Myomen. Inleiding Deze folder geeft informatie over myomen. Er komt ter sprake wat myomen zijn en welke klachten ze kunnen

Transcriptie

1 Myomen Myomen Inleiding Deze folr geeft informatie over myomen. Er komt ter sprake wat myomen zijn en welke klachten ze kunnen veroorzaken. Ook onrzoeksen behanlingsmogelijkhen komen aan or. Aan het eind van folr vindt u een lijst met betekenis van medische woorn. Wat zijn myomen? Men noemt myomen wel vleesbomen. Op zich is dat een vreem naam, omdat ze totaal niet op bomen lijken. Het zijn goedaardige knobbels die uitgaan van spierwand van baarmoer. Ze bestaan voornamelijk uit spierweefsel. Een myoom kan zo groot zijn als een spelnknop, maar is soms ook heel groot en kan dan meerre kilo's wegen. Sommige myomen hebben een steel. Vaak zijn er meerre myomen in baarmoer aanwezig. Ze kunnen op verschillen plaatsen rond of in baarmoer aanwezig zijn Bij wie komen myomen voor? Myomen groeien onr invloed van oestrogenen. De eierstokken maken ze vrouwelijke geslachtshormonen tijns vruchtbare levensfase. Vóór eerste menstruatie (menarche) kunnen myomen dan ook niet ontstaan, en na overgang (menopauze) nemen ze in omvang af. Myomen komen bij ongeveer 20-30% van vrouwen voor. Men ontkt ze meestal na het 35e jaar, maar eerr is ook mogelijk. Myomen komen vaker voor bij vrouwen die geen kinren hebben en bij vrouwen van het negroï ras. Tijns zwangerschap, wanneer hoge oestrogeenspiegels bestaan, groeien myomen soms snel. Ook worn zij soms groter bij hormoonbehanling in verband met overgangsklachten. Waarom myomen ontstaan, is niet bekend. De kans dat ze kwaadaardig worn, is bijzonr klein (1 op ). Klachten De meeste vrouwen met een of meerre myomen hebben geen of weinig klachten. De ernst van klachten is meer afhankelijk van plaats dan van grootte van myomen. Vooral myomen die (geeltelijk) in baarmoerholte liggen, veroorzaken nogal eens ernstige menstruatieklachten, ook al zijn ze klein. Wanneer baarmoer door aanwezigheid van myomen groter wordt, is een zwaar, drukkend gevoel onr in buik niet ongebruikelijk. Ook lage rugpijn komt voor, vooral wanneer baarmoer aan achterzij door een myoom groter wordt, of wanneer baarmoer door groei van myomen naar achteren kantelt. Myomen die aan voorkant van baarmoer liggen, kunnen door druk op blaas plasklachten veroorzaken, zoals vaak plassen of bij aandrang moeilijk het toilet halen. Soms ontstaan er ook klachten over pijn bij gemeenschap. De meest voorkomen klachten zijn menstruatieproblemen. Zo kan er sprake zijn van pijn tijns menstruatie. Deze menstruatiepijn neemt in loop van tijd toe, en lijkt nogal eens op weeën. Daarnaast is er vaak hevig bloedverlies vooral tijns eerste dagen van menstruatie (dit noemt men ook wel menorragie of hypermenorroe). Bij zeer hevig bloedverlies - dat soms gepaard gaat met het verlies van

