Transcriptie

1 Guimardstraat BRUSSEL Referentienummer: MLER_002 Datum: Contact: Dienst Lerenden lerenden@katholiekonderwijs.vlaanderen MEDEDELING Ouderlijk gezag 1 Inleiding In het jaar 2011 werden in België huwelijken gesloten en vonden echtscheidingen plaats. Veel echtscheidingen gebeuren binnen gezinnen met kinderen. Een grote groep van deze kinderen zit op de basisschool. Daarom is het aangewezen om in elke school als schoolteam hierover in gesprek te gaan en hieromtrent bepalingen op te nemen in het schoolreglement. De beslissingen over een minderjarige worden genomen door de personen die het ouderlijk gezag uitoefenen. In principe ligt het ouderlijk gezag bij beide ouders, maar als school is het niet altijd evident om te weten hoe je hier best mee omgaat. Een overzicht van wat je als school kan doen, wat je moet weten en enkele praktische voorbeelden worden hier toegelicht. 2 Enkele begrippen Verblijfsregeling: dit is de regeling die de ouders uitwerken omtrent de organisatie van de huisvesting van het kind (bv. de bilocatieregeling). De verblijfsregeling staat los van het ouderlijk gezag. Ouderlijk gezag: dit is de bevoegdheid om beslissingen met betrekking tot de opvoeding van de kinderen te nemen. Het ouderlijk gezag is onafhankelijk van de verblijfsregeling. co-ouderschap: de ouders oefenen gezamenlijk het ouderlijk gezag uit. exclusief ouderlijk gezag: uitsluitende toewijzing van het ouderlijk gezag aan één van beide ouders. De andere ouder bezit wel een omgangsrecht. Het ouderlijk gezag in een schoolcontext geeft de bevoegdheid om te beslissen over: de school- en studiekeuze; de inschrijving; kennisname van of akkoord met het schoolreglement; informatie over jaarprogramma, aanpak van de school,...; keuze of vrijstelling van levensbeschouwelijke vakken; keuze moedertaal en tweede taal; weigering van leerlingenbegeleiding; toestemming extra-muros-activiteiten; lidmaatschap ouderverenigingen; MLER_002 1 van 5

2 kiesrecht voor en stemrecht in bestuurs- of medezeggenschapsorganen; orde en tucht, uitsluiting,...; klachten en vertegenwoordiging in rechte in interne beroepsprocedures en gerechtelijke procedures; evaluatie en bespreking van de leerling; attestering; schoolverandering en verwijzing buitengewoon onderwijs. 3 Handelswijze van de school bij echtscheiding of conflict tussen ouders Ouders zijn belangrijke partners voor de school. Met het kind komen ook de ouders de school binnen. Ouders spelen een cruciale rol bij de opvoeding en ontwikkeling van het kind en brengen waardevolle kennis en ideeën in de school. Voor een optimale ontwikkeling van het kind is het noodzakelijk dat school en ouders een goed contact hebben en samenwerken. Als de school te maken krijgt met een echtscheiding werkt een goed contact met ouders en een hoge ouderbetrokkenheid in ieders voordeel. Moeilijkheden omtrent het ouderlijk gezag ontstaan vooral tijdens en na echtscheidingsprocedures. Ouders zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor de gezamenlijke opvoeding van het kind, zij maken hierover onderling afspraken en trachten zo veel als mogelijk de goede communicatie te onderhouden. Wanneer dat niet lukt, gaat de rechter de afspraken vastleggen in een vonnis. Scholen komen hierin niet tussen. Toch is het als school niet altijd eenvoudig om hier buiten te staan. 3.1 Algemeen: de neutraliteit van de school en eerbied voor het kind De school tracht om bij echtscheidingen of betwistingen neutraal tegenover beide ouders te zijn. Belangrijk is om deze onpartijdigheid ook bekend te maken aan de ouders van de betrokken kinderen. De echtscheiding treft alleen de betrokken partijen. De school is geen betrokken partij en moet niet proberen om conflicten tussen ouders op te lossen. De school speelt immers een belangrijke rol en is een veilige en constante factor in het leven van het kind. De school heeft respect en eerbied voor elk kind, los van de gezinssituatie. Dit betekent een besef, zowel bij het schoolbeleid als in de concrete lespraktijk dat de kinderen in erg verscheiden gezinssituaties opgroeien. 3.2 Specifiek: tijdens de echtscheiding of conflict De school: blijft onpartijdig; gaat niet bemiddelen, maar verwijst door naar een ander bemiddelingsorgaan; geeft voldoende zorg en aandacht aan het kind; verwijst door naar het CLB indien het kind te zwaar lijdt onder de echtscheiding. 3.3 Specifiek: na de scheiding of conflict De school: blijft beide ouders erkennen; geeft beide ouders informatie (tenzij in geval van ontzetting uit ouderlijk gezag); gaat discreet om met de informatie over de ouders; houdt rekening met mogelijke problemen (financieel, praktisch, ). 2 van 5 MLER_002

