Antarctica. De avonturiers Gids voor de leerkracht. Uitgaven van het Pass

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Antarctica. De avonturiers Gids voor de leerkracht. Uitgaven van het Pass"

Transcriptie

1 Antarctica De avonturiers Gids voor de leerkracht Uitgaven van het Pass

2

3 Tentoonstelling Antarctica Duur: ongeveer 1u30 I Te doen: 6 opdrachten De tentoonstelling In maart 2007 begon het Internationaal Polair Jaar: dit laat onderzoekers uit de hele wereld toe de twee polen verder te ontdekken. Het Pass en de Poolstichting besloten de nadruk op Antarctica te leggen, een miskend werelddeel aan de andere kant van onze planeet. Miskend en ondergewaardeerd, maar zeker een bezoek waard. Zowel jong als oud vindt zijn gading in deze tentoonstelling. Aan de hand van de wereldbol en de kaarten maken de leerlingen kennis met de geografische karakteristieken van dit koude continent van uitersten. Bij het beklimmen van de iceberg worden ze geconfronteerd met het ijs, een uitzonderlijke toestand van water: het smelt, glijdt, drijft, weerkaatst en op grote schaal, zoals op Antarctica, heeft dit enorme gevolgen voor de gezondheid van onze planeet. Tenslotte ontdekken ze bij het labo waarom onderzoekers zoveel interesse tonen voor Antarctica: het ijs is een databank vol gegevens over de evolutie van ons klimaat over de eeuwen heen. De studie van dit natuurlijk archief, laat toe de evolutie van ons klimaat beter te begrijpen en een zicht te krijgen op de redenen voor de opwarming van ons klimaat: een uiterst actueel thema. Alvorens te beginnen Verzamel uw leerlingen en vraag wat ze over Antarctica weten: waar is het gelegen? In het noorden? In het zuiden? Leven er mensen? Vind je er dieren? Waarom krijgt dit continent zoveel aandacht? Verdeeltabel van de opdrachten Team 1 Team 2 Team 3 Team 4 Team 5 Team 6 Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Tentoonstelling Antarctica I Pagina 03

4 Opdracht 01 I Bar maar niet verlaten! Afspraak achteraan in het laboratorium. Lees de tekst op het bureau, onder de rare beesten die leven in de zeeën van Antarctica. Wat is de basisvoeding van de pinguïns, de robben en de walvissen? > Krill, basiselement in de voedselketen op Antarctica. Zelden is één soort een zo belangrijke voedselbron voor zoveel dieren. Waarop lijkt dit? Kijk in de bokalen en teken na. > Op een garnaal, maar het is geen garnaal alhoewel dit dier deel uitmaakt van dezelfde familie: de schaaldieren! [10+] Noem 2 bijzondere kenmerken van deze supercoole vis. > Zijn bloed bevat geen hemoglobine (de rode kleurstof die zuurstof in het bloed vervoert) en is dus wit. Zijn bloed is vloeibaarder en zijn hart klopt sneller. [10+] Hoe hebben sommige poolvissen zich aangepast aan het koude water? > Hun lichaam bevat antivries -molecules die verhinderen dat hun bloed bevriest. Ga nu achter de zwarte muur. Achteraan vind je de tafel Bar maar niet verlaten!, met dieren als onderwerp. Raadpleeg het computerscherm. Druk op de pijltjes om verder te gaan. Deze dieren leven in de poolgebieden. Geef hun naam. Leven ze op de noordpool of op de zuidpool? Walrus - Noordpool Keizerpinguïn Zuidpool Ijsbeer - Noordpool Orka Noord- en Zuidpool Haas - Noordpool [10+] Het grootste landdier dat op Antarctica leeft is 3 mm lang. Hoe noemt het? > De Belgica Antarctica is een mugje zonder vleugels: dit laatste is een aanpassing aan de hevige winden. Pagina 04 I Tentoonstelling Antarctica

