Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan?
|
|
- Lander de Jong
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan?
2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Context 3 Doelen van de les 3 Overzicht van de les 4 Lesbeschrijving Een windmolen op school 5 Stap 1. Introductie 5 Stap 2. Verkenning 5 Stap 3. Onderzoek opzetten 7 Stap 4. Uitvoeren onderzoek 8 Stap 5. Concluderen 8 Stap 6. Presenteren 8 Stap 7. Verbreden/verdiepen 9 Colofon 10 Onderzoekend leren - Een windmolen op school 2
3 Inleiding Dit is een uitgewerkte voorbeeldles onderzoekend leren met als onderwerp Een windmolen op school. Hierin onderzoeken de leerlingen welke plek op het schoolterrein het meest geschikt is voor het plaatsen van een windmolen. De les omvat een aanpassing van de activiteiten die voor Jet-Net Junior Zuid-Holland ontwikkeld zijn en is gebaseerd op een actuele bedrijfscontext. Je kunt deze opzet gebruiken als vervolg op de les Ontwerp je eigen windmeter, zoals die aan de orde kwam in de workshop Aan de slag met ontwerpend leren vanuit een real-life case. Deze workshop vond plaats op het Generation Discover Festival op 5 oktober 2016 en werd verzorgd door het Wetenschapsknooppunt TU Delft en Stichting C3. Context Deze les staat in het teken van de stad van de toekomst. Medewerkers van bedrijven werken aan oplossingen voor problemen van de stad van de toekomst. Een van deze problemen is de groeiende wereldbevolking en daarmee ook de groeiende energiebehoefte. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er voldoende energie is voor de groeiende bevolking? Een mogelijke oplossing is het winnen van duurzame energie, zoals windenergie. Stel de school wil zich ook voorbereiden op de stad van de toekomst en zijn eigen bijdrage leveren als het gaat om duurzaam energie opwekken. De directie stelt voor om een eigen duurzame energiebron, een kleine windmolen, op het schoolterrein neer te zetten. Welke plek is daarvoor het meest geschikt? Waar moet je allemaal rekening mee houden bij het plaatsen van de windmolen? Je wilt natuurlijk zoveel mogelijk energie opwekken, maar er zijn ook andere voorwaarden. Een windmolen kun je bijvoorbeeld niet voor de deur van de school neerzetten. De leerlingen gaan aan de slag met de onderzoeksvraag Waar op het terrein van de school kun je het beste een windmolen plaatsen?. Om het antwoord te vinden gaan ze onderzoeken op welke plek op het schoolterrein de hardste wind waait. Ze gaan daarvoor op verschillende plaatsen op het schoolterrein de windsnelheid meten. De les is vormgegeven volgens de didactiek van onderzoekend leren. Zie voor meer informatie daarover zie Doelen van de les De leerlingen leren: Een onderzoeksplan opzetten Gestructureerd gegevens noteren Conclusies trekken Samenwerken Communiceren Kritisch denken Onderzoekend leren - Een windmolen op school 3
4 Overzicht van de les Tijdsduur: 90 min Groepsindeling Het is handig de leerlingen over groepjes te verdelen. Neem als richtlijn voor de groepsgrootte 4 leerlingen. Benodigdheden per groepje Een eigengemaakte windmeter, die kan aangeven in welke richting het waait en hoe hard het waait. Of Een kant en klare anemometer ( anemos uit het Grieks wind ), verkrijgbaar bij bol.com Meetlint of rolmaat van minstens 5 meter (om de hoogte en de plaats te bepalen) Plattegrond van het schoolplein Werkblad Windonderzoek te downloaden via Voorbereiding 1. Lees de lesbeschrijving goed door. 2. Bedenk welke vragen je wilt stellen tijdens de stappen van de les. 3. Zorg voor de benodigde materialen en zet ze klaar. Tip: Zorg voor een extra opdracht. Sommige groepjes zullen sneller klaar zijn met het uitvoeren van hun onderzoek dan andere groepjes. Bijvoorbeeld de volgende kinderpagina s: Kijk op voor nog veel meer kinderpagina s. Onderzoekend leren - Een windmolen op school 4
5 Lesbeschrijving Een windmolen op school Stap 1. Introductie In deze stap introduceer je het onderwerp van deze les. Introduceer de stad van de toekomst, bijvoorbeeld: Bedrijven werken aan de oplossingen voor de stad van de toekomst. In de stad van de toekomst wordt zo efficiënt mogelijk met energie omgegaan. De energie wordt gewonnen door het gebruik van windmolens en zonnepanelen. Introduceer de onderzoeksvraag en het onderzoek, bijvoorbeeld: Stel onze school wil zelf energie gaan opwekken om zo duurzaam te zijn. Daarvoor wil de directie een kleine windmolen ergens op het terrein van school neerzetten. Welke plek zou dan het meest geschikt zijn voor een windmolen? Jullie gaan vandaag onderzoeken waar op het terrein van school het beste een windmolen geplaatst kan worden. Stap 2. Verkenning In deze