Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen?"

Transcriptie

1 Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen? James.Leten@siwi.org

2 Wereldwijds Opportuniteiten Regionaal - Stroomgebied Lokaal: checklist

3 millennium ontwikkelingsdoelstellingen

4 millennium ontwikkelingsdoelstellingen Drinking Water: Halve the proportion of the population without improved drinking water between 1990 and billion gained access to improved drinking water. Sub-Saharan Africa did not achieve the drinking water target, 663 million people without access

5 millennium ontwikkelingsdoelstellingen Sanitation: Halve the proportion of the population without sanitation between 1990 and billion people gained access to improved sanitation 2.4 billion still no access.

6

7 7.4 milliard overschrijden de grenzen Current status of the control variables for seven of the planetary boundaries. < 4000 km³/y Now +/ km³/y Published by AAAS Will Steffen et al. Science 2015;347:

8 Water Demand Global water demand 2000 Global water demand km³/jaar km³/jaar + 55 %

9 Kummu, Ward, de Moel, Varis 2010 Environmental Research Letters

10 Water and Development World Economic Forum survey The Global Risks Landscape 2015 What is the impact and likelihood of global risks?

11 Kantelpunten in relatie met de 2 C-vangrail Schellnhuber et al., under review

12 IPCC projection Regenpatroon verandering bij meer dan +2 C

13 Stroomgebied doel voor alle belanghebbenden Energy Security Food Security Water Security SIWI swedishwaterhouse.se

14 Energy Security water resources Food Security land resources energy resources Water Security SIWI swedishwaterhouse.se

15 Via de ecosystemen zijn water, land en energie in relatie met elkaar. Energy Security water resources Food Security land resources energy resources Voorbeelden: Verandering van land gebruik heeft een groot invloed op de water cyclus Energie voorzienings keuzes heeft een impact op water toegankelijkheid - 45 % van EU s water ontrekking wordt gerbuikt voor de produktie van fossiele energie. - Energy crops? Landbouw gebruiken hebben een grote invloed - 70% van de water ontrekkingen. - 30% van wereldwijds energie verbruik +/-50% voedsel verlies doorheen de voedsel keten 20-40% van de water voorzieningskosten door energy. Water Security

16 planning, dienstverlening beheer water supply, wastewater, storm water, solid waste Land use land resources water resources energy resources Ecosystems Energy production & supply Nog teveel in eilandjes - per sector Nood: meer integratie doorheen de sectoren

17 Economie - globaal Water- en Energie netwerken - regionaal Stroomgebied - soms over nationale grenzen hebben beslissingen een invloed in andere gebieden. Vb. - Keuze van een gemeente voor een bepaalde energie bron (gas?, wind?) - Verbruik en vervuiling van stroomopwaartse gebruikers? - Swedish Textile Water Initiative Nood: meer integratie doorheen beleidsniveaus

18 Vertegenwoordiging & participatie Beheer wordt meer en meer complex meer GEÏNTEGREERD BEHEER Horizontaal doorheen de sectoren van Water Land gebruik Landbouw Voeding Energie sectoren Nemen van beslissingen gemeensch. doelstellingen Gecoord. implementatie gemeensch. werkcultuur Vertikaal doorheen beleidsniveaus Stroomgebied / Regio WFE Nexus dialogues Nationaal niveau IWRM platforms Niveau v stad / gemeente IUWRM platforms

19 Good Governance Opbouwen van INTEGRITEIT (anti-corruptie) VERTROUWEN Transparantie, Toerekenbaarheid Participatie, Non-discriminatie, Empowerment of stakeholders

20 Opportuniteiten 1. Groen water 2. Steden van morgen

21 Opport. 1 - Groen Water Aim = vapour shift Verminder evaporatie, Water gestockeerd in de grond, Meer water voor landbouw productie

22 Food, Fodder and Fibre productie dankzij regen - dankzij irrigatie

23 Opport 2. De steden van morgen 2014: 54% van de wereld populatie leeft in steden 2050: milliard mensen in de steden -> 90% in Asia and Africa (UN, 2014) -> +/- 67 % van de wereld bevolking. ¾ van de grootste steden binnen de 100 km van de kust De steden verbruiken 75% van de natuurlijke grondstoffen & koolstof emissies, produceren 80% van de wereld s BNP. United Nations (2014) World Urbanization Prospects

24 Waarom een opportuniteit? Economische schaal grootte Concentratie van arbeidskracht van grondstoffen Van productie en inkomsten Onmoeting van kapitaal en industrie Motoren van economische groei Opportuniteit voor groene groei!

