Profielwerkstuk Aardrijkskunde Tornado's

Transcriptie

1 Profielwerkstuk Aardrijkskunde Tornado's Profielwerkstuk door een scholier 5676 woorden 30 januari ,4 116 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: De keuze van het onderwerp voor ons profielwerkstuk, bleek niet al te makkelijk. De samenwerking met het adviesbureau vonden wij niet zo aantrekkelijk, dus hebben we zelf een onderwerp uitgekozen. Na lang zoeken hebben wij in de zomer van 2004 besloten om ons profielwerkstuk te gaan doen over het natuurverschijnsel: de tornado. In dit werkstuk zult u antwoorden krijgen op uw vragen, en na het doornemen van dit werkstuk, hopen wij dat u het nuttig vond om ons werk te lezen en te bekijken. Werkplan: We willen dit werkstuk beginnen met het opstellen van een hoofdvraag, en de daarbij passende deelvragen. Daarna is het de bedoeling dat we gaan zoeken naar informatie over tornado s, zowel op internet, als in de bibliotheek en in de krant. Als we informatie genoeg hebben, kunnen we gaan beginnen aan het beantwoorden van de deelvragen, zodat we uiteindelijk ook de hoofdvraag goed kunnen beantwoorden. Als zowel de deelvraag als de hoofdvraag beantwoordt zijn, kunnen we over gaan tot het afronden van het werkstuk. Taakverdeling: Het leek ons goed om af en toe samen informatie te zoeken en te overleggen, en het maken gewoon thuis te doen. Hieronder vindt u wie wat moet gaan doen: Wie: Wat: Robin en Ruud Informatie zoeken, hoofdvraag en deelvraag bepalen, inleiding, werkplan en taakverdeling. Robin Deelvraag 1, 6 en 7. Ruud Deelvraag 2, 3, 4 en 5. Robin en Ruud Overleg en elkaar corrigeren. Robin Algemene evaluatie en conclusie. Ruud Titelblad, afronden logboek. Pagina 1 van 15

2 Robin en Ruud Afronden verslag. Hoofdvraag en deelvragen: Hoofdvraag: Kun je een tornado voorspellen en hoe kan je jezelf tegen dit natuurgeweld wapenen? Deelvragen: - Wat zijn tornado s? - Hoe ontstaan tornado s? - Waar komen tornado s voor? - Kun je tornado s voorspellen? - Komen tornado s in Nederland voor? - Wat kan een tornado zoal aanrichten? - Hoe kun je jezelf tegen een tornado beschermen? Deelvraag 1: Wat zijn tornado s? Een tornado is een kolom van fel draaiende lucht. Vaak blijft het bij draaiende lucht boven het aardoppervlak. In dat geval spreken we van een hoos. Pas als deze fel draaiende lucht ook het aardoppervlak bereikt, spreken we van een tornado. Daar komt ook nog bij dat een tornado vele malen sterker is dan een hoos. De onderkant van een tornado kan veel schade opleveren aan begroeiing, infrastructuur en de mensheid zelf. De doorsnee van een tornado is ongeveer 100 tot 150 meter breed. Bij zware tot zeer zware tornado s kan de doorsnede wel oplopen tot 1,5 kilometer breed. Soms komen er meerdere draaibewegingen voor binnen een tornado. Deze nieuwe slurven/draaikolken noemen we vortexen. Tornado s waarbij meerdere slurven betrokken zijn, noemen we multivortexen. Meestal bestaat deze soort uit een grote slurf en meerdere kleine slurven. Deze vortexen kunnen heel snel ontstaan, maar ze kunnen met dezelfde snelheid ook weer verdwenen zijn. De lengte van een tornado is ook heel verschillend. Bij een vrij lichte tornado is de lengte tot honderd meter. Bij veel zwaardere tornado s kan de lengte oplopen tot enkele kilometers. Verder hangt een tornado altijd samen met een supercell. Een supercell is een flink ontwikkelde onweersbui. Zo n supercell ontstaat bij grote temperatuursverschillen tussen het aardoppervlak en de bovenlucht. Een tornado is ook zo verwoestend door zijn zeer hevige snelheid. In een tornado kunnen de snelheden namelijk oplopen tot maximaal 610 kilometer per uur. De snelheden van een tornado, geven we aan met de Fujita-schaal. Hierover leest u straks meer. De Tornado is, vooral door zijn snelheid, in onze dampkring het meest verwoestende en krachtigste weerverschijnsel. Hieronder ziet u een tornado in actie. Dit gaat een grote ramp worden, omdat dit een krachtige tornado is en omdat hij zich bevindt in de buurt van de een dicht bevolkte stad. Pagina 2 van 15