2 stolsels - durven sommige vrouwen nauwelijks meer ur uit. De menstruaties zijn veelal wel regelmatig. Veel bloedverlies kan lein tot bloedarmoe (anemie), met als gevolg o.a. moeheid en futloosheid. Wanneer het myoom geeltelijk of geheel in baarmoerholte ligt, komt ook tussentijds bloedverlies nogal eens voor. Bij een myoom dat in buikholte ligt en met een steel aan baarmoer is verbonn, kan steel draaien, waardoor het myoom te weinig bloed krijgt. Acuut optren hevige buikpijn is dan het gevolg. Een baarmoer met vleesbomen geeft meestal geen problemen bij het in verwachting raken. Vindt gynaecoloog bij vruchtbaarheidsonrzoek een myoom, dan is dat veelal een toevalsbevinding, die geen gevolgen heeft voor kans om zwanger te worn. Een uitzonring is een gesteeld myoom in baarmoerholte. Dit kan innesteling van een zwangerschap in weg staan. Aan het eind van zwangerschap belemmeren grote myomen een enkele keer indaling van het hoofd of stuit van een kind, vooral als zij zich in baarmoerhals bevinn. Een keizersne is dan noodzakelijk. Soms veroorzaken myomen in zwangerschap hevige pijnklachten als gevolg van te weinig bloedtoevoer. Het myoom sterft hierdoor geeltelijk af. Dit komt een enkele keer ook in het kraambed voor, als baarmoer snel kleiner wordt. Maar meeste myomen geven ook in zwangerschap of na bevalling geen klachten. Onrzoek Gynaecologisch onrzoek Bij onrzoek met een spreir (speculum) beoorelt arts baarmoermond. Soms is plaats van baarmoermond veranrd door een myoom. Zeln ziet men een (gesteeld) myoom dat via baarmoermond 'geboren' is. De baarmoer heeft dan het myoom dat in baarmoerholte aanwezig was door midl van samentrekkingen naar vagina uitgedreven. Vaak is er sprake geweest van weeënachtige pijn. Door midl van vaginaal toucher (inwendig onrzoek met twee vingers en anre hand op buikwand) voelt arts een vergrote baarmoer, vaak met een onregelmatig buitenoppervlak. Een door myomen sterk vergrote baarmoer is vaak door buikwand te voelen, niet alleen door huisarts of gynaecoloog, maar eveneens door vrouw zelf. Vaak hebben vrouwen dan al gevoeld dat buik dikker werd. Bloedonrzoek De arts kan door midl van bloedonrzoek bepalen of u als gevolg van veel bloedverlies bloedarmoe hebt. Het hemoglobinegehalte (Hb) is dan laag. Echoscopisch onrzoek Dit is een onrzoek dat gebruik maakt van hoogfrequente geluidsgolven. Men doet het onrzoek bij een volle blaas via buikwand, en bij een lege blaas via vagina. De myomen zijn zo te zien en grootte kan gemeten worn. Soms ziet men aanwijzingen voor verkalking of necrose.

3 Hysteroscopie Bij dit onrzoek kijkt gynaecoloog via vagina met een dunne kijkbuis in baarmoer. Dit onrzoek is zinvol bij een myoom dat mogelijk geheel of geeltelijk in baarmoerholte ligt (een cavitair of submukeus myoom). Om zo n myoom te ontkken doen sommige gynaecologen ook een echoscopie waarbij zij baarmoerholte met water vullen. De verwijring van een myoom via een hysteroscoop komt in het hoofdstuk behanling ter sprake. Laparoscopie Bij twijfel over diagnose kan gynaecoloog een laparoscopie doen. Dit is een onrzoek waarbij arts met een kijkbuis (laparoscoop) in buikholte kijkt. Ook over ze operatie is een folr beschikbaar: Kijken in buik: diagnostische laparoscopie. Blijkt dat er zich een myoom aan buitenzij van baarmoer bevindt, dan kan gynaecoloog ze vaak ook via een laparoscopische operatie verwijren als dat zinvol is (zie behanling). Behanling Myomen hoeven alleen behanld te worn als ze klachten veroorzaken. Een of meerre (bij toeval) gevonn myomen zijn op zich geen ren om over te gaan tot behanling als u er geen last van hebt. Ook is het niet nodig grootte van myomen te laten controleren zolang er geen klachten zijn. Myomen kunnen immers geen kwaad; het risico dat ze kwaadaardig worn is zeer klein. Hebt u wel klachten, dan bespreekt gynaecoloog verschillen behanlingsmethon met u. De plaats van myomen, hun grootte en aantal spelen een rol in het advies dat gynaecoloog u geeft. Ook uw leeftijd en eventuele kinrwens zijn van belang. Het feit dat na verwijring van myomen nieuwe myomen kunnen ontstaan, kan eveneens een rol spelen. Tenslotte is kans dat een bepaal behanling u van uw klachten afhelpt, van belang. Uiteinlijk bent u gene die akkoord moet gaan met het advies van gynaecoloog. Daarbij moet u voor- en nalen van verschillen behanlingsmogelijkhen afwegen tegen uw klachten. Meestal probeert gynaecoloog eerst met medicijnen klachten te verminren. De myomen blijven dan bestaan, al worn ze soms iets kleiner. Anre medicijnen kunnen voorkomen dat ze verr groeien. Pas als medicijnen onvoldoen effect hebben, adviseert men een operatie. Een uitzonring is een myoom dat in baarmoerholte liggen (intracavitair myoom). Medicijnen hebben hierbij nauwelijks effect op klachten, terwijl verwijring van het myoom bijna altijd een gunstig resultaat heeft. Ook in anre situaties, vooral als er veel myomen in baarmoer aanwezig zijn, valt het effect van medicijnen soms tegen. Veel gebruikte medicijnen en operaties beschrijven wij hieronr. Medicijnen:Niet-hormonen Prostaglandine-synthetase-remmers (o.a. diclofenac, ibuprofen, indometacine, naproxen). Deze medicijnen schrijft men vaak voor om menstruatiepijn te verminren. Als gunstig 'bij-effect' neemt ook hoeveelheid bloedverlies af met gemidld 30%. Meer dan helft van vrouwen heeft ze gunstige ervaring. Deze medicijnen neemt u alleen in tijns menstruatie, op dagen van hevig

