Voorbeeld. Preview Normcommissie "Hout" Ontwerp norm NEN 5461

Transcriptie

1 Nederlandse Ontwerp norm NEN 5461 Kwaliteitseisen voor hout (KVH 2010) - Gezaagd hout en rondhout - Algemeen gedeelte Publicatie uitsluitend voor commentaar Requirements for timber (KVH 2010) - Sawn timber and round wood - General part Commentaar vóór augustus 2011 ICS Zal vervangen NEN 5461:1999; NEN 5461:1999/A1:2004 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie "Hout" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

2 Inhoud Voorwoord... 3 Voorwoord bij Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities voor gezaagd hout en rondhout Houtverliezen bij bewerkingen Duurzaamheid Grondslagen voor partijkeuring Methoden van onderzoek Bijlage A (informatief) Bepaling van het vochtgehalte met behulp van een elektrische vochtmeter Bijlage B (informatief) Relatie tussen de luchtvochtigheid en het evenwichtsvochtgehalte van een aantal houtsoorten Alfabetisch register van gebruikte termen en definities Bibliografie

3 Voorwoord De KVH-serie, waar ook NEN 5461 deel van uitmaakt, beschrijft het hout als handelsproduct. Voor de verschillende, mogelijke toepassingen van het hout kunnen andere en/of aanvullende eisen gelden. De eerste druk van deze norm is verschenen in februari Om de aansluiting met het toenmalige Bouwbesluit te optimaliseren is de norm in 1999 herzien. Met de publicatie van de Regeling Bouwbesluit 2003 verwijst de Nederlandse bouwregelgeving alleen nog naar de zogenoemde eerstelijnsnormen, waar NEN 5461 niet onder valt. In het afgelopen decennium is een aantal houtsoortnormen uit de KVH-serie herzien. Ook wordt duidelijker onderscheid gemaakt naar de specifieke toepassing van het hout: constructief of niet. De daaruit volgende correcties, aanvullingen en verbeteringen hebben nu geleid tot een geheel herziene versie van NEN 5461, de basisnorm van de KVH-serie. Hierbij is o.a. de nummering van de onvolkomenheden veranderd. Om de gebruiker te helpen bij het terugvinden van de termen die in de afzonderlijke houtsoortnormen in de tabellen met eisen worden gebruikt, is een register toegevoegd. Voorwoord bij Informatie over houtsoorten Graag uw inbreng De tabellen B.1 en B.2 bevatten voor een aantal houtsoorten informatie over de samenhang tussen de luchtvochtigheid en het evenwichtsvochtgehalte. Deze tabellen zijn gebaseerd op aanhangsel II van NEN 3180, die in 1970 is gepubliceerd en in de jaren 1980 is vervangen door de houtsoortnormen uit de KVH-serie. Belanghebbenden wordt gevraagd om aan te geven welke houtsoorten ontbreken in deze tabellen en welke houtsoorten inmiddels niet meer in Nederland worden verhandeld en dus kunnen vervallen, opdat in de definitieve norm een complete lijst wordt opgenomen van houtsoorten die tegenwoordig op de Nederlandse markt verkrijgbaar zijn. Dit normontwerp is opgesteld door de normcommissie Hout. Ten tijde van het verschijnen van dit normontwerp bestond commissie Hout uit: J.W.G. van de Kuilen (voorzitter) Op persoonlijke titel G. Buitenhuis Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten (NBvT), Bussum J.M. Dubelaar SKH, Wageningen A. van Eckeveld Stichting FSC Nederland, Utrecht W.F. Gard Leerstoel Hout, Technische Universiteit Delft P. de Graaf Vereniging van Houtskeletbouwers (VHSB), Drachten H.A.A.J. Gras A.W.J. Paumen O.R. Pouw Koninklijke Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH), sectie Naaldhout, Almere Koninklijke Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH), sectie Hardhout, Almere Centrum Hout, Almere A. van der Vegte MOSO International BV H.J.J. van de Vliet M.J. Venemans (secretaris) Opdrachtgevende overheden Nederlands Normalisatie-instituut, Delft Commentaar op dit normontwerp kan tot 1 december 2011 worden ingediend bij de secretaris van de normcommissie, via 3

