Escher in Het Paleis. Wiskundepakket. Regelmatige vlakvullingen
|
|
- Mark Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Escher in Het Paleis Wiskundepakket Regelmatige vlakvullingen
2 Regelmatige vlakvullingen Een regelmatige vlakvulling is een manier om een vlak te vullen doormiddel van een zich steeds herhalend patroon. Omdat dit veel wordt toegepast op behangpapier wordt ook wel eens gesproken van behangpatronen. Ook de term regelmatige vlakverdeling wordt gebruikt. Eenvoudige voorbeelden zijn tegelwanden die zijn opgebouwd uit vierkante tegels en de structuur van honingraten. Deze twee voorbeelden laten zeer verschillende patronen zien. Wiskundigen onderscheiden dit soort structuren door de soorten van symmetrie die ze hebben. Zo heeft de tegelwand vier verschillende typen symmetrieassen: horizontaal, verticaal, schuin naar rechts en schuin naar links. Bij de honingraat zijn zes soorten symmetrieassen te onderscheiden, die hoeken van 30 met elkaar maken. De tegelwand kan ook om een hoekpunt of een middelpunt van een tegel over een hoek van 90 draaien, waarbij de vierkantjes weer mooi op vierkantjes uitkomen. Deze draaipunten worden viervoudige draaicentra genoemd, omdat de kleinst mogelijke draaihoek gelijk is aan De honingraat heeft zesvoudige draaicentra: de middelpunten van de zeshoeken.
3 Een patroongroep wordt gevormd door alle patronen die dezelfde symmetrieeigenschappen hebben. In 1891 bewees de kristallograaf E.S.Fedorov dat er precies 17 verschillende patroongroepen zijn. Hieronder zie je voorbeelden van patronen uit al deze groepen.
4 Met onderstaand schema kan je bepalen tot welke groep een bepaalde vlakverdeling hoort. De tegelvloer hoort bijvoorbeeld tot de groep p4m en de honingraat tot p6m. In een artikel van Jan van der Craats, dat je vindt op staat nog veel meer uitgelegd over behangpatronen. Al deze patroongroepen zijn terug te vinden in decoraties in Moorse paleizen in Spanje en andere plaatsen. Hier zie je twee voorbeelden van het type p3 en p6.
5 Toen Escher in 1922 voor het eerst dit soort decoraties zag in de paleizen van het Alhambra in Granada werd hij hierdoor zeer gefascineerd. De rijkste inspiratiebron die ik in mijn leven ben tegengekomen zei hij er later over. In zijn werk wist Escher aan deze decoratiekunst drie elementen toe te voegen: 1. Het gebruik van realistische figuren: mensen, dieren, gebouwen etc. 2. Het idee dat alle ruimtes tussen de figuren wederom realistische figuren moesten voorstellen. 3. De afwisseling van lichte en donkere figuren en een realistische interpretatie daarvan (licht-donker, water-lucht, goed-slecht etc.). Het is mogelijk dat hij op deze ideeën is gekomen door in gedachten kleine accenten toe te voegen aan bestaande decoraties. Bijvoorbeeld op de volgende wijze: Door de cirkeltjes en ellipsen toe te voegen aan een abstract patroon ontstaan opeens vogeltjes! In 1937 kwam Escher op de hoogte van de wiskundige theorie achter vlakverdelingen en begon hij te experimenteren met alle 17 verschillende patroongroepen. Zodoende bouwde hij als het ware een archief op aan patronen, waar hij later steeds uit kon putten. Op zich zijn deze vlakverdelingen vrij saai, vanwege de grote hoeveelheid symmetrieën. Als groot kunstenaar vond Escher hier een uitweg, op twee wijzen: 1. Door de vlakvulling te laten overgaan in een realistische omgeving en daarmee te verweven. 2. Door vlakvullingen continu in elkaar te laten overgaan. Metamorfosen werden die genoemd.
6 Beide ideeën vind je terug in de houtsnede metamorfose 1 die Escher in 1937 vervaardigde. Dit is de eerste prent waarin Escher de mogelijkheden die regelmatige vlakverdelingen bieden op overtuigende wijze heeft verwerkt. Metamorfose 1, houtsnede, 1937 Dag en Nacht, houtsnede, 1938 Overigens heeft Escher ook prenten gemaakt met onregelmatige vlakverdelingen. Alhoewel deze prenten wel de drie bovengenoemde elementen bevatten, bezitten ze niet de symmetrie-eigenschappen waardoor de prent uit te breiden is tot een regelmatige vlakverdeling. Hieronder staat een voorbeeld. vlakvulling, litho, 1957
7 Opgaven vlakvullingen Opgave 1 Controleer met het schema voor de 17 verschillende patroongroepen dat een tegelvloer (met effen vierkante tegels) tot de groep p4m behoort en de honingraat tot p6m. Laat eveneens zien dat de twee decoraties in Moorse paleizen tot het type p3 en p6 behoren. Opgave 2 Op kan je ontdekken hoe je zelf een regelmatige vlakvulling kan maken. Bekijk deze website en werk de bijbehorende opgaven uit. Opgave 3 Deze, door Escher gemaakte vlakvulling, behoort tot de symmetriegroep p3. De oorspronkelijke tekening was niet zwart/wit ingekleurd en had toen patroon p6. Laat dit zien. Wat zijn de rotatiecentra?