3 In afwachting van of bij gebrek aan een vonnis, valt de school zo veel mogelijk terug op de afspraken die voordien golden totdat er een vonnis is of totdat er nieuwe afspraken gemaakt worden tussen beide ouders. Indien er een vonnis van de rechter voorhanden is, vraagt de school best de laatste versie op. Op die manier kan de school in geval van discussie terugvallen op het vonnis en hoeft ze zeker zelf geen beslissingen te nemen. Een vonnis bepaalt bijvoorbeeld dat één van beide ouders het exclusieve ouderlijk gezag bezit, of wie welke beslissing alleen kan nemen en welke beslissingen samen genomen moeten worden, of het vonnis zorgt zelf voor duidelijkheid. 4 Ouderlijk gezag en inschrijving 4.1 Het inschrijven zelf De schoolkeuze en het inschrijven maakt deel uit van het ouderlijk gezag. Dit betekent dat beide ouders (ongeacht of ze samenwonen of niet) hierover beslissen. In principe heb je dus de handtekening nodig van beide ouders die het ouderlijk gezag uitoefenen om de inschrijving te realiseren. Aangezien het voorgaande praktisch moeilijk haalbaar is, heeft de wetgever een uitzondering voorzien. In geval van een vermoeden van instemming van de andere ouder, volstaat één handtekening. De school kan dit vermoeden expliciet op het inschrijvingsformulier zetten door de volgende zin op te nemen: Indien slechts één ouder tekent, verklaart de ondergetekende ouder ten aanzien van de school in toepassing van de artikels 373 en 374 van het Burgerlijk Wetboek te handelen met instemming van de andere ouder. Dit betekent dat het kind naar school gaat in de school die hem te goeder trouw inschrijft, ook al blijkt achteraf dat de niet-aanwezige ouder niet akkoord is. Indien de school op het ogenblik van de inschrijving op de hoogte is of kan weten dat de afwezige ouder (mogelijks) niet akkoord gaat met de inschrijving, mag ze de leerling niet inschrijven. Indien dit toch gebeurd is, vond er geen rechtsgeldige inschrijving plaats. Bijgevolg is het aan te raden om op het moment van inschrijving, tijdens het intake gesprek, te informeren naar de organisatie van het ouderlijk gezag. Indien beide ouders niet tot een akkoord komen, moet de rechter een beslissing nemen. Het is niet aan de school om hierin tussen te komen. 4.2 Co-schoolschap is niet toegestaan Het decreet Basisonderwijs (artikel 37 octies 2) stelt dat de school de inschrijving moet weigeren indien de inschrijving er toe leidt dat de leerling in het schooljaar afwisselend naar verschillende scholen zou gaan. Zelfs indien beide ouders zich hiermee akkoord zouden verklaren, kan dit niet. Dat betekent dat ouders voor één school moeten kiezen. Indien de ouders niet overeenkomen, moeten ze dit aan de rechter voorleggen. 5 Ouderlijk gezag en recht op informatie De school en leerkrachten moeten goed op de hoogte zijn van de wetgeving over het informeren van ouders en kind door de school en de mate waarin ouders allebei betrokken moeten worden bij beslissingen van het kind. Daarvoor moet je zicht hebben op de regelgeving, de gezagsrelatie en beslissingen van de rechter of onderlinge afspraken. MLER_002 3 van 5