4 Kwaliteitseisen voor hout (KVH 2010) Gezaagd hout en rondhout Algemeen gedeelte 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze norm legt de termen en definities vast voor gezaagd hout en rondhout, die op het gebied van afmetingen, vochtgehalte, krimpen en zwellen, onvolkomenheden en bewerkingen worden gehanteerd. De norm beschrijft tevens de methoden die voor het bepalen van de afmetingen, het vochtgehalte en de onvolkomenheden moeten worden toegepast. Voorts geeft de norm de grondslagen voor de keuring van hout. De norm is van toepassing op gezaagd hout en rondhout voor de bouw, de weg- en waterbouw, de timmer-, de meubel- en de verpakkingsindustrie. De norm is niet van toepassing op hout dat wordt aangeboden in de vorm van zaagstammen. 2 Normatieve verwijzingen In dit document wordt niet normatief naar andere documenten verwezen. 3 Termen en definities voor gezaagd hout en rondhout 3.1 Vlakken en houtmaten bestekmaat partij hout gezaagd op exacte maten voor een bepaald doel blijvende maat schone maat maat die de definitieve houtafmeting aangeeft, die na alle afgesproken bewerkingen (drogen, herzagen, vlakken, schaven, schuren) is overgebleven factuurmaat handelsmaat [3.1.4] afkomstig uit herkomstgebieden met Angelsaksische maatvoering die is afgerond ten gevolge van de conversie naar metrieke eenheden De handel in met name gezaagd tropisch hout en Noord-Amerikaans hout hanteert doorgaans maten die door de International Organization for Standardization (ISO) zijn afgesproken; deze afmetingen zijn mondiaal genormaliseerde factuurmaten handelsmaat gebruikelijke lengte-, dikte- en breedtemaat voor gezaagd hout kops vlak dwarsvlak vlak loodrecht op de lengteas van de stam nominale maat houtafmeting waarmee de werkelijke maat [3.1.9], binnen een gespecificeerde tolerantie, moet overeenkomen 4

5 Het begrip nominaal is niet gebonden aan één maataanduiding en kan ook betrekking hebben op een tussen partijen afgesproken maat. Voor alle maataanduidingen geldt echter een zekere tolerantie die op de desbetreffende streefmaat wordt betrokken. Afhankelijk van de bewerking die het hout ondergaat, kunnen deze toleranties van elkaar verschillen radiaal vlak kwartiers vlak verticaal vlak dat door de lengteas van de boom gaat 1 Het radiale vlak staat loodrecht op de groeiringen. 2 In radiale richting gezaagd loofhout wordt kwartiers gezaagd genoemd; bij naaldhout spreekt men meestal van rift gezaagd tangentiaal vlak dosse vlak vlak evenwijdig aan de lengteas van de boom 1 Het tangentiale vlak loopt evenwijdig met de omtrek van de stam en aan de groeiringen en staat loodrecht op het radiale vlak. 2 In tangentiale richting gezaagd hout wordt dosse gezaagd genoemd werkelijke maat afmeting zoals deze aan een stuk hout wordt gemeten 3.2 Vochtgehalten beginvochtgehalte gemiddeld vochtgehalte van een stuk hout [3.2.5] aan het begin van een droogproces De term beginvochtgehalte is een begrip uit het droogproces eindvochtgehalte gemiddeld vochtgehalte van een stuk hout [3.2.5] aan het einde van een droogproces De term eindvochtgehalte is een begrip uit het droogproces evenwichtsvochtgehalte vochtgehalte waarbij het hout geen vocht uit de omgeving opneemt en ook geen vocht hieraan afgeeft In bijlage B wordt voor een aantal houtsoorten de relatie gegeven tussen de luchtvochtigheid en het evenwichtsvochtgehalte gemiddeld vochtgehalte van een partij hout quotiënt van de sommen van de gemiddelde vochtgehalten, gemeten aan één stuk hout [3.2.5], en het aantal stukken hout in een partij gemiddeld vochtgehalte van één stuk hout vochtgehalte dat als een gemiddelde wordt bepaald over de dwarsdoorsnede van een stuk hout 5

