Nederlandse voornorm. NVN 5860 (nl) Afvalstoffen - Bemonstering van afval. Waste - Sampling of waste. Vervangt NVN 5860:1996 2e Ontw.

Transcriptie

1 Nederlandse voornorm Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. NVN 5860 (nl) Afvalstoffen - Bemonstering van afval Waste - Sampling of waste Vervangt NVN 5860:1996 2e Ontw. ICS november 1999

2 NVN 5860 Normcommissie "Afvalstoffen" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without, the written consent of the Netherlands Standards Institute. The Netherlands Standards Institute shall with the exclusion of any other beneficiary collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszijns, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standards Institute and/or the members of the commissions therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications put out by the Netherlands Standards Institute Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, onstaan door of verband houdende met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Kalfjeslaan 2, Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Blz. 1 Inhoud 1 Onderwerp en toepassingsgebied 2 2 Termen en definities 2 3 Gereedschappen en apparatuur Algemeen en van gereedschap 4 4 Veligheidsaspecten bij de bemonstering van afval 9 5 Algemene aanwijzingen voor de bemonstering 9 6 Procedures voor bemonstering Vloeibare afvalstoffen, verpakt in kleine eenheden Vloeibare afvalstoffen, verpakt in cilindrische tanks (tot 20 m 3 ) Vloeibare afvalstoffen, grote eenheden (meer dan 20 m 3 ) Vaste afvalstoffen, verpakt in kleine hoeveelheden Vaste afvalstoffen, verpakt in grote eenheden (vanaf 200 dm 3 ) Vaste afvalstoffen, niet verpakt Slib, slurry en sludge 17 7 Monsterverwerking Verwerking tot verzendmonsters Conservering van verzendmonsters Verpakking van verzendmonsters Verzegeling en merken Bewaren en vervoer 19 8 Rapportage 19 Bijlage A (normatief) Samenvatting van hoofdstuk 6 in tabelvorm 20 Bijlage B (informatief) Toelichting op het karakteriseren van afvalstoffen 22 blz. Bijlage C (normatief) Aanvulling op 6.5 en 6.6, voor toetsing van gemiddelde concentraties van stionaire partijen vaste afvalstoffen aan de concentratiegrenswaarde van het Besluit aanwijzing gevaarlijke afvalstoffen (Baga) van de Wet Miliuebeheer, van toepassing bij strafrechtelijke onderzoek 28 Bijlage D (normatief) Informatieve verwijzingen en literatuuroverzicht 31