25 Vb. Stads- en stadsrand landbouw Afvalwater en GFT worden behandeld/verteerd in een Biogas digester Water wordt hergebruikt voor irrigatie en Nutrienten worden gerecupereerd Plaatselijk voedsel productie Plaatselijk biogas productie Plaatselijk productie van meststoffen Water hergebruik voor irrigatie Vermindering van afw vervuiling Betere infiltratie van stormwater Koolstof sequestratie Werkgelegenheden Energy Security Food Security Water Security Climate change risks

26 Het zijn kleine druppels die de oceanen vullen Binnen de limieten? Regenertief voor ecosystemen? Impact op Water? Voedsel? Energie? Deelname aan Good Governance? SIWI worldwaterweek.se

27 Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen? Het antwoord ligt bij jullie! James.Leten@siwi.org

28 Veel success toegewenst

Het VCA-Register. Transparantie en Afrekenbaarheid in Duurzaam Landgebruik en Natuurlijk Kapitaal. Werkconferentie Natuurlijk Kapitaal

Het VCA-Register. Transparantie en Afrekenbaarheid in Duurzaam Landgebruik en Natuurlijk Kapitaal. Werkconferentie Natuurlijk Kapitaal Het VCA-Register Transparantie en Afrekenbaarheid in Duurzaam Landgebruik en Natuurlijk Kapitaal Werkconferentie Natuurlijk Kapitaal Utrecht, 15 december 2015 Zorgen voor onze planeet Overal staat biodiversiteit

Nadere informatie

Welcome in the Ferraris Building!

Welcome in the Ferraris Building! Welkom Welcome in the Ferraris Building! Paul van Snick Algemeen directeur Departement Leefmilieu, Natuur en Energie General Director Environment, Nature and Energy Department Vlaamse overheid / Flemish

Nadere informatie

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen www.jpi oceans.eu OVERZICHT Terrein Governance Operationeel maken Strategic Research and Innovation Agenda Belgische deelname en interesse Outlook SRIA

Nadere informatie

Duurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl

Duurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl Duurzaamheid begint bij jezelf! 11 september 2012 Alumni jan.blom@keyknowledge.nl Hoe oud is duurzaamheid?? Duurzaamheid is maar vijfentwintig jaar oud! 16 juni 1987: Gro Harlem Brundtland biedt haar rapport

Nadere informatie

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Conferentie Luchtkwaliteit Brussel, 5 december 2014 Dr Hans Bruyninckx Executive Director European Environment Agency EEA rapporten 2014 Luchtverontreiniging een

Nadere informatie

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 3/30/2017 1 Agenda 1. Introductie

Nadere informatie

Megatrends, uitdagingen en perspectieven

Megatrends, uitdagingen en perspectieven Megatrends, uitdagingen en perspectieven Prof. dr ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid Greenport Nederland Conferentie 18 november 2010 Inhoud Megatrends Uitdagingen

Nadere informatie

Script. The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide.

Script. The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide. Script The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide. The downside? It s also responsible for a large proportion of greenhouse gas and other

Nadere informatie

Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme. dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland

Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme. dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland Programma 15.15 uur: Inleiding duurzaam toerisme door Dr. Anja de Groene 15.35 uur: Cradle to Cradle

Nadere informatie

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum

Nadere informatie

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Safe production of Marine plants and use of Ocean Space 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Waarom dit project? De 2050 Challenge 2050: 10 billion people Voedsel Water

Nadere informatie

WORKSHOP CIRCLE SCAN. Door Wouter-Jan Schouten

WORKSHOP CIRCLE SCAN. Door Wouter-Jan Schouten WORKSHOP CIRCLE SCAN Door Wouter-Jan Schouten WOUTER-JAN SCHOUTEN Doctoraal Bedrijfskunde, Erasmus Universiteit 21 jaar bij the Boston Consulting Group - Partner & Managing Director - Leider van NL Consumer

Nadere informatie

Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech?

Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech? Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech? AgriFoodTech Platform Congres Toine Timmermans, 14 December 2016 Voedselverspilling: probleem of indicator? We moeten in de toekomst meer mensen

Nadere informatie

Wat is vandaag de dag nog duurzaam?