4 5.1 Actieve en passieve informatieplicht Ouders hebben evenveel recht op informatie over het functioneren van hun kind op school. Dit betekent dat beide ouders geïnformeerd moeten worden over de schoolresultaten, begeleidingsactiviteiten, buitenschoolse activiteiten, oudercontact, proclamatie, tucht, De school heeft hierbij een actieve informatieplicht. Ook wanneer het ouderlijk gezag exclusief wordt toegewezen aan één ouder, behoudt de andere ouder het recht op toezicht en heeft hij recht op informatie. Enkel de ouder die ontzet is uit het ouderlijk gezag verliest zijn recht op informatie. Ondanks de gemaakte afspraken mag de school de informatie niet weigeren als een ouder erom vraagt, dit is de passieve informatieplicht. Dit betekent niet dat de school verplicht is vragen te beantwoorden die onredelijke eisen stellen qua tijd en middelen. Het is aan te raden dat de school een beleid uitwerkt over hoe de informatiedoorstroom in geval van gescheiden ouders zal plaats vinden. Er zijn verschillende mogelijkheden; de informatie dubbel meegeven, een papieren versie samen met een digitale versie versturen, afspraken maken dat de ene ouder het aan de andere ouder bezorgt, Indien de school geen algemeen beleid heeft, zal ze telkens opnieuw met de ouders afspraken moeten maken. 5.2 Informatiedoorstroom en neutraliteit Let op met vragen van ouders die in een echtscheidingsprocedure verwikkeld zitten. Deze ouders vragen vaak informatie op om die te gebruiken in de echtscheiding. Het is de bedoeling dat de school zijn neutraliteit zowel naar de ouders als naar het kind, behoudt. Ook bij een vraag naar informatie. Enkel indien de school zich neutraal gedraagt, kan ze optimaal blijven samenwerken met beide ouders. De school moet een evenwicht zoeken tussen het recht op informatie en de neutraliteit. Beide zijn immers evenwaardig. Je kan dus niet het ene inroepen om het andere niet toe te staan. Hoe kan je dan toch beide combineren? Dat kan bijvoorbeeld door de informatie mondeling door te geven. Heb je de informatie al schriftelijk bezorgd aan één van beide ouders? Dan bezorg je zo snel mogelijk exact dezelfde informatie aan de andere ouder. Maak als school de ouders duidelijk dat je op die manier te werk gaat. 6 Persoonlijk contact met de jongere De ouder die niet het ouderlijk gezag uitoefent, behoudt wel het recht op persoonlijk contact ten aanzien van zijn kind. Ook de grootouders hebben recht op persoonlijk contact met hun kleinkind. Scholen krijgen wel eens de vraag van een (groot)ouder om hun (klein)kind te mogen spreken tijdens de speeltijd of middagpauze. Vanuit menselijk standpunt is men geneigd om in te gaan op deze vraag, toch is dit niet de juiste houding. Ten eerste kan de school niet inschatten hoe de leerling zal reageren om een familielid in de schoolcontext te zien. Ten tweede moet de school ten aanzien van alle betrokkenen een neutrale positie innemen, daarom kan zij geen gelegenheden creëren die het omgangsrecht met bepaalde personen mogelijk maakt. De school verwijst de betrokkene best door naar de rechtbank om daar een regeling af te dwingen. 4 van 5 MLER_002

5 7 Wat zijn de rechten van voogden/pleeg-/stiefouders? Voogden beschikken over een voogdijgezag. Dit gezag is gelijkaardig aan het ouderlijk gezag. De school voert de beslissingen van de voogd uit en informeert de voogd zoals andere ouders. Pleegvoogden beschikken niet over alle rechten en verplichtingen die voortvloeien uit het ouderlijk gezag of voogdijgezag. De praktische elementen komen bij de pleegouders terecht, maar de beslissingen worden door de ouders genomen. Stiefouders of plusouders bezitten geen ouderlijk gezag. Zij hebben in principe dan ook geen informatierecht. 8 Bronnen Omzendbrief NO/2005/01 Ouderlijk gezag in onderwijsaangelegenheden. Van der Pluijm, A. en Grevelt, M., School en echtscheiding; alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid, 2013, Amsterdam, 173 p. MLER_002 5 van 5