4 Blz. 2 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze voornorm beschrijft procedures voor de bemonstering van afvalstoffen in het kader van de karakterisering van de afvalstoffen. De voornorm richt zich met name op de technische aspecten van het feitelijke bemonsteren van vaste en vloeibare afvalstoffen. Voordat een partij wordt bemonsterd, moet bij voorkeur eerst een historisch onderzoek of vooronderzoek worden uitgevoerd, waarin meer informatie over de aard van de partij afvalstoffen wordt ingewonnen. Hiervoor is een aparte norm in ontwikkeling. Op basis van de verkregen informatie en het preciese doel van de bemonstering, moet een monsternemingsstategie worden ontwikkeld en een monsternemingsplan worden opgesteld. Deze twee laatste onderdelen behoren niet tot het toepassingsgebied van deze voornorm en komen in deze voornorm niet of nauwelijks aan de orde. Ditzelfde geldt ook voor het aan de doelstelling (achteraf) toetsen van de analysemethoden na bemonstering. Hoewel in het bovenstaande de beperkingen van deze voornorm zijn gegeven, wordt deze voornorm in de praktijk breder toegepast. Het toepassen van deze voornorm kan in de praktijk voor die situaties desondanks een geschikt hulpmiddel zijn bij de bemonstering van een partij. In die gevallen moet de gebruiker van deze voornorm zich dit "oneigenlijke gebruik" goed realiseren. Door monsterneming en -verwerking volgens deze voornorm wordt een hanteerbare hoeveelheid materiaal verkregen waarvan de eigenschappen zo goed mogelijk overeenkomen met de gemiddelde eigenschappen van de bemonsterde partij of het bemonsterde deel van een partij afval. Bij bemonstering volgens deze voornorm is in die zin sprake van een representatieve monstername. De monsterneming volgens deze voornorm is echter niet statistisch onderbouwd, zodat statistisch gezien geen sprake is van een representatieve monstername. De voornorm is van toepassing op zowel vaste als vloeibare afvalstoffen. OPMERKINGEN 1. In bijlage B (informatief) wordt een toelichting gegeven op de werkwijze die moet worden gevolgd bij het karakteriseren van afvalstoffen. De in deze voornorm beschreven procedures voor bemonstering zijn daarbij niet altijd noodzakelijk. 2. Veiligheidsaspecten worden in deze norm niet uitputtend beschreven. Het bemonsteren van (chemische) afvalstoffen kan aanzienlijke gevaren en gezondheidsrisico's met zich meebrengen, zoals explosiegevaar, contact met sterk verwarmde, giftige of agressieve stoffen, het werken met verpakkingen onder druk of onder vacuüm, enz. Men moet niet bemonsteren in onbekende situaties, waarbij de risico's niet kunnen worden beoordeeld of wanneer de risico's door gebrek aan opleiding van de monsternemer of door het ontbreken van adequate veiligheidsapparatuur niet beheersbaar zijn. 3. Bijlage C (normatief) beschrijft een methode, ontwikkeld door het Gerechtelijk Laboratorium, voor de toetsing van gemiddelde concentraties van stationaire partijen vaste afvalstoffen aan de concentratiegrenswaarde van het Besluit aanwijzing gevaarlijke afvalstoffen (Baga) van de Wet Milieubeheer. De methode vormt een aanvulling op 6.5 en 6.6 en is ontwikkeld voor strafrechtelijk onderzoek. 4. De voornorm geeft geen invulling aan de gewenste representativiteit van het monster. De representativiteit van de monsterneming hangt af van de drie onderstaande punten: a) heterogeniteit van het monster; b) de grootte van de greep; c) het aantal grepen. 5. De procedures in deze voornorm zijn zo, dat een zo goed mogelijke representativiteit kan worden verwacht. Nader onderzoek naar de relatie tussen variabiliteit en het minimale aantal benodigde grepen is echter nog nodig voor een degelijke statistische onderbouwing van de procedures die in deze voornorm zijn beschreven. 2 Termen en definities Voor deze voornorm zijn de volgende termen en definities van toepassing: 2.1 afval; afvalstof: Alle stoffen, preparaten of andere producten, in de zin van de Wet milieugevaarlijke stoffen, waarvan de houder zich - met het oog op de verwijdering daarvan - ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. 2.2 partij: Een hoeveelheid afval, die uit het oogpunt van haar wijze van opslag en uit het oogpunt