8 Opgave 4 Bij de volgende vlakvulling maakte Escher gebruik van het symmetriepatroon pg. Om dat te zien moet je de zwart/wit inkleuring wegdenken en alleen letten op de lijnen die ten grondslag liggen aan het patroon. Wat is het effect dat Escher creëert door het gebruik van dit patroon? Een basisrechthoek voor dit patroon zie je ook. Controleer dat de lijnen bij A en A doorlopen en dat de lijnen bij B, B en bij C, C in gespiegelde richting doorlopen. Probeer zelf eens een eenvoudig patroon te maken waarvan de basis deze eigenschap heeft. Dit symmetriepatroon pg gebruikt Escher vaak. Probeer nog enkele prenten te ontdekken waarin hij dit gebruikt.
Escher in Het Paleis. Wiskundepakket. Inleiding. M.C. Escher en Wiskunde. De wiskunde educatie van Escher in Het Paleis
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Inleiding M.C. Escher en Wiskunde De wiskunde educatie van Escher in Het Paleis M.C. Escher en Wiskunde Hieronder volgt de inleiding van de wiskunde educatie voor middelbare
Nadere informatieMorenaments Ornamenten met symmetrie. Werkblad vooraf met begeleidende tekst en oplossingen
Morenaments Ornamenten met symmetrie Fien Aelter, Liesje Knaepen en Kristien Vanhuyse, studenten SLO wiskunde KU Leuven Werkblad vooraf met begeleidende tekst en oplossingen Dit werklad is een voorbereiding
Nadere informatieTEKENEN. beeldende vorming. Vlakvullingen. hoofdstuk 13: vlakvulling
Vlakvullingen Tekeningen zoals hierboven heb je vast weleens eerder gezien, bijvoorbeeld op één van de posters in de wiskundelokalen. Het is het werk van Escher.Je kent hem misschien ook wel van de onmogelijke
Nadere informatieHOOFDSTUK 2 TRANSFORMATIES
HOOFDSTUK 2 TRANSFORMATIES Verschuiven, roteren, spiegelen, vergroten/verkleinen zijn manieren om bij een figuur een 'beeldfiguur' te bepalen. Deze manieren noem je 'transformaties'. 2.1 LIJNSPIEGELING
Nadere informatieHoofdstuk 13 SYMMETRIE VWO. b A, H, I, M, O, T, U, V, W, X, Y c B, C, D, E, H, I, K, O, X 13.0 INTRO
Hoofdstuk 13 SYMMETRIE VWO 13.0 INTRO 1 a Rechtsoven staat het woord in spiegelschrift Linksonder staat het woord ondersteoven Rechtsonder staat het woord achterstevoren en ondersteoven. Alleen de H, I,
Nadere informatieWe vertrekken van zeer eenvoudige figuren bv. een vierkant en gaat ze nu vervormen.
Zelf tekeningen maken in de stijl van Escher Dag van de wiskunde Peter Raedschelders O-L-VR-PL-15-1 9150 Kruibeke België peter.raedschelders@scarlet.be website: home.scarlet.be/~praedsch We vertrekken
Nadere informatieBedoeling: Doelen: Leerplandoelen wiskunde (VVKBaO):
Bedoeling: De leerlingen leren M.C. Escher en zijn werken kennen. Ze ontdekken ook wat regelmatige vlakvulling is en maken kennis met de drie soorten symmetrie die Escher in zijn werken gebruikt. Na het
Nadere informatieEscher in Het Paleis. Wiskundepakket. Ruimtelijke figuren
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Ruimtelijke figuren Ruimtelijke figuren Escher maakt in EEN AANTAL prenten gebruik van wiskundig interessante ruimtelijke vormen, zoals Platonische lichamen en Möbiusbanden.
Nadere informatieEscher in Het Paleis. Wiskundepakket. Onmogelijke figuren
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Onmogelijke figuren Onmogelijke figuren Een onmogelijk figuur is een tweedimensionale weergave van een object dat in drie dimensies onmogelijk lijkt te kunnen bestaan.
Nadere informatieEscher in Het Paleis. Wiskundepakket. Oneindigheid
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Oneindigheid Oneindigheid Wiskundigen hebben weinig moeite met het begrip oneindigheid. Er zijn bijvoorbeeld oneindig veel getallen, een lijn is oneindig lang en oneindig
Nadere informatieHoofdstuk 13 SYMMETRIE VWO. b A, H, I, M, O, T, U, V, W, X, Y c B, C, D, E, H, I, K, O, X 13.0 INTRO
Hoofdstuk 13 SYMMETRIE VWO 13.0 INTRO 1 a Rechtsoven staat het woord in spiegelschrift Linksonder staat het woord ondersteoven Rechtsonder staat het woord achterstevoren en ondersteoven. Alleen de H, I,
Nadere informatie1. Ik kan vormen en figuren herkennen en gebruiken met bijbehorende wiskundige vaktaal.