3 De fujita schaal: Fujita is de ontwerper van een schaal waarmee je de sterkte van een tornado kunt aangeven. De Fujitatornadoschaal wordt overal in de wereld gebruikt. Net als de Beaufortschaal voor wind. Als een tornado voorkomt, hoort daarbij altijd een waarde bij. De schaal loopt van F-0 tot F-5. Een tornado komt dus altijd voor in een van deze categorieën. Schaal Windsnelheid (km/h) Soort schade F Licht F Matig F Aanzienlijk F Zwaar F Zeer zwaar F Catastrofaal Deelvraag 2: Hoe ontstaan tornado s? Een tornado gaat dus altijd gepaard met een supercell. Voordat een tornado kan ontstaan, moeten eerst de volgende weersverschijnselen aanwezig zijn: - Zeer warme en vochtige lucht - Zeer koude en droge lucht - Een straalstroom - Landschap - De windsnelheid moet toenemen en de windrichting moet tussen de grond en de lucht 2000 meter zijn, oftewel 90 graden verschillen. Als de warme lucht tegen de koude lucht botst, wordt de warme lucht omhoog gedreven. Dit wordt ook wel een updraft genoemd. Bovenop deze kolom van stijgende lucht zit een soort koepel. Dit wordt in het Engels een dome genoemd. Een dome is te vergelijken met de bovenkant van een fontein. Hier stopt het water met stijgen en valt zomaar een kant op. Bij zwakke stormen verschijnen en verdwijnen zulke domes telkens. Bij een supercell blijft een dome minimaal 20 minuten bestaan. Als de stijgende lucht op het hoogste punt is gekomen wordt het kouder en condenseert de updraft. Hier worden de wolken gevormd die wij kunnen zien. De koude lucht gaat via een zogeheten downdraft weer naar beneden. Eenmaal beneden wordt de lucht weer opgewarmd. Eigenlijk kun je dit proces zien als een soort kringloop van warme vochtige lucht en koudere droge lucht. Deze 2 luchtstromen gaan om elkaar heen kronkelen en veranderen de wolk in een enorme turbulente massa oftewel een supercell. Die zeer snelle draaiing van de wolken vormen de tornado. Deze enorme wolken kunnen wel 20 kilometer hoog worden en maar liefst 32 kilometer breed. Op onderstaand plaatje is goed te zien hoe zo n tornado in elkaar zit. Pagina 3 van 15

4 In de V.S. komen de meeste tornado s voor (zie deelvraag 3), en daar kan een tornado als volgt ontstaan: Als warme vochtige lucht uit het zuiden van Amerika in aanraking komt met koude droge lucht uit Canada ontstaat een bui die langzaam om zijn as draait. De sterkste draaiing zit daarbij in het midden. Het proces wat daarop volgt (zie voorgaande deel van deze deelvraag) kan uiteindelijk zorgen voor een tornado. Want als de draaiingen krachtig genoeg zijn, kan een tornado ontstaan. Een tornado zal met zijn slurf de grond zoeken, omdat er een lage druk gebied is ontstaan. Als de draaiende lucht op een bepaald punt komt, dan zal de lucht gaan condenseren en wordt de slurf wit. Maar als de tornado de grond raakt zal deze ook stof doen opwaaien en wordt de slurf bruin. Als de tornado met het aardoppervlak in aanraking komt, zal hij zich verplaatsen over de aardoppervlakte en, als hij krachtig genoeg is, een spoor van vernieling achter zich laten. Deelvraag 3 Waar komen tornado s voor? Tornado s kunnen, theoretisch gezien, overal voorkomen. Maar eigenlijk komen ze vooral voor in gebieden die vlakbij de evenaar liggen en/of een gebied waar vaak ernstige stormen voorkomen. Dit soort gebieden hebben een grotere kans op een tornado, maar de kans is nog steeds niet echt groot. Voorbeelden van dit soort gebieden zijn: - Australië - Zuid Oost Azië - Zuid Europa - Centraal Afrika - Amazone gebied Tornado's kunnen zoals gezegd, vrijwel overal voorkomen, maar in de meeste gebieden is de kans zeer klein. Bijvoorbeeld in Nederland. Wij hoeven maar ongeveer 1 keer in de 30 jaar te vrezen voor een tornado. Maar dit betekent natuurlijk niet, dat wanneer een tornado is geweest, de volgende dag geen tornado meer kan voorkomen. In de VS is daarentegen het ontstaan van een tornado zeker niet zeldzaam. Want in dit reusachtige land vinden er per jaar zo n 800 tornado s plaats. De tornado s komen vooral voor gedurende het voorjaar en de zomer, omdat de omstandigheden daar in die tijd van het jaar zeer gunstig zijn voor het ontstaan van een supercell (zie deelvraag 2). Het centraal gelegen deel van de VS vinden de meeste tornado s plaats. Dit gebied wordt ook wel Tornado Alley genoemd. Tornado Alley beslaat een paar staten, namelijk: Texas, Kansas, Oklahoma, Arkansas en Nebraska. Texas wordt het meest getroffen door tornado s. Hieronder kunt u zien waar de meeste tornado s voorkomen. Pagina 4 van 15