5 Blz. 3 van haar (deel-)proces van oorsprong als eenheid wordt beschouwd. Afbakening vindt plaats door achtereenvolgende toepassing van deze twee criteria. 2.3 vergelijkbare partijen: Afval, dat uit oogpunt van opslag als aparte eenheden moet worden beschouwd, maar waarvan aannemelijk kan worden gemaakt dat het een vergelijkbare samenstelling heeft. Dit aannemelijk maken gebeurt op grond van diverse factoren, zoals administratieve gegevens, overeenkomst van proces van oorsprong, overeenkomst in uiterlijk voorkomen, getuigenverklaringen, organoleptisch onderzoek en dergelijke. 2.4 bemonsteringspartij: Een gedeelte van een partij, dat voor een bepaald doel (bijvoorbeeld monsterneming en toetsing) als een eenheid wordt beschouwd. 2.5 rest van de partij: Dat gedeelte van een partij, dat geen onderdeel is van een bemonsteringspartij of -partijen. 2.6 vaste hiel: (Zeer) vaste, meestal gedurende jaren aangekoekte laag materiaal op de bodem van (grote) opslagtanks voor vloeibare stoffen. 2.7 bemonsteren: Het nemen van één of meer grepen uit een partij of bemonsteringspartij. 2.8 greep: Een hoeveelheid materie, die in één bepaalde plaats van het te bemonsteren materiaal wordt genomen. 2.9 bemonsteringspunt: Plaats van een partij of bemonsteringspartij, waar één of meer grepen worden genomen tijdsinterval: Tijd tussen het nemen van twee afzonderlijke grepen bij het laden of lossen van een partij topmonster: Greep genomen op ongeveer éénvijfde deel van de plaatselijke diepte van de partij of bemonsteringspartij middenmonster: Greep genomen op ongeveer de helft van de plaatselijke diepte van de partij of bemonsteringspartij bodemmonster: Greep genomen op ongeveer viervijfde deel van de plaatselijke diepte van de partij of bemonsteringspartij indicatief monster: Voetstoots genomen greep uit een partij (meestal uit de rest van een partij) "all-levels sample": Greep genomen door een monsterfles of -kan (voorzien van stop) naar de bodem van een tank te laten zakken, vervolgens te ontkurken en met een zodanige snelheid op te halen dat de fles voor ongeveer driekwart (maximaal 85 %) gevuld raakt met vloeistof "running sample": Greep genomen door een ontkurkte monsterfles of -kan naar de bodem van een tank te laten zakken en weer op te halen, met een zodanige snelheid dat de fles voor ongeveer driekwart (maximaal 85 %) gevuld raakt met vloeistof bemonstering over de gehele diepte: Bemonsteringsmethode waarbij door verticaal uitgevoerde monsterneming een kolom materiaal wordt verkregen met een lengte, gelijk aan de diepte van de partij of bemonsteringspartij op de plaats van het bemonsteringspunt gestratificeerde aselecte bemonstering: Bemonsteringsmethode, waarbij het oppervlak van een partij of bemonsteringspartij in onderling even grote vlakken wordt verdeeld en in ieder vlak een aselect punt wordt aangewezen voor het nemen van één of meer grepen maximale korrelgrootte: De maaswijdte van een zeef, waardoor nog ten minste 95 massaprocent van het materiaal kan passeren.

6 Blz verzamelmonster: De hoeveelheid materie, gevormd door het bijeenvoegen van de afzonderlijke grepen van één partij of bemonsteringspartij. Bij het samenvoegen moeten de verhoudingen worden aangehouden zoals in deze voornorm wordt aangegeven verkleining: Het in kleinere stukken breken van brokken materiaal verdeling: Het splitsen van een verzamelmonster in twee of meer onderling gelijke volumes van gelijke samenstelling. Dit kan in één of meer stappen geschieden verzendmonster: Een uit het verzamelmonster, eventueel na verkleining en verdeling verkregen hoeveelheid materiaal, dat voor onderzoek wordt verzonden laboratoriummonster: Verzendmonster dat ter analyse aan een laboratorium wordt aangeboden reservemonster: Verzendmonster dat op een laboratorium (of elders) wordt bewaard, en waaraan, eventueel in een later stadium, onderzoek kan worden verricht (bijvoorbeeld voor de vergelijking van de resultaten met die verkregen na analyse van het laboratoriummonster) contra-expertisemonster: Verzendmonster dat op een laboratorium (of elders) wordt bewaard, en dat kan worden gebruikt bij een eventuele contra-analyse of contra-expertise. 3 Gereedschappen en apparatuur 3.1 Algemeen Bemonsteringsgereedschap moet van een dusdanige samenstelling zijn, dat de samenstelling van de te bemonsteren stof niet wordt beïnvloed. Bemonsteringsgereedschap bestaat in vele vormen en afmetingen en het gereedschap dat in deze voornorm wordt beschreven dient slechts als voorbeeld. Met het hier beschreven gereedschap kunnen de in deze voornorm beschreven methoden van bemonstering worden uitgevoerd. Het gebruik van vergelijkbare, of anderszins geschikte, niet met name genoemde apparatuur is ook toelaatbaar. Bij zeer grote partijen met een omvang van duizenden kubieke meter kan groot materieel, zoals wiellaadschoppen, dieplepels, enz. worden voor de monstername ingezet. Groot materieel maakt het mogelijk grotere partijen te bemonsteren en de toename van de greepgrootte vergroot de representativiteit van het monster. Daarnaast kan groot materieel worden ingezet bij afvalstoffen van grote afmetingen, mede voor de verkleining ervan nodig voor de bemonstering. 3.2 en van gereedschap Vacuümpomp De vacuümpomp met randapparatuur kan voor het bemonsteren van vloeibaar afval worden gebruikt (zie figuur 1). Voor het bemonsteren van (zeer) vluchtig materiaal is deze pomp minder geschikt, omdat de gevormde damp het vacuüm (deels) opheft en de pomp hierdoor niet effectief werkt. Daarbij is het ontwijken van vluchtige stoffen uit de bemonsterde afvalstoffen ongewenst.