6 3.2.6 kernvochtgehalte vochtgehalte in het midden van de doorsnede van een stuk hout nat hout hout met een vochtgehalte dat groter dan of gelijk is aan het vezelverzadigingspunt [3.2.9] randvochtgehalte vochtgehalte bepaald op 1/4 van de dikte van een stuk hout vezelverzadigingspunt toestand van een stuk hout waarbij de celwanden met water zijn verzadigd, maar waarbij in de celholten geen water aanwezig is vochtgehalte massa van het in het hout aanwezige water, uitgedrukt in een percentage van de massa van het absoluut droge hout Het vochtgehalte is afhankelijk van de houtsoort, de voorbehandeling van het hout en de tijdsduur tussen het verzagen van de stam en het begin van het droogproces vochtgradiënt verschil tussen het laagste vochtgehalte (aan de buitenzijde) en het hoogste vochtgehalte (in de kern) van een stuk hout vochtverdeling verloop van het vochtgehalte over de (volle) doorsnede van een stuk hout 3.3 Krimpen en zwellen krimp vermindering van de afmetingen van een stuk hout ten gevolge van een afname van het vochtgehalte Hout is in dit opzicht anisotroop. De krimp is het grootst in tangentiale richting en meestal zeer gering in longitudinale richting krimpcoëfficiënt krimp per %-vermindering van het vochtgehalte, uitgedrukt in %, berekend op de afmeting van het natte hout zwelling vergroting van de afmetingen van een stuk hout ten gevolge van een toename van het vochtgehalte Hout is in dit opzicht anisotroop. De zwelling is het grootst in tangentiale richting en meestal zeer gering in longitudinale richting. 3.4 Volumieke massa volumieke massa massa per volume-eenheid 6

7 In verband met de invloed van het vochtgehalte op de volumieke massa, behoort deze laatste te worden opgegeven in combinatie met de vermelding van het vochtgehalte. 3.5 Onvolkomenheden bladder gedeeltelijk loslaten van de groeiring op het dosse vlak [3.1.8] boordergangen gangen en gaten in het hout die zijn veroorzaakt doordat larven of kevers van houtaantastende insecten zich door het hout een weg hebben gebaand Er zijn houtboorders die alleen nat hout aantasten en er zijn er die alleen gedroogd hout aantasten. De drooghoutboorders vormen voor de toepassing nog een serieus risico op levende aantasting, nathoutboorders vormen een risico rondom de oogst en het zagen brittle heart voos hart abnormale brosheid van de vezels collaps duidelijk zichtbare vervorming als gevolg van het onjuist drogen van hout met een hoog vochtgehalte, waarbij het stuk hout, op de brede vlakken gezien, naar het midden toe dunner is geworden dan aan de randen Dit verschijnsel kan gepaard gaan met inwendige scheuren draadverloop het niet evenwijdig lopen van de vezelrichting (draad) aan de lengteas van het hout 1 Behalve dit beschreven draadverloop, kunnen de volgende groeivormen optreden: draaigroei: spiraalsgewijs verloop van de in de lengterichting liggende weefsels; kruisdradigheid: draadverloop in het tangentiale vlak dat in de radiale richting al of niet geleidelijk van richting wisselt; golvende draad: dicht bij elkaar liggend, onregelmatig vezelverloop. 2 Kruisdradigheid wordt niet als onvolkomenheid beschouwd droogspanning kracht (spanning) die zich in het hout manifesteert, als gevolg van het onjuist drogen van het hout drukbreuk breuk die dwars op de vezelrichting door het hout loopt Een onjuiste, maar vaak gebruikte term is valbreuk groeiringbreedte breedte van de per groeiperiode gevormde hoeveelheid hout (groeiring) 7