LEERLIJN WISKUNDE VMBO-BKTG (Leerjaar 1-periode 1) VMBO BKTG LJ1 Vmbo BKTG Periode 1 Wat ga ik leren? Wanneer? Welke inhoud heb ik nodig? Wat ga ik doen om dit te leren? Hoe bewijs ik dat ik dit geleerd
Nadere informatieHoofdstuk 13 SYMMETRIE HAVO. b A, H, I, M, O, T, U, V, W, X, Y c B, C, D, E, H, I, K, O, X 13.0 INTRO
Hoofdstuk 13 SYMMETRIE HAVO 13.0 INTRO 1 a Rechtsoven staat het woord in spiegelschrift Linksonder staat het woord ondersteoven Rechtsonder staat het woord achterstevoren en ondersteoven. Alleen de H,
Nadere informatieWiskunde Opdrachten Vlakke figuren
Wiskunde Opdrachten Vlakke figuren Opdracht 1. Teken in de figuren hieronder alle symmetrieassen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Opdracht 2. A. Welke
Nadere informatieBedoeling: Doelen: Leerplandoelen wiskunde (VVKBaO):
Bedoeling: De leerlingen lezen een artikel over Stromae, de bekende Belgische zanger. Ze ontdekken dat hij heel erg van wiskunde houdt. Daarna maken ze kennis met M.C. Escher en zijn kunstwerken. Ze ontdekken
Nadere informatieInhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.
Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld
Nadere informatiewerkschrift passen en meten
werkschrift passen en meten 1 vierhoeken 2 De vijf in één - puzzel 7 Een puzzel De serie spiegelsymmetrische figuren is volgens een bepaald systeem opgebouwd. Teken de volgende figuren in de reeks. 8 Een
Nadere informatie4,7. Praktische-opdracht door een scholier 3588 woorden 2 juni keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 3588 woorden 2 juni 2008 4,7 52 keer beoordeeld Vak Wiskunde Inleiding In dit werkstuk gaan wij de wiskundige opbouw en vlakverdeling van een aantal van Escher s kunstwerken
Nadere informatieKraak de Eschercode met GeoGebra Chris Cambré
Kraak de Eschercode met GeoGebra Chris Cambré Het Alhambra als inspiratie Escher bezoekt twee maal het Alhambra. Wat inspireert hem? De schetsende toerist In 1922 rondt Maurits Escher zijn opleiding tot
Nadere informatieHET IS EEN PRISMA, OF TOCH NIET...
In dit artikel laten we zien hoe je een kubus, een rombendodecaëder en een afgeknotte octaëder kunt omvormen tot een. Om de constructie zelf uit te voeren, heb je de bouwtekeningen nodig die bij dit artikel
Nadere informatieHoofdstuk 1 Spiegelen in lijn en in cirkel. Eigenschappen.
Hoofdstuk 1 Spiegelen in lijn en in cirkel. Eigenschappen. Jakob Steiner (Utzenstorf (kanton Bern), 18 maart 1796 - Bern, 1 april 1863) was een Zwitsers wiskundige. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste
Nadere informatieWerkstuk van Suzanne groep 7a
Werkstuk van Suzanne groep 7a Inhoud: Waarom doe ik mijn werkstuk over Escher? 3 Wie is Escher 3 Het leven van Escher 4 De jeugd van Escher Reizen Geldzorgen Houtsnede en litho s 6 Houdsneden Litho s Optische
Nadere informatieFractals als vlakverdeling
Wiskunde & Onderwijs 38ste jaargang (2012) Fractals als vlakverdeling Peter Raedschelders Als men aan een wiskundige vraagt om aan een fractal te denken, dan is de kans vrij groot dat men zich een Mandelbrot-set,
Nadere informatieRakende cirkels. Oriëntatie. Keuzeopdracht voor wiskunde
Rakende cirkels Keuzeopdracht voor wiskunde Verrijkende opdracht over construeren en redeneren in figuren Voorkennis: meetkunde: cirkels, raaklijn, loodrecht stand; sinus: waarden voor bekende hoeken als
Nadere informatieEen wiskundige kijk op SYMMETRIE
Een wiskundige kijk op SYMMETRIE Jan van de Craats (UvA) Koninklijk Genootschap Physica, Alkmaar, 5 maart 2018 Symmetrie op het boloppervlak Soorten symmetrische patronen en voorwerpen Soorten symmetrische
Nadere informatieMACHINES. ... en kralenkettingen. Onderzoeksprogramma Vierkant voor Wiskunde. Wiskundeclubs. Tristan Cranendonk & Joost Langeveld
MACHINES... en kralenkettingen. Onderzoeksprogramma Vierkant voor Wiskunde Wiskundeclubs Tristan Cranendonk & Joost Langeveld Kralenketting machines 1 Uitleg van de gebruikte symbolen: In de kantlijn staan
Nadere informatieVoortbouwen op IMAGINARY
Voortbouwen op IMAGINARY Philippe Cara Vrije Universiteit Brussel pcara@vub.ac.be IMAGINARY Kick-off event KULeuven, 3 juni 2015 Philippe Cara (VUB) IMAGINARY in de klas 3 juni 2015 1 / 31 Componenten
Nadere informatieSymmetrische betegelingen op de bol en in het vlak
Symmetrische betegelingen op de bol en in het vlak Jan van de Craats (UvA) NWD, 4 februari 2012 Symmetrie Symmetrie Inspiratiebron: John H. Conway, Heidi Burgiel, Chaim Goodman-Strauss, The Symmetries
Nadere informatieWiskunde: het mooiste vak!