5 - Texas 125 tornado s per jaar - Oklahoma 52 tornado s per jaar - Kansas 48 tornado s per jaar - Nebraska 38 tornado s per jaar - Arkansas 32 tornado s per jaar Deze cijfers zijn het gemiddelde over alle jaren genomen die men heeft geregistreerd. Tornado Alley is de enige plek ter wereld waar jaarlijks zoveel tornado s voorkomen. Er is immers een sterke straalstroom, de warme vochtige lucht wordt aangevoerd uit de tropen van Mexico en de koude droge lucht wordt vanuit Canada en de Rocky Mountains aangevoerd. De straalstroom heeft boven de Verenigde Staten een sterk zuigende werking en hierdoor ontstaat de updraft. Het landschap is over het algemeen vlak en vormt geen obstakel. Door het vlakke oppervlak kunnen de koude en warme lucht makkelijk bij elkaar komen en kan er dus makkelijk een tornado ontstaan. Deelvraag 4: Kun je tornado s voorspellen? Het is moeilijk om te voorspellen waar en wanneer er een tornado zal ontstaan, omdat de wetenschappers en meteorologen nog niet alles weten hoe een tornado ontstaat. Er zijn veel kleine factoren die uitmaken of een tornado net wel of net niet ontstaat. Toch kan men nu wel een beetje waarschuwen voor tornado s, terwijl men vroeger pas kon waarschuwen als ze de tornado konden zien aankomen. Nu kan men ongeveer tien minuten van tevoren waarschuwen voor een tornado. Dit komt ruwweg neer op het redden van zo n 50 mensenlevens per jaar. Het is niet duidelijk vanaf wanneer er voor het eerst werd onderzocht hoe tornado s ontstaan. De eerste tekens van een voorspelling dateren uit 1948, nadat men gelijkenissen zag in het weer met voorgaande tornado s. Deze eerste ontdekking heeft ook nogal wat levens kunnen redden. Om zoveel mogelijk levens te redden, steekt de VS veel geld in onderzoek naar betere voorspellingen van tornado s. Het Storm Prediction Center is een speciaal opgericht centrum voor het voorspellen van tornado s en andere soorten stormen. Nieuwe technieken zoals internet hebben het ook mogelijk gemaakt om mensen snel te bereiken. Iedereen kan nu het internet op gaan en actuele informatie opvragen over mogelijke waarschuwingen. Ook worden de radio, telefoon en de televisie gebruikt om mensen te waarschuwen. Een grote doorbraak op het gebied van het voorspellen van tornado s, was het gebruik van een speciale radar: de Doppler radar. Het Storm Prediction Center gebruikt de zogenaamde Doppler radar om tornado's te kunnen voorspellen. De Doppler radar meet hoe snel een object naar een vooraf bepaald punt beweegt of hoe snel het er van af beweegt. In feite meet hij dus de windsnelheid. De Doppler radar kan ook supercellen analyseren op Pagina 5 van 15

6 aanwezige rotatie. Maar sinds 1995 is er weer een nieuwe technologie geïntroduceerd door de NASA. In 1995 lanceerde zij een satelliet met een Optical Transient Detector oftewel: OTD. Met behulp van nieuwe inzichten en elektronica kan de OTD sneller lichtflitsen zien. Het grootste voordeel ten opzichte van de Doppler radar, is dat OTD een scan van de omgeving binnen een minuut gemaakt kan hebben terwijl de Doppler radar hier 5 minuten over doet. Dichtbij het grootste vlekje op het plaatje kwam een tornado voor. Het lijkt erop dat vlak voordat een tornado de grond raakt de frequentie van wolk-naar-wolk lichtflitsen zeer hoog wordt. Dit bleek uit de meting die een OTD deed toen hij boven een storm in Oklahoma hing. Er werden 200 lichtflitsen waargenomen. Dat is nogal een verschil met de meting vanaf de grond, dat was maar 9. Een minuut nadat de satelliet een piek had ontdekt in de wolk-naar-wolk lichtflitsen, raakte een tornado de grond. Een groot nadeel is dat OTD maar een klein stukje van de aarde in 1 keer kan zien, doordat hij in een lage baan vliegt. Deze techniek wordt waarschijnlijk niet als de beste techniek ervaren, omdat de OTD tornado's wel kan waarnemen, maar niks over hun ontstaan kan vertellen. De OTD geeft dus alleen een overzicht van wat er op dat moment gebeurt en kan geen voorspelling maken, en dat kan de Doppler radar wel. Sinds de jaren 80 proberen zogenaamde Stormchasers oftewel Stormjagers meetinstrumenten op de baan van tornado s te plaatsen, of van veilige afstand met een speciale radar te achterhalen wat zich middenin een tornado afspeelt. Echte doorbraken kwamen er niet. In de loop van de jaren 90 is er een film uitgekomen over Stormchasers, deze film heet twister. Een groep Stormchasers probeert een radar in de baan van de tornado te zetten in de hoop dat de radar mee wordt gezogen door de tornado. Je ziet dat ze alles op alles zetten om een tornado te vinden en de radar te laten werken. In deze film wordt goed weergegeven dat die Stormchasers helemaal wild zijn van de tornado s, en ontzettend graag er meer over willen weten. De radar die deze mensen gebruiken, bestaat uit een grote bak met allemaal balletjes erin. De bedoeling is dat de balletjes in de tornado terecht komen (dit is een verzonnen apparaat en bestaat dus niet echt). Dit lukt lange tijd niet, totdat één van de Stormchasers een goed idee te binnen schiet. Ze maken van frisdrank blikjes een soort vleugeltjes aan de balletjes zodat deze makkelijker de tornado in vliegen. Na een aantal mislukte pogingen lukt het wel met de vleugeltjes en verschijnt de tornado op hun computers en krijgen ze heel veel data over de tornado. Twister is een goede film, die ook duidelijk weergeeft wat de Stormchasers willen bereiken. Er zal vast nog wel een soortgelijk apparaat komen, zoals in deze film, die ons meer informatie verschaft over tornado s. Maar voorlopig is er nog geen optimaal apparaat uitgevonden om tornado s op tijd en goed te kunnen voorspellen. Pagina 6 van 15