5 Opdracht 02 I IJsbergen op drift Afspraak op de grote ijsberg. Hier zijn 3 tekeningen: omcirkel de echte ijsberg. Leg uit waarom > De eerste: 90% bevindt zich onder en 10% boven water. Het ijs drijft omdat het 10% lucht bevat, en dus lichter is dan water. Ga nu naar het computerscherm. Selecteer de hoofdstukken over ijsbergen en pakijs om op de volgende vragen te antwoorden: Een ijsberg bestaat uit zoet water > Juist Fout > IJsbergen ontstaan bij de gletsjers op het continent; deze gletsjers schuiven langzaam naar de oceaan. Hierbij komen in de loop van de jaren soms enorme stukken los. Het pakijs bestaat uit zoet water Juist > Fout > Als de zee bevriest, vormt zich pakijs. [10+] Zoek het vraagteken op de ijsberg. Zal het niveau van de oceanen stijgen als de ijsbergen smelten? > Nee, omdat een ijsberg zoals een boot op het water drijft. Wanneer het ijs smelt, verdwijnt wel de lucht die in het ijs zat, maar de hoeveelheid water blijft gelijk Als daarentegen de enorme massa ijs op de zuidpool zou smelten, zou dit volgens wetenschappers het zeeniveau met ongeveer 65m doen stijgen. Dit proces zou duizenden jaren vragen en veronderstelt een sterke stijging van de temperatuur op onze planeet. Doe in de klas het volgende proefje: neem een glas water en duidt het niveau van het water aan met een streepje op het glas. Leg een ijsblokje in het water. Is het niveau van het water gestegen? Duidt opnieuw het niveau aan met een streepje. Wacht nu tot het ijs smelt. Is het niveau van het water opnieuw gestegen? Kijk nu naar de kleine gekleurde bollen op de ijsberg. Wat is de gemiddelde temperatuur op aarde? > 15 C Wat zou de temperatuur op aarde zijn, indien zij zou bedekt zijn met ijs? (Witte bol). > -52 C En wat als zij bedekt zou zijn met bossen? (groene bol). > 32 C Hoe donkerder de kleur is, hoe meer ze de zonnestralen opneemt en opwarmt. Een lichte kleur daarentegen weerkaatst een groot deel van deze stralen. De ijskap speelt dus een belangrijke rol om de opwarming van de aarde te voorkomen. > Deze eigenschap (weerkaatsingsvermogen) wordt uitgedrukt in albedo, dit is de verhouding tussen het door een oppervlak weerkaatste deel van de zonneënergie en het deel dat onder de vorm van warmte door dit oppervlak wordt opgenomen. De enorme massa ijs op de noord- en zuidpool speelt dus een belangrijke rol in de stabiliteit van onze klimaat. Tentoonstelling Antarctica I Pagina 05

6 Opdracht 03 I IJskernen Raadpleeg het informatiescherm voor de ingang van het labo. Druk op de rechterpijl om verder te gaan. Hoe noemen wetenschappers een kolom ijs uit het zuidpoolgebied? > Een ijskern. Waar vind je het oudste ijs? > Vlak bij de rotsbodem. Waarover zegt een schijfje ijs iets? > Over een periode uit het verleden van de aarde. Wat kunnen we in deze stukjes ijs ontdekken? > Stofdeeltjes en luchtbellen die vastzitten in de sneeuw. In die lucht kan je gassen terugvinden uit de periode waarin de sneeuw viel. Waarvoor is dit nuttig? Omcirkel het juiste antwoord. > Om de vroegere eigenschappen van de atmosfeer te ontdekken. Om de bewoners van Afrika van water te voorzien. Om de vangst op vissersboten koel te houden. Ga naar de andere kant van het labo en zoek deze drie symbolen. Noem 3 historische gebeurtenissen die terug te vinden zijn in de ijskernen. > 1) vulkaanuitbarstingen 2) radioactiviteit (testen van atoombommen door Amerikanen en Russen) 3) lood (een belangrijk metaal bij de Romeinen, 2000 jaar geleden / denk ook aan de opkomst van loodvrije benzine) Achter jullie, langs de schaatsbaan, zien jullie grote boeken. Zoek in het meest rechtse boek. Hoe noemt het nieuwe Belgische onderzoeksstation op Antarctica dat het Koning Boudewijn Station vervangt? > Het Prinses Elizabeth Station. [10+] Zoek de bladzijde Doelstelling: nuluitstoot. Deze basis zal heel milieuvriendelijk zijn. Geef twee voorbeelden. > Elektriciteit wordt opgewekt met zon en wind. De basis wordt in duurzaam materiaal gebouwd. Het gebruikte water wordt gezuiverd. De basis kan ooit weer gedemonteerd en weggehaald worden. Het gaat dus om een nieuw type poolbasis dat sinds februari 2009 operationeel is. Pagina 06 I Tentoonstelling Antarctica

7 Opdracht 04 I 500 keer groter dan België Zoek de wereldbol die aan het plafond hangt. Duid op de kaart hieronder de noord- en zuidpool aan. Waar vind je Antarctica? Noordpool Zuidpool (Antarctica) Zoek de tafel met de titel Tevens een oceaan. Wat is het verschil tussen noord- en zuidpool? > Antarctica rust op een rotsbodem: het gaat om een continent omringd door een oceaan (de zuidelijke oceaan). De noordpool is een bevroren oceaan (de arctische oceaan) omringd door continenten. Ga nu naar het grote vraagteken op de witte muur en raadpleeg de computer. [10+] Noem 2 andere belangrijke verschillen tussen noord- en zuidpool. > Er wonen geen mensen op Antarctica, alleen wetenschappers en toeristen komen er soms. In het arctische gebied leven wel mensen, de bekendste zijn de eskimo s (Inuit) en de Laplanders. Antarctica is niemands eigendom, wetenschappers van heel de wereld mogen er komen; het arctische gebied werd tussen een aantal landen verdeeld (Canada, Rusland, de Verenigde Staten ). Ga naar de tafel Groter dan Wat is het grootste continent: Europa of Antarctica? > Antarctica Is Antarctica in de zomer en de winter even groot? Waarom? > Antarctica is in de zomer 14 miljoen km² groot. In de winter bevriest de oceaan en vormt zich meer pakijs. Daarom is Antarctica in de winter dubbel zo groot. Zoek de tafel met de titel Koude en wind. Wat is de laagste temperatuur die ooit op Antarctica gemeten werd? -2 C > -89 C -53 C Tentoonstelling Antarctica I Pagina 07