Wat is vandaag de dag nog duurzaam? Wat is vandaag de dag nog duurzaam? Duurzame voeding Schaal als spanningsveld VU Amsterdam 3 oktober 04 Inderdaad... Bron: NRC 7/0/04 Harry Aiking Overzicht Duurzaamheid is dynamisch Duurzaamheid en voedselzekerheid

Nadere informatie

Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess

Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess Drs. Ing. F. Pierie Drs. L.J.M. Heijne Prof. Dr. A.J.M. Schoot Uiterkamp 6/14/2017 1 6/14/2017 2 Inleiding vergisting Onderdelen in de keten 6/14/2017

Nadere informatie

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA CIRCULAIRE ECONOMIE EN GRONDSTOFFENEFFICIËNTIE Een duurzame circulaire economie gaat uit van volledige herbruikbaarheid

Nadere informatie

Beste wensen en een inspirerend 2018!

Beste wensen en een inspirerend 2018! Beste wensen en een inspirerend 2018! Wat heb ik te maken met de SDG s? Beste wensen en een inspirerend 2018! Januari is de tijd van goede voornemens en het uitspreken van positieve gedachten om er een

Nadere informatie

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Contact opleiding: Marc Spiller (marc.spiller@wur.nl) Integrale

Nadere informatie

Malthus (1766 1834) Kan landbouw de wereld blijven redden? Het ongelijk van Malthus. An essay on the principle of population 25/11/2013

Malthus (1766 1834) Kan landbouw de wereld blijven redden? Het ongelijk van Malthus. An essay on the principle of population 25/11/2013 Kan landbouw de wereld blijven redden? Malthus (1766 1834) Piet VANTHEMSCHE Voorzitter Boerenbond KULeuven Universiteit 3 e Leeftijd 03-12-2013 An essay on the principle of population Het ongelijk van

Nadere informatie

De transitie naar duurzaam materialenbeheer. Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011

De transitie naar duurzaam materialenbeheer. Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011 De transitie naar duurzaam materialenbeheer Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011 Uitputting van niet-hernieuwbare grondstoffen Gelijkaardig probleem voor uitputting van fosfaatvoorraden

Nadere informatie

OVERHEID EN KETEN O SAMEN TEGEN VOEDSELVERLIES

OVERHEID EN KETEN O SAMEN TEGEN VOEDSELVERLIES OVERHEID EN KETEN O SAMEN TEGEN VOEDSELVERLIES Kris Roels Interdepartementale Werkgroep Voedselverlies Flanders FOOD, Kick-off Platform Duurzaamheid, sessie voedselverlies 19/06/2014, De Montil, Affligem

Nadere informatie

Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia

Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia Water op Mars Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia A diverse, global business Mars objective is to manufacture and distribute food products a manner that promotes

Nadere informatie

Banking for Food en de Bij. Food & Agri

Banking for Food en de Bij. Food & Agri 1 Banking for Food en de Bij Ruud Paauwe Lambert van Horen Sectormanager Tuinbouw Accountmanager Grootzakelijk, Food & Agri Agenda Strategie Rabobank Banking for Food Bij eeuwen lang betrokken De bezige

Nadere informatie

Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie. Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105

Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie. Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105 Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105 Presentation by Dr. Hans Bruyninckx, Executive Director, EEA

Nadere informatie

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 Living Labs Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 dr.ir. Elke den Ouden expertise in smart lighting & smart cities @ TU/e Where innovation starts TU/e Living Labs Een Living

Nadere informatie

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke

Nadere informatie

Update Renewable Energy in the Netherlands. Maarten Arentsen University of Twente

Update Renewable Energy in the Netherlands. Maarten Arentsen University of Twente Update Renewable Energy in the Netherlands Maarten Arentsen University of Twente Dutch political climate since late 2010 Right wing coalition in power with passive parliamentary support of popular party

Nadere informatie

Innovatie met biomassa: meer dan techniek

Innovatie met biomassa: meer dan techniek Biobased innovation Innovatie met biomassa: meer dan techniek InnoTeP Nijmegen, 26 September 2014 Hans Langeveld (Biomass Research) Foluke Quist-Wessel (AgriQuest) foluke.quist@gmail.com hans@biomassresearch.eu