Wiskunde: het mooiste vak! Jan van de Craats Universiteit van Amsterdam, Open Universiteit Nederland Congres van de Vlaamse Vereniging voor Wiskundeleraren Blankenberge, 29 juni 2008 Wiskunde: het mooiste
Nadere informatieEen passie voor SYMMETRIE
Een passie voor SYMMETRIE Jan van de Craats (UvA) NWD, 6 februari 2016 Soorten symmetrische patronen en voorwerpen Soorten symmetrische patronen en voorwerpen Rozetpatronen (2 soorten) Soorten symmetrische
Nadere informatieOpgave 1 Bestudeer de Uitleg, pagina 1. Laat zien dat ook voor punten buiten lijnstuk AB maar wel op lijn AB geldt: x + 3y = 5
2 Vergelijkingen Verkennen Meetkunde Vergelijkingen Inleiding Verkennen Beantwoord de vragen bij Verkennen. Uitleg Meetkunde Vergelijkingen Uitleg Opgave Bestudeer de Uitleg, pagina. Laat zien dat ook
Nadere informatieThema 16: Symmetrie vmbo-b12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/57003 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
86 Verdieping Regelmatige figuren 1a e figuur heeft 12 hoekpunten. lke hoek is 150. Ja, ze zijn allemaal 150. d e zijden zijn 2,5 m. e Ja, ze zijn allemaal even lang. 2a en regelmatige driehoek is een
Nadere informatieK 1 Symmetrische figuren
K Symmetrische figuren * Spiegel Plaats de spiegel zó, dat je twee gelijke figuren ziet. Plaats de spiegel nu zó op het plaatje, dat je dezelfde figuur precies éénmaal ziet. Lukt dat bij alle plaatjes?
Nadere informatieBruno Ernst Symposium
Bruno Ernst Symposium Betegelingen en behanggroepen symmetrie in wiskundige termen Jeanine Daems Universiteit Leiden Voorbeelden van symmetrische figuren: wat is symmetrie in de wiskunde? symmetrie
Nadere informatie12 a Middelloodlijn. b Bissectrice. 13 a 0, 1 of 3 b Gelijkbenige driehoek. 14 a 4 b 2 c 2. e 1
1.0 INTRO 1 a Rechtsoven staat het woord in spiegelschrift Linksonder staat het woord ondersteoven Rechtsonder staat het woord achterstevoren en ondersteoven. lleen de H, I, O en X. c Ik he er geen kunnen
Nadere informatieBOEKBESPREKING EEN PASSIE VOOR SYMMETRIE. Chris van der Heijden
BOEKBESPREKING EEN PASSIE VOOR SYMMETRIE Chris van der Heijden Auteur: Jan van de Craats Uitgever: Epsilon Uitgaven, Amsterdam (2014), deel 78 ISBN: 978-90-5041-143-1 (106 pagina s; paperback) Prijs: 20,00
Nadere informatieDE VLAKVULLINGEN VAN NIEK HOOGENBOOM
Mededelingenblad Ars et Mathesis redaktieadres: Nieuwstraat 6 3743 BL Baarn jaargang 9 nummer 2 juni 1995 DE VLAKVULLINGEN VAN NIEK HOOGENBOOM In Andalusië, de zuidelijkste provincie van Spanje, zijn vele
Nadere informatieSTART WISKUNDE-ESTAFETTE 2008 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500.