8 Opdracht 05 I Een enorme voorraad zoet water Ga naar de 5 kleine flessen bij de tafels, achter de zwarte muur. Zij stellen de zoetwaterreserves van onze planeet voor. Waar vind je het meest zoet water? > Op Antarctica Hoeveel procent? > 80% Waar vind je nog zoet water? > 1) in het arctische gebied, 8% 2) in ondergrondse wateraders 10% 3) in de gletsjers 0,1% 4) in meren en rivieren 0,12% Lees de tekst grondig. Wat vind je het meest op aarde, zoet of zout water? > 97% van het water op aarde is zout Denk even na: Waarvoor gebruiken we zoet water? Geef drie voorbeelden. > Drinken, zich wassen, eten maken, de was en afwas doen, planten gieten, de wc doortrekken Ga nu naar de tafel Koude en wind. Zoek de informatie op de schijven. Hoelang duurt de poolnacht? > 6 maanden. Op de polen schijnt de zon maar een deel van het jaar. Wanneer begint en stopt hij? > Van 21 maart tot 23 september is er geen zon op de zuidpool. Pagina 08 I Tentoonstelling Antarctica

9 Opdracht 06 I Een ijslandschap Lees de tekst bij de trap (dichtbij de wereldbol aan het plafond) Hoe dik is het ijs op Antarctica? > Gemiddeld 2300m en ten hoogste 4776m dik. Bekijk de animatie op het computerscherm. Zoek meer informatie bij het thema IJskappen. Hoe werd die enorme ijslaag gevormd? > Honderden miljoenen jaren lang valt er al sneeuw op Antarctica. Onder het gewicht van de nieuwe lagen sneeuw worden de oude lagen geleidelijk omgevormd tot ijs. Ga naar de drie kleine flessen en lees hun etiket. Waar is er het minst neerslag (regen, sneeuw, hagel )? Omcirkel het goede antwoord. in België > op Antarctica in de Sahara Vergelijk de cijfers op de flessen Waarom wordt Antarctica een woestijn genoemd? > Geen gewone woestijn maar een ijswoestijn. De atmosfeer is hier droger dan in de Sahara. Elk jaar valt er ongeveer 2000 miljard ton sneeuw. Dit lijkt veel maar Antarctica is heel groot. Er valt slechts 15g sneeuw per cm². In de maand maart hebben we bij ons evenveel neerslag als op Antarctica in een heel jaar. Ga naar de muur waar je jouw opdracht begon. [10+] Is Antarctica een vlak continent? Leg uit waarom. > Nee. Het ijs is niet op alle plaatsen even dik. Er zijn bergen en vulkanen. Onder druk van het dikke ijs wordt de bodem van Antarctica langzaam naar beneden geduwd (tot 2500m onder het zeeniveau). Wel kent de rotsbodem van Antarctica geen erosie. Hij wordt goed beschermd door het ijs. Als het ijs zou smelten, zou Antarctica ongeveer 850 meter stijgen. Een beetje zoals een boot die gelost wordt.

10 Uitdaging I Welke rol kan ik in dit alles spelen? Verzamel je leerlingen in een rustig hoekje (van de tentoonstelling). Doelstellingen - de leerlingen op een concrete manier betrekken bij de milieuproblematiek - nadenken over alternatieven die in het gewone dagelijkse leven haalbaar zijn Weetjes Iedereen heeft het over de opwarming van het klimaat. Welke rol speelt Antarctica hierin? Het continent Antarctica en het water eromheen spelen een actieve en cruciale rol in de klimaatmotor van onze planeet. De koude massa functioneert als een soort klimatologische buffer, die ons beschermt tegen een te snelle opwarming. Daarnaast bevatten de ijslagen heel wat informatie over de geschiedenis van het klimaat op de aarde. Het vroeg miljoenen jaren om deze ijsmassa op te bouwen. Deze eeuwenoude sneeuw (omgezet in ijs onder druk van nieuwe sneeuwlagen) bevat luchtbelletjes en laat wetenschappers toe een zicht te krijgen op de evolutie van het klimaat op aarde. Zo kunnen ze bevestigen dat het gehalte aan broeikasgassen in de atmosfeer, als gevolg van de menselijke activiteit (industrie, de ontwikkeling van de auto, de bevolkingsgroei,...), de laatste 200 jaar veel hoger ligt dan in de jaar ervoor. Welke impact heeft dit op het klimaat? Een opwarming die onder andere het langzaam wegsmelten van het pakijs (woonplaats van tal van diersoorten) met zich meebrengt. Het stijgen van de zeespiegel is een ander gevolg van deze smeltende ijskappen. Als al het ijs op Antarctica smelt, komen de oceanen maar liefst 65m hoger te liggen. Ook bevat Antarctica 80% van de voorraad aan zoet water op onze planeet. Onze manier van leven (hoe we ons verplaatsen en verwarmen, ons energieverbruik, de afvalberg die we samen produceren,...) is dus onlosmakelijk verbonden met de opwarming van de aarde. Werkwijze 1 Overloop samen met de leerlingen wat ze in het algemeen over Antarctica en de opwarming van de aarde geleerd hebben. 2 Vraag elke team pagina 8 van het boekje te bekijken 3 Geef elke groep de opdracht na te denken over concrete voorstellen die thuis of op school haalbaar zijn en die onze impakt op het leefmilieu kunnen verminderen. 4 De leerlingen noteren hun ideeën in hun opdrachtenboekje Pagina 010 I Tentoonstelling Antarctica