7 Deelvraag 5: Komen tornado s in Nederland voor? In Nederland hebben we bijna nooit te maken met tornado s. Meestal hebben wij alleen maar te maken met verschillende soorten hozen. Als zo n hoos erg krachtig is, spreken we van een tornado. Hieronder gaan we het hebben over de mini-tornado s in ons land: de hozen. De windhoos: Vooral in de zomerperiode, maar soms ook in de winter, gaan onweersbuien soms vergezeld met windhozen. Een windhoos lijkt dus op een tornado. Het is een wervelwind (een snel draaiende kolom lucht) die vaak als een trechtervormige slurf onder een onweerswolk zichtbaar is. De hoos trekt met de bui mee en laat door wind en grote luchtdrukverschillen een spoor van vernielingen achter. Soms bevat de windhoos objecten die tijdens de tocht over het aardoppervlak zijn opgezogen. De zichtbare slurf bestaat net als een wolk uit waterdruppeltjes. De windsnelheden bij een windhoos zijn vele malen lager dan bij een tornado. Een windhoos kan qua snelheid zeer lokaal oplopen tot enkele honderden kilometers per uur en de passage van een hoos gaat gepaard met een enorm lawaai. Zware windhozen, die grote schade aanrichten zijn in Nederland, zoals gezegd, heel zeldzaam. Daar komt nog bij dat het gebied waarin ze optreden meestal niet groter is dan een smalle baan van twee kilometer tot enige tientallen kilometers lengte en enkele honderden meters breedte. De ergste windhozen van de laatste tientallen jaren in Nederland met dodelijke slachtoffers traden op bij Chaam en Tricht (1967), Ameland (1972), Moerdijk (1981) en nogmaals Ameland (1992). Gemiddeld enkele malen per jaar veroorzaken minder zware windhozen zeer plaatselijk een enorme ravage. Vaak worden zware windstoten, die ook veel schade aanrichten, aangezien voor windhozen. Of werkelijk sprake is geweest van een hoos kan in de regel pas achteraf worden vastgesteld aan de hand van verslagen van ooggetuigen en de aard van de schade. Windhozen zijn, net zoals de tornado s, vrijwel niet te voorspellen. Maar ook bij een windhoos zijn bepaalde weersomstandigheden een voorwaarde voor het ontstaan van een hoos. De verschillen in temperatuur en vochtigheid tussen de lucht aan het aardoppervlak en op grote hoogte in de atmosfeer moeten heel groot zijn. Bovendien moet op zo'n 10 kilometer hoogte een zeer sterke wind staan (de eerder genoemde straalstroom). Dan ontstaan de enorme buienwolken die hozen kunnen bevatten. In de nazomer en het najaar ontstaan de meeste buien boven de relatief warme zee of het IJsselmeer. Hozen die bij buien boven water optreden en het land niet bereiken worden waterhozen genoemd. Hiernaast ziet u een hoos uit 1967, ergens op het Nederlandse platteland. Deze foto laat een windhoos zien van dinsdag 6 augustus 2002 om 19:00 uur in Linschoten. De slurf vormige trechter is hierbij duidelijk zichtbaar. Overigens zijn er in deze nazomer veel wind en/of waterhozen waargenomen. Ook vorig jaar zijn er veel waterhozen waargenomen, zoals half augustus boven de Noordzee ter hoogte Pagina 7 van 15