stap ga je met de leerlingen het onderwerp verkennen en de vraag verder uitwerken. Ga aan de hand van vragen na wat de leerlingen allemaal belangrijk vinden om rekening mee te houden als je een windmolen wilt plaatsen. Bijvoorbeeld: Wat denken jullie dat allemaal belangrijk is voor het goed werken van een windmolen? Wat heb je nodig voor het opwekken van stroom met een windmolen? Hoe kun je de meeste stroom uit de windmolen krijgen? Is elke plek op het schoolterrein geschikt? Waarom wel? Waarom niet? Is het handig om een windmolen dicht bij het gebouw te zetten? Wie denk van wel? Wie denkt van niet? Ga uit van de antwoorden van de leerlingen. Vraag door als je iets niet begrijpt. Maak er echt een gesprek van. Je kunt de suggesties van de leerlingen op het bord schrijven. En laat leerlingen hun idee toelichten, als het niet voor iedereen duidelijk is. Belangrijk: Het is niet de bedoeling dat je per se op zoek gaat naar de antwoorden harde wind en locatie. Probeer echt naar de leerlingen en hun suggesties te luisteren. En neem elk antwoord serieus. Ook als jij het niet meteen begrijpt of zeker weet dat het niet werkt. Maak duidelijk dat er geen goede of foute antwoorden zijn. Je vraagt ze immers naar hun ideeën en die zijn niet goed of fout, maar afhankelijk van hun voorkennis. En niet ieder kind weet hetzelfde of heeft de ervaring die jij hebt. Onderzoekend leren - Een windmolen op school 5
6 Introductie van windsnelheid en locatie Als de windsnelheid en locatie van de windmolen ter sprake zijn geweest, grijp je hierop terug. Als dit niet het geval is, introduceer je deze twee aspecten zelf. Bijvoorbeeld: Voor het goed werken van een windmolen, zodat je stroom kunt opwekken, heb je voldoende wind nodig. Behalve de hoeveelheid wind is het ook belangrijk dat de windmolen op een plek komt te staan waar iedereen er zo min mogelijk last van heeft. Zo mag de windmolen niet in de weg staan en mag je geen last hebben van het geluid. Bespreek met de leerlingen het meten van windsnelheid. De snelheid van de wind is dus belangrijk voor het goed werken van de windmolen. Hoe kun je meten je of het waait? (Denk aan speelgoedwindmolentjes, natte vinger omhoog houden, vlaggen zien wapperen, blaadjes die wegwaaien, en alle andere dingen die leerlingen kunnen verzinnen.) Hoe kun je meten hoe hard het waait? Met andere woorden, hoe meet je de windsnelheid? Introduceer de anemometer. (Indien de leerlingen geen eigengemaakte windmeter hebben.) Dit is een anemometer, deze meter meet windsnelheid. De naam anemometer komt van het Griekse woord anemos, dat wind betekent. Verdere uitwerking van de onderzoeksvraag De hoeveelheid wind is dus belangrijk voor het goed werken van de windmolen. Zijn er dingen die invloed kunnen hebben op de windsnelheid? En wat beïnvloedt dan precies de windsnelheid? Hebben de leerlingen misschien een ervaring? Bijvoorbeeld: Als je op het schoolplein ergens een hoekje om loopt, heb je soms opeens last van een windvlaag. Denk aan: a. De hoogte: Dicht bij het aardoppervlak is er zoveel wrijving dat de windsnelheid nul is. b. De plek van obstakels: Direct achter obstakels is het vaak windstil, maar door turbulente stromingen kan er zich ook juist wind ophopen. c. De windrichting, een variabele die niet constant is! De resultaten van het experiment zijn natuurlijk afhankelijk van de windrichting op de dag dat gemeten wordt. Als de wind uit het noorden komt, liggen er andere plekken uit de wind dan als de wind uit het zuiden komt. We adviseren om de windrichting tijdens deze stap alleen te bespreken als de leerlingen er zelf mee komen (zie ook Stap 7). Onderzoekend leren - Een windmolen op school 6
7 Stap 3. Onderzoek opzetten In deze stap bepalen de leerlingen hoe ze hun onderzoek gaan opzetten. Introduceer het onderzoek Zoals gezegd gaan jullie vandaag onderzoeken waar op het terrein van de school het beste een windmolen geplaatst kan worden. Dit gaan jullie doen door te onderzoeken op welke plek op het schoolterrein de hardste wind waait. Jullie onderzoeksvraag is: Waar op het terrein van school waait het het hardst? Jullie gaan eerst bedenken hoe jullie antwoord vinden op deze vraag en wat jullie plan is. Daarvoor gaan jullie het werkblad invullen. Het plan opstellen Verdeel de klas in groepjes en laat ieder groepje een werkblad ophalen. Zie bijlage 1 voor het werkblad. Loop rond om de leerlingen te helpen. Het is van belang dat de leerlingen nadenken over wat ze gaan doen en wie wat doet. Richtlijn voor het onderzoek: neem 3 locaties en laat telkens 3 keer op die plek de windsnelheid meten. Tip: De leerlingen zullen meteen aan de slag willen. Spreek met de