11

12 Met de steun van de EFRO

Antarctica. De avonturiers Opdrachtenboekje. Uitgaven van het Pass

Antarctica. De avonturiers Opdrachtenboekje. Uitgaven van het Pass Antarctica De avonturiers Opdrachtenboekje Uitgaven van het Pass Dit opdrachtenboekje behoort tot Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Naam Naam Naam Naam Naam Naam Team Naam van de school

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1

Nadere informatie

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw KLIMAATVERANDERING 20e eeuw Vraag De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met 0.2-0.5 C 0.6-0.9 C Antwoord De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met

Nadere informatie

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee De zee Inhoud. 1. De zee is groot 3 2. Zonder zee geen leven 4 3. Golven 5 4. De zee is zout 6 5. De zee en rivieren 7 6. De kleur van de zee 8 7. De kust en de branding 9 8. Sporten op zee 10 9. Werken

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema:

Auditieve oefeningen bij het thema: Auditieve oefeningen bij het thema: Boek van de week: 1; Lars de IJsbeer 2; De Noordpool en de Zuidpool 3; De ijsbeer 4; Pit de Pinguïn Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat

Nadere informatie

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Op de Aarde wonen er ongeveer 6 446 131 400 mensen. In België wonen er 10 584 534. De meeste mensen wonen in de bergen / in de woestijn / in de nabijheid van water/

Nadere informatie

De ontdekkingsreizigers Antarctica + H 2 O

De ontdekkingsreizigers Antarctica + H 2 O Beschrijf hieronder voor je collega-verslaggevers in enkele zinnen wat je zopas hebt ontdekt... Boekje voor de journalisten De ontdekkingsreizigers Antarctica + H O Hallo! Plan van de tentoonstellingen

Nadere informatie

Het klimaat. Tip. Gebruik kleine bekers, dan heb je minder klei nodig.

Het klimaat. Tip. Gebruik kleine bekers, dan heb je minder klei nodig. Het klimaat GROEP 5-6 47 65 minuten 1, 23, 42 en 50 Zet voor de activiteit Verandert de waterspiegel? de bekers, de schoteltjes, de klei en de kannen water klaar. Maak een dag van tevoren ten minste 12

Nadere informatie

1. Het Heelal. De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte.

1. Het Heelal. De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte. De aarde 1. Het Heelal De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte. De oerknal Wetenschappers denken dat er meer dan 15 miljoen jaar geleden een enorme ontploffing

Nadere informatie

8 4 Streken en klimaten

8 4 Streken en klimaten Lees het verhaal van de woestijnen en maak de opdracht. Een woestijn is droog, heel droog. Er valt heel weinig regen. De grond is droog. Het is te droog voor veel planten. Er wonen weinig mensen. Soms

Nadere informatie

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Op de Aarde wonen er ongeveer 6 446 131 400 mensen. In België wonen er 10 584 534. De meeste mensen wonen in de bergen / in de woestijn / in de nabijheid van water/

Nadere informatie

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau B

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau B Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau B Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip ga je vaak op zoek naar verbanden in de tekst. Wat zijn verbanden? Een tekst bestaat uit zinnen. Het

Nadere informatie

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? 1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat

Nadere informatie

Inhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 2. Het water bevriest 3. IJspegels en ijsbloemen 4. Neerslag 5, Kunstijs 6. De polen 7.

Inhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 2. Het water bevriest 3. IJspegels en ijsbloemen 4. Neerslag 5, Kunstijs 6. De polen 7. IJs Inhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 3 2. Het water bevriest 4 3. IJspegels en ijsbloemen 5 4. Neerslag 6 5, Kunstijs 7 6. De polen 8 7. De gletsjer 9 8. De ijsberg 10 9. Sporten op ijs 11 10. IJsweetjes

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?

Nadere informatie

inhoud blz. Kou 1. Het weer 2. Rillen van de kou 3. Kleren 4. Koelkast en vriezer 5. Koude kleuren 6. Noordpool en Zuidpool 7.

inhoud blz. Kou 1. Het weer 2. Rillen van de kou 3. Kleren 4. Koelkast en vriezer 5. Koude kleuren 6. Noordpool en Zuidpool 7. Kou inhoud blz. Kou 3 1. Het weer 4 2. Rillen van de kou 5 3. Kleren 6 4. Koelkast en vriezer 7 5. Koude kleuren 8 6. Noordpool en Zuidpool 9 7. Dieren en kou 10 8. Een koutje vatten 12 9. Filmpjes 13

Nadere informatie

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Golfstromen. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Golfstromen in de oceanen Verschil landijs zee-ijs

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Golfstromen. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Golfstromen in de oceanen Verschil landijs zee-ijs Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 3 WEER & KLIMAAT LES 2 Golfstromen Deze les gaat over: Golfstromen in de oceanen Verschil landijs zee-ijs Bij dit thema horen ook: Les 1 In het ISS Les 3 Weer

Nadere informatie

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen. Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Lesbrief www.leopold.nl Auteur: Enzo Pérès-Labourette / ISBN 978 90 258 7316 5 Leeftijd: 5-8 jaar Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Wat ik bomen wil vertellen Voor het lezen Vertel aan

Nadere informatie

inhoud 1. IJs 2. De ijspegel 3. De ijsberg 4. Kunstijs 5. De ijsbeer 6. De polen 7. Sporten op ijs 8. Beelden van ijs 9.

inhoud 1. IJs 2. De ijspegel 3. De ijsberg 4. Kunstijs 5. De ijsbeer 6. De polen 7. Sporten op ijs 8. Beelden van ijs 9. IJs inhoud 1. IJs 3 2. De ijspegel 4 3. De ijsberg 5 4. Kunstijs 6 5. De ijsbeer 7 6. De polen 8 7. Sporten op ijs 9 8. Beelden van ijs 11 9. Goochelen met ijs 12 10. Filmpje 13 Bronnen 14 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

CONCRETE DOELEN VAKOVERSCHRIJDENDE DOELEN

CONCRETE DOELEN VAKOVERSCHRIJDENDE DOELEN CONCRETE DOELEN De leerlingen kunnen: - vertellen waar zout en zoet water voorkomen. - vertellen dat zout water niet drinkbaar is en dat het moeilijk, en duur is om er drinkwater van te maken. - het begrip

Nadere informatie

Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat

Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat 5.1 Wordt het warm vandaag Lees het verhaal Wat is het weer? Kijk naar de boom Kijk naar de muts en de wanten Wat denk jij? Is het koud? In de zomer is het warm In

Nadere informatie

aan het water koeler is dan op het land langzamer afkoelt dan aarde

aan het water koeler is dan op het land langzamer afkoelt dan aarde Het klimaat GROEP 3-4 27 45 minuten 1, 42 en 43 De leerling: aan het water koeler is dan op het land langzamer afkoelt dan aarde landklimaat en zeeklimaat blauwe kleurpotloden Zorg voor de activiteit De

Nadere informatie

DE GEOGRAFIE VAN ANTARCTICA AAN DE SLAG

DE GEOGRAFIE VAN ANTARCTICA AAN DE SLAG 2013-2015 DE GEOGRAFIE VAN ANTARCTICA AAN DE SLAG VRAAG 01 / 10 WELKE OPPERVLAKTE BESLAAT ANTARCTICA (IN MILJOEN KM 2 )? 1,4 MILJOEN 4 MILJOEN 14 MILJOEN 9 MILJOEN Het antwoord is niet juist! HERKANSING

Nadere informatie

Klimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/

Nadere informatie

Titel De gasbel onder Nederland

Titel De gasbel onder Nederland De gasbel onder Nederland Het ontstaan van gas en zout in de Nederlandse bodem Korte lesomschrijving In deze les maken leerlingen kennis met het ontstaan van de gasbel onder Slochteren in de provincie

Nadere informatie

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen. Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het

Nadere informatie

Kaart 10 Sneeuw en ijs

Kaart 10 Sneeuw en ijs Kaart 10 Sneeuw en ijs Informatiekaart Werkblad Proefjes: o Warme sneeuw? o Gesmolten sneeuw o Een koud kunstje Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen:

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vwo 2008-II

Eindexamen aardrijkskunde vwo 2008-II Actieve aarde Opgave 7 Opheffing van gesteenten en ertsen in het Scandinavisch Hoogland Gebruik de bronnen 10 en 11 van het bronnenboekje. In de derde afbeelding (afbeelding C) van bron 10 zijn de cijfers

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

2 Landschapszones op aarde SO 1

2 Landschapszones op aarde SO 1 Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft

Nadere informatie

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding Benodigdheden: -Satellietkaart van de wereld.(the World seen from space, Michelin, 1/28 500 000) -Post-its -Schrijfgrief -Atlas -Glas

Nadere informatie

inhoud Deze buurt is niet meer wat het geweest is,

inhoud Deze buurt is niet meer wat het geweest is, De Noordpool BRRRRR inhoud 1. Inleiding 3 2. Twee Noordpolen 4 3. Landen rond de Noordpool 5 4. Krimpen 6 5. Het Behouden Huis 7 6. De Noordpool bereikt 8 7. Dag en nacht 9 8 Het weer 10 9. Dieren 11 10.

Nadere informatie

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water.

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water. Water Zonder water kun niet Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te plassen

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:

Nadere informatie

Lees de tekst en vul nadien de cijfergegevens juist in.