8 3.5.9 harsgang met hars gevuld kanaal dat in de axiale of radiale richting van het hout kan voorkomen harszak lensvormige opening in het hout waarin hars voorkomt of is voorgekomen hart primair weefsel waaromheen groeiringen zijn gevormd ingegroeide bast kleine stukken bast die tijdens de diktegroei volledig zijn overgroeid door het nieuwgevormde hout ingegroeide schors kleine stukken schors die tijdens de diktegroei volledig zijn overgroeid door het nieuwgevormde hout inhoudsstoffen alle stoffen die naast de celwandcomponenten cellulose, hemicellulose en lignine in het hout kunnen voorkomen Bij de inhoudsstoffen worden organische en anorganische verbindingen onderscheiden. a) organische verbindingen: oplosbaar in organische oplosmiddelen: bij het afwerken van hout kunnen deze stoffen problemen veroorzaken en leiden tot verkleuringen en vlekken; tot deze groep behoren gommen en harsen; oplosbaar in water: deze verbindingen kunnen vlekken (bijv. in contact met ijzer) en ook het zogenoemde bloeden van hout veroorzaken. b) anorganische verbindingen: die een afstompende invloed op gereedschap hebben (kalk, kiezel- en andere kristallen) kalkafzetting lensvormige opening in het hout waarin kalk voorkomt of is voorgekomen kalkstreep met kalk gevuld kanaal dat in de axiale of radiale richting van het hout kan voorkomen kwast gedeelte van een tak dat met de stam is vergroeid, of dat door de stam is overgroeid 1 Een kattenpoot is een groep van dicht bij elkaar gelegen pitkwasten. Een kattenpoot heeft geen invloed op de sterkte van het hout. Een kattenpoot komt gewoonlijk voor in eiken. 2 Voor de conditie en de mate van vergroeiing van de kwast, zie tabel doorgaande kwast kwast die in gezaagd hout op twee tegenover elkaar gelegen oppervlakken voorkomt 8

9 Voor een voorbeeld van een doorgaande kwast, zie figuur 1a) dubbele schietkwast twee schietkwasten die op dezelfde zijde voorkomen en die hun oorsprong hebben op ongeveer hetzelfde punt Voor een voorbeeld van een dubbele schietkwast, zie figuur 1b) kantkwast kwast die op een smalle of twee aangrenzende zijden voorkomt langwerpige kwast kwast waarvan de grootste maat meer dan 4 maal zo groot is als de kleinste maat ovale kwast kwast waarvan de grootste maat ten minste 1,5 maal, maar niet meer dan 4 maal, zo groot is als de kleinste maat Voor een voorbeeld van een ovale kwast, zie figuur 2a) pijpkwast doorgaande kwast die in de lengterichting is opengezaagd Voor een voorbeeld van een pijpkwast, zie figuur 1c) platkwast kwast die op één of twee brede zijden voorkomt ribkwast kwast die voorkomt op de snijlijn van kant en vlakzijde 1 2 Voor een voorbeeld van een ribkwast, zie figuur 1d). Een ribkwast is een bijzondere kantkwast ronde kwast kwast waarvan de grootste maat minder dan 1,5 maal de kleinste maat is Voor een voorbeeld van een ronde kwast, zie figuur 2b) schietkwast splitkwast ribkwast die zo is gezaagd dat de grootste maat meer dan 4 maal de kleinste maat op de vlakzijde is Voor een voorbeeld van een schietkwast, zie figuur 1e) kwastaandeel som van de kwastmiddellijnen, gemeten over de vier zijden van het hout, over een lengte van 150 mm, gedeeld door de omtrek van het hout 9

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Kwaliteitseisen voor hout (KVH 2010) - Gezaagd hout en rondhout - Algemeen gedeelte T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview