Inhoudsopgave. Inleiding 13. DEEL 1 Een kader voor Evalueren om te Leren. 1 Leer- en motivatietheorieën in vogelvlucht 19

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Inleiding 13 DEEL 1 Een kader voor Evalueren om te Leren 1 Leer- en motivatietheorieën in vogelvlucht 19 Inleiding Crisis in onderwijs? Leertheorieën Behaviorisme Cognitivisme Constructivisme Evolutionaire benadering Sociaalconstructivisme en motivatie Motivatie: van extrinsieke naar intrinsieke theorieën Tot slot 31 Verder lezen 32 Reflectievragen 32 2 Het waarom, wat, wie, wanneer, waarmee en hoe van evalueren 33 Inleiding Waarom moet worden geëvalueerd? De formatieve functie versus de summatieve functie van evaluatie Hulpvragen bij summatieve en formatieve evaluatie Wat moet worden geëvalueerd? Procesevaluatie versus productevaluatie Verhoudingen tussen formatieve en summatieve proces- en productevaluatie Evalueren van competenties Wie moet evalueren? Tips voor wie evalueert 42

2 2.4 Wanneer moet worden geëvalueerd? Waarmee moet worden geëvalueerd? Tips om een evaluatievorm te kiezen Hoe moet worden geëvalueerd? Tot slot 57 Reflectievragen 59 3 Evalueren om te Leren: wat bedoel je? Casus 3: Jenny 61 Inleiding Wat betekent de evaluatiebenadering Evalueren om te Leren? Evalueren om te Leren: een voorbeeld van wat het niet is Evalueren om te Leren: een voorbeeld van wat het wel is Concretisering van de definitie van Evalueren om te Leren Bouwstenen van Evalueren om te Leren Evalueren om te Leren, gericht op de instructie van leerlingen Ondersteuning van leraren bij de toepassing van Evalueren om te Leren Ondersteuning door de school bij de toepassing van Evalueren om te Leren Tot slot 77 Reflectievragen 77 DEEL 2 Praktische vormgeving van Evalueren om te Leren in de klas 4 Feedback door de leerkracht als motor voor zelfregulerend leren 81 Casus 4a: De klas van juffrouw Carmen 81 Inleiding Definitie en functie van feedback Aanwijzingen voor het geven van feedback Didactisch coachen Vuistregels Algemene feedbackregels 84 Casus 4b: Sem Niveaus van feedback Vier niveaus van feedback 86 Casus 4c: Lieve Vormen van informatie Drie vormen van feedbackinformatie 88 Casus 4d: Imke Belangrijke factoren bij feedback ter bevordering van zelfregulering Metacognitie 91

3 4.5.2 Motivatie Attributies Responsiviteit 94 Casus 4e: Jessy Feedback voor zelfregulering: de afstemmingsstrategie De afstemmingsstrategie nader toegelicht Het inzetten en oefenen van de afstemmingsstrategie 97 Casus 4f: Joris Tot slot 99 Reflectievragen De inzet van peer assessment 101 Casus 5a: De spreekbeurt 101 Casus 5b: Ali B 101 Inleiding Wat is peer assessment? Conceptuele uitleg van begrippen en indelingen Opzet en inrichting van peer assessment Interactie binnen peer assessment Groepssamenstelling bij peer assessment De rol van peer assessment De functies van peer assessment Verwachte effecten van het werken met peer assessment Zelf aan de slag met peer assessment Voorwaarden voor het succesvol inzetten van peer assessment Beoordeling, interactie en samenstelling van de peergroup Criteria Tot slot 119 Reflectievragen Hoe goed ken je jezelf? Zelfbeoordeling en zelfreflectie in het onderwijs 121 Casus 6: Zelfreflectie bij een spreekbeurt 121 Inleiding Definitie van zelfbeoordeling en zelfreflectie Definitie van zelfbeoordeling Definitie van zelfreflectie De rol van zelfbeoordeling en zelfreflectie in het curriculum Hoe gebruik je zelfbeoordeling en zelfreflectie Van zelfobservatie via zelfbeoordeling naar zelfreflectie Toepassingsmogelijkheden Zelfbeoordeling door de leerkracht Tot slot 135 Reflectievragen 135

4 7 Werken met portfolio s 137 Casus 7: Circuit 137 Inleiding Definitie van een portfolio De rol van portfolio s: doelen, functies en verwachtingen Formatieve doelen en functies Summatieve doelen Verwachte effecten van werken met portfolio s Hoe portfolio s te gebruiken? Het opzetten en inrichten van portfoliogebruik Vuistregels voor een succesvolle invoering van portfolio s Tot slot 149 Reflectievragen Evalueren van projectwerk 151 Casus 8: Dorp op school 151 Inleiding Definitie van projectevaluatie De rol van projectevaluatie De functie van projectevaluatie Uitgangspunten voor projectevaluatie Verwachte effecten van projectevaluatie De toepassing van projectevaluatie Opzetten van de projectevaluatie Het evalueren van leeropbrengsten Vuistregels voor succesvolle implementatie van projectevaluatie Tot slot 165 Reflectievragen Continue voortgangsevaluatie (CVE) 167 Casus 9a: We dachten dat Jaap het aan het leren was! 167 Inleiding Definitie van CVE De rol van CVE De functie van CVE Verwachte effecten van CVE Hoe wordt CVE toegepast? Opzetten van CVE 173 Casus 9b: Nu weten we dat Jaap het aan het leren is! Richtlijnen voor een succesvolle toepassing van CVE Tot slot 177 Reflectievragen 177

5 DEEL 3 Bouwstenen voor schoolbeleid 10 Opvattingen van leerkrachten over Evalueren om te Leren 181 Casus 10: Martine 181 Inleiding Hoe denken leerkrachten over Evalueren om te Leren? Het idee dat Evalueren om te Leren onduidelijk is Het idee dat Evalueren om te Leren tijdrovend is Het effect van verschillende ideeën over Evalueren om te Leren Verschillen tussen denken en doen Verschillen tussen percepties van leerkrachten en van leerlingen Verschillen in percepties en demotivatie Hoe ontstaat de kloof? Zelfvertrouwen in doceren Schooltaalbeheersing Tot slot 188 Reflectievragen Educatief partnerschap: Evalueren om te Leren met ouders 193 Casus 11a: Huiswerk 193 Casus 11b: Werken met een portfolio 193 Inleiding Samen werken aan leren Educatief partnerschap Wederzijdse verwachtingen Basisbehoeften van leerkrachten, leerlingen en ouders De behoefte aan veilige relaties De behoefte jezelf als competent te ervaren De behoefte aan autonomie Verschillen tussen ouders Communiceren met ouders 204 Casus 11c: Inloggen Verschillen tussen scholen in educatief partnerschap Tot slot 208 Reflectievragen Kwaliteit garanderen in een context van Evaluatie om te Leren 211 Casus 12: Robothondje 211 Inleiding Fasen in het beoordelingsproces Kwaliteitscriteria in het beoordelingsproces: een raamwerk 25

6 Criteria voor de WAT-vraag Criteria voor de HOE-vraag Criteria voor de GEVOLG-vraag Tot slot 218 Reflectievraag 219 Bijlage 1 Samenvatting van de bouwstenen 221 Bijlage 2 Inleiding op het gebruik van een leerwinstdocument (Blom, 2011) 223 Bijlage 3 TAFL-Q (aangepaste versie) 225 Literatuur 227 Register 235 Over de auteurs 241