START WISKUNDE-ESTAFETTE 2008 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500. Estafette-opgave 1 (30 punten, rest 470 punten) Uitgeveegd In de cirkeltjes heeft iemand de
Nadere informatieMededelingenblad van de Stichting Ars et Mathesis. redaktieadres Nieuwstraat 6 3743 BLBaarn. Jaargang 7 Nummer 1 Februari 1993
Mededelingenblad van de Stichting Ars et Mathesis redaktieadres Nieuwstraat 6 3743 BLBaarn Jaargang 7 Nummer 1 Februari 1993 De tentoonstelling Ruimte en Reliëf in Kasteel Groeneveld te Baarn, waar Popke
Nadere informatieHet Droste-effect in Eschers Prentententoonstelling
Hoofdstuk II Het Droste-effect in Eschers Prentententoonstelling Bart de Smit Op de litho Prentententoonstelling van M.C. Escher (1898 1972) staat een jongeman in een galerij te kijken naar een prent van
Nadere informatieb A, H, I, M, O, T, U, V, W, X, Y c B, C, D, E, H, I, K, O, X 11 a,b 12 a Middelloodlijn b Bissectrice 13 a 0, 1 of 3 b Gelijkbenige driehoek
1.0 INTRO Hoofdstuk 1 SYMMETRIE 1 a Rechtsoven staat het woord in spiegelschrift Linksonder staat het woord ondersteoven Rechtsonder staat het woord achterstevoren en ondersteoven. lleen de H, I, O en
Nadere informatieEen ander zijvlak is het regelmatige vijfhoek met aantal zijden P=5. Hierbij moeten Q=3 zijvlakken samenkomen in een hoekpunt van het veelvlak.
Praktische-opdracht door een scholier 1498 woorden 6 juni 2003 6,5 134 keer beoordeeld Vak Wiskunde Deelvraag 1: Wat is de definitie van een Platonische Lichaam / Platonisch Veelvlak? De definitie: Een
Nadere informatieOOG VOOR SYMMETRIE. Een wiskundige passie
OOG VOOR SYMMETRIE Een wiskundige passie Jan van de Craats (UvA) Ars et Mathesis, 16 november 2013 Twee soorten rozetpatronen Twee soorten rozetpatronen Twee soorten rozetpatronen Alleen draaisymmetrie
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE RU Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 530
WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2005 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 530 1 (20 punten) De herhaling. De intensiteit van een zeker kosmisch verschijnsel kan alleen gemeten worden
Nadere informatiegroep 7 en 8 patronen in islamitische kunst
groep 7 en 8 patronen in islamitische kunst Grote Rekendag 2007 www.rekenweb.nl 79 80 www.rekenweb.nl Grote Rekendag 2007 groep 7 en 8: patronen in islamitische kunst overzicht van de activiteiten De mozaïeken
Nadere informatieEstafette. ABCD is een vierkant met zijden van lengte 1. Γ is de cirkel met straal 1 en middelpunt C. P is het snijpunt van lijnstuk AC met Γ. ?
27 e Wiskundetoernooi Estafette 208 Opgave Een rechthoek van 2 bij 25 wordt in twee stukken geknipt. Het resultaat is twee kleinere rechthoeken, die niet even groot maar wel gelijkvormig zijn. Wat is de
Nadere informatiegroep 5 en 6 patronen tekenen, stempelen en kleuren
groep 5 en 6 patronen tekenen, stempelen en kleuren Grote Rekendag 2007 www.rekenweb.nl 61 62 www.rekenweb.nl Grote Rekendag 2007 groep 5 en 6: patronen tekenen, stempelen en kleuren overzicht van de activiteiten
Nadere informatieHandig met getallen 4 (HMG4), onderdeel Meetkunde
Handig met getallen 4 (HMG4), onderdeel Meetkunde Erratum Meetkunde Je vindt hier de correcties voor Handig met getallen 4 (ISBN: 978 94 90681 005). Deze correcties zijn ook bedoeld voor het Rekenwerkboek
Nadere informatieThema: Symmetrie vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 12 August 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/57114 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieEscher in Het Paleis. Wiskundepakket. Perspectief
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Perspectief Perspectief We leven in een driedimensionale wereld. Deze wereld nemen we echter waar door projecties op tweedimensionale vlakken of gebogen vlakken. In
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE 2010 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE 010 Uitwerkingen 1 We tellen het aantal donkere tegels in elke rij. Rij 1 (en rij 19) bestaat uit 10 witte tegels. Rij (en rij 18) bestaat uit 11 tegels, waarvan 6 wit en 5 donker. Rij
Nadere informatie3 + 3 + 6 = 3 + 3 + 3 + 3.
1. Als je vervangt door 3 in de uitdrukking + + 6 = + + +, dan verkrijg je: 3 + 3 + 6 = 3 + 3 + 3 + 3. Kangoeroewedstrijd editie Wallabie: jaargang 2010, probleem 1. c Vlaamse Wiskunde Olympiade v.z.w.
Nadere informatiejaar Wiskundetoernooi Estafette n = 2016
992 993 2000 994 999 995 997 998 996 200 2002 2003 204 205 206 202 203 2004 20 200 2005 2009 2007 2006 2008 jaar Wiskundetoernooi Estafette 206 Opgave 206 is een driehoeksgetal: er bestaat een geheel getal
Nadere informatieAan alle Wallabies, en aan hun leerkrachten, veel succes en, nog belangrijker, veel plezier!