8 van Castricum. Maar er komen in Nederland ook nog andere hozen voor, namelijk de stof - of zandhoos en de hierboven genoemde waterhoos. Hieronder lichten we de verschillende hozen kort toe. De stof of zandhoos: Op warme zonnige dagen in het zomerhalfjaar met weinig wind kunnen boven sterk verhitte oppervlakken wervelwindjes ontstaan. Ze doen zich vooral voor boven zandgrond, maar soms ook boven de stenen van een plein of boven hooi. Meestal is er dan een draaiende zuil van stof of zand te zien en daarom worden deze wervelwindjes stof - of zandhozen (in de Verenigde Staten dust devils ) genoemd. Net zoals bij een tornado en bij een windhoos, moet het aan de grond minstens enkele tientallen graden warmer zijn dan op zo'n honderd meter hoogte. Er vormt zich dan een hete luchtbel die opstijgt, waardoor aan het aardoppervlak lucht toestroomt uit de naaste omgeving. In tegenstelling tot windhozen, die samenhangen met wolken op enkele honderden meters hoogte, komen stof - of zandhozen alleen voor aan het aardoppervlak en ze komen alleen voor bij rustig weer. Stofhoosjes worden meestal maar enkele tientallen meters hoog, maar kunnen soms een hoogte bereiken van honderd meter. De levensduur is doorgaans niet langer dan enkele minuten. Stof- en zandhozen zijn minder heftig en veel onschuldiger dan windhozen bij wolken. Toch veroorzaken stofhozen soms schade of verwondingen. Dergelijke hozen zijn vaak krachtig genoeg om kussentjes, strandstoelen of parasols op te tillen. In de binnenstad van Utrecht zijn begin augustus 1996 zelfs bomen omver geblazen en op geparkeerde auto's terechtgekomen. Zulke krachtige stofhozen zijn zeldzaam en de meeste richten geen schade aan. De waterhoos: Waterhozen zijn kleine trechtervormige slurfjes veroorzaakt door snel draaiende luchtbewegingen die soms onder de wolken zichtbaar zijn boven de Noordzee of het IJsselmeer. Als zo'n slurf het wateroppervlak raakt en water opzuigt wordt dat een waterhoos genoemd. Een waterhoos is doorgaans een betrekkelijk onschuldige hoosvorm. Boven land verliest de hoos meestal zijn kracht. Alleen in zeldzame gevallen behoudt de waterhoos voldoende kracht, om langs de kust ongelukken te veroorzaken en schade aan te richten. Waterhozen komen vooral in de tweede helft van de zomer en het najaar voor, wanneer het relatief warme zeewater de vorming van buien bevordert. Die buien ontstaan vooral in koude uit de poolstreken afkomstige lucht waarbij grote temperatuurverschillen optreden tussen het zeewater en de lucht daarboven. Ook hier ligt dus een verband met tornado s en andere hozen, waar we het eerder over gehad hebben. Jaarlijks worden voor onze kust en boven het IJsselmeer een tiental waterhozen gezien. Waarschijnlijk komen er in werkelijkheid meer voor, maar waarschijnlijk worden lang niet alle hozen opgemerkt. Het grootste spektakel kwam voor op 17 augustus Toen zijn er boven het IJsselmeer in anderhalf uur tijd 18 waterhozen waargenomen. Waterhozen zijn overigens meestal niet zo zwaar, en richten veel minder schade aan dan stof, zand - of Pagina 8 van 15

9 windhozen. Hieronder ziet u een foto van een waterhoos, gemaakt op 28 juli 2003, boven het IJselmeer. Over dit onderwerp hebben we een krantenartikel gevonden: Tornado s treffen soms ook Nederland. ( ) Maandagochtend deed zich in het oosten van Engeland plotseling een tornado voor. Tegelijkertijd brachten zware buien in de omgeving zoveel hagel dat het landschap hier en daar winters gekleurd werd. Omdat de tornado meest op zee bleef, richtte hij geen schade aan. Tornado's blijven overigens lang niet altijd op zee, ze komen ook boven land voor. Vooral een zuidwest/noordoost gerichte strook over het midden van de Verenigde Staten is berucht vanwege de schade die tornado's er kunnen aanrichten. Wie denkt dat tornado's daarmee vooral tot de Verenigde Staten beperkt blijven, heeft het echter mis. Zelfs Nederland heeft er in het verleden weleens mee te maken gehad. Een bekend voorbeeld zijn de tornado's die op 25 juni 1967 de plaatsen Tricht en Chaam troffen. Het waren hele zware windhozen die grote schade aanrichtten en waarbij uiteindelijk 7 mensen het leven verloren. Tornado's zijn gekoppeld aan zware onweersbuien en dan ook nog van een bepaald type: de zogenoemde supercells. Eigenlijk zijn dat hele grote buien die hun eigen circulatie vormen, die zelf min of meer een lagedrukgebiedje worden. Het zijn buien waarvan de basis langzaam gaat draaien. Om dergelijke buien te krijgen, moet de opbouw van de atmosfeer aan een flink aantal voorwaarden voldoen. Zo is hele droge en warme lucht nodig, moet er warme en vochtige lucht in de buurt zijn, moet achter het front waaraan de buien ontstaan koude lucht opdringen, is er in de bovenlucht heel veel wind nodig en moet de wind in de buurt van de bui waaraan de tornado ontstaat juist uit allerlei richtingen waaien. Pas als aan al die voorwaarden is voldaan, kan zich aan een onweersbui een tornado vormen. De opsomming hiervoor geeft al aan waarom tornado's in Nederland heel zeldzaam zijn. De atmosfeer die nodig is voor het ontstaan van tornadobuien, komt in Nederland bijna nooit voor. Op 25 juni 1967 waren de omstandigheden echter wel geschikt voor het ontstaan van tornado's. Er lag die dag een lagedrukgebied in het zeegebied ten zuiden van Ierland. Aan de zuidflank van dat lagedrukgebied drong relatief koele lucht over Spanje naar het oosten en van daar via Frankrijk naar het noordoosten op. Er vooruit stroomde over Frankrijk warme en vochtige lucht naar het noorden met daar achteraan over het oosten van Frankrijk een hoeveelheid even warme, maar juist hele droge lucht. Tegelijkertijd stond hoog in de atmosfeer een sterke wind uit het zuidwesten, die hier en daar windsnelheden van 110 kilometer per uur bereikte. Voor de fronten uit tenslotte waaide de wind uit het zuidoosten, er achteraan juist uit het zuidwesten. Kortom: aan alle voorwaarden voor het ontstaan van tornado's was in principe voldaan. Het hoefde in feite alleen nog maar te gebeuren. Lang duurde het wachten niet, want in de loop van de 24e juni kwamen in het noorden van Frankrijk, in de buurt van het naar het noordoosten oprukkende koufront, zware onweersbuien tot ontwikkeling die behalve hagel en zware windstoten ook enkele tornado's teweegbrachten. Tussen Lille en St. Quentin werden twee dorpen getroffen. Acht mensen verloren hierbij het leven en de schade aan gebouwen was in het spoor van de tornado's enorm. De passage van het koufront stond in Nederland op 25 juni op het Pagina 9 van 15