Nadere informatie

Water Stewardship Journey Water Use Efficiency tijdens de productie van gewasbeschermingsmiddelen

Water Stewardship Journey Water Use Efficiency tijdens de productie van gewasbeschermingsmiddelen Water Stewardship Journey Water Use Efficiency tijdens de productie van gewasbeschermingsmiddelen May 28 th, 2015 Tom Vereijken Water-uitdagingen en -risico s Water Stewardship EWS: Hoe betrokken te raken

Nadere informatie

Circulaire nutriënten economie: droom of werkelijkheid? Dr Koen Van Keer, Yara Maart 2017

Circulaire nutriënten economie: droom of werkelijkheid? Dr Koen Van Keer, Yara Maart 2017 Circulaire nutriënten economie: droom of werkelijkheid? Dr Koen Van Keer, Yara Maart 2017 Inhoud Norsk Hydro / Yara: van pionier tot wereldspeler in de meststoffenindustrie. Yara s visie en engagement

Nadere informatie

F.I.T. Project Afrika (SSA) Africa Platform of Ghent University Association 22 mei 2014 Johan Malin

F.I.T. Project Afrika (SSA) Africa Platform of Ghent University Association 22 mei 2014 Johan Malin F.I.T. Project Afrika (SSA) Africa Platform of Ghent University Association 22 mei 2014 Johan Malin Economische context Potentieel SSA neemt niet af Bron: World Bank Global Economic Prospects, January

Nadere informatie

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

TNAV 21 februari 2017

TNAV 21 februari 2017 www.protos.ngo TNAV 2 februari 207 2 januari 207 . Protos? 2. Recht op water MDG s SDG s 3. Mondiale wateruitdagingen 4. SDG 6: specifiek over water TNAV 2 februari 207 . Protos, wie zijn wij? Protos Voorstelling

Nadere informatie

Geven en Nemen Nederland en Wereldwijde Voedselzekerheid. Politieke beleidsontwikkeling tot nu toe

Geven en Nemen Nederland en Wereldwijde Voedselzekerheid. Politieke beleidsontwikkeling tot nu toe Gevenen ennemen Honger, Hulp en Handel (en Klimaat en Migratie) Opmerking vooraf: Deze voordracht is op persoonlijke titel gehouden en de hier gepresenteerde sheets hoeven niet overeen te komen met het

Nadere informatie

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 2/14/2017 1 Agenda 1. Introductie

Nadere informatie

Uitdagingen voor de internationale en Nederlandse landbouw

Uitdagingen voor de internationale en Nederlandse landbouw Uitdagingen voor de internationale en Nederlandse landbouw Prof. Martin van Ittersum Groep Plantaardige Productiesystemen, Wageningen University Met dank aan Bert Rijk Toekomst: Mogelijkheden beschikbaarheid

Nadere informatie

Geen oplossing voor klimaat zonder circulaire economie. 25 april 2019

Geen oplossing voor klimaat zonder circulaire economie. 25 april 2019 Geen oplossing voor klimaat zonder circulaire economie 25 april 2019 Behoeften invullen met minder hulpbronnen Langere levensduur voor producten Gedeeld gebruik Minder verlies Dienst centraal en niet het

Nadere informatie

Hoofdstuk 5. Hoe kan Cleaner Production helpen om afval te beperken en winst te maken: gevalstudie

Hoofdstuk 5. Hoe kan Cleaner Production helpen om afval te beperken en winst te maken: gevalstudie Hoofdstuk 5 Hoe kan Cleaner Production helpen om afval te beperken en winst te maken: gevalstudie Gevalstudie* Reactive Chemical Industries Corporation (RCIC) PROFIEL Sector: Chemische industrie Activiteit:

Nadere informatie

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Chris E. Dutilh Stichting DuVo/Unilever Benelux Conferentie Winst uit Agrologistiek Monster, 16 februari 2009 Doelstelling DuVo-studie In beeld brengen of, en

Nadere informatie

Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten

Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en

Nadere informatie

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij De essentie van de nieuwe ISO s Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij 1 Waar ik het over ga hebben De uitdaging en de oplossing De HLS voor iedereen De HLS voor wie het wil Waar we staan en wat er

Nadere informatie

18.00 Veroniqué Swinkels (BBK/DVS) en Natascha Kooiman (Smaackmakers) Aftrap. 18.05 Helene van Zutphen (Nederland Schoon) Samen voor een schone buurt

18.00 Veroniqué Swinkels (BBK/DVS) en Natascha Kooiman (Smaackmakers) Aftrap. 18.05 Helene van Zutphen (Nederland Schoon) Samen voor een schone buurt 18.00 Veroniqué Swinkels (BBK/DVS) en Natascha Kooiman (Smaackmakers) Aftrap 18.05 Helene van Zutphen (Nederland Schoon) Samen voor een schone buurt 18.30 Albert Gast (Think + DO) Design als tool om duurzaam

Nadere informatie

De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen?