Noteer hier eventueel je naam: Aan alle Wallabies, en aan hun leerkrachten, veel succes en, nog belangrijker, veel plezier! Wiskunde leuk? Reken maar! wwwwiskundekangoeroebe c Vlaamse Wiskunde Olympiade
Nadere informatieREKENEN WORDT WISKUNDE
REKENEN WORDT WISKUNDE Tine Wijnants Actieonderzoek Bachelor Secundair Onderwijs, KHLim Waarom haken sommige leerlingen af tijdens de lessen wiskunde? Wat maakt het Secundair Onderwijs zo anders dan het
Nadere informatieDraaisymmetrie en lijnsymmetrie
Uitdager van de maand Draaisymmetrie en lijnsymmetrie Rekenen Wiskunde, Groep 6 Algemeen Titel Draaisymmetrie en lijnsymmetrie Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Begrijpen wat
Nadere informatieLes 6 Tegeltjes leggen
Les 6 Tegeltjes leggen Kern In deze les maken en onderzoeken de leerlingen patronen vanuit één eenvoudige basistegel. De focus ligt op kenmerken van (regelmatige) patronen, zoals vormen van herhaling,
Nadere informatieWat is de som van de getallen binnen een cirkel? Geef alle mogelijke sommen!
Estafette-opgave 1 (20 punten, rest 480 punten) Zeven gebieden Drie cirkels omheinen zeven gebieden. We verdelen de getallen 1 tot en met 7 over de zeven gebieden, in elk gebied één getal. De getallen
Nadere informatieProgramma van Inhoud en Toetsing (PIT)
week 1 t/m week 2 8 verschillende tekenopdrachten In deze introductieopdracht laat je zien wat voor vaardigheden en technieken je beheerst op het gebied van tekenen. 8 kleine tekeningen maken naar eigen
Nadere informatie2. Antwoorden meetkunde
2. Antwoorden meetkunde In dit hoofdstuk zijn de antwoorden op de opgaven over Meetkunde opgenomen. Ze zijn kort en bondig per paragraaf gerangschikt. Dat betekent dat de antwoorden geen uitgebreide uitleg
Nadere informatieproject Escher Je werkt tijdens dit project individueel en samen. Welke opdracht je alleen doet en welke samen wordt per opdracht beschreven.
instructie De komende vijf weken gaan we drie uur per week aan dit project werken. Binnen dit project zijn er vijf opdrachten die je moet doen. Je mag zelf weten wanneer je welke opdracht maakt, maar denk
Nadere informatieLes 7- Spiegeltje, spiegeltje wat zie ik?
Les 7- Spiegeltje, spiegeltje wat zie ik? Veel kunstenaar gebruiken de effecten van spiegels en symmetrie in hun werk. Waarom doen ze dit? Is iets dat symmetrisch is, mooier? In het ontwerp van alledaagse
Nadere informatieSpiegelen en symmetrie
Spiegelen en symmetrie Bedoeling: De leerlingen komen doormiddel van verschillende activiteiten te weten wat spiegelen (en spiegelas) en symmetrie is. Doelen: De leerlingen kunnen - in eigen woorden verwoorden
Nadere informatieDossieropdracht 4. Analyse 1 - Didactiek
Dossieropdracht 4 Analyse 1 - Didactiek Naam: Thomas Sluyter Nummer: 1018808 Jaar / Klas: 1e jaar Docent Wiskunde, deeltijd Datum: 27 november, 2007 Samenvatting Al eerder zijn de studenten bloot gesteld
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 donderdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 05 tijdvak donderdag 8 juni 3.30-6.30 uur wiskunde B (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 0 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor
Nadere informatieEen wiskunstenaar: portretten van wiskundigen en tegeltjes
1 112 NAW 5/13 nr. 2 juni 2012 Een wiskunstenaar: portretten van wiskundigen en tegeltjes Henk van der Vorst Henk van der Vorst Eekhoornlaan 9 3951 AV Maarn info@henkvandervorst.nl Recreatieve wiskunde
Nadere informatieProgramma van Inhoud en Toetsing (PIT)
20152016 week 1 t/m week 2 8 verschillende tekenopdrachten In deze introductieopdracht laat je zien wat voor vaardigheden en technieken je beheerst op het gebied van tekenen. 8 kleine tekeningen maken
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni uur
Wiskunde B Profi (oude stijl) Eamen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 3.30 6.30 uur 20 0 Voor dit eamen zijn maimaal 78 punten te behalen; het eamen bestaat uit 4 vragen.
Nadere informatieRuimtelijke oriëntatie: plaats en richting
Ruimtelijke oriëntatie: plaats en richting 1 Lijnen en rechten Hoe kunnen lijnen zijn? gebogen of krom gebroken recht We onthouden: Een rechte is een rechte lijn. c a b Een rechte heeft geen begin- en
Nadere informatieWat is het aantal donkere tegels?