klas af dat ze eerst hun plan laten goedkeuren voor ze (een anemometer krijgen en) naar buiten mogen om te meten. Vragen die je aan de leerlingen kunt stellen als ze vastlopen Waar op het schoolterrein denken jullie dat het het hardste waait? Waar gaan jullie meten? Hoe gaan jullie bijhouden waar je meet? Hoe doe je dit zo overzichtelijk mogelijk? Zou een tabel handig zijn? Wat zet je dan als kopjes boven de kolommen? Hoe hoog meten jullie? Heeft die keuze invloed? Wie gaat er meten? Meet steeds dezelfde persoon? Zijn jullie even lang? Is het eerlijk meten als je wisselt van persoon? Hoe houd je de anemometer? (Het liefst boven je hoofd zodat de persoon die meet niet voor windschaduw zorgt.) Hoe lang meet je op elke locatie, en welke meetwaarde neem je? Onderzoekend leren - Een windmolen op school 7
8 Stap 4. Uitvoeren onderzoek In deze stap gaan de leerlingen het onderzoek uitvoeren. Belangrijk is dat ze al gaan nadenken over hun conclusies. Het kan natuurlijk gebeuren dat ze ontdekken dat hun onderzoek niet duidelijk genoeg is opgezet. Vragen aan de leerlingen zodat ze al nadenken over conclusies Wat zijn jullie resultaten? Is dat wat jullie hadden verwacht? Werken jullie zoals jullie van tevoren hadden bedacht? Schrijven jullie je resultaten op het werkblad en de plattegrond? Tip: Spreek duidelijk met de leerlingen af hoe lang ze de tijd hebben om hun onderzoek uit te voeren. Stap 5. Concluderen In deze stap trekken de leerlingen conclusies uit hun onderzoeksresultaten. Verzamel alle leerlingen weer in de klas. Vraag elk groepje wat het kan afleiden uit de resultaten van de metingen. Waar waait het nu het hardst? Komt dit overeen met de voorspelling (hypothese) van het groepje? Vragen aan de leerlingen Is dit wat jullie van tevoren hadden gedacht? Zijn er dingen waar jullie eerst niet aan hebben gedacht, maar waar je wel rekening mee zou moeten houden? Misschien komen ze dan zelf op de randvoorwaarde windrichting, zoals is beschreven in Stap 2. Stap 6. Presenteren In deze stap delen de groepjes leerlingen hun antwoord op de onderzoeksvraag met elkaar. Laat de groepjes klassikaal vertellen wat hun resultaten van hun onderzoek zijn. Wat is hun conclusie? Vragen aan de leerlingen Wat zijn jullie resultaten? Op welke plek waaide het het hardste? Was dit ook wat jullie verwacht hadden? Hoe komt dat, denken jullie? Tip: Om te zorgen dat het presenteren niet te lang duurt kun je ieder groepje vragen alleen de plek te laten vertellen waar zij de hoogste windsnelheid hebben gemeten. Onderzoekend leren - Een windmolen op school 8
9 Verzamel alle resultaten op het bord. Bijvoorbeeld van ieder groepje de plek waar zij gemeten hebben dat het het hardst waait en welke windsnelheid ze hebben gemeten. Nadat alle groepjes hun resultaat hebben gepresenteerd Kom terug op de algemene onderzoeksvraag: Waar op het terrein van school kan je het beste een windmolen plaatsen? Bespreek nu ook de variabele windrichting als dat nog niet is gebeurd. Wat is de (klassikale) conclusie? Wat adviseert de klas aan de schooldirectie over de plaats om de windmolen neer te zetten? Stap 7. Verbreden/verdiepen Als afsluiting van de les leg je verbinding tussen het onderzoek dat de leerlingen hebben gedaan en voorbeelden uit het dagelijks leven. Mogelijke onderwerpen Bij welke dingen in het dagelijks leven is windsnelheid nog meer belangrijk? Of bij welke activiteiten is het nuttig om te weten wat de windsnelheid is? Waarom wordt er in het weerbericht vaak verteld hoe hard het waait? Wie gebruikt de informatie en waarvoor? Waarom bouwen bedrijven windmolens op zee? Waarom zouden ze voor de locatie op zee gekozen? Waarom staan de windmolens niet op het land? Onderzoekend leren - Een windmolen op school 9
10 Colofon Deze lesbrief Een windmolen op school is een uitgave van: Deze lesbrief is ontwikkeld in het kader van het project Jet-Net Junior Zuid-Holland. Uiteraard is door Centrum JongerenCommunicatie Chemie veel zorg aan deze lesbrief besteed. Centrum JongerenCommunicatie Chemie aanvaardt echter geen aansprakelijkheid voor schade die eventueel is ontstaan bij het geven van een les Los het mysterie op. Voor deze lesbrief van Centrum JongerenCommunicatie Chemie geldt een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal licentie (zie ). Centrum JongerenCommunicatie Chemie, februari 2018 Onderzoekend leren - Een windmolen op school 10
Les onderzoekend leren Het cupcake-experiment
Les onderzoekend leren Het cupcake-experiment Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/cupcake-experiment/ Tijdens deze les ontdekken de kinderen
Nadere informatieLes ontwerpend leren Sterker dan sterk!
Les ontwerpend leren Sterker dan sterk! Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/sterker-dan-sterk Kinderen maken in deze les kennis met het onderzoek
Nadere informatieLes ontwerpend leren Het verfexperiment
Les ontwerpend leren Het verfexperiment Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/verfexperiment In deze les maken kinderen zelf verf. Ze mengen
Nadere informatieLessenserie De hellingbaan
- Bovenbouw - Lessenserie De hellingbaan Een lessenserie over het experimenteren met de hellingbaan en de strategie controleren van variabelen. Met dank aan leerkrachten en leerlingen van basisschool De
Nadere informatieLesbrief onderzoekend leren Hoe schrijf ik de geheimste brief?
Lesbrief onderzoekend leren Hoe schrijf ik de geheimste brief? Gebruik deze lesbrief bij de proef Geheime boodschap en de Leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie. Inleiding Deze lesbrief geeft verdieping
Nadere informatieLESMODULE OVER WINDENERGIE
YOUNG ENERGY PROJECT - STUDENTEN LESMODULE OVER WINDENERGIE Inhoudsopgave Instructiebladen Les 1 Module windenergie, Instructieblad 1.1 4 Les 1 Ontdek, Instructieblad 1.2 5 Les 2 Onderzoek, Instructieblad
Nadere informatieOntwerpend leren Caleidoscoop
Ontwerpend leren Caleidoscoop Inhoudsopgave Inleiding 3 Lesopzet 3 Lesplan 4 Stap 1. Probleem constateren 4 Stap 2. Verkennen 4 Stap 3. Ontwerp maken 6 Stap 4. Product maken 6 Stap 5. Testen en evalueren
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieOntwerpend leren Gebruik de zon
Ontwerpend leren Gebruik de zon Inhoudsopgave Inleiding 3 Lesopzet 3 Lesplan 3 Stap 1. Probleem constateren 3 Stap 2. Verkennen 4 Stap 3. Ontwerp maken 6 Stap 4. Product maken 6 Stap 5. Testen en evalueren
Nadere informatieOnderzoekend leren Vette veren
Onderzoekend leren Vette veren Inhoudsopgave Inleiding 3 Lesopzet 3 Lesplan 4 Stap 1. Introductie 4 Stap 2. Verkennen 4 Stap 3. Opzetten onderzoek 5 Stap 4. Uitvoeren onderzoek 5 Stap 5. Concluderen 5
Nadere informatieLes 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
GOED GROEIEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 1&2 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK WAT EEN PLANT NODIG HEEFT OM NOG BETER TE GROEIEN. INLEIDING Een van de leukste
Nadere informatieLesbrief ontwerpend leren
Lesbrief ontwerpend leren Gebruik deze lesbrief bij de proef Caleidofoon en de Leerkrachtgids Ontwerpend leren met chemie. Inleiding Deze lesbrief geeft verdieping en een lessuggestie rondom de ontwerpopdracht:
Nadere informatiethermometer, luchtvochtigheidsmeter met internet
Het weer GROEP 7-8 66 95 minuten De leerling: weet dat een thermometer werkt door uitzetting en inkrimping van vloeistof weet dat de luchtvochtigheid mede afhankelijk is van hoogte van de temperatuur weet
Nadere informatieFase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI de dwalende robot Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Groep 1: Robomind Je werkt in een groepje van vier leerlingen.
Nadere informatieHoe schrijf ik de geheimste brief?
Lesbrief Onderzoekend Leren Hoe schrijf ik de geheimste brief? Deze lesbrief gebruikt de methodiek onderzoekend leren uit de leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie. Deze lesbrief geeft verdieping
Nadere informatieDoelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden;
Lesbrief 1 Beroemd worden Voorbereiding Doelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden; - De leerlingen kennen de verschillende
Nadere informatieLesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol
Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol Voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief Thema s in het boek Lesopzet Doel van de les Uitwerking Bijlage: opdrachtenblad Thema s in het boek
Nadere informatieMens en Natuur, Natuurkunde. VO onderbouw (havo/vwo) 2-3 lesuren
De sneeuwpop Voor de docent Vak(gebied) Schooltype / afdeling Mens en Natuur, Natuurkunde VO onderbouw (havo/vwo) Leerjaar 1 Tijdsinvestering Vakinhoud 2-3 lesuren Warmtegeleiding en -isolatie in dagelijkse
Nadere informatieMeningsvorming: jij en vluchtelingen
Meningsvorming: jij en vluchtelingen Korte omschrijving Het kan uw leerlingen bijna niet ontgaan zijn dat de Europese Unie te maken heeft met een grote stroom vluchtelingen. Sinds een paar maanden is dit
Nadere informatiegroep 7 en 8 werkzaamheden in Pretpark Buiteling
groep 7 en 8 werkzaamheden in Pretpark Buiteling groep 7 en 8 overzicht van de activiteiten De Grote Rekendag is voor de leerlingen in groep 7 en 8 een ochtend van onderzoeken en ontdekken. De leerlingen
Nadere informatieLesbrief ontwerpend leren
Lesbrief ontwerpend leren Gebruik deze lesbrief bij de proef Zonneoven en de Leerkrachtgids Ontwerpend leren met chemie. Inleiding Deze lesbrief geeft verdieping en een lessuggestie rondom de ontwerpopdracht:
Nadere informatieLesbrief Onderzoekend leren Vette Veren. Gebruik deze lesbrief bij de proef Vette veren en de Leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie.
