Het weer is enorm van invloed op de broedresultaten van vogels, zo ook op die van de Huiszwaluw. Zijn de temperaturen laag en regent het veel dan zullen er maar weinig insecten zijn en is het niet mogelijk om veel jongen groot te brengen. Waardoor de aantallen drastisch af kunnen nemen. April was zacht, met een gemiddelde temperatuur van 9 C. Het was zeer zonnig met zo n 261 uren zon. April was ook droog met maar weinig neerslag behalve dan op koninginnendag. In Mei lag de gehele maand de gemiddelde temperatuur enkele graden onder de normale waarde met 10,5 C. De zon scheen gemiddeld zo n 200 uur. Overigens werd met de aanhoudende noordelijke stroming van tijd tot tijd ook vulkaanas van de Eyjafjallajökull vulkaan in IJsland meegevoerd. Juni ging te boek als zeer zonnig, droog en warm. De gemiddelde temperatuur kwam uit op 16,5 C tegen 15,2 C normaal. De eerste week was het mooi weer, met zomerse temperaturen. Ook was het droog met maar 20 mm neerslag. De zon scheen zo n 270 uur tegen 192 uur normaal. De maand juli was zeer warm met een gemiddelde temperatuur van circa 19.1 C tegen 17,4 C normaal. De overheersende zuidelijke tot zuidwestelijke stroming zorgde drie weken lang vrijwel continu voor aanvoer van warme lucht uit het zuiden. Er viel slechts 59 mm neerslag en de zon scheen 243 uur. Augustus was uitgesproken nat met zo n 160 mm neerslag. Over de hele maand werd het weer gedomineerd door een westelijke aanvoer dit betekende dat we regelmatig buienfronten hadden. De zon scheen slecht 160 uur tegen 190 uur normaal. De gemiddelde temperatuur bedroeg 17 C hetgeen een normale temperatuur is. 6

7 Hieronder een opsomming van alle geïnventariseerde woonkernen, dorpen en steden en hun tellers, zonder hun inzet was deze telling niet mogelijk geweest. Nogmaals dank hiervoor. Ook is door de tellers geheel het buitengebied van de Bevelanden geïnventariseerd waar gelukkig ook nog grote aantallen Huiszwaluwen tot broeden komen. plaats teller plaats teller Zuid-Beveland Zuid-Beveland Hansweert Frank Nijse Baarland Jet Vermijn Schore Frank Nijse Hoedekenskerke Nel Minee Biezelinge Niels de Schipper s Heer Abtskerke Jeanet Wisse Kapelle Niels de Schipper Sinoutskerke Jeanet Wisse Eversdijk Niels de Schipper Kwadendamme Peter Boelee Wemeldinge Rob v/d Leur Oudelande Gijs van Zonneveld Kattendijke Piet de Dreu Ellewoutsdijk Ton Stapels Kloetinge Niek Oele Driewegen Nanning-Jan Honingh Wilhelminadorp Piet de Dreu Ovezande Jeanet Wisse Goesse Sas Piet de Dreu Nisse Peter Alblas Goesse meer Piet de Dreu Heinkenszand Peter Alblas Goes-Oost Niek Oele 's Heerenhoek Wannes Castelijns Goes-Zuid Ies Meulmeester Oostmolenpark Ies Meulmeester Noord-Beveland Over-Zuid Ies Meulmeester Kats Joop de Wild Zonnewest Ies Meulmeester Colijnsplaat Jacomien Bakker Goes-West Ies Meulmeester Kortgene Johan Giglot Goes centrum Ies Meulmeester Wissenkerke Gert van Bergeik Goes-Noord Ies Meulmeester Geersdijk Bianca Bassant Noordhoek Ies Meulmeester Kamperland Gert van Bergeijk s H-Hendrikskinderen Andre Hannewijk Wolphaartsdijk Merien van Loo Hals v/d Bevelanden Oud-Sabbinge Merien van Loo Bath Marianne Tauecchio s Heer Arendskerke Paul de Kort Rilland Marianne Tauecchio Eindewege Paul de Kort Stationsbuurt Marianne Tauecchio Lewedorp Kees Los Krabbendijke Niels de Schipper Nieuwdorp Kees Los Waarde Niels de Schipper Borssele Wim de Wilde Oostdijk Niels de Schipper s Gravenpolder Lennart Verheuvel Kruiningen Dick Reijnhout Langeweegje Peter Boelee Yerseke Addy Snoep 7