Lees de tekst en vul nadien de cijfergegevens juist in. naam: Lees de tekst en vul nadien de cijfergegevens juist in. Water is geen klatergoud Water vinden overal, maar we beseffen vaak zelf niet hoe belangrijk het ook voor ons eigen leven is. Ons lichaam bestaat

Nadere informatie

Je leert in deze les meer over het gebruiken van schema s om een tekst beter te kunnen begrijpen.

Je leert in deze les meer over het gebruiken van schema s om een tekst beter te kunnen begrijpen. 48 2016 HOOFDDOEL Lezen & Schrijven Je leert in deze les meer over het gebruiken van schema s om een tekst beter te kunnen begrijpen. NEDERLANDS Twee warme polen A Lees het artikel Twee warme polen op

Nadere informatie

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium o - 8 11. We hadden al gezien dat sommige dieren toevallig bepaalde voordelige eigenschappen hebben. Je kunt je voorstellen dat zo n dier-met-voordeel meer nakomelingen krijgt dan andere dieren. En die

Nadere informatie

Les bij klimaatverandering:

Les bij klimaatverandering: Les bij klimaatverandering: Lesdoelen: De leerlingen zijn aan het einde van de les meer te weet gekomen over het gevolg van de opwarming van de aarde. De leerlingen kunnen zich verplaatsen in kinderen

Nadere informatie

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting 5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie

Nadere informatie

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen

Nadere informatie

Zon, aarde en maan. Expertgroep 3: De seizoenen. Naam leerling:... Leden expertgroep:...

Zon, aarde en maan. Expertgroep 3: De seizoenen. Naam leerling:... Leden expertgroep:... Expertgroep 3: De seizoenen Naam leerling:.... Leden expertgroep:... Voorbereiding Lente, zomer, herfst en winter zijn seizoenen met elk hun eigen karakter. Jullie gaan onderzoeken hoe het komt dat we

Nadere informatie

WATER IN AL ZIJN VORMEN

WATER IN AL ZIJN VORMEN WATER IN AL ZIJN VORMEN Meteoz is een beetje sip vandaag. Buiten regent het pijpestelen! En hij wou net gaan fietsen in het bos Wanneer hij zijn vriendinnetje Nova ziet, vraagt hij zich plots af: Nova,

Nadere informatie

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even

Nadere informatie

Landengids voor: Landengids

Landengids voor: Landengids We gaan een reisgids maken voor een land dat je zelf mag uitkiezen. Dat is een boekje waarin allemaal dingen staan die met dat land te maken hebben en die je zou willen weten als je op vakantie zou gaan

Nadere informatie

inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 nawoord Blz. 11 bibliografie Blz. 12

inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 nawoord Blz. 11 bibliografie Blz. 12 Het weer Ruben 6B inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 Temperatuur blz. 4 De seizoenen blz. 5 Wind + windkracht blz. 6 Wolken blz. 7 Neerslag blz. 9 nawoord Blz. 11 bibliografie

Nadere informatie

Inhoud Slaapkamer 6 Opwarming 8 Een jaar later 10 Genoeg 12 Terrorist 14 Geheim 16 Olie 20 R.O.A. 23 Betty 26 Vertrouwen 29 Feiten 32 G.O.F. 35 Protest 38 Warm 42 Reuzenmachine 44 Een bewaker! 47 Terrorist?

Nadere informatie

DE TOEKOMST VAN DE AARDE

DE TOEKOMST VAN DE AARDE 10 DE TOEKOMST VAN DE AARDE Het broeikaseffect Je zult in het nieuws misschien al horen spreken hebben over het broeikaseffect. Heb je er nog nooit van gehoord? Geen nood, in deze edukit leggen we op een

Nadere informatie

INHOUD 1 WAAR LIGT HET? 2 WAAR KOMT HET VANDAAN? 3 EUROPA

INHOUD 1 WAAR LIGT HET? 2 WAAR KOMT HET VANDAAN? 3 EUROPA INHOUD 1 WAAR LIGT HET? Hoe ziet de aarde eruit? 6-7 Hoe vind je de weg op aarde? 8-9 Afstanden 10-11 De zes continenten 12-13 Oceanen en zeeën 14-15 Waar leven walvissen en haaien? 16-17 De grootste rivieren

Nadere informatie

Limburgs Landschap. natuurboekje van. winter 2011. Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3

Limburgs Landschap. natuurboekje van. winter 2011. Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3 Limburgs Landschap natuurboekje van winter 2011 Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3 Hoi! Wat voor winter krijgen we? Een kwakkelwinter met regen, natte sneeuw en af en toe een beetje vorst? Misschien

Nadere informatie

PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD

PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD HET KLIMAAT Het klimaat is, zo luidt de officiële definitie, het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Dat wil zeggen dat het klimaat in een bepaald

Nadere informatie

Woordenschat Hallo wereld! van groep 5 tot en met 8

Woordenschat Hallo wereld! van groep 5 tot en met 8 Woordenschat Hallo wereld! van groep 5 tot en met 8 Hoi, ik woon in Nederland. Mijn doel is zo veel mogelijk nieuwe Nederlandse woorden leren. Waarom is dat zo belangrijk? Nou, ik vind het fijn als ik