10 programma. Gealarmeerd door de gebeurtenissen in Frankrijk liet het KNMI bij de verwachtingen in de ochtend van 25 juni expliciet een waarschuwing voor windhozen horen, iets dat nog nooit eerder was gebeurd. Het was alleen nog afwachten of ze in Nederland ook echt zouden toeslaan. De 25e juni begon in Nederland met vrij veel zon. Omdat een zuidoostelijke wind warme lucht aanvoerde, steeg de temperatuur gemakkelijk tot waarden tussen 25 en 27 graden. In de tweede helft van de middag drong vanuit het zuidwesten het koufront, dat de voorgaande dag boven Frankrijk zulk slecht weer had gebracht, Nederland binnen. Er vlak vooruit vormden zich een paar knapen van onweersbuien die onder meer over Tricht en Chaam trokken. En bij die buien kwamen inderdaad tornado's voor die op verschillende plaatsen kilometerslange schadesporen trokken. Alles wat zich in de buurt van de slurf van de tornado's bevond, werd opgezogen of zwaar beschadigd. Tot ver in de omgeving van de tornado's kwam allerlei puin zomaar uit de lucht vallen. Zeven mensen kwamen als gevolg van de tornado's uiteindelijk om het leven, de schade in de baan van de tornado's was enorm. Behalve in Tricht en Chaam kwamen in de buurt van de buienlijn ook op andere plaatsen in Nederland windhozen voor. Die bleven echter minder lang aan de grond en richtten daardoor minder schade aan. Behalve door de windhozen, werd op verschillende plaatsen ook schade aangericht door zware hagel en zware windstoten. Vooral in het westen van het land nam de wind tijdens de passage van de sneltrekkende buien soms tot meer dan 100 kilometer per uur toe. Het duurde tot ongeveer 8 uur 's avonds voordat de laatste buien het noorden van het land hadden verlaten. Daarna was het weer overal weer rustig en koel. Een gedenkwaardige dag zat er op. Deelvraag 6: Wat kan een tornado zoal aanrichten? De kracht van een tornado is ongelofelijk. De schade aan materialen in het pad van een tornado zijn verwoestend. Slechts enkele materialen zijn bestand tegen het extreme geweld dat door een tornado kan worden uitgeoefend. Telefoon palen die worden geveld door een cd, houten balken die door betonnen muren heen gaan en complete treinen die van de rails af worden getild alsof het speelgoed treintjes zijn. Dit zijn enkele voorbeelden van de kracht van een tornado. Een menselijk lichaam maakt bij een lichte tornado al geen schijn van kans. Steentjes en kleine takjes zullen als kogels het lichaam treffen. Een tornado veroorzaakt dus zowel materiele schade, als menselijke schade. Bij materiele schade kun je denken aan daken die mee worden genomen, of kleine tuinhuisjes. Maar bij een beetje krachtige tornado kan het zijn dat hele dorpen worden weggevaagd. Het ligt dus maar net aan de kracht van de tornado, wat de gevolgen zijn. Bij zo n natuurramp als een tornado, kwam het vroeger heel veel voor dat er honderden mensen stierven. Tegenwoordig kunnen we wat sneller de tornado s voorspellen, zodat mensen geëvacueerd kunnen worden of zelf een schuilplaats kunnen zoeken. Maar een tornado is en blijft een zeer gevaarlijk natuurverschijnsel. Uit het volgende kranten bericht blijkt ook hoe groot de schade is na een tornado. Pagina 10 van 15