De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen? De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen? Leo van Wissen Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut NIDI, Den Haag Rijksuniversiteit Groningen Bijdrage aan De Rode Hoed, 8

Nadere informatie

Jan Kempers. Manager Duurzame Ontwikkeling HEINEKEN Nederland. Bestuurslid St. Veldleeuwerik

Jan Kempers. Manager Duurzame Ontwikkeling HEINEKEN Nederland. Bestuurslid St. Veldleeuwerik 1 Jan Kempers Manager Duurzame Ontwikkeling HEINEKEN Nederland Bestuurslid St. Veldleeuwerik HEINEKEN Proud, Independent, Responsible Global Brewer The world s most international brewer No 1 in Europe

Nadere informatie

Melkproductie wereldwijd

Melkproductie wereldwijd Melkproductie wereldwijd En de invloed op de Nederlandse boer 21-11-2018, Michel de Haan Afghanistan Indonesia Our mission: Create a better understanding of milk production world-wide South Africa Jordan

Nadere informatie

Landbouw richting 2020

Landbouw richting 2020 A Landbouw richting 2020 Bert-Jan Aling Rabobank Nederland Sectormanager Food & Agri Financieringsvolume 1996-2009 30,0 28,1 30,1 28,0 26,0 23,4 25,8 24,0 22 22,2 22,0 19,7 20,5 20,0 18,2 19 18,0 17,1

Nadere informatie

Fragmentatie van Productieketens

Fragmentatie van Productieketens Fragmentatie van Productieketens ( It is not about what you sell, but what you do ) Harry Garretsen Bankraad, 6 september 2013 This project was funded by the European Commission, Research Directorate General

Nadere informatie

Constructieve Flexibiliteit. Rijk Blok

Constructieve Flexibiliteit. Rijk Blok Constructieve Flexibiliteit Constructief Ontwerper Part Time Universitair Docent Constructief Ontwerpen Department for the Built Environment TU/e Eindhoven University of Technology Rotterdam Mysterieland

Nadere informatie

Lokale Bioraffinage. De voordelen van kleinschalige raffinage van biomassa. Marieke Bruins. Green Meeting Decentrale Bioraffinage, Den Bosch, 18-9-15

Lokale Bioraffinage. De voordelen van kleinschalige raffinage van biomassa. Marieke Bruins. Green Meeting Decentrale Bioraffinage, Den Bosch, 18-9-15 Lokale Bioraffinage De voordelen van kleinschalige raffinage van biomassa Green Meeting Decentrale Bioraffinage, Den Bosch, 18-9-15 Marieke Bruins De afgelopen eeuw was er een belangrijke trend in de agrarische

Nadere informatie

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Prof. dr ir R. Rabbinge Prov. Gelderland / Arnhem, 19 oktober 2015 1 Bio-fuel in historisch perspectief ethanol Energie uit Bieten en Bintjes, Chemisch

Nadere informatie

Voorsprong met mineralen

Voorsprong met mineralen Voorsprong met mineralen Samen staan de sectoren sterker Deze bijeenkomst werd mogelijk gemaakt door LTO Gelderland, Overijssel en de Rabobank. Circulaire Economie Nieuwe toverwoord of kansrijke uitdaging

Nadere informatie

De Europese Energie Unie

De Europese Energie Unie De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie

Nadere informatie

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects

Nadere informatie

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig

Nadere informatie

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016 Agrifood voor klimaat Klimaattop 2016 Initiatiefnemers 2 GHG emission (Mton CO2-eq) Verschillende uitstoot per sector 250 200 150 100 CO2 Land use change soybean CO2 fossil fuel consumption CO2 fertilizer

Nadere informatie

Wereldlezing Nutriëntneutraal als ideaal in de circulaire economie. Van dead end naar kringloop in de waterketen