Lesbrief Onderzoekend leren Vette Veren Gebruik deze lesbrief bij de proef en de Leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie. 1 van 7 Inleiding Deze lesbrief geeft verdieping op de proef en is een lessuggestie
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieLeerkrachtgids Kleuters en chemie. Ontdekkingen doen met water en kleuren!
Leerkrachtgids Kleuters en chemie Ontdekkingen doen met water en kleuren! Wil je kleuters kennis laten maken met chemie en hun onderzoekende houding stimuleren? Deze gids biedt je handvatten om met proeven
Nadere informatieBron afbeelding: [1] Voorbeeldles Onderzoekend leren Natuur rondom de school. Groep 3 & 4. Lerarenhandleiding
Bron afbeelding: [1] Voorbeeldles Onderzoekend leren Natuur rondom de school Groep 3 & 4 Lerarenhandleiding Algemene disclaimer Dit document is bedoeld ter algemene informatie, en dient als voorbeeld voor
Nadere informatieeen uitvinding voor het circus
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 4: een uitvinding voor het circus Verhaal deel 1: Wat al gebeurd is Verhaal deel 2: Een uitvinding voor het circus Opdrachtomschrijving: Bedenk een uitvinding voor
Nadere informatiePepernoten warenonderzoek Groep 5&6
Pepernoten warenonderzoek Groep 5&6 Auteur/ontwikkelaar: Suzanne Diederiks Begeleider: Welmoet Damsma (opleider Pabo HvA) Pepernoten warenonderzoek Groep 5&6 Onderwerp De kinderen gaan een vergelijkend
Nadere informatieEnergie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO
Energie Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod
Nadere informatieOnderzoeksboekje. Klas: Namen:
Onderzoeksboekje Klas: Namen: De onderdelen van de onderzoekscyclus: 1. Introductie 2. Verkennen 3. Opzetten onderzoek 4. Uitvoeren onderzoek 5. Concluderen 6. Presenteren 7. Verdiepen/verbreden 2 Science
Nadere informatieHulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande
en Casus Hulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande Wetenschapsknooppunt Zuid-Holland TU Delft en ontwerpbureau Meeple In deze casus bedenken de leerlingen oplossingen voor Piet,
Nadere informatieKIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS
KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS INLEIDING De kijkwijzer biedt de mogelijkheid om op gestructureerde wijze te reflecteren op een activiteit met kinderen. Hiermee kun je inzicht
Nadere informatie4 Vind me dan. Achtergrondinfo Planten en dieren hebben allerlei manieren om niet op te vallen. Deze kunnen onderverdeeld worden in:
4 Vind me dan Er is altijd wel een verjaardag of een ander feestje om te vieren. En bij een feestje horen cadeautjes. Maar voor het zover is, wil je het cadeautje natuurlijk zo goed mogelijk verstoppen.
Nadere informatieDE WERKVORM IN HET KORT
BESLISSINGEN NEMEN AUGUSTUS 2018 - POLITIEK IN PRAKTIJK #2 WAT HEB JE NODIG? Voor elke leerling beide werkbladen 3 briefjes met op elk één tvzender geschreven. DE WERKVORM IN HET KORT Leerlingen maken
Nadere informatieHeb je een vraag over Meet the Professor? Stuur ook dan even een bericht naar Eline.
Beste leerkracht, Leuk dat jouw klas meedoet aan Meet the Professor 2018! Op woensdag 28 maart 2018 komt tussen 11:00 12:00 uur een professor op bezoek bij jou in de klas. In deze gouden envelop vind je:
Nadere informatieIntroductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.
Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van
Nadere informatieGotcha. Marielle van Rijn. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/73011
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marielle van Rijn 11 May 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73011 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieLESSENSERIE VLIEGTUIGEN GROEP 3/4
LESSENSERIE VLIEGTUIGEN GROEP 3/4 1. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 De lessenserie in het kort 3 Doelstellingen 3 Benodigdheden 3 Trefwoorden en kernbegrippen 3 Overzicht lesinhouden 4 Les 1 Probleem constateren
Nadere informatiePlattegrond van de school Groep 5 rekenen 1
Plattegrond van de school Groep 5 rekenen 1 In de eerste les gaan de leerlingen de school opmeten om gegevens te verzamelen voor het maken van een plattegrond. In de tweede les gaan de leerlingen de plattegrond
Nadere informatieWerkbladen In de klas. Tijdreis Wetenschap. Naam. School. groep 7-8. Klas
Werkbladen In de klas Tijdreis Wetenschap Naam groep 7-8 School Klas Wetenschap in alle tijden Vandaag de dag kunnen we heel veel vragen beantwoorden over de wereld om ons heen. Waarom valt een appel naar
Nadere informatiebijlagen groep 7 en 8
bijlagen groep 7 en 8 bijlage 1 werkkaart Overzicht klussen Hieronder vind je een overzicht van alle klussen en activiteiten. De klussen: 1. Snoephuisje op het plein 2. Schommeltijd meten 3. Naar beneden
Nadere informatieQUESTIONBOXLES PALMOLIE
QUESTIONBOXLES PALMOLIE Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan 3 3 Uitwerking
Nadere informatieLessenserie De hellingbaan
- Onderbouw - Lessenserie De hellingbaan Een lessenserie over het experimenteren met de hellingbaan en de strategie controleren van variabelen. Met dank aan leerkrachten en leerlingen van basisschool De
Nadere informatiebehorende bij de website hoeextreembenjij.nl
HAN D L E ID IN G behorende bij de website hoeextreembenjij.nl Beste gespreksleider, Dank voor het downloaden van deze handleiding, behorende bij de website Hoe Extreem Ben jij?. Deze website is bedoeld
Nadere informatieLesactiviteit. omschrijving: ontwerp en bouw twee wagentjes op. Techniek Toernooi is een programma van Stichting Techniekpromotie
omschrijving: ontwerp en bouw twee wagentjes op wielen waarmee pakketjes kunnen worden vervoerd en die worden aangedreven door een leeglopende ballon. Welke ballonwagentjes rijden het verst zonder hun
Nadere informatieUitdager van de maand. Natuur & Techniek, groep 8. Algemeen. Titel. Schimmels. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen
Uitdager van de maand Schimmels Natuur & Techniek, groep 8 Algemeen Titel Schimmels Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Kennis over micro-organismen en schimmels, inzicht in de
Nadere informatieenergie Natuur & Techniek Bespreek met de kinderen waar in huis allemaal energie voor alleen nadenken over de verschillende soorten energie, maar
Natuur & Techniek energie Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Energie In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Hoeveel bespaar je met een energiezuinig huis in vergelijking
Nadere informatieNa het bekijken van de video en het bestuderen van bovenstaande illustratie, moet je de onderstaande vragen kunnen maken.
Je hebt naar de Mythbusters video praten tegen planten gekeken. Het Mythbusterteam doet in deze video onderzoek naar de invloed van praten op de kiemsnelheid en groeisnelheid van planten. De Mythbusters
Nadere informatieeigen woonplaats Oorlog: geschiedenis in de geschiedenis monumenten hebben te maken met oorlogen? Welke oorlogen
geschiedenis Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Introduceren thema Oorlog:
Nadere informatieWinkelen in het bos?
Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.
Nadere informatieOntwikkel je eigen ijsje!
v Ontwikkel je eigen ijsje! In dit stappenplan lees je precies wat je hiervoor moet doen! Het beste ijsje wint! Werkblad 2, 3 en 4 1 Werkblad 2 Eisen aan ijs Welke ijsjes ken je? Schrijf er zoveel mogelijk
Nadere informatieJe eigen nieuwjaarsbrief
Je eigen nieuwjaarsbrief Doelgroep Eerste, tweede, derde graad Aard van de activiteit De leerlingen schrijven zelf een nieuwjaarsbrief voor hun ouders. Vooraf Verzamel allerhande nieuwjaarsbrieven: tekstjes
Nadere informatieLink naar leerkrachtgids www.c3.nl/onderwijsmiddelen/leerkrachtgids-ontwerpen
Lesbrief Ontwerpend Leren Gebruik de zon! Gebruik deze lesbrief bij de proef Zonneoven en de leerkrachtgids Ontwerpend leren met chemie. Deze lesbrief geeft verdieping en een lessuggestie rondom de ontwerpopdracht:
Nadere informatieCasus - Onderzoekend Leren. Geluid in de klas
Casus - Onderzoekend Leren Geluid in de klas bovenbouw 150 min middenbouw onderbouw In deze casus gaan leerlingen aan de slag met het thema geluid. Ze doen exploratief onderzoek door middel van observeren
Nadere informatieIk beweeg! Lessenserie: Ik beweeg!
Ik beweeg! Lessenserie over de invloed van sport en beweging op lichaamsprocessen voor groep 5/6 Gebaseerd op de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren 1 Inhoudsopgave bladzijde Organisatie 3 Context
Nadere informatieTeam 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken wat de invloed is van wolken op de opbrengst van zonnepanelen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Les 2 Cameratechnieken en Logo maken Les 1 Cameratechnieken en logo maken Samenvatting van de les De leerlingen leren in deze les hoe reclames
Nadere informatiePowered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF DE ISS-KRANT. Introductieles bij het project Ruimteschip Aarde VOORTGEZET ONDERWIJS. Science Center NEMO/NSO
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF DE ISS-KRANT Introductieles bij het project Ruimteschip Aarde Science Center NEMO/NSO VOORTGEZET ONDERWIJS 1 Colofon Ruimteschip Aarde is een project van de Nederlandse
Nadere informatieIntroduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied.
