Noodnummer

Transcriptie

1 BOSWEETJES De beuk De beuk is dé boomsoort van het Zoniënwoud. Dat is niet altijd zo geweest, de beuk is hier aangeplant tijdens de Oostenrijkse periode, meer dan 200 jaar geleden. Van de beuken die toen zijn aangeplant, staan er nu nog een aantal. Als je tijdens je wandeling indrukwekkend grote bomen tegenkomt, sta dan even stil bij hun respectabele leeftijd. Een beuk kan je gemakkelijk herkennen aan zijn dunne, gladde, grijsachtige schors. Het is een boom die van schaduwrijke plekken houdt. Door zijn dunne schors is de beuk gevoelig voor zonnebrand. Worden zijn buren geveld en valt er daardoor ineens zonlicht op zijn stam, dan kan dat leiden tot lelijke scheuren. Beukenhout Beukenhout uit het Zoniënwoud is van zeer hoogstaande kwaliteit en wordt overal ter wereld gewaardeerd. Zelfs tot in China worden de stammen uitgevoerd, daar maken ze er fijn fineerhout van. Beukenhout splijt niet en is smaak- en reukloos. Daardoor is het hout zeer geschikt om keukengereedschap te maken dat in aanraking komt met voedsel, zoals houten lepels en deegrollen. Je herkent het hout aan donkere, langwerpige spikkels. Kijk maar eens naar je houten lepel. Of naar het stokje van je frisko. Vlnders Vlinders zoeken in het bos vooral de open plekken en de bosranden op. Daar is het lekker licht en warm en vinden ze tegelijkertijd ook de planten waar ze het meest van houden. Ontstressen Een boswandeling is uitstekend om stress kwijt te geraken. Nochtans wandelt meer dan de helft van de Belgen minder dan 30 minuten per dag. Hoe voelt een levende en een dode boom aan Het hout van een levende boom voelt vochtig en koud aan, dood hout voelt droog en warm. Oude vlierstruiken Op oude vlierstruiken kunnen soms grote hoeveelheden Judasoren groeien. Judasoren zijn zwammen die bij vochtig weer zwellen tot bruinrode geleiachtige, zwammen in de vorm van een oor. Ze zijn eetbaar, maar heel taai en tamelijk smaakloos. Wat betekent Inheems Bosbouwers spreken over Inheemse bomen en struiken. Wat betekent dat precies, inheems? Inheemse bomen zijn bomen die van nature voorkomen in onze gebieden, zoals bijvoorbeeld de zomereik, de ruwe berk of de hulst. Boomsoorten die hier niet van nature voorkomen, maar werden ingevoerd door de mens, noemen we exoten. Voorbeelden hiervan zijn de Amerikaanse eik en de paardenkastanje. Van alle inheemse bomen en struiken, is de hazelaar de vroegste bloeier. In januari-maart, nog voor er bladeren op de struik staan, verschijnen de bloemen. De mannelijke katjes zijn vrij goed gekend, dat zijn de typische gele slingertjes. Naar de vrouwelijke bloemen moet je wat harder zoeken, dat zijn piepkleine rode bloemetjes. Door de vroege bloei zorgt het stuifmeel op de mannelijke katjes na de lange winter voor welkom voedsel voor bijen en andere insecten. Hazelaar en klimop Is de hazelaar de eerste struik die bloeit, dan is klimop de hekkensluiter. Hij bloeit als laatste op het jaar, nl. in november-december. Insecten maken dankbaar gebruik van zijn bloemen om er een laatste vers hapje te eten voor de winter begint. Wanneer is een struik een boom Wanneer spreken we over een boom en wanneer over een struik? Het verschil zit hem in de hoogte en in de stam. Houtachtige planten die meer dan 7 meter hoog kunnen worden en waarbij je één duidelijke stam en kroon kan onderscheiden, noemen we bomen. Begint de vertakking al aan de grond, zodat er geen sprake is van één duidelijke stam, en blijft de plant lager dan 7 meter dan spreken we van een struik. Zomereik & wintereik In onze bossen komen twee soorten inheemse eiken voor: de zomereik en de wintereik. De zomereik kan je herkennen doordat zijn blad een kort steeltje heeft, terwijl het blad van de wintereik net een lang 1