4 bloedverlies en/of buikpijn. In bijsluiters staan veel mogelijke bijwerkingen vermeld, maar in praktijk komen ze vrij zeln voor. Tranexaminezuur (Cyklokapron ) Dit midl beïnvloedt bloedstolling en neemt u alleen in tijns dagen van hevig bloedverlies. Gemidld neemt het bloedverlies met helft af. Vrouwen van wie bekend is dat zij een verhoogd risico op trombose hebben, mogen dit midl niet gebruiken. Medicijnen: Hormonen De pil Veel vrouwen weten uit ervaring dat menstruatie minr hevig is bij het gebruik van pil. Ook bij myomen is dit vaak het geval. Zeker in overgang, wanneer menstruaties onregelmatig worn, is er veel te zeggen voor pil. In perio van overgang stijgt hoeveelheid oestrogenen nogal eens doordat eisprong uitblijft. Hierdoor kunnen myomen ineens snel gaan groeien, met als gevolg toenemen klachten van bloedverlies en buikpijn. Door het gebruik van pil kan overgang vrij geruisloos passeren. In perio daarna (postmenopauze) worn myomen kleiner door het wegvallen van vrouwelijke hormonen. Sommige vrouwen ervaren echter bijwerkingen van pil, anren hebben geen zin om pil (weer) te gaan gebruiken, vooral vrouwen die gesteriliseerd zijn of van wie partner zich heeft laten steriliseren. Van medische zij bestaat er weinig bezwaar tegen pilgebruik, ook boven 35 jaar. Bij hoge bloeddruk of roken wordt pil soms ontran, alhoewel stoppen met roken dan verstandiger is voor uw gezondheid Danazol Dit 'antihormoon' onrdrukt aanmaak van hormonen in eierstokken, waardoor minr slijmvlies in baarmoer wordt opgebouwd en afgestoten. In hoge dosering onrdrukt het menstruatie helemaal, zodat het situatie van na overgang nabootst. Voor myomen is dat geen geschikte langdurige behanling. Bij een lage dosering verminrt hoeveelheid bloedverlies bij ongeveer 30% van vrouwen. U moet het midl iere dag geduren ten minste drie maann innemen om effect te zien. Vocht vasthoun, een vettige huid en acne zijn bijwerkingen; een enkele keer ziet men ernstiger bijwerkingen. In het geval van bijwerkingen is het midl niet echt geschikt voor langdurig gebruik. Progesteronpreparaten Continue gebruik van een progesteronpreparaat zoals bijvoorbeeld Orgametril zorgt ervoor dat er geen eisprong optreedt. Daardoor blijft ook menstruatie achterwege. Deze medicijnen moet u dagelijks innemen. Niet altijd lukt het ervoor te zorgen dat menstruaties wegblijven. Soms treedt tussentijds bloedverlies op. Een vaak voorkomen bijwerking is vocht vasthoun en daarmee gewichtstoename. Anre mogelijke bijwerkingen zijn een vettige huid, en soms pressiviteit of minr zin in vrijen. Niet elke vrouw heeft last van ze bijwerkingen.