8 Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten besproken van de telling in 2010, voor het gemak en overzichtelijkheid is er voor gekozen de Bevelanden op te delen in de bestaande gemeentes. Hals van de Bevelanden Gemeente Reimerswaal (630) In de Hals van de Bevelanden dit jaar geen grote stijging maar een verdere achteruitgang van het aantal nesten. Enkele uitzonderingen op deze achteruitgang waren dit jaar Krabbendijke waar het eigenlijk al jaren goed toeven is, maar ook aan de Schalkhoeve was er een behoorlijke stijging. Dat was hoogstwaarschijnlijk te danken aan de werkzaamheden ten bate van de dijkversterking, waardoor er veel geschikt nestmateriaal (slik) voorhanden was. De afname op de Westhof was te wijten aan het verdwijnen van de oude schuur waar al jaren met veel succes gebroed werd. Gelukkig was er nog een uitwijk mogelijkheid aanwezig. Nu maar hopen dat deze oude boeren schuur ook niet ten prooi valt aan de modernisering van dit boerenbedrijf. Hals v/d Bevelanden atlasblok Bath Rilland Stationsbuurt Valkenisse polder Westhof Middenhof Schalkhoeve Volkerdorp Oostpolder hoeve Krabbendijke Waarde Gemaal Waarde Oostdijk Uienfabriek Oostdijk Kruiningen Yerseke Seemaerte totalen Enkele wetenswaardigheden uit 2010 zijn dat de grootste kolonie aan één gebouw in de Hals van de Bevelanden zich aan de Schalkhoeve (55) bevond. Andere grote kolonies onder één dak waren Hoeve Seemaerte (24), Westhof (19) en een adres in de Oostdijk met 25 nesten onder de dakgoot. De eerste plaats in de top drie van het dorp met de meeste Huiszwaluwennesten van de Bevelanden is dit jaar wederom Krabbendijke (115) gevolgd door Waarde (103) en Bath (59). 8

9 Zuid-Beveland (966) Gemeente Kapelle (235) Vorig jaar was ik al bijzonder goed gestemd over de stijging in de gemeente Kapelle en gelukkig werd dit jaar de stijgende lijn wederom voortgezet. Dit was vooral te danken aan de dorpen Hansweert en Schore maar vooral ook aan het Oranje durp Wemeldinge. Minder goed ging het echter op de locaties buiten de bebouwde kom. Zoals op Zwartenburg waar de aantallen behoorlijk afnamen en waar ik het ergste vrees. Gelukkig houden de Huiszwaluwen nog wel stand op Hoeve Doeselaar gelegen tegen de Kapelse Moer. Gemeente Kapelle atlasblok Hansweert Schore Hoeve Doeselaar Biezelinge Kapelle Eversdijk Klazinahoeve Prinsenhof Wemeldinge Zwartenburg totalen Gemeente Goes (280) In de stad Goes ging het goed; een lichte afname weliswaar op een aantal locaties maar toch ook nog één toename. En het blijkt ook maar weer eens hoe makkelijk de Huiszwaluwen nieuwe locatie ontdekken en innemen als de omstandigheden juist zijn. Zoals in de nieuwbouwwijk de Noordhoek. Mogelijk ook dat hier de Huiszwaluwen van de Hoeve Mosselbank naar toe zijn verkast, het zou in ieder geval de afname daar kunnen verklaren. De Stad Goes atlasblok Goes-Noord Goes-Zuid Goes Overzuid Goes-West Goes-Oost Elzahoeve Goes centrum Zonnewest Noordhoek Oost molenpark Goesse meer Hoeve Mosselbank totalen

10 In de overige dorpen van de gemeente Goes ging het ook goed en werd op het merendeel van de locaties een toename vastgesteld. Vooral de aantallen Huiszwaluwen op en rond de Hoeve Veldzicht gooiden een mooie duit in het zakje. Maar ook Waanskinderen en Wolphaartsdijk hielpen hard mee aan deze toename. Minder goed nieuws dit jaar kwam van het sluisgebouw bij de PietKreek waar helaas geen broedgevallen meer konden worden vastgesteld. En Kloetinge bleef dit jaar wederom leeg, dit toch ondanks de ogenschijnlijke goede broed locaties. En ook modder en voedsel lijken mij geen probleem. Wanneer komen ze weer!!!! Gemeente Goes atlasblok Kattendijke Kloetinge Waanskinderen Goesse Sas Wilhelminadorp Blauwe wijk Rode wijk Wolphaartsdijk Oud-Sabbinge Sluis de Piet Nieuwkraaijertsedijk Veldzicht Meerkoetweg Eindewege s Heer Arendskerke s Hendrikskinderen Totalen Gemeente Borssele (447) In de gemeente Borssele was het dit jaar een gevarieerde mix van afnames en toenames en waar gelukkig de toenames de hoofdmoot vormden. Enkele opvallende positieve uitschieters waren dit jaar s Gravenpolder (48) Korte Zuidweg (41) en de Hollestelleweg (14). En ook Oudelande (37) ging weer vooruit na een klein dipje vorig jaar Maar helaas waren er ook enkele plaatsen waar het toch ineens minder goed lijkt te gaan zoals Langeweegje (15), Hoedenkensekerke (30), Baarland (9) en de Stoofweg (2). Ook aan de Magdalenahoeve daalde het aantal ineens hard. Maar dit was logischerwijs te verklaren door een uitgebreide schilderbeurt. Weliswaar in 2009 na het broedseizoen uitgevoerd (zoals het ook hoort) maar waarschijnlijk was er door het droge voorjaar een tekort aan bouwmateriaal. Al met al een mooi resultaat onder de eindstreep maar toch nog met enkele zorgenkindjes. Zoals de Graszode (6) en s Heer Abtskerke (10) waar het al enige jaren achtereen niet echt wil vlotten. 10

11 Hier volgen nog enkele leuke wetenswaardigheden uit Zuid-Beveland. Het dorp Wemeldinge herbergde wederom de meeste broedparen (70) en werd opgevolgd door Hansweert met 66 nesten. Daarna volgde s Gravenpolder (48), Kwadendamme (45) en tot slot Ellewoutsdijk en Schore met beiden 44 nesten. De grootse kolonie aan één gebouw op Zuid Beveland was dit jaar te vinden aan de Korte Zuidweg nabij Borssele, met 41 bezette nesten onder de goot. Andere grote kolonies onder één dak waren te vinden in Wolphaarsdijk (20) en op een tweetal locaties in het buitengebied rondom Lewedorp met ook beiden 20 bezette nesten. Gemeente Borssele atlasblok s Gravenpolder Weeldijk Magdalenahoeve Kwadendamme Langeweegje s Heer Abtskerke Sinoutskerke Nisse Zwaakhoek Manege Brilletjedijk Ovezande Blazekop Rietveldweg Hoedekenskerke Baarland Stuyvezant Oudelande Ellewoutsdijk Gemaal Ellewoutdijk Driewegen Borssele Korte Zuidweg Hollestelleweg t Klompekot 's-heerenhoek Lewedorp Nieuwdorp De Graszode Stoofweg Heinkenszand Oudelandeweg Kousendijk Totalen

12 Noord-Beveland Gemeente Noord-Beveland (208) Op Noord-Beveland was er dit jaar na de lichte stijging in 2009 weer een kleine dip in de aantallen, die zich eigenlijk op elke locatie in meer of mindere mate kenbaar maakte. Gemeente Noord Beveland atlasblok Kats Kortgene Prinsendijk Hof Holland Colijnsplaat Camp. Orisant Camp. mattenburg Emmelissedijk Wissenkerke Kamperland Geersdijk Hoekhof Baashuisweg Stroodorp Gr. Middenhof Wilhelminahoeve Mariahoeve Schoonoord Totalen Dit jaar op Peeland was wederom Kortgene (39) het dorp met de meeste nesten, gevolgd door Kamperland met 28 en Colijnsplaat met 23 nesten. En voor de grootse kolonie aan één gebouw op Noord Beveland moesten we wederom naar Hof Holland (35) aan de Prinsendijk. 12

13 Evaluatie Hals van Zuid-Beveland (630) In de Hals van de Bevelanden werden er in 2006 totaal 858 nesten genoteerd tot nu toe de hoogste telling in de Hals. In de zomer van 2009 werden er precies 684 nesten geteld. Dit was een lichte daling in vergelijk met Afgelopen telseizoen weer een kleine daling naar 630 nesten, 54 nesten minder dus, er lijkt zich een trend te gaan aftekenen. Het geschatte aantal nesten in de Hals van Zuid-Beveland komt op zo n 650 stuks. jaar Aantal broedpaar Aantal verloop Zuid-Beveland (966) Op Zuid-Beveland werden tijdens de laatste twee tellingen in 2008/09 respectievelijk 911 en 908 nesten vastgesteld. Dit jaar werden er 966 nesten gevonden. Zo hoog stond de teller nog nooit in de afgelopen telperiode. We mogen met deze stijging dan ook dik tevreden zijn. Het geschatte aantal broedpaar in de Zak van Zuud Beveland zal zo rond de 1000 liggen. jaar Aantal broedpaar Aantal verloop Noord-Beveland (208) Op Noord-Beveland werden tijdens de vorige telling 237 nesten genoteerd, in 2010 werden er 208 nesten gevonden, een 30 nesten minder dus. Maar ondanks deze afname ben ik toch niet ontevreden dit jaar op Noord Beveland, had namelijk erger verwacht. Het totale aantal nesten op Noord Beveland schat ik op 225 stuks voor het seizoen van jaar Aantal broedpaar Aantal verloop

14 Verspreiding van de Huiszwaluw op de Bevelanden in Aantalverloop deelgebieden

15 Conclusie De telling van 2010 leverde op geheel de Bevelanden 1804 bezette Huiszwaluwnesten op. Tijdens de vorige telling werden 1825 nesten gevonden, dit jaar dus 21 nesten minder. Het geschatte aantal broedpaar op de Bevelanden voor 2010 komt dan ook op zo n 1875 paar. In 2006 werden er 2041 nesten opgespoord en was het geschatte aantal broedpaar 2100, wat tot nu toe het beste jaar was van de afgelopen telperiode op de Bevelanden ( 2003/2010). jaar Aantal broedpaar Aantal schatting Aantalverloop op de Bevelanden In 2007 kwam er een abrupt eind aan deze spectaculaire stijging van de voorafgaande jaren. Waar hier precies de oorzaak van ligt is nog niet geheel duidelijk, maar zoals wel vaker in dit soort gevallen zal het een combinatie van diverse negatieve factoren zijn. Waarbij zeker moet worden opgemerkt dat fluctuaties in de populatiegrote een natuurlijk fenomeen zijn. Maar goed het lijkt erop dat het in 2010 weer een iets minder goed jaar was alhoewel ik liever over een stabiele situatie spreek, zeker gezien de lijn in de onderstaande grafiek. Aantalverloop op de Bevelanden Mogelijk dat deze lichte afname veroorzaakt werd door het aanhoudende warme weer van het afgelopen voorjaar en begin van de zomer periode. Er was zelfs sprake van een heus neerslag tekort hier in Zeeland; gebrek aan geschikte bouwmaterialen zal dan ook zeker een rol hebben gespeeld. Wat ook eigenlijk wel bleek uit de diverse verhalen die ik van sommige tellers en huiseigenaren te horen kreeg. Door de hoge temperatuur en het tekort aan neerslag droogden ook vele poelen en sloten op waardoor er mijns inziens ook wel wat minder muggen voorhanden waren dan anders. 15

16 Oeverzwaluwen op de Bevelanden Voor de Oeverzwaluw op de Bevelanden verliep het afgelopen broedseizoen kijkend naar de onderstaande tabel, niet echt florissant, zodoende is er ook maar weinig over te schrijven. Ondanks wederom de extra geleverde inspanningen van SBB door de broedwand in het Bathse Schor nogmaals strak te trekken voor het nieuwe broedseizoen werden er slechts 14 bezette nestholtes geteld. Oeverzwaluw per kolonie jaar Bathse Schor???? Sloe gebied totaal In het Sloegebied dit jaar geen Oeverzwaluwen meer in de van Scaldiahaven. Waar vorig jaar nog zandhopen lagen ligt nu een nieuwe haven. Helaas geen plek meer voor de oevertjes dus. Aantalverloop Oeverzwaluw op de Bevelanden

17 Dankwoord Zeer dankbaar ben ik de volgende personen die de steden, dorpen en polders zijn ingetrokken om de Huiszwaluwen en hun nesten op te sporen: Ton Stapels, Frank Nijse, Addy Snoep, Dick Reijnhout, Niek Oele, Kees Los, Jet Vermijn, Peter Alblas, Ies Meulmeester, Paul de Kort, Wim de Wilde, Peter Boelee, Jeanet Wisse, Wannes Castelijns, Andre Hannewijk, Merien van Loo, Rob van de Leur, Nannig-Jan Honing, Bianca Bassant, Gert van Bergeijk en Johan Giglot. Dit jaar ook weer een nieuweling in ons telgezelschap namelijk Marianne Tauecchio die dit jaar Rilland en Bath heeft geteld, bij deze dus van harte welkom. Maar ook de mensen die geen lid zijn van onze vogelwerkgroep maar net zo enthousiast meetelden namelijk: Joop de Wild en Jacomien Bakker op Noord-Beveland. En op Zuid Beveland Nel Minee in Hoedekenskerke en Gijs van Zonneveld in Oudelande. Ook wil ik Mark Hoekstein bedanken voor het kritisch doornemen van dit verslag en het vervaardigen van de stippenkaart. 17

18 Literatuurlijst SOVON Vogelonderzoek Nederland Atlas van de Nederlandse Broedvogels Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV uitgeverij & European Invertebrate Survey-Nederland, Leiden. Vergeer, J-W. & G. van Zuylen Broedvogels van Zeeland.Uitgeverij KNNV / Stichting Uitgeverij SOVON. Van Dijk A.J. & Husting F Broedvogelinventarisatie Kolonievogels en Zeldzame Soorten (handleiding Landelijk Soortenonderzoek Broedvogels). SOVON, Beek-Ubbergen. Van Dijk A.J Broedvogels inventariseren in proefvlakken. SOVON, Beek-Ubbergen. SOVON Nieuws. Nieuwsbrief van SOVON Vogelonderzoek Nederland 16, jaargang nummer 2 mei Beek-Ubbergen. SOVON Nieuws. Nieuwsbrief van SOVON Vogelonderzoek Nederland 17, jaargang nummer 2 junie Beek-Ubbergen. Tempelman, D De Huiszwaluw (Delichon urbica) in de gemeente Borsele, in de jaren Heelblaadje 13 (5): Werkblad Zomer Gasten in Zeeland van Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Nanning-Jan Honingh, Stichting Landschapsbeheer Zeeland. April Bouw mee met de Huiszwaluw. Informatie folder van Vogel Bescherming Nederland, Enkelaar.H De Huiszwaluw als Broedvogel in Zeeland in De Composiet Derde jaargang nummer 5. Waanders.J De Huiszwaluw als Broedvogel op Zuid-Beveland. De Kemphaan Vierde jaargang. Waanders.J De Huiszwaluw als Broedvogel op Noord-Beveland in De Kemphaan Waanders.J De Huiszwaluw als Broedvogel op Oost-Zuid-Beveland. De Kemphaan in 1987.De Kemphaan vijfde jaargang. Internet sites Vogelwerkgroep de Bevelanden: KNMI de Bilt: 18