2 steeltje heeft. Bij de vruchten is het net omgekeerd: de vruchten van de zomereik staan op een lang steeltje, terwijl de vruchten van de wintereik op een kort steeltje staan. Waarom verliezen bomen hun bladeren Hoewel het in de winter veel en hard kan regenen, is dit voor de bomen en de andere planten in het bos een droog seizoen. Hoezo? Wanneer de temperatuur te laag wordt, kunnen de planten met hun wortels geen water meer opnemen. Maar zolang er bladeren op de bomen staan, wordt er wél nog water verdampt. Daardoor kan een boom in de problemen komen daarom laten ze in het najaar hun bladeren vallen en lassen een rustpauze in. Waarom verkleuren de bladeren in de herfst In de herfst verkleurt het bos tot een palet van prachtige kleurcombinaties met veel bruin, geel, rood, oranje. Dat komt omdat in de bladeren verschillende kleurpigmenten aanwezig zijn. De bladgroenkorrels zorgen voor de groene kleur. Daarnaast zijn er ook nog andere pigmenten in het blad aanwezig. In het najaar verdwijnen de bladgroenkorrels, maar de andere pigmenten blijven wel nog over. Afhankelijk van welk pigment het sterkst in het blad aanwezig is, verkleurt het blad rood, geel, oranje of bruin. Mezen Mezen veranderen tijdens de winter van menu. Ze schakelen dan over van insecten naar zaden en noten. Je zou dus kunnen zeggen dat mezen in de winter vegetariër worden. Dennen en sparren Onze typische kerstboom is helemaal geen den zoals het liedje beweert, maar wel een spar. Dennen kan je herkennen doordat de naalden in groepjes van 2, 3 of 5 bij elkaar staan. Bij de spar staan de naalden alleen. Een handige truck om dit te onthouden gaat als volgt: den = duo (2, 3 of 5 naalden bij elkaar), spar = solo. Niet alle naaldbomen houden tijdens de winter hun naalden vast. De lork bijvoorbeeld laat ieder jaar, net zoals loofbomen, zijn naalden vallen. Dode bomen in het bos Vaak zie je in een bos een dode boom staan of liggen er dode takken op de grond. Misschien vind je dat nogal rommelig en vraag je je af waarom dat niet opgeruimd wordt. Wel, dood hout is heel belangrijk voor het bos. Er leven heel wat soorten planten en dieren van en op dood hout. Spechten bijvoorbeeld gebruiken rechtopstaand dood hout om er hun holen in te maken. Zwammen en paddenstoelen Van zwammen zie je enkel het vruchtlichaam, de paddenstoel. De eigenlijke zwam het mycelium bevindt zich onder de grond en kan je niet zien. Dit mycelium kan zeer groot worden, waardoor de eigenlijke zwam veel groter is dan wat je met het blote oog waarneemt. Hoe oud wordt een boom Hoe oud een boom kan worden, hangt af van de boomsoort. Een zomereik kan gemakkelijk 400 jaar worden of ouder. In Wallonië staat zelfs een 1000-jarige eik. Berken daarentegen worden zelden ouder dan 100 jaar. Tamme kastanje De tamme kastanje werd bij ons ingevoerd door de Romeinen. Van de vruchten maakten zij bloem en van die bloem een soort van brood. En dat brood stond op het menu van de soldaten. Daarom werden overal in het Romeinse Rijk tamme kastanjes aangeplant. Vandaag worden in Zuid-Europa nog altijd veel kastanjes gegeten. Door de hogere temperaturen, zijn de kastanjes er dikker en ze smaken ook zoeter. Jaarringen van een boom Als je in het bos een omgezaagde boom ziet liggen, tel dan de jaarringen eens om te weten hoe oud de boom is. Maar die jaarringen geven je nog heel wat meer informatie. Dikke jaarringen geven aan dat de boom dat jaar veel gegroeid is, dunnere jaarringen wijzen er op dat de boom dat jaar wat minder hard gegroeid is. Dat kan te wijten zijn aan een droog voorjaar, of aan plaatsgebrek. De rol van het bos Het bos heeft verschillende belangrijke functies. We gaan er heen om ons te ontspannen of om er te spelen; dat is de recreatieve functie. Het bos is ook belangrijk voor de rijkdom aan planten en dieren die er leven; dat is de ecologische functie. Verder is het bos een belangrijke leverancier van hout; zo komen we bij de economische functie. 2