Wereldlezing Nutriëntneutraal als ideaal in de circulaire economie. Van dead end naar kringloop in de waterketen Wereldlezing Nutriëntneutraal als ideaal in de circulaire economie Van dead end naar kringloop in de waterketen Jan Weijma Wageningen University & Research Sub-department of Environmental Technology 1

Nadere informatie

Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint

Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint M. Nods Nods Consultancy www.nods-consultancy.com m.nods@nods-consultancy.com Principes circulaire economie 2 NGO: algemene introductie 1 De Life Cycle

Nadere informatie

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011 Relevantie van (carbon) footprinting voor telers Jasper Scholten 23 juni 2011 Inhoud 1. Blonk Milieu Advies 2. Levenscyclusanalyse (LCA) 3. Carbon Footprinting 4. Footprint van brouwgerst 5. Footprint

Nadere informatie

Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking

Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Prof.dr.ir. Han Wiskerke Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Rurale Sociologie http://www.rso.wur.nl/uk/ http://ruralsociologywageningen.wordpress.com/

Nadere informatie

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Partners TNO is een onafhankelijk kennis instituut met meer dan 80 jaar ervaring in technologie

Nadere informatie

www.vito.be Your solution driven innovation partner

www.vito.be Your solution driven innovation partner Walter Eevers Walter.eevers@vito.be VITO, VIsion on TechnOlogy» een op Europees vlak toonaangevend, onafhankelijk onderzoeks- en adviescentrum;» op het gebied van cleantech en duurzame ontwikkeling;» werkt

Nadere informatie

Cursus FDG. deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid

Cursus FDG. deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid Cursus FDG deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid 1. Achtergronden, arbeidsproductiviteit als verslavingszorg 2. Anders produceren is materie-arm produceren 3. Uitstapje naar creatieve

Nadere informatie

Caro De Brouwer 27/11/2013

Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers

Nadere informatie

GOOD FOOD STRATEGIE naar een duurzaam voedingssysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Brussel LUST netwerkmoment 6 maart 2018

GOOD FOOD STRATEGIE naar een duurzaam voedingssysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Brussel LUST netwerkmoment 6 maart 2018 GOOD FOOD STRATEGIE naar een duurzaam voedingssysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Brussel LUST netwerkmoment 6 maart 2018 1 STRATEGIE GOOD FOOD ENKELE VASTSTELLINGEN Voeding is meer dan enkel

Nadere informatie

ZONDER WATER GEEN PAPIER; EN ZONDER PAPIER.. MICHIELADRIAANSE

ZONDER WATER GEEN PAPIER; EN ZONDER PAPIER.. MICHIELADRIAANSE ZONDER WATER GEEN PAPIER; EN ZONDER PAPIER.. MICHIELADRIAANSE Thereis no suchthingas waste water. Just water wasted. Ideaslikethisare goodforpeople, planetandprofit. Ideaslikethisarisein the Netherlands.

Nadere informatie

Smart Delta Resources

Smart Delta Resources Smart Delta Resources Slimme Energie & Grondstof uitwisselingen in de Delta Regio Het resultaat van gezamenlijke inzet is groter dan de som van de individuele inspanningen Werkconferentie Energieakkoord

Nadere informatie

Parkstad Limburg Energy Transition Implementation Program PALET 3.0. Discussie en vragen

Parkstad Limburg Energy Transition Implementation Program PALET 3.0. Discussie en vragen Parkstad Limburg Energy Transition Implementation Program PALET 3.0 Discussie en vragen Ambition Document 1.0 2.0 Potention Research Parkstad Limburg Energy Transition (PALET 3.0) Basic principles PALET

Nadere informatie

AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER

AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER SAMENVATTING Weet je dat de meeste van onze dagelijkse activiteiten, inclusief voedsel, kleding en reizen, een hoog waterverbruik betekenen en daarmee

Nadere informatie

Milieudeclaraties van bouwproducten ~ stand van zaken & toekomstige evoluties ~

Milieudeclaraties van bouwproducten ~ stand van zaken & toekomstige evoluties ~ Milieudeclaraties van bouwproducten ~ stand van zaken & toekomstige evoluties ~ Piet Vitse (PCE-FOAMGLAS) voorzitter BMP-WG Duurzaam Bouwen 1 1 1. Uitgangspunt 2. Maatschappelijk & wettelijk kader CPR

Nadere informatie

WORDT WATER DE KOSTBAARSTE GRONDSTOF?