11 36 Doden door tornado's in de VS, zwaarste tornado-uitbraak sinds jaren. (11-11-'02) In de Verenigde Staten zijn dit weekeinde zeker 36 mensen om het leven gekomen bij zeventig tornado's vergezeld met zware onweersbuien, die over twaalf staten trokken in het oosten en zuiden van de VS, van het zuidelijke Louisiana tot aan de grote meren in het noorden richtten de tornado's grote schade aan. Volgens de tellingen zijn in Tennessee 17 mensen overleden. Alabama telde 12 doden, Ohio 5, Pennsylvania en Mississippi elk één. Honderden mensen raakten gewond. Het aantal slachtoffers kan nog verder oplopen omdat er nog mensen vastzitten onder het puin van hun ingestorte woningen. Honderden gebouwen, zoals kerken, scholen, winkels en huizen stortten in door de wind, die op verscheidene plaatsen een hoge snelheid bereikte. De nationale weerdienst spreekt van de ernstigste tornado uitbraak sinds jaren. De onweersbuien kwamen voor langs een sterk koufront, waarbij aan de voorkant supercellen met tornado s tot ontwikkeling kwamen. De lijn trok van west naar oost. De buien ontstonden gemakkelijk, doordat een sterke straalstroom van west naar oost stond. Aan het oppervlak stond een krachtige wind die van zuid naar noord waaide. De sterke windschering was reden voor het ontstaan van de zware buien. Een van de zwaarst getroffen gebieden is de staat Tennessee, waar het plaatsje Mossy Grove werd weggevaagd. In Ohio werd een bioscoop verwoest, terwijl het gebouw was gevuld met kijkers. De passerende tornado had windsnelheden tot 332 kilometer per uur en hoort daarbij thuis in de categorie F4. In Morgan County (Tennessee) liet een tornado een schadespoor achter met een breedte van 750 meter. Plaatselijk vielen hagelstenen tot 5 centimeter grootte (dus ballen zo groot als een golfbal). De zware onweersbuien trekken de komende dagen waarschijnlijk meer naar het oosten, en houden nog enige tijd aan. Uit dit bericht blijkt dus wel hoe groot de schade kan zijn na een tornado, en daarom moet de mensheid altijd op z n hoede blijven voor dit rampzalige natuurverschijnsel. Hieronder ziet u een schema, waarin goed te zien is hoe krachtiger de tornado is, hoe meer dodelijke slachtoffers er vallen. Uit dit schema blijkt ook dat er meer zwakkere tornado s zijn, dan hele sterke. Deelvraag 7 Hoe kun je jezelf tegen een tornado beschermen? Bedrijven in Amerika zijn, door hun lange ervaring, gespecialiseerd in het ontwerpen van schuilgelegenheden. Stevige betonnen bakken worden in de grond ingegraven en voorzien van een stevige toegangsdeur. Hierdoor heeft het puin geen grip op de constructie en is er geen kans op lichamelijk letsel. Ook is het mogelijk om boven de grond een schuilgelegenheid te maken. Doordat het puin direct in contact komt met de constructie zijn er extreem sterke materialen toegepast om voldoende veiligheid te bieden tegen het geweld van een tornado. Deuren die opgebouwd zijn van staal in de vorm van een honingraat, bieden voldoende veiligheid. Ook is het mogelijk om een kast in huis te maken van versterkt Pagina 11 van 15

12 materiaal. De kast wordt dan bekleed met staal en verankerd aan de fundering van het huis. Een voordeel van een versterkte kast in plaats van een schuilkelder in de tuin is de tijdwinst. In enkele seconden is het mogelijk om van de bovenverdieping in een kast te kruipen op de begane grond. Meer tijd is nodig om de tuin in te rennen om de schuilkelder in te vluchten. Een groot nadeel van een versterkte kast is dat er puin, overgebleven van het huis, tegen de kast aan kan blijven liggen. Hierdoor zou je mee kunnen maken, dat na het passeren van een tornado, het niet mogelijk is om de kast te verlaten en zal er gewacht moeten worden op hulpverleners. Als het verblijf in de schuilgelegenheid om welke reden dan ook langer zal duren dan gepland (extreem weer zorgt voor een langdurige tornadowaarschuwing) zal er voldoende materiaal aanwezig moeten zijn om die periode te overleven. Eerste levensbehoefte en medicamenten moeten voor eigen bestwil aanwezig zijn in de schuilgelegenheid. In Amerika zijn er verschillende instantie s die hiervoor lijsten hebben opgesteld. Door hun lange ervaring is het, voor eigen veiligheid, aan te raden om deze lijsten op te volgen Ook woongebieden die buiten het gevaren gebied van tornado s liggen kunnen informatie krijgen over het handelen in het geval van een naderende tornado. Meestal wordt er aangeraden om naar het midden van het huis te gaan en/of in een stevige kast te gaan zitten. Het openen van ramen en deuren om te zorgen dat deze heel blijven door de luchtdruk daling is compleet zinloos, omdat deze door het puin toch wel vernield zullen worden. In het open veld wordt meestal aangeraden om in een greppel te gaan liggen zodat het puin geen grip kan krijgen op het lichaam. Een auto bied voldoende bescherming bij een kleine tornado. Bij een grote tornado wordt het een levensgevaarlijke plaats, de auto wordt dan juist meegesleurd door de tornado en vervolgens ergens van een grote hoogte neergesmeten, met alle gevolgen van dien. Logboek: Wanneer: Wat: Hoe lang: Dinsdag 15 juni 2004 Onderwerpkeuze 160 minuten Woensdag 16 juni 2004 Onderwerpkeuze + definitieve keuze 160 minuten Donderdag 17 juni 2004 Hoofdvraag en deelvragen bepaald. 120 minuten Inleiding, taakverdeling en werkplan geschreven. 90 minuten Maandag 27 december 2004 Plaatjes gezocht + deelvraag 1 gemaakt. 120 minuten Maandag 3 januari 2005 Deelvraag gemaakt. 150 minuten Pagina 12 van 15

