Edvard Munch ( )

Transcriptie

1 Edvard Munch ( ) Munch was 10 jaar jonger dan Van Gogh, maar ze maakten gelijktijdig werk en werkte allebei vanuit hun emotie. Munch wordt gezien als de voorloper van het symbolisme en expressionisme. Hij was een autodidact. In zijn jonge jaren verkeerde hij in kringen van kunstenaars en werkte in impressionistische stijl. In Parijs kwam hij onder de invloed van het werk van Vincent van Gogh en Paul Gauguin en legde zich er op toe de menselijke emoties zo indringend mogelijk vorm te geven. Munch heft veel leed meegemaakt vooral angst om te verliezen speelde in zijn leven een belangrijke rol. Ook had hij grote angst voor de dood. Hij was 5 jaar toen zijn moeder overleed en op 15 jarige leeftijd stierf zijn zusje. Zijn vader vluchtte in een godsdienstwaanzin, hij bleef met 5 kinderen achter. De zus van vader nam de rol in van moeder. Munch gaat naar de tekenacademie in Oslo en experimenteert daar met verschillende technieken. Het zieke kind uit 1885 In dit schilderij wilde hij iets laten zien van zijn eigen angst en obsessie voor de dood. Hij worstelde met de dood van zijn zusje die toen 15 jaar was. Hij sloeg stukjes over van het doek of schraapte de verf weg. De mensen in zijn tijd lachten hem uit en waardeerden niet hoe hij schilderde. Ze vonden dat het schilderij er haveloos uit zag. In 189 kreeg hij een solo tentoonstelling en die werd redelijk goed ontvangen. Als zijn vader in 1889 overlijdt komt dat als een schok. Munch is dan 26 jaar en hij krijgt het pas te horen als zijn vader al begraven is.. Avond op Karl Johans Strasse Het is een desolaat schilderij. Je ziet een man met een doodshoofd. Het is een sfeer van eenzaamheid. Rechts van de groep zie je een eenzame figuur op de rug. Alle mensen kijken je zonderling aan. Je voelt het zweet uitbreken, de angst. 1 Edvard Munch

2 Puberteit 1894 Op een bed zit een jong meisje, onzeker, met gêne, wat krampachtig. Ze kijkt de beschouwer met grote ogen aan. Het meisje doorsnijdt het horizontale, dat noemt men een kruiswerking. Rechts zie je een enorme slagschaduw, die maakt angstig. Munch zei over schaduw: Als ik in het maanlicht ga wandelen, schrik ik van mijn eigen schaduw. In de spiegel zie ik mijn eigen gezicht, een spookgezicht. Ik leef met de doden, met mijn moeder, mijn zusje en vader. Hij ziet het meisje wel als symbool van de toekomst. In 1895 maakt hij De schreeuw, het is een lithotechniek in zwart wit. Het is een centrale compositie met een doodangstig gezicht. Het hoofd is als een groot wit vlak, alles komt bij het hoofd uit. De figuur staat op de brug. Het perspectief is lineair. De twee zwarte figuren keren zich van de persoon op de brug af, ze lopen van hem weg. De schreeuw in kleur met olieverf en pastel. Ik liep met twee mensen onderweg, de zon ging onder en de hemel kleurde rood, ik voelde dat er een oneindige schreeuw door de natuur ging. De mensen liepen door.. Het is de angst voor het alleen zijn, om te verliezen. 2 Edvard Munch

3 Madonna 1995 Hier schildert hij de vrouw als verleidster. Om het hoofd ligt een halo van haren. Hij heeft dit thema vaker gebruikt. Het bestaan van Edvard Munch was doordrenkt van alcohol en hij leed aan achtervolgingswaanzin. Munch was een vat vol tegenstellingen. Hij was een gulhartige solitair en een misogyne erotomaan, een familiedier en een kluizenaar. Liefde gepaard met contactvrees constateert Atle Naess in zijn biografie over Munch. Jaloezie Rechts staat een man met een wit gezicht van emotie. Links een vrouw en haar minnaar staan tegen een lichte achtergrond onder een appelboom. Het is een verwijzing naar de zondeval van adam en Eva. De vrouw als verleidster De man staat buiten, alleen. De dode moeder met kind Munch grijpt hier terug naar de dood van zijn moeder. Het kleine meisje is zijn zusje Sofie met ogen van wanhoop en de handen tegen haar oren. Ze kan het niet geloven, ze wil het niet geloven. Het kind voelt zich moederziel alleen. De mensen bij het bed maken geen contact met het meisje. 3 Edvard Munch

4 De levensdans 1899 Zijn verhouding met Mathilde Larsen, Tulla, is illustratief voor zijn contactvrees. Op dit schilderij ziet Tulla er verleidelijk uit. Ze wil hem loskoppelen van zijn eerste vrouw. Munch probeert het bewegen van het dansen weer te geven. Tussen de maan weerspiegelt het water. Ze leren elkaar kennen in het voorjaar van Zij wordt door hem gewekt, er ontwikkelt zich een stormachtige relatie die Tulla, een middenstandsdochter uit de gegoede burgerij, vooralsnog verborgen wil houden voor haar familie. Dan volgt de verwijdering. In haar brieven dringt ze aan op een ontmoeting, maar Munch mijdt haar als de pest en laat haar weten ongeschikt te zijn voor een menselijke relatie. Ik heb geprobeerd je mijn verhouding tot het leven tot de liefde uit te leggen en ernaar gestreefd je uit te leggen dat ik niet mee kon doen met die hectische jacht op het echte leven Ik heb het over mijn kunst gehad, waarvoor ik moet leven en ten slotte heb ik geprobeerd je omwille van jezelf tot voorzichtigheid te manen. Hij verlangt naar een zusterlijke liefde, terwijl het haar alleen om de seks is te doen. Tegenover vrienden laat hij zich ontvallen dat ze voortdurend beslapen wil worden. Financieel is Munch van haar afhankelijk. Ten langen leste stelt hij dan maar voor te trouwen, om haar familie gerust te stellen, zolang zij maar alles regelt, ook nadat hij alle papieren is kwijtgeraakt. De verloving doet niets af aan zijn vluchtgedrag. Hij reist heel Europa door, van Parijs naar Milaan en weer naar Dresden, zo ver mogelijk weg van haar. De ziekelijke verhouding leidt in 1902 tot een zelfmoordpoging van Tulla. Op 11 september van datzelfde jaar ontaardt hun samenzijn in een schietincident, waarbij Munch verwond raakt aan zijn linkerhand, de hand van zijn palet. Schoot zij? Had hij zich van het leven willen beroven? Vier leeftijden 1902 Je ziet hier vier vrouwenfiguren. Het jonge meisje trekt de aandacht met het rode hoedje. De vrouwen vormen beeldend een eenheid door kleur en techniek. Ze staan alle vier in dezelfde straat. Het ouder worden wordt verbeeldt door de vrouwen achter elkaar te plaatsen. Je ervaart steeds meer eenzaamheid. De twee oudste vrouwen staan met de rug naar elkaar gekeerd Je ziet weinig detaillering. Het gaat hier om de levensweg. 4 Edvard Munch

5 Munch begint weer te drinken en krijgt woedeaanvallen, en een psychose. Hij wordt daarna 8 maanden in een kliniek opgenomen. Hij wil een buitenatelier waar de weersinvloeden zijn tol eisen, want de verf bladdert van zijn schilderijen en ook de verf wordt lichter van kleur. paarden in het bos : 1926 Dit schilderij hing Munch buiten om het verval en het ouder worden uit te drukken. Dan komt er een ommekeer nadat hij uit de kliniek is teruggekeerd. Zijn werk wordt rustiger. Het omvangrijke oeuvre dat in deze nieuwe fase van zijn kunstenaarsbestaan ontstond mist over het algemeen de intensiteit van zijn vroegere werk. De uitbeelding van persoonlijke wanhoop maakte plaats voor optimistischere en algemenere onderwerpen: landschappen, arbeiders en kinderen. Typerend voor zijn veranderde instelling zijn de grote muurschilderingen voor de aula van de universiteit van Oslo (1916). Hij schildert landschappen en de schilderijen zijn niet meer zo expressief. Vanaf 1916 leeft hij een teruggetrokken leven op zijn landgoed even buiten Oslo. Daar wilde hij ongestoord werken. Hij heeft niet meegedaan met het kubisme en futurisme. In 1926 kwam er een grote overzichtstentoonstelling in Berlijn van zijn werk en in 1937 kwam er nog een grotere tentoonstelling. Hitler heeft veel van zijn werken gekocht, maar Munch heeft zich nooit ingelaten met het Duitsland van Hitler. Zelfportret na Spaanse griep in Het geeft zijn innerlijke onrust weer. 5 Edvard Munch

6 Zelfportret tussen klok en bed uit Op de achtergrond zie je schilderijen over zijn leven. Het bed is als een doodskleed en de klok heeft geen wijzers. In 1944 sterft Munch. Hij laat al zijn werk na aan de stad Oslo. Er heeft 1050 schilderijen en duizenden tekeningen gemaakt. Hij heeft niemand waar hij de schilderijen aan kon nalaten. Hij is bekend geworden als voorloper van het expressionisme en het symbolisme en het laten zien van extreme gevoelens. Verschillen en overeenkomsten met Van Gogh: Van Gogh verschillen Munch Grote dikke olieverflagen, krijgt daardoor meer reliëf Tekenachtige schilderingen met dunne lagen verf Felle kleuren Minder felle kleuren Geen grafiek Veel grafiek één werk verkocht Veel werk verkocht Niet erkend Wel erkend Schildert emoties Schildert grote emoties Schilderde vooral vanuit zijn jeugd Gebruikt meer lineair perspectief Gebruikte veel de kleur geel Meer complementaire kleuren overeenkomsten Moeilijk leven Leven in zelfde tijd Werken vanuit impressionisme naar expressionisme Grote problemen met vrouwen Hoge productie Een losse manier van schilderen Hebben elkaar niet opgezocht. 6 Edvard Munch

7 7 Edvard Munch