WORDT WATER DE KOSTBAARSTE GRONDSTOF? WORDT WATER DE KOSTBAARSTE GRONDSTOF? JOEP SPOOR, BNP PARIBAS ASSET MANAGEMENT OKTOBER 2018 Oplossingen van BNP Paribas Asset Management Investeren in de kansen die voortvloeien uit de transitie naar een

Nadere informatie

De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden

De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden Symposium De Gassamenstelling van de toekomst, 28 mei 2015, Regardz De Eenhoorn, Amersfoort Aad Correljé TU Delft TBM Economics of Infrastructures

Nadere informatie

DE GRENZEN VAN HET LAND

DE GRENZEN VAN HET LAND DE GRENZEN VAN HET LAND DR. WIETEKE (LOUISE) WILLEMEN ASSISTANT PROFESSOR IN GEO-INFORMATION FOR ECOSYSTEM SERVICES NASA http://richiecarmichael.github.io/sat/index.html Mijn route Geo-onderzoek voor

Nadere informatie

Optimaal presteren op people, planet en profit dmv waterhergebruik en kwaliteitsmanagement TNO Waterbehandeling, René Jurgens (rene.jurgens@tno.

Optimaal presteren op people, planet en profit dmv waterhergebruik en kwaliteitsmanagement TNO Waterbehandeling, René Jurgens (rene.jurgens@tno. Optimaal presteren op people, planet en profit dmv waterhergebruik en kwaliteitsmanagement TNO Waterbehandeling, René Jurgens (rene.jurgens@tno.nl) Bron: www.ecodrive.eu/nl TNO Waterbehandeling Ontwikkeling

Nadere informatie

Blik op de toekomst. John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017

Blik op de toekomst. John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017 Blik op de toekomst John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017 18/05/2017 2 Bron: ETC, draft report product circularity, 2017 Waste management indicators 3 Material circularity indicator Ontwikkeld

Nadere informatie

Organisatievormen voor de toekomst

Organisatievormen voor de toekomst Organisatievormen voor de toekomst Iedereen profit! Vandaag maken we een economie van de toekomst Hasselt, 25 april 2014 Patrick Kenis Antwerp Management School Bert Boone Compaan Overzicht De opmars van

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs James W. Jones Director, FCI Outline Introduction: Motivation for the FCI Ongoing Projects Mechanisms Emerging Needs, Opportunities Closing Remarks

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

NRC Infographic, Prinsjesdag

NRC Infographic, Prinsjesdag Naar een volgende fase in het milieubeleid: Urgentie vanuit de wetenschap Let wel: Wetenschap gaat over het verleden en heden (begrijpen van processen), terwijl beleid de toekomst omvat (beïnvloeden van

Nadere informatie

TEGEN VOEDSELVERLIES! EEN ACTUELE UITDAGING VOOR DE GROOTKEUKENSECTOR

TEGEN VOEDSELVERLIES! EEN ACTUELE UITDAGING VOOR DE GROOTKEUKENSECTOR SAMEN TEGEN VOEDSELVERLIES! EEN ACTUELE UITDAGING VOOR DE GROOTKEUKENSECTOR Kris Roels - Interdepartementale Werkgroep Voedselverlies @ Grootkeukencolloquium 2015 WAT IS VOEDSELVERLIES? Voedselverlies

Nadere informatie

JAARSCHEMA MASTER EMMW Afstudeerrichting Economie

JAARSCHEMA MASTER EMMW Afstudeerrichting Economie Afstudeerrichting Economie Advanced Methods for Applied Economic Research Microeconomics for Urban, Transport and Environmental Policy OF Micro Economics and Methods OF Public Economics and Policy Kies

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s: primair

Nadere informatie

Leefbare steden. met connected lighting

Leefbare steden. met connected lighting Leefbare steden met connected lighting 3 Steden veranderen Uitdagingen voor leefbaarheid en veiligheid Steden kunnen druk en chaotisch zijn Maar de diversiteit maakt ze voor velen aantrekkelijk Feit:

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:

Nadere informatie

Dilemma's rondom de water en sanitatiegerelateerde. ontwikkelingsdoelen

Dilemma's rondom de water en sanitatiegerelateerde. ontwikkelingsdoelen Dilemma's rondom de water en sanitatiegerelateerde duurzame ontwikkelingsdoelen GroenLinks en de Sustainable Development Goals, 4 Okt 2014 Stef Smits, Senior Programme Officer, IRC Supporting water sanitation

Nadere informatie

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen

Nadere informatie

Macro-economie van offshore wind-energie

Macro-economie van offshore wind-energie Macro-economie van offshore wind-energie Windkracht14 World Trade Center, Rotterdam 22/01/2014 David de Jager Stelling > De (potentiële) economische waarde van de Nederlandse toeleverende economische sectoren

Nadere informatie

Triodos duurzaam bouwen. Onze visie en assessment methode voor duurzaam bouwen

Triodos duurzaam bouwen. Onze visie en assessment methode voor duurzaam bouwen Triodos duurzaam bouwen Onze visie en assessment methode voor duurzaam bouwen Overzicht 1. Inleiding 2. Criteria & vragen 1. Essentiële criteria 2. Project criteria 3. Context 2 Overzicht 1. Inleiding

Nadere informatie

How to get the consumer in the driver s seat

How to get the consumer in the driver s seat How to get the consumer in the driver s seat Peter Niermeijer Date: November 11, 2016 Who is RECS International? Membership organization with over 130 members representing the whole chain in renewable

Nadere informatie

Uitdagingen in de Goud Sector

Uitdagingen in de Goud Sector Uitdagingen in de Goud Sector Aanpak bekeken vanuit een nationale middelgrote goud producent Michael Naarendorp CEO Maart 2016 Impact KMO Goud Sector in Suriname Positief Economie 60% van de Surinaamse

Nadere informatie

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Humidity Roadmap. Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling. Rien Bosma. NMi - the Art of Measurement

Humidity Roadmap. Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling. Rien Bosma. NMi - the Art of Measurement Humidity Roadmap Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling Rien Bosma Inhoud imera Roadmap Humidity Huidige status bij het NMi VSL Ontwikkelingsprogramma 2009-2012 imera imera

Nadere informatie

Transparantie en duurzaam beheer van internationale ketens. Dr. Huib Huyse, HIVA-KU Leuven 26 november 2018

Transparantie en duurzaam beheer van internationale ketens. Dr. Huib Huyse, HIVA-KU Leuven 26 november 2018 Transparantie en duurzaam beheer van internationale ketens Dr. Huib Huyse, HIVA-KU Leuven 26 november 2018 Agenda 1 Duurzame toeleveringsketens: een blinde vlek? 2 Beleidskader en instrumenten 3 Transparantie

Nadere informatie

DE SLIMSTE MENS TER IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE. WinVorm 11 juni Dominiek Vandewiele

DE SLIMSTE MENS TER IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE. WinVorm 11 juni Dominiek Vandewiele DE SLIMSTE MENS TER WERELD IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE WinVorm 11 juni 2013 Dominiek Vandewiele De energietransitie komt! De derde landschappelijke energierevolutie? Even praktisch De energietransitie

Nadere informatie

Standpunt van Synergrid met betrekking tot electrische voertuigen. Seminarie van 20 april 2010 FOD EKME

Standpunt van Synergrid met betrekking tot electrische voertuigen. Seminarie van 20 april 2010 FOD EKME Standpunt van Synergrid met betrekking tot electrische voertuigen Seminarie van 20 april 2010 FOD EKME INHOUD Voorstelling van Synergrid en de rol van de netbeheerders Integratie van elektrische voertuigen

Nadere informatie

HoE kwam dit duurzaamheids- verslag tot StAnd?

HoE kwam dit duurzaamheids- verslag tot StAnd? hoofdstuk 2 Hoe kwam dit duurzaamheidsverslag tot stand? Voor de opmaak van dit duurzaamheidsverslag heeft AWDC beroep gedaan op de richtlijnen voor duurzaamheidsrapportering van Global Reporting Initiative

Nadere informatie

Vlaanderen In Actie PACT Samen. tegen voedselverlies

Vlaanderen In Actie PACT Samen. tegen voedselverlies Vlaanderen In Actie PACT 2020 Samen tegen voedselverlies Inleiding Wereldwijd gaat naar schatting één derde van al het geproduceerde voedsel verloren 1. De problematiek treft zowel landen in ontwikkeling

Nadere informatie