3 Eekhoorns De Rode eekhoorn lijkt het de laatste jaren weer beter te doen, na een felle terugval in de populatie in de jaren Niet alleen wordt de rode eekhoorn sinds 1992 volledig beschermd, de verbetering kan ook te wijten zijn aan het ouder worden van de naaldbossen. Of het kan te maken hebben met het verbod om door kraaien- en eksternesten te schieten, waarbij hoogstwaarschijnlijk soms ook wel eens door een eekhoornnest werd geschoten. De verschillende recreatieve circuits door het Zoniënwoud In het Zoniënwoud hebben wandelaars, ruiters en bikers elk hun eigen circuits. Dat heeft enkele voordelen. Voetgangers worden niet overhoop gereden, terwijl ruiters en bikers zich volop kunnen uitleven. 3

4 VERSCHILLENDE BOSTYPES, AAN DE HAND VAN FOTO S Het eenvormige beukenbos Bij het ontstaan van het Zoniënbos, zo n jaar geleden, bestond het voornamelijk uit linde, hazelaar, kastanje en eik. Na verloop van tijd deden de beuken hun intrede en de laatste jaar zijn eik en beuk er de dominante boomsoorten. Brussel werd in 1695 zwaar gebombardeerd. Bij de wederopbouw van de verwoeste binnenstad werd heel veel hout uit het Zoniënwoud aangevoerd. Het vormde een ware aanslag op het bosbestand. Daarop lieten de Oostenrijkers in de 18de eeuw massaal hoogstambeuken aanplanten. Meteen werd de beuk dé boom van het Zoniënwoud. Daarom wordt het huidige beeld dat we hebben van het Zoniënwoud vooral bepaald door 200 jaar oude beuken. Men noemt deze bomen wel eens 'kathedralenbeuken'. foto hieronder: het eenvormige beukenbos 4

5 Naar meer gemengd bostype In de jaren 1930 begon men echter te beseffen dat deze dominantie allesbehalve ideaal is. Beuken laten met hun dichte kruinen onvoldoende licht door om ook maar enige ondergroei toe te laten. Bovendien laten hun afgevallen bladeren de bodem verzuren. Daarom wordt nu in het Zoniënwoud werk gemaakt van een meer gevarieerde beplanting waarbij vooral voor eik wordt gekozen. Deze boom laat een rijkere ondergroei toe en haalt een gemiddelde leeftijd van 500 tot 800 jaar, terwijl beuken zelden ouder worden dan 250 jaar. foto hieronder: het gemengde bostype 5

6 Dood hout in het bos Regelmatig zie je in het bos dode takken liggen, of omgevallen boomstammen die aan het wegrotten zijn. Ideaal bevat een bos % dood hout, liggend of staand. Dood hout is vooral belangrijk voor insecten, die een onderkomen vinden in half vermolmde boomstammen. Om deze reden worden bij zware stormen omgevallen bomen vaak niet weggehaald. Ook takken van gevelde bomen blijven liggen en vormen een ideale woonplaats voor kleine vogeltjes (koninkje, roodborst), muizen en de koreaanse eekhoorn. foto hieronder: een omgewaaide oude beuk 6

7 Graslandjes in het bos Her en der wandel je midden in het bos langsheen frisgroene strookjes grasland. Ze zijn een lust voor het oog en woorden meestal delle genoemd. Volgens de eigenlijke betekenis van het woord delle, zouden het droge valleitjes moeten zijn. De weelderige plantengroei en de grote verscheidenheid aan insecten verraden echter dat het waterrijke biotopen zijn. Sommige stukjes zijn flink drassig. Iets hogerop is het grasland droger. s Zomers wordt er gretig gepicknickt. foto hieronder: graslandjes in het bos 7