Geschiedenis 80 jarige oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: 80 jarige oorlog In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou Nederland eruit zien als Nederland
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieIntroduceren thema Het menselijk lichaam. Thema: Het (menselijk) lichaam. centraal: 1. Maak een vergelijking tussen het menselijk lichaam en het
Natuur & Techniek Het (menselijk) lichaam Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Het (menselijk) lichaam Introduceren thema Het menselijk lichaam In deze lessen staan
Nadere informatieDocentenhandleiding veldwerk
Docentenhandleiding veldwerk Inhoudsopgave 2 Les 1 3 Les 2 5 Veldwerk 7 Les 3 Les 4 ~ 1 ~ In deze docentenhandleiding kun je een aantal zaken vinden die over de lessen gaan. Zo kun je steeds een vast aantal
Nadere informatieLesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4
Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Hoofdstuk Vaardigheid: Leerdoel: 1 Geluk Weten wat geluk is en dit kunnen omschrijven De leerling kan: zijn definitie van geluk geven; feiten
Nadere informatieBreuken(taal), meetkunde, voortzetting eerlijk verdelen
Titel Eerlijk verdelen 2 Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Breuken(taal), meetkunde, voortzetting eerlijk verdelen
Nadere informatieVoorbereidende les - basis
Voorbereidende les - basis Vraag de leerlingen om één of twee vragen voor de Slimme Gast te bedenken, individueel of in groepjes. Mail de vragen uiterlijk dinsdag 7 mei 2019 naar jullie Slimme Gast. Zo
Nadere informatieDia 1 Introductie max. 2 minuten!
1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor klas 1 en 2 (VMBO/H/V) lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieObservatorium in samenwerking met Jet-Net Junior
Observatorium in samenwerking met Jet-Net Junior Leerlingen ontwerpen en maken een horizontaal observatorium op een schuine bergwand. Ze testen en focussen op wat nog niet werkt. bovenbouw leerkracht focus
Nadere informatieVaardigheden - Enquête vmbo-kg12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61729
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 22 augustus 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/61729 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieLeerkrachtgids Kleuters en chemie. Ontdekkingen doen met water en kleuren!
Leerkrachtgids Kleuters en chemie Ontdekkingen doen met water en kleuren! Wil je kleuters kennis laten maken met chemie en hun onderzoekende houding stimuleren? Deze gids biedt je handvatten om met proeven
Nadere informatieThuis in de Buurt. Delfshaven!
Thuis in de Buurt Delfshaven! Naam: Klas: Groep: Watskeburt? Voor je ligt het cursistenboekje voor het project Jongeren: Thuis in de Buurt. De komende 10 weken gaan jullie met ongeveer 125 studenten verschillende
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieLes 1 Probleem verkennen, ideeën verzinnen en kiezen
en Casus Tafels leren in samenwerking met OBS Het Galjoen, Den Hoorn Wetenschapsknooppunt Zuid-Holland TU Delft en ontwerpbureau Meeple In deze casus ontwerpen leerlingen een leuke manier om tafels te
Nadere informatieKinderrechten. Doelstellingen. Materiaal
Dag van de Rechten van het Kind Kinderrechten Doelstellingen De kinderen verwoorden wat een kinderrecht is. De kinderen zien in hoe belangrijk het is dat kinderrechten gerespecteerd worden. De kinderen
Nadere informatieOnderzoekend leren over identiteit
groep 6-8 Onderzoekend leren over identiteit Typisch Nederlands Sanne Dekker, Jan van BarenNawrocka en Lotte Jensen Sanne Dekker is projectmanager van het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit. Jan
Nadere informatielesbrieven water verzamelen avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 1:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 1: water verzamelen Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieLESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?
SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:
Nadere informatieHandleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Schoolplein groep 3-4. Schoolplein
UNICEF Handleiding lessuggestie Schoolplein groep 3-4 Handleiding Schoolplein Alle kinderen in de wereld hebben rechten. In het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties zijn deze opgenomen. Artikel
Nadere informatieLesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8
Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieCONCEPT TOOL ONTWERPEN IN BEELD VOOR EIGEN GEBRUIK
1 Leerdoelen verhelderen 1A Hoe ziet de vaardigheid eruit? Neem een vaardigheid die in komende project of les belangrijk gaat zijn. Schrijf de vaardigheid op een groot vel en verdeel de rest van het vel
Nadere informatieLesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk
Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de lesbrieven van het thema Aan het werk hebben jullie
Nadere informatieEnergie, derde graad Wie van de drie: Kernenergie, Windenergie of Gas
Energie, derde graad Wie van de drie: Kernenergie, Windenergie of Gas Doelstellingen Kinderen maken kennis met verschillende bronnen van energie. Kinderen herkennen hernieuwbare en niet-hernieuwbare energie.