Estafette-opgave 1 (20 punten, rest 480 punten) De tegelvloer. Hieronder zie je een stukje van een tegelvloer. De hele vloer heeft dit patroon en is een regelmatige zeshoek, met tien witte tegels aan iedere
Nadere informatieOnmogelijke figuren. Geschreven door Judith Floor en Vivike Lapoutre. Herzien door Dieuwke van Wijk en Amarins van de Voorde
Onmogelijke figuren Geschreven door Judith Floor en Vivike Lapoutre Herzien door Dieuwke van Wijk en Amarins van de Voorde Vierkant voor Wiskunde Zomerkamp A 2010 Voorwoord Je hebt vast wel eens een stripboek
Nadere informatieSTART WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2007 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 600.
START WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2007 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 600. Estafette-opgave 1 (20 punten, rest 580 punten) Vier bij vier. In een schema van vier maal
Nadere informatieInterview - Imro van der Reyden
Interview - Imro van der Reyden Door Jeremy de Jager Interview met Imro van der Reyden Intro: Respondent: Imro van der Reyden Interviewer: Jeremy de Jager Locatie: Zandvoort Datum interview: 18-10-2013
Nadere informatieSymmetrie in islamitische ornamentale kunst
Symmetrie in islamitische ornamentale kunst Jan van de Craats (UvA, OU) Wie in Andalusië de moorse paleizen en moskeeën, zoals het Alhambra in Granada, het Alcazar in Sevilla of de grote Mezquita-moskee
Nadere informatiewiskunde B pilot havo 2015-II
wiskunde B pilot havo 05-II Veilig vliegen De minimale en de maximale snelheid waarmee een vliegtuig veilig kan vliegen, zijn onder andere afhankelijk van de vlieghoogte. Deze hoogte wordt vaak weergegeven
Nadere informatieMededelingenblad van de Stichting Ars et Mathesis. Redaktieadres Nieuwstraat 6 3743 BL Baarn. Jaargang 6 Nummer 3 September 1992
Mededelingenblad van de Stichting Ars et Mathesis Redaktieadres Nieuwstraat 6 3743 BL Baarn Jaargang 6 Nummer 3 September 1992 Op zaterdag 24 oktober wordt de tentoonstelling WISKUNSTIGE SCHOONHEID geopend
Nadere informatiePijlenklokken Wiskunde B-dag
Pijlenklokken Wiskunde B-dag 2017 1 Wiskunde B opdracht 2017 Inleiding Over de opdracht Mensen (dus ook jullie) zijn gemaakt om patronen en structuren te herkennen. De wiskunde maakt hier een sport van.
Nadere informatieBegrippenlijst periode 1. Tekenen Klas 2, Roncalli mavo. Vorm
Begrippenlijst periode 1 Tekenen Klas 2, Roncalli mavo Vorm 1. Vormentaal Alles wat je om je heen ziet heeft een bepaalde vorm. Vormen kunnen bepaalde gedachten oproepen. Kijk maar naar afbeelding 1 en
Nadere informatieFenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1
Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele
Nadere informatieZESDE KLAS MEETKUNDE
ZESDE KLAS MEETKUNDE maandag 1. Het vierkant. Eigenschappen. 2. Vierkanten tekenen met passer en lat vanuit zeshoek 3. Vierkanten tekenen met passer en lat binnen cirkel 4. Vierkanten tekenen met passer
Nadere informatieTweepuntsperspectief I
1 G Tweepuntsperspectief I 1. We verlaten even het perspectief en bekijken een vierkant ABCD op ware grootte. M is het middelpunt van het vierkant. PQ is een horizontale lijn door M. Zeg dat P en Q de
Nadere informatiewizprof 2013 21 maart 2013 Veel succes en vooral veel plezier.!! je hebt 75 minuten de tijd rekenmachine is niet toegestaan
www.zwijsen.nl www.e-nemo.nl 21 maart 2013 www.education.ti.com Veel succes en vooral veel plezier.!! Stichting Wiskunde Kangoeroe www.smart.be www.rekenzeker.nl www.sanderspuzzelboeken.nl www.schoolsupport.nl
Nadere informatieTrillingen en geluid wiskundig. 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude
Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Eenheidscirkel In de figuur hiernaast
Nadere informatieHet meten van diepte bij lijnperspectief met één verdwijnpunt Materiaal: papier, potlood, geodriehoek, gum
Het meten van diepte bij lijnperspectief met één verdwijnpunt Materiaal: papier, potlood, geodriehoek, gum 1. Lijnperspectief is een hulpmiddel om de maat van gebouwen ook in de diepte goed te kunnen tekenen.