5 LH/RH-agonisten Dit zijn medicijnen die situatie in post-menopauze ( perio na laatste menstruatie) nabootsen. De eierstokken maken dan nauwelijks hormonen, zodat het baarmoerslijmvlies niet meer wordt opgebouwd en afgestoten. Ook worn myomen vaak kleiner, net als na 'echte' overgang. In verband met ongunstige effecten voor botopbouw schrijven meeste artsen dit medicijn liever niet langer dan een half jaar voor. Bijwerkingen zijn overgangsklachten als opvliegers, nachtzweten en een droge vagina. Zo nodig kan gynaecoloog anre hormonen voorschrijven om ze bijwerkingen te verminren. Een finitieve oplossing bien ze medicijnen meestal niet. Na het stoppen groeien myomen vaak weer uit tot hun oorspronkelijke grootte. De agonisten kunnen wel tijdwinst geven: vrouwen rond vijftig jaar komen wellicht na ze behanling spontaan in overgang. Jongere vrouwen kunnen nanken over een anre oplossing voor het probleem. Ook adviseren sommige gynaecologen agonisten voor een geplan operatie om ingreep technisch gemakkelijker te maken. Medicijnen: Combinatiebehanlingen Een combinatie van medicijnen is ook mogelijk: bijvoorbeeld eerst een behanling met LH/RHagonisten om myomen kleiner te laten worn, en daarna een behanling met pil of continu progestagenen om te voorkomen dat myomen opnieuw gaan groeien. Baarmoersparen operaties Bij beslissing tot een baarmoersparen operatie moet u voorlen tegen nalen afwegen. Een voorel is het behoud van baarmoer en daarmee onr anre mogelijkheid om nog zwanger te worn. Een nael is kans dat na een aantal jaren nieuwe myomen groeien die opnieuw klachten kunnen veroorzaken, en waarvoor opnieuw een operatie noodzakelijk is. De kans dat dit gebeurt is kleiner naarmate overgang dichterbij is. Bij een baarmoer die helemaal vol zit met myomen, zijn baarmoersparen operaties soms technisch lastig omdat er nauwelijks meer normaal baarmoerweefsel aanwezig is. Hysteroscopische resectie (verwijring door een operatie in baarmoer) Myomen die helemaal of voor een groot el in baarmoerholte liggen (cavitaire of submukeuze myomen) kan gynaecoloog meestal via vagina met behulp van een hysteroscoop uit baarmoerholte verwijren. Ze worn dan als het ware 'weggeknabbeld'. Meer informatie over ze operatie vindt u in folr Therapeutische hysteroscopie: behanlingen in baarmoer (BB.Gyn.07). Laparoscopische interventie (verwijring door een kijkoperatie in buikholte) Bij een kijkoperatie in buikholte kan gynaecoloog beoorlen of er sprake is van een of meerre (gesteel) myomen aan buitenkant van baarmoer. Het is dan vaak mogelijk ze via laparoscoop te verwijren, al is dit niet altijd nodig. De

6 folr De laparoscopische operatie (BB.Gyn.11) geeft hierover meer informatie. baarmoersparen verhelpen. Myoom-enucleatie ('uitpellen' van myomen) Als er een of meerre myomen in wand van baarmoer (intramuraal) aanwezig zijn, bestaat mogelijkheid ze 'uit te pellen'. Dit is een operatie die men bijna altijd via een buikoperatie (laparotomie) uitvoert. Nogal eens gaat operatie gepaard met veel bloedverlies, zodat een bloedtransfusie noodzakelijk is. Alhoewel na operatie soms verklevingen in buik ontstaan, geven ze over het algemeen geen klachten. Wel is een enkele keer het zwanger worn moeilijk als gevolg van verklevingen. Soms adviseert gynaecoloog een keizersne bij een bevalling na een myoom-enucleatie, als ze operatie mogelijk een zwakke plek in wand van baarmoer heeft veroorzaakt. Een baarmoerverwijring kan gebeuren via sche (vaginaal) of via buikwand (abdominaal). De grootte van baarmoer en beweeglijkheid spelen een rol bij keuze tussen ze operatiemethon, evenals een eventuele wens baarmoermond te behoun. Voor meer informatie over ze operatie verwijzen wij naar folr Het verwijren van baarmoer bij goedaardige aandoeningen (BB.Gyn.09). Baarmoerverwijring (uterusextirpatie, hysterectomie) De gynaecoloog adviseert een baarmoerverwijring als behanling met medicijnen u onvoldoen van uw klachten afhelpt, als een baarmoersparen operatie niet zinvol lijkt, of als klachten na een rgelijke operatie niet verbeteren. Ook kan gynaecoloog dit advies geven bij een zeer snelle groei van een myoom of bij groei na overgang (in postmenopauze) zonr hormoongebruik, omdat kans op een kwaadaardige veranring dan wat groter is. Zeer ernstige klachten of een flinke bloedarmoe kunnen ook een ren zijn, zeker als u geen kinren meer wilt krijgen. Als baarmoer helemaal vol zit met myomen is kans over het algemeen klein dat medicijnen of een operatie klachten zullen Tot slot Vleesbomen geven soms vervelen klachten, maar ze zijn niet bedreigend. U hebt dus tijd om te beslissen over een behanling. Daarbij zijn uw leeftijd, uw klachten, eventuele kinrwens, en kans op succes van verschillen behanlingsmogelijkhen van belang. Uw gynaecoloog kan u hierbij adviseren en uw vragen beantwoorn. Voor meer informatie, zie ook: Verklaren woornlijst anemie cavitair myoom cervicaal myoom dyspareunie dysmenorroe bloedarmoe vleesboom die in baarmoerholte ligt vleesboom die in baarmoerhals ligt pijn tijns gemeenschap pijn tijns menstruatie

7 onrzoek met behulp van geluidsgolven dat een afbeelding geeft van baarmoer en eierstokken; dit onrzoek kan men zowel via buik (bij een volle blaas) als via vagina (bij een lege blaas) uitvoeren hemoglobinebepaling bepaling in het bloed die uitwijst of er genoeg hemoglobine (Hb) is; bij een tekort is er sprake van bloedarmoe hypermenorroe hevige menstruaties, waarbij vaak stolsels worn verloren hysterectomie verwijring van baarmoer hysteroscopie een onrzoek waarbij gynaecoloog met een dunne buis in baarmoer kijkt hysteroscopische resectie operatie waarbij gynaecoloog via een dunne buis in baarmoer bijvoorbeeld myomen of poliepen verwijrt geboren myoom gesteel vleesboom die door 'weeën' vanuit baarmoer naar vagina wordt uitgedreven, net als bij geboorte van een kind laparoscopie kijkoperatie in buikholte laparoscopische interventie kijkoperatie waarbij gynaecoloog niet alleen in buikholte kijkt, maar ook kleinere of zelfs grotere ingrepen uitvoert, zoals het verwijren van (gesteel) myomen echoscopie intraligamentair myoom vleesboom die ligt tussen ophangbann van baarmoer, die naar zijkant van het bekken lopen intramuraal myoom vleesboom die in spierwand van baarmoer ligt menarche eerste menstruatie menopauze perio na laatste menstruatie (gewoonlijk rond het 52e levensjaar) menoragieën hevige menstruaties, waarbij vaak stolsels worn verloren myoom vleesboom, een goedaardige spierknobbel van baarmoer myoomnecrose afsterven van vleesboom, meestal doordat ze te weinig bloed krijgt speculum instrument waarmee via arts via vagina naar baarmoermond kijkt (ook wel spreir genoemd) submukeus myoom vleesboom die onr het slijmvlies van baarmoerholte ligt subsereus myoom vleesboom die uitpuilt buiten het baarmoeroppervlak van baarmoer tussentijds bloedverlies bloedverlies tussen normale menstruaties in trombose vorming van een stolsel in een bloedvat uterus baarmoer uterusextirpatie verwijring van baarmoer

8 1998, NVOG Het copyright en verantwoorlijkheid voor ze folr berusten bij Nerlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht. Len van NVOG mogen ze folr, mits integraal, onverkort en met bronvermelding, zonr toestemming vermenigvuldigen.folrs en brochures van NVOG behanlen verschillen verloskundige en gynaecologische klachten, aandoeningen, onrzoeken en behanlingen. Zo krijgt u een beeld van wat u normaliter aan zorg en voorlichting kunt verwachten. Wij hopen dat u met ze informatie weloverwogen beslissingen kunt nemen. Soms geeft gynaecoloog u anre informatie of adviezen, bijvoorbeeld omdat uw situatie anrs is of omdat men in het ziekenhuis anre procedures volgt. Schriftelijke voorlichting is altijd een aanvulling op het gesprek met gynaecoloog. Daarom is NVOG niet juridisch aansprakelijk voor eventuele tekortkomingen van ze folr. Wel heeft Commissie Patiëntenvoorlichting van NVOG zeer veel aandacht besteed aan inhoud. Dit betekent dat er geen belangrijke fouten in ze folr staan, en dat meerrheid van Nerlandse gynaecologen het eens is met inhoud.anre folrs en brochures op het gebied van verloskun, gynaecologie en voortplantingsgeneeskun kunt u vinn op website van NVOG: rubriek voorlichting. Auteur: dr. E. Everhardt Redacteur: dr. G. Kleiverda Illustratie: Inge van Noortwijk Bureauredacteur: Jet Quakker Versie 1.1. Januari 2001 Gynaecologie\10\mei 2008