13 Donderdag 6 januari 2005 Overleg + gezocht naar statistieken. 200 minuten Zondag 9 januari 2005 Deelvraag 4 gemaakt. 120 minuten Vrijdag 14 januari 2005 Deelvraag 5 gemaakt. 120 minuten Zondag 16 januari 2005 Overleg. 60 minuten Vrijdag 21 januari 2005 Deelvraag 6 gemaakt. 150 minuten Deelvraag 7 gemaakt. 120 minuten Donderdag 27 januari 2005 Laatste overleg 200 minuten Conclusie geschreven. 60 minuten Evaluatie geschreven. 30 minuten Zaterdag 29 januari 2005 Bundelen à klaar om in te leveren 120 minuten U ziet verschillende keren het woordje overleg staan in dit logboek. Met overleg bedoelen we het bij elkaar komen om het specifiek over het profielwerkstuk te hebben. Natuurlijk hebben we het wel vaker over het profielwerkstuk gehad. Maar als ik dat er allemaal bij gaat zetten wordt het natuurlijk onoverzichtelijk. Verder bedoelen we met afronding: - Titelblad maken. - Inhoudsopgave maken. - Logboek afronden. - Conclusie. - Bronvermelding. Totaal hebben we ongeveer 1980 minuten aan dit werkstuk gezeten. Dit komt neer op zo n 33 uur. Bij de evaluatie kunt u meer lezen over hoe alles in zijn werk is gegaan. Conclusie Onze hoofdvraag luidde: Kun je een tornado voorspellen en hoe kan je jezelf tegen dit natuurgeweld wapenen? Door middel van dit werkstuk zijn we op het antwoord van deze vraag gekomen: Het blijkt namelijk dat er veel onderzoek naar het voorspellen van tornado s is gedaan en nog steeds wordt gedaan. Maar echte goede voorspellingmethodes zijn er nog niet. We kunnen nu ongeveer binnen 10 Pagina 13 van 15

14 minuten een tornado voorspellen, maar dat is eigenlijk nog te kort. In de toekomst zullen er vast nog betere apparaten en methodes komen, die het mogelijk maken om vroegtijdig een tornado te kunnen voorspellen. Maar je kunt je, in bepaalde mate, ook wapenen tegen een tornado. In Amerika zijn er al speciale schuilkelders gemaakt die je kunnen beschermen tegen dit natuurgeweld. Ook zijn er bepaalde kasten die je bescherming kunnen bieden. Maar ook op dit gebied blijken ook nog wat haken en ogen te zitten, zoals u heeft kunnen lezen. Maar dit is alleen nog maar lichamelijke schade. Over materiële schade hebben we het nog niet eens gehad. Op dit gebied is eigenlijk alleen de constructie van het gebouw van belang. Als dit goed voor elkaar is, heb je een grotere kans dat het gebouw blijft staan of grotendeels in tact blijft. Maar hoe je het ook wendt of keert, een tornado blijft een listig en rampzalig natuurverschijnsel waar we (nog) niet echt grip op hebben. Evaluatie: We zijn bij het maken van dit profielwerkstuk op een aantal problemen gestuit. We begonnen met een interessante hoofdvraag en de daarbij behorende deelvragen. Maar gaandeweg bleek dat we de hoofdvraag niet konden beantwoorden. Er bleek namelijk veel te weinig informatie over dit onderwerp, namelijk welke maatregelen en oplossingen zowel Japan als Amerika hadden om de gevolgen van tornado s te beperken. Over tornado s in Japan viel al helemaal niets te vinden, laat staan dat er wat stond over maatregelen en/of oplossingen. Dit bemoeilijkte dus ons proces, want we vonden het moeilijk om een nieuwe hoofdvraag te verzinnen. In de zomer hadden we natuurlijk wel veel informatie gevonden en natuurlijk ook vele sites, maar achteraf bleek dat er maar weinig sites waren die dieper op het onderwerp tornado in gingen. Uiteindelijk zijn we, na overleg met u, tot een nieuwe hoofdvraag gekomen. Deze hebben we zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Dit hebben we gedaan aan de hand van de nieuwe deelvragen. We hebben er in ieder geval veel tijd in gestoken, en wat ons betreft ziet ons werkstuk er netjes uit, en we hopen dat de informatie doeltreffend genoeg is. Al met al hebben we toch wel met plezier aan dit werkstuk gewerkt, vooral omdat we er aardig wat van opgestoken hebben. Bronvermelding: We hebben al onze informatie van het internet moeten halen, want er waren in de bibliotheek geen boeken over tornado s te vinden. We hebben helaas ook geen andere bronnen kunnen vinden. Daarom vindt u hieronder een lijst van gebruikte websites: Pagina 14 van 15

15 Pagina 15 van 15