Nadere informatieKangoeroe de wereldwijde reken-, denk- en puzzelwedstrijd
Kangoeroe de wereldwijde reken-, denk- en puzzelwedstrijd Aan alle Wallaroes en hun leerkrachten: veel succes en, nog belangrijker, veel plezier! reken denk puzzel Kangoeroe.org Vlaamse Wiskunde Olympiade
Nadere informatieSum of Us 2014: Topologische oppervlakken
Sum of Us 2014: Topologische oppervlakken Inleiding: topologische oppervlakken en origami Een topologisch oppervlak is, ruwweg gesproken, een tweedimensionaal meetkundig object. We zullen in deze tekst
Nadere informatieThinking of Art Stijldocument
Thinking of Art Stijldocument Niels de Jong GDD1A Inspiratie: M.C. Escher Inhoudsopgave Inleiding...2 1 Moodboard / stijlinspiratie kiezen...2 Kiezen stijlinspiratie...3 Beeldmateriaal in Moodboards...4
Nadere informatieAntwoorden. Magische vierkanten Vierkant voor Wiskunde Doeboek 8
Antwoorden Magische vierkanten Vierkant voor Wiskunde Doeboek 8 1 6 1 8 7 5 3 2 9 4 2 De getallen 1 tot en met 9. 3 15. 15 en 15. De som van de getallen van elke rij is 15. 4 15. De som van de getallen
Nadere informatieNu een leuk stukje wiskunde ter vermaak (hoop ik dan maar). Optellen van oneindig veel getallen
Nu een leuk stukje wiskunde ter vermaak (hoop ik dan maar). Optellen van oneindig veel getallen Ter inleiding: tellen Turven, maar: onhandig bij grote aantallen. Romeinse cijfers: speciale symbolen voor
Nadere informatieOpgaven Kangoeroe vrijdag 17 maart 2000
Opgaven Kangoeroe vrijdag 17 maart 2000 Brugklas en klas 2 Vragen 1 t/m 10: voor elk goed antwoord +3 punten, voor elk fout antwoord ¾ punt. 1. In de spiegel zien we een klok. Hoe laat is het? A) 9.45
Nadere informatie13 Vlaamse Wiskunde Olympiade: tweede ronde
3 Vlaamse Wiskunde Olympiade: tweede ronde De tweede ronde bestaat uit 30 meerkeuzevragen Het quoteringssysteem werkt als volgt: per goed antwoord krijgt de deelnemer 5 punten, een blanco antwoord bezorgt
Nadere informatieMasterclassprogramma klas 1 periode
Masterclassprogramma klas 1 periode 3 2017-2018 Beste leerlingen, Door jullie mentoren worden/zijn jullie geïnformeerd over periode 3 van het masterclassprogramma. Hier kun je nog eens rustig nalezen waar
Nadere informatie1. Het getal 200 9 = 1800 is even. De andere antwoorden zijn oneven: 2009, 2 + 0 + 0 + 9 = 11, 200 9 = 191, 200 + 9 = 209.
1. Het getal 200 9 = 1800 is even. De andere antwoorden zijn oneven: 2009, 2 + 0 + 0 + 9 = 11, 200 9 = 191, 200 + 9 = 209. Kangoeroewedstrijd editie Wallabie: jaargang 2009, probleem 1; Kangoeroewedstrijd
Nadere informatieTutorial Bargello ketting
Tutorial Bargello ketting Patroon van Rebecca Peapples uit Bead & Button (augustus 2006). Het patroon is gratis te downloaden op de volgende website: http://www.beadsbaublesandjewels.com/projects/605/605_1.htm
Nadere informatiePuntmutsen met patronen
Panama Praktijktip nummer 130 Puntmutsen met patronen A. Goddijn FIsme, Universiteit Utrecht Op het web vond ik deze vraag en antwoord: Vraag: Ik zou graag willen weten hoe je een kaboutermuts maakt. Gr
Nadere informatieWiskunde en creativiteit
Wiskunde en creativiteit Tom Verhoeff Al op de kleuterschool kreeg ik mijn bedenkingen bij de manier waarop het onderwijs omgaat met creativiteit. Creativiteit kwam toen niet verder dan de (door juffen
Nadere informatieVlakvullingen of Tessellations
Vlakvullingen of Tessellations Een les voor de bovenbouw van de basisschool en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs over vlakvullingen Samenvatting van de voorbereiding Deze lessen gaan over
Nadere informatieCabri en Internet. Sangaku. Tangram en de kromme van Von Koch. Cirkels van Apollonius. Mozaïeken. Volgende. Volgende. Cabri Internet Overzicht
Cabri Internet Overzicht Cabri en Internet Volgende Cabri-werkbladen door M.P. Knapper-Kersten april 2000 Met toestemming van de auteur zijn onderstaande door haar ontworpen Cabri-werkbladen opgenomen
Nadere informatieToelichting op de werkwijzer
Toelichting op de werkwijzer NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Birgit van Dalen, Quintijn Puite De opgaven voor de training komen uit het boekje De Nederlandse Wiskunde Olympiade 100 opgaven met hints,
Nadere informatie