7 Blz. 5 Figuur 1: a) vacuümpomp b) gebruik van de vacuümpomp Slangenpomp De slangenpomp met randapparatuur kan voor het bemonsteren van vloeibare afvalstoffen worden gebruikt (zie figuur 2). Voor het bemonsteren van (zeer) vluchtig materiaal is deze pomp minder geschikt, hoewel het verlies aan vluchtige stoffen minder is dan bij de vacuümpomp. 1 aandrukrollen 2 aandrukbeugel 3 pompslang Figuur 2: Slangenpomp Monsterfles of -kan De monsterfles of -kan wordt voor de bemonstering van vloeibare afvalstoffen gebruikt. De fles of kan wordt met een koord op de gewenste diepte gebracht, ontkurkt en vervolgens afhankelijk van de bemonsteringsmethode na vulling of tijdens vulling rustig weer opgehaald (zie figuur 3).

8 Blz. 6 Figuur 3:en van een monsterfles of -kan Steekhevel, kogelklepmonsternemer, vloeistoflagenmonsternemer De steekhevel wordt voor de bemonstering van vloeibare afvalstoffen gebruikt. De buis is meestal van glas, PTFE of corrosievast staal. De buis wordt in geopende toestand voorzichtig in het te bemonsteren materiaal gestoken. Vervolgens wordt de boven- of onderkant afgesloten en de buis met de gehele vloeistofkolom voorzichtig opgehaald. Vluchtig materiaal gaat onder vacuüm snel koken. Daarom is een buis met onderafdichting dan meer geschikt. Hiervoor kan de kogelklepmonsternemer of vloeistoflagenmonsternemer worden gebruikt. De kogelklepmonsternemer kan echter niet bij visceuze vloeistoffen worden toegepast. De vloeistoflagenmonsternemer kan vloeistoffenrepresentatief bemonsteren ook wanneer zich lagen voordoen met uiteenlopende viscositeit Stalen uitvoeringen kunnen niet bij agressieve vloeistoffen worden toegepast. en van de genoemde monsterbuizen zijn in figuur 4 weergegeven.

9 Blz. 7 Figuur 4: a) steekhevel b) kogelklepmonsternemer c) steekhevel Monsterlepel en -schop De monsterlepel en -schop zijn geschikt om op niet al te grote diepten grepen fijn, respectievelijk grovere afvalstoffen nemen (zie figuur 5). Figuur 5: van een monsterlepel Gutsen en boren Met een guts kan snel een ononderbroken kolom materiaal over grotere diepte worden genomen. Een edelmanboor is geschikt voor het nemen van grepen op bepaalde dieptes en wordt meestal gebruikt bij het bemonsteren van licht samenhangende stoffen (zand- en kleiachtig materiaal). De riversideboor wordt gehanteerd bij het (voor)boren van harde en stugge lagen en bij het bemonsteren van korrel- of grindachtig materiaal (zie figuur 6). Voor het nemen van monsters uit niet-samenhangend materiaal (poeders, korrels e.d.) kan een klepgutsboor (zie figuur 7) worden gebruikt.

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Afvalstoffen - Bemonstering van afval T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview