DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED,

Transcriptie

1 ~\".. \ Vlaa~se ~~ \ Regenng Ministerieel besluit tot definitieve bescherming als monument van de Duitse bunker 'Stützpunkt Bayern Schanze' (Hollandstellung) in Knokke-Heist (Knokke) DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED, Gelet op het Onroerenderfgoeddecreet van 12 JUli 2013, artikel 6.1.1; Gelet op het beslult van de Vlaamse Regenng van 25 JUli 2014 tot bepaling van de bevoegdheden van de leden van de Vlaamse Regenng, artikel 6, 1 ; Gelet op het mm1steneel beslult van 17 JUli 2017 tot voorlopige beschermmg als monument van de Du1tse bunker 'Stutzpunkt Bayern Schanze' (Hollandstellung) in Knokke-Helst (Knokke); Gelet op het openbaar onderzoek dat gehouden IS van 1 september 2017 tot en met 30 september 2017 en waarvan de behandeling 1s opgenomen m bijlage; Overwegende dat het waarderend onderzoek, waarvan de resultaten ZIJn opgenomen m het beschermmgsdoss1er, de erfgoedwaarde van de Du1tse bunker 'Stutzpunkt Bayern Schanze' (Hollandstellung) aantoont; monument h1stonsche waarde bez1t d1e als volgt wordt gemot1veerd: Als ZIJnde een Du1tse bunker u1t de Eerste Wereldoorlog, d1e deel Uitmaakte van de Hol/andstel!ung. De h1stonsche context van deze bunker 1s belangnjk: de bunker was mgeplant tegen een dijk omw1lle van de beschuttmg d1e deze dijk kon bieden. De bunker maakte bovendien deel u1t van het meest noordelijke steunpunt van de Hollandstel/ung, aangeduld met Stutzpunkt Bayern Schanze. Voor zover gekend vormt deze bunker de meest noordelijke bunker van de Hollandstellung. Onder meer de afwerkmg van de bmnenmuren, evenals bijkomende opschnften en een tekemng verwijzen naar het Duitse hergebruik van de bunker tijdens de Tweede Wereldoorlog: d1t maakt de bunker bijzonder zeldzaam. Net zoals elders langs de kust was ook h1er, m de omgeving van de konmkiijke Villa namelijk een steunpunt van de Atlantikwa/1 mgencht, met heel wat m1llta1re Infrastructuur. Zo ZIJn er restanten van een loopgraaf tegen de bunker bewaard. Vooral de afbeeldmg van een Dwtse landsknecht met p1ek m de bunker IS een opmerkelijke getu1ge van de bezettmg van de bunker tijdens de Tweede Wereldoorlog; Overwegende dat de Duitse bunker 'Stutzpunkt Bayern Schanze' (Hollandstellung) als monument architecturale waarde bez1t d1e als volgt wordt gemotiveerd: Als ZIJnde een bunker met een zeldzaam ontwerp, dat voor zover gekend, alleen 1n 'Stutzpunkt Bayern Schanze' werd toegepast. Het ontwerp werd tweemaal, ZIJ het 1n spiegelbeeld, gebruikt 1n d1t steunpunt. Slechts één exemplaar 1s bewaard. De bewaarde bunker heeft een rechthoekig grondplan op een msprong aan westelijke hoek na, bestaande u1t een L-vorm1ge gang en een rechthoekige ruimte. Pagma 1 van 5

2 monument techmsche waarde bez1t d1e als volgt wordt gemotiveerd: Als betonnen constructie, d1e spec1f1ek voor m11ita1re doelemden werd opgetrokken. Deze betonnen constructie met haar bouwtechmsche kenmerken van zowel bovengrondse als ondergrondse aard, getu1gt van het belang en de evolutie van de betonbouw m de stellingenoorlog, d1e de Eerste Wereldoorlog geworden was. No01t eerder werden zo massaal betonnen verded1gmgsconstruct1es opgetrokken als tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daar waar er m de eerste oorlogsjaren werd ge1mprov1seerd en geexpenmenteerd met allerlel typologleen en toegepaste techmeken m de betonbouw, evolueerde men geleldelijk naar zo sterk en eff1c1ent mogelijk Uitgedokterde standaardontwerpen, d1e m somm1ge gevallen voor meerdere doelen konden gebruikt worden. TIJdens het mterbellum en de Tweede Wereldoorlog zou d1t le1den tot de massale Uitbouw van heuse bunkerstellingen, met bunkers d1e tot m het klemste detail waren gestandaardiseerd; monument culturele waarde bez1t d1e als volgt wordt gemotiveerd: Als matenele getu1ge van de Grooten Oorlog, d1e Vlaanderen Jarenlang m ZIJn greep had en het leven van ontelbaar veel mensen mgnjpend tekende of volledig verwoestte. De Eerste Wereldoorlog was een mternat1onale gebeurtemsbij Uitstek, waarbij het gros van Vlaanderen door een VIJandeliJke mogendheid werd bezet. De hennnenng aan de Eerste Wereldoorlog kent nog steeds een breed maatschappelijk en mternat1onaal draagvlak, BESLUIT: Artikel 1. Met toepassmg van art1kel tot en met artikel van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 JUli 2013 en art1kel van het Onroerenderfgoedbesluit van 16 me worden de volgende onroerende goederen defm1t1ef beschermd als monument: Du1tse bunker 'Stutzpunkt Bayern Schanze' (Hollandstellung), Graaf Leon Lippensdreef zonder nummer m Knokke-Helst (Knokke), bekend ten kadaster Knokke-Helst, 2de afdeling, sect1e G, perceelnummer 715P17 (deel). De def1n1t1ef beschermde onroerende goederen ZIJn aangeduid op het plan dat als bijlage bij d1t beslult wordt gevoegd. De fotoreg1strat1e van de fys1eke toestand van de def1n1t1ef beschermde goederen wordt als bijlage bij d1t beslult gevoegd. Art Het monument heeft de volgende erfgoedwaarden: 1 h1stonsche waarde; 2 architecturale waarde; 3 techmsche waarde; 4 culturele waarde. Pagma 2 van 5

3 2. De erfgoedelementen en de erfgoedkenmerken van het monument ZIJn: Betonnen m1llta1re constructie met een rechthoekig grondplan op een msprong aan de westelijke hoek na. Het beton IS gegoten tegen een houten bek1st1ng. Een bijkomende cementlaag op de buitenmuren 1s ten dele bewaard. Het dak van de bunker IS begroeid. Rechts boven de toegang z1t een IJzeren lus. Tegen de dakrand z1tten op regelmatige afstand kleme wtsparmgen m het beton. Aan weerszuden van de toegang IS de aanzet tot (bakstenen) loopgraven te zien. Toegang aan westelijke ZIJde, met een bewaarde deurhengsel. Lmks naast de toegang z1tten twee rechthoekige muuropen1ngen, d1e naar het mldden toe versmallen. V1a een L-vorm1ge gang en deuropenmg, met bewaarde hengsel wordt de bmnenru1mte bere1kt. Het plafond IS effen en bevat houten latten d1e ten dele bewaard ZIJn. Op de muren IS een afwerkmgslaag aangebracht. Onder meer ter hoogte van de verluchtmgsopenmgen IS teer te z1en. Er ZIJn sporen van bedradmg en een schakelaar. In de vloer z1t een vlerkante put. In de muur tussen gang en bmnenrujmte z1tten twee schume vlerkante openmgen, d1e tegen de grond Uitmonden m de bmnenru1mte. Er z1tten rechthoekige n1ssen m de muren van gang en bmnenru1mte. Ter hoogte van het plafond van de noordoostelijke muur Zitten twee verluchtmgsopenmgen. Centraal m deze muur z1t een gebogen n1s. In de bunker ZIJn verschillende opschnften en tekenmgen aangebracht, waaronder het opschnft "Deutsch sem he1f3t treu sem!" met hakenkruis m rode verf boven de nis voor kachel. In de gang 1s de tekst "Zum alten Landsknecht" SierliJk aangebracht, naast een getekende landsknecht. VermoedeliJk was deze tekst met tekenmg oorspronkelijk eveneens m het rood aangebracht. Het 1s e1gen aan bunkers dat er m de ondergrond m en rond de bunker constructleve elementen of m1llta1re mfrastructuur z1tten d1e rechtstreeks verband houden met de bunker, zoals vloerplaten, waterafvoersystemen of bekabeling. Art. 3. Voor het beschermde monument gelden de volgende beheersdoelstellingen: 1 de beschermmg beoogt het behoud van de betonnen bunker; 2 de algemene doelstellmg van de beschermmg 1s meer bepaald het behoud en de mstandhoudmg van de erfgoedkenmerken en -elementen d1e de bas1s vormen voor de erfgoedwaarden, waaronder de betonnen post met ZIJn oorspronkelijke mdelmg en afwerkmg, mclus1ef de openmgen en n1ssen m dak en muren en de beschjidenngen en opschnften wt de Tweede Wereldoorlog, aangebracht op de bmnenmuren. Er d1ent eveneens gestreefd te worden naar het behoud m s1tu van de aanzet tot de loopgraven en ondergrondse constructleve elementen en aanslwtende m1l1taire mfrastructuur, zoals vloerplaten, waterafvoersystemen of bekabeling; 3 de erfgoedwaarden van de bunker en de leesbaarheld ervan zouden desgevallend versterkt kunnen worden door het verwijderen van met-oorspronkelijke matenalen, schroot, bouwafval en rommel op, tegen en m de betonnen post. Ook de spontane opslag van bomen en struiken zou omz1cht1g verwijderd kunnen worden. Aarde en grasbegroeung, tijdens de oorlog aangelegd op het dak van de bunker, of mosbegroeung op de muren, vallen h1er met onder; 4 het droog houden van de bunker door gepaste maatregelen tegen waterinsijpeling met name het afdekken van eventuele openmgen m het dak zonder de luchtc1rculat1e te WIJZigen, bevordert de mstandhoudmg van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen; 5 m voorkomend geval kan er gezocht worden naar maatregelen om grondwater m de bunker permanent te vermijden, m overeenstemmmg met de specifieke landschappelijke context; 6 conserverende maatregelen (roestwerende behandelmg) voor de blootliggende IJzeren onderdelen bevorderen de mstandhoudmg van de IJZeren erfgoedelementen op z1ch en het omliggende beton, dat beschadigd zou kunnen worden door Uitzettende corros1e; 7 conserverende maatregelen voor houten onderdelen bevorderen de mstandhoudmg van de houten erfgoedelementen; 8 het gebruik van de bunker als onderkomen voor vleermuizen kan bestendigd worden. Pagma 3 van 5

4 Art. 4. De zakelijkrechthouder en de gebru1ker van het beschermde monument ZIJn verplicht de mstandhoudmg en het onderhoud ervan te verzekeren door: 1 het goed als een goede hulsvader te beheren en de nod1ge voorzorgsmaatregelen te nemen tegen schade ten gevolge van brand, bllksemmslag, diefstal, vandalisme, wmd of water; 2 de toestand van het goed regelmatig te controleren; 3 regulier onderhoud Uit te oefenen; 4 onmiddellijk passende consolidatie- en beve11igmgsmaatregelen te nemen m geval van nood. Art. 5. Voor de volgende handelmgen aan het beschermde monument moet een toelatmg worden aangevraagd: 1 het plaatsen, slopen, verbouwen of heropbouwen van een construct1e; 2 het verwijderen, vervangen, WIJZigen of verstevigen van constructleve elementen; 3 het verwijderen, vervangen of WIJZigen van h1stonsche matenalen en het toepassen van behandelingen met als doel de h1stonsche matenalen te re1mgen, te herstellen, te verduurzamen of te beschermen tegen verweer en aantastmg; 4 het Uitvoeren van de volgende werken aan het dak en de bultenmuren van constructies: a) het verwijderen, vervangen of WIJZigen van dakbedekkmg; b) het verwijderen van voegen en het hervoegen; c) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of WIJZigen van de kleur, textuur of samenstelling van de afwerkmgslagen; d) het aanbrengen, verwuderen, vervangen of WIJZigen van bultenschnjnwerken, deuren, ramen, luiken, poorten, mclus1ef de al dan met f1gurat1eve beglazmg, beslag, hang- en slu1twerk; e) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of WIJZigen van aard- en nagelvaste elementen, smeedijzer en beeldhouwwerk, mclusief n1euwe toevoegmgen; f) het aanbrengen, vervangen of WIJZigen van opschnften, publle~te1tsmnchtmgen of Uithangborden, met u1tzondenng van verk1ezmgspubllc1te1t en met Ultzondenng van publle~te1tsmnchtmgen, waarbij wordt bekendgemaakt dat het goed te koop of te huur 1s, op voorwaarde dat de totale max1male oppervlakte met meer bedraagt dan 4 m 2 ; 5 het Uitvoeren van de volgende omgevmgswerken: a) het plaatsen of WIJZigen van bovengrondse en ondergrondse nutsvoorz1emngen en le1dmgen; b) het plaatsen of WIJZigen van afslu1tmgen, met u1tzondenng van gladde schnkdraad en pnkkeldraad ten behoeve van veekenng; c) het aanleggen, structureel en fundamenteel WIJZigen of verwijderen van wegen en paden; d) het aanleggen of WIJZigen van verhardmg met een mm1male gezamenlijke grondoppervlakte van 30 m 2 of het u1tbre1den van bestaande verhardmgen met mm1maal 30 m 2, met u1tzondenng van verhardmgen geplaatst bmnen een straal van 30 m rond een vergund of een vergund geacht gebouw; e) het plaatsen of WIJZigen van straatmeub1la1r, met u1tzondenng van met-aard- en met-nagelvaste elementen en verkeersborden vermeld 1n art1kel 65 van het KonmkliJk BeslUlt van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg; f) het aanleggen van sport- en spelmfrastructuur of parkeerplaatsen; g) graafwerken m functie van het bouwen, verbouwen of heropbouwen van constructles; h) het aanplanten, vellen, ro01en en ontstronken van bomen; 1) het plaggen en het afvoeren van de plaggen. Pagma 4 van 5

5 Voor het rnteneur: 1 het uitvoeren van destructief matenaaltechnisch onderzoek; 2 het Uitvoeren van structurele werken en het toevoegen van n1euwe structuren; 3 het verwijderen, vervangen of WIJZigen van h1stonsche matenalen en het toepassen van behandelingen met als doel de h1stonsche matenalen te rern1gen, te herstellen, te verduurzamen of te beschermen tegen verweer en aantastrng; 4 het verwijderen, vervangen of WIJZigen van plafonds, gewelven, vloeren, trappen, brnnenschnjnwerken, rnclusief de al dan met f1gurat1eve beglazrng, lambnsenng, beslag, hang- en sluitwerk, en van de waardevolle rnteneurdecorat1e; 5 het bepleisteren van met-bepleisterde elementen of het bepleisteren met een andere samenstelling of textuur, alsook het ontple1steren van bepleisterde elementen; 6 het beschilderen van ongesch1lderde elementen of het schilderen rn andere kleuren of kleurschakenngen of met een andere verfsoort dan de aanwez1ge. Er IS geen toelatrng vere1st voor het onmiddellijk nemen van passende consolidatie- en beve1llgrngsmaatregelen rn geval van nood, noch voor de u1tvoenng van regulier onderhoud. Brussel, 2 5 APR De Vlaamse mrn1ster van Bultenlands Bele1d en Onroerend Erfgoed, Geert BOURGEOIS Pagrna 5 van 5