Nadere informatieEen stap in de actualiteit
Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie BASISONDERWIJS Een stap in de actualiteit Doelgroep Derde graad van de lagere school. Eindtermen Mens en maatschappij - verkeer en mobiliteit: De leerlingen 4.14
Nadere informatieBeslissingen nemen (niveau 1 en 2)
Beslissingen nemen (niveau 1 en 2) Korte omschrijving In deze opdracht bespreekt u met studenten verschillende manieren om een beslissing te nemen. U doet dit aan de hand van een voorbeeld. De studenten
Nadere informatieElke groep van 3 leerlingen heeft een 9 setje speelkaarten nodig: 2 t/m 10, bijvoorbeeld alle schoppen, of alle harten kaarten.
Versie 16 januari 2017 Sorteren unplugged Sorteren gebeurt heel veel. De namen van alle leerlingen in de klas staan vaak op alfabetische volgorde. De wedstrijden van een volleybal team staan op volgorde
Nadere informatieEen vreemde planeet groep 5-8
Een vreemde planeet groep 5-8 Hoe weten we wat voor weer het is op Mars? Of uit welk materiaal de ringen van Saturnus bestaan? De leerlingen onderzoeken in deze les zelfgemaakte planeten. Ze leren dat
Nadere informatieKaart Naam Handleiding
Lesbrief Dialoog Lesoverzicht In deze les wordt de gespreksvorm Dialoog geïntroduceerd. De les is gebaseerd op een aantal kaarten uit de kinderkennisbank. In het overzicht hieronder kun je zien welke.
Nadere informatieDe ideale duurzame stad! 10-14
De ideale duurzame stad! 10-14 Inhoud Inleiding... 1 Stap 1: De stad verkennen... 2 Stap 2: Jullie ideale stad maken!... 6 Stap 3: Het vormen van groepjes... 8 Stap 4: Help, wat is duurzaam?... 9 Stap
Nadere informatieVoorbeeld van een lessenserie over energiebesparing:
Voorbeeld van een lessenserie over energiebesparing: Deze lessenserie is niet helemaal door ons gemaakt maar gedeeltelijk afkomstig van www.webquests.nl Lesdoelen: kerndoelen leerdoelen 4,34,39 Leerlingen
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee.
Lesbrief websessie Fossielen uit de Noordzee. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving websessie 3. Afsluiting Tijdbesteding
Nadere informatieChina. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les
China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep
Nadere informatieLes 2 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 2 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen leren wat een faculteit is Leerlingen leren meer over de faculteiten op de Radboud Universiteit Leerlingen leren om een
Nadere informatieLesbrief bij Niemand mag het weten. Trudy van Harten
Lesbrief bij Niemand mag het weten Trudy van Harten Voor groep 6 en 7 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage 1: Opdrachtenblad - Bijlage 2: Niemand
Nadere informatieONTDEK HET ZELF - GROEP 5&6 ONTDEK HET ZELF ...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! DE ZWAAIENDE KROON LESBRIEF VOOR LEERKRACHT - GROEP 5&6
ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! DE ZWAAIENDE KROON LESBRIEF VOOR LEERKRACHT - GROEP 5&6 1 UITDAGING Ontwerp en maak een kroon waarmee je naar de koning en koningin kan zwaaien zonder je eigen
Nadere informatieTekenen met Licht. It s your time to shine!
Tekenen met Licht It s your time to shine! 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Tekenen met licht Inleiding Tekenen met
Nadere informatie200 JAAR STATEN-GENERAAL
200 JAAR STATEN-GENERAAL NOVEMBER 2015 - POLITIEK IN PRAKTIJK #7 WAT HEB JE NODIG Knipblad met jaartallen (gekleurd papier) Knipblad met foto s/uitleg (wit papier) Magneetjes + magneetbord Uitgeknipte
Nadere informatieIntroductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen
Handleiding leerkracht Vogels in de klas Introductieles Inhoud in het kort Voor de groepen 5-6 bieden we, naast verbale activiteiten, een werkblad aan waarmee de leerlingen aan de slag gaan. In deze les
Nadere informatieHoe zou je dit vertellen aan iemand die er vandaag niet bij is? Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: Vragen die: Ben je het er mee eens?
Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: 1 2 Welke strategie heb je gebruikt? 3 Ben je het er mee eens? Ben je het er mee oneens? 4 Zou je die vraag aan de klas kunnen stellen? 5 Kun je je 6 Wil 7 oplosmethode
Nadere informatieLesbrief Strip maken. Doel Leerlingen te laten nadenken wat ze op het internet doen en hoe ze hier op een positieve manier mee om kunnen gaan.
STRIP MAKEN Een les waarbij leerlingen een stripverhaal maken over een mediawijs onderwerp. Ze fotograferen een verhaal, zetten dit om in een stripverhaal met korte teksten. Strip maken - Docent Doel Leerlingen
Nadere informatie