Nadere informatie

e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 De continenten Dit boek gaat over het continent Australië. Het is speciaal gemaakt voor

e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 De continenten Dit boek gaat over het continent Australië. Het is speciaal gemaakt voor rsiteit van Cambridge (Engeland). formatieve kinderenboeken. erwerpen: atieve kinderboeken geschreven. vrouw, kinderen en honden. e-book: 978-94-6175-815-6 Ook beschikbaar als gebonden versie: 978-90-5566-715-4

Nadere informatie

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52494 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Marc ter Horst, Meie Kiel, Dianne Manders, Jacques van der Pijl

Nadere informatie

Van de regen in de drup

Van de regen in de drup Doelen Kerndoel 43: De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. De leerlingen leren de waterkringloop. Kerndoel 47: De leerlingen leren de

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde BAKKAARTEN THEMA 4

Meander. Aardrijkskunde BAKKAARTEN THEMA 4 6 Meander Aardrijkskunde BAKKAARTEN THEMA 4 thema 4 Wat heb je nodig... Warm of koud 21 In de winter is het koud en in de zomer is het warm. Dit kun je goed voelen. Kun je het ook meten?... voor de proef?

Nadere informatie

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Uitgebreide versie Lerarenhandleiding

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Uitgebreide versie Lerarenhandleiding Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Uitgebreide versie Lerarenhandleiding Benodigdheden: -Satellietkaart van de wereld.(the World seen from space, Michelin, 1/28 500 000) -Post-its -Schrijfgrief -Atlas

Nadere informatie

o Heuvelachtig o Platteland o Boven zeeniveau o Plat o Stad o Onder zeeniveau

o Heuvelachtig o Platteland o Boven zeeniveau o Plat o Stad o Onder zeeniveau Vragenlijst overstromingen Deze vragen zijn niet bedoeld als een test. Je krijgt er geen cijfer voor. 0. Waar woon je?. In welke klas zit je?... 1. Hoe zou je het gebied waarin je woont omschrijven? (kies

Nadere informatie

WATER. station 1. com. N Werkblad

WATER. station 1. com. N Werkblad WATER station 1 Je hebt nodig: een emmer gevuld met water en de verschillende materialen uit de lijst. Leg de voorwerpen individueel in het water en controleer of ze aan het oppervlak drijven of onder

Nadere informatie

Waterkringloop vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82660

Waterkringloop vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82660 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 november 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82660 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

VERANDEREN VAN KLIMAAT?

VERANDEREN VAN KLIMAAT? VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen

Nadere informatie

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt. leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn

Nadere informatie

Het begin van de winter

Het begin van de winter WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:

Nadere informatie

DE IJSBEER. Super speurneus

DE IJSBEER. Super speurneus DE IJSBEER Super speurneus Hij is groot, wit en ziet eruit als een echte knuffelbeer. Toch zou je deze reus niet graag tegenkomen in de sneeuw. Gelukkig gebeurt dit ook niet snel, want waar deze poolreiziger

Nadere informatie

POOLWETENSCHAPPEN AAN DE SLAG

POOLWETENSCHAPPEN AAN DE SLAG 2013-2015 POOLWETENSCHAPPEN AAN DE SLAG VRAAG 01 / 10 WELKE AFBEELDING TOONT EEN IJSPLAAT? Het antwoord is niet juist! HERKANSING Juist! Een ijsplaat (ice-shelf) is een uitbreiding op de oceaan van de

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema:

Auditieve oefeningen bij het thema: Auditieve oefeningen bij het thema: Boek van de week: 1; De gele ballon 2; Spiegeltje Rondreis 3; Reuzenatlas 4; Verhaalbegrip: Bij elk stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe zou het

Nadere informatie

QUIZ: HOE KOM IK DE WINTER DOOR????

QUIZ: HOE KOM IK DE WINTER DOOR???? QUIZ: HOE KOM IK DE WINTER DOOR???? WAAROM BEVRIEZEN ZADEN NIET? 1. Ze zitten diep onder de grond, waar het niet vriest. 2. Ze bevatten veel vet. 3. Ze bevriezen wel, maar daar kunnen ze wel tegen. WAAR

Nadere informatie

Polen. Blok 1 De Rijke Zee. Robbert Jak. Dag 5, 29 oktober Duurzaam werken op Zee

Polen. Blok 1 De Rijke Zee. Robbert Jak. Dag 5, 29 oktober Duurzaam werken op Zee Polen Blok 1 De Rijke Zee Robbert Jak Dag 5, Duurzaam werken op Zee Marine Ecology - Processes, Systems, and Impacts, 2012 Michel J Kaiser, Martin J Attrill, Simon Jennings, David N Thomas, David K. A.

Nadere informatie

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238

Nadere informatie

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:

Nadere informatie

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 Bij Samsam nr. 5 2017 De zee Burgerschap Samsam komt 5 x per jaar uit met een magazine, en een werkblad. Daarbij hoort een website met filmpjes en aanvullende informatie: samsam.net

Nadere informatie

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7 Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk

Nadere informatie

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.

Nadere informatie

Tropisch Nederland. 1. Aanzetten. 1.a Tropisch Nederland

Tropisch Nederland. 1. Aanzetten. 1.a Tropisch Nederland 1. Aanzetten Tropisch Nederland 1.a Tropisch Nederland Jij gaat aan de slag met het dossier Tropisch Nederland. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN STAP ONDERDEEL

Nadere informatie

Uitsterven of wegwezen

Uitsterven of wegwezen Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering.

Nadere informatie

Naar: Raad van Europa, Compasito: Manual on Human Rights Education for Children

Naar: Raad van Europa, Compasito: Manual on Human Rights Education for Children Waterdruppels Naar: Raad van Europa, Compasito: Manual on Human Rights Education for Children Leeftijd: 6-9 jaar; 9-12 jaar Duur: 60 min. Doelen Kinderen worden zich bewust worden van het duurzaam gebruik

Nadere informatie

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Wie ben ik? Mijn naam is Graham Degens Ik heb >30 jaar in de olie industrie gewerkt, om olie en gas optimaal

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten

Nadere informatie

2013-2015 LOGISTIEK IN EEN EXTREEM KLIMAAT PRINCESS ELISABETH ANTARCTICA STATION AAN DE SLAG

2013-2015 LOGISTIEK IN EEN EXTREEM KLIMAAT PRINCESS ELISABETH ANTARCTICA STATION AAN DE SLAG 2013-2015 LOGISTIEK IN EEN EXTREEM KLIMAAT PRINCESS ELISABETH ANTARCTICA STATION AAN DE SLAG VRAAG 01 / 10 VANDAAG VERTREKT U UIT ZAVENTEM VOOR HET NIEUWE ONDERZOEKSSEIZOEN IN ANTARCTICA. WAAR ZAL UW TUSSENLANDING

Nadere informatie

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad Opdracht 1 In het filmpje ging het over klimaatverandering. Bedenk samen drie voordelen en drie nadelen van klimaatverandering. Schrijf op: Voordelen 1. bijvoorbeeld warmere zomers in Nederland 2. bijvoorbeeld

Nadere informatie

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen?

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen? Afval the Game Docentenhandleiding les 2 Duur Voor deze les hebt u ongeveer 80 minuten nodig. Leerdoelen De kinderen hebben in de vorige les geleerd dat het belangrijk is om plastic te scheiden, zodat

Nadere informatie

Lesbrief Slakkenevolutiespel 1

Lesbrief Slakkenevolutiespel 1 Slakkenevolutiespel 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 15 minuten Klassikaal Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het begrijpen waarom slakken verschillende kleuren hebben

Nadere informatie

LES 1: De wereld in verandering

LES 1: De wereld in verandering LES 1: De wereld in verandering 1 Les 1: De wereld in verandering Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, geschiedenis, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend,

Nadere informatie

IJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR

IJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR Naam: Klas : Nr: Datum: IJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR A. Roegis & L. Van Eycken 2014-2015 BACHELORPROEF HOGENT Aardrijkskunde IJsland: een land van water en vuur Pagina 2 Deze werkbundel mag gebruikt

Nadere informatie

Opdrachten : Je moet 5 verschillende opdrachten maken. Zorg dat je daarvoor in tenminste 3 verschillende werkplekken komt.

Opdrachten : Je moet 5 verschillende opdrachten maken. Zorg dat je daarvoor in tenminste 3 verschillende werkplekken komt. Grote klus van : Opdrachten : Je moet 5 verschillende opdrachten maken. Zorg dat je daarvoor in tenminste 3 verschillende werkplekken komt. Laat de opdrachten aftekenen door een juf. Je mag natuurlijk

Nadere informatie

23/11/2018. Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar?

23/11/2018. Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar? Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar? Sybren Drijfhout (KNMI, Universiteit Utrecht & Southampton) De zeespiegel blijft nog eeuwen stijgen. Zelfs als Parijs wordt uitgevoerd is over 200 jaar stijging 3-4

Nadere informatie

NUKKA WIL NAAR HUIS Theatergroep De Citadel

NUKKA WIL NAAR HUIS Theatergroep De Citadel NUKKA WIL NAAR HUIS Theatergroep De Citadel Inhoud: 1. Ter voorbereiding op de inhoud van de voorstelling 2. Vóór de voorstelling 3. Boeken die bij het thema passen 4. Speelliedje 1. Ter voorbereiding

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:

Nadere informatie

Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Het MILIEU 5 6 GROEP

Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Het MILIEU 5 6 GROEP Het MILIEU Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Hé

Nadere informatie

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij? Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een

Nadere informatie

Energie, de nieuwe dromen...

Energie, de nieuwe dromen... Energie, de nieuwe dromen... De avonturiers Opdrachtenboekje Uitgaven van het Pass Pagina 02 I Energie, de nieuwe dromen Dit opdrachtenboekje behoort tot Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam

Nadere informatie

NOORDZEE SYMPOSIUM 2007

NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 Wat leren de oceanen ons over klimaatsverandering? Dr Wouter Rommens UNESCO/IOC Project Office for IODE VLIZ Inhoud Inleiding: IOC, IODE, databeheer en klimaatverandering Veranderende

Nadere informatie