Den Haag Klimaatneutraal Een grote ambitie die past bij een grote stad

Transcriptie

1 Den Haag Klimaatneutraal Een grote ambitie die past bij een grote stad Ramses Blauw Intechno Ingenieursburo & Henry Terlouw Beleidsmedewerker Klimaat Den Haag VNG Congres 26 november 2008

2 Presentatie Energiebesparing gemeentelijke gebouwen -Haagse klimaatambities en klimaatbeleid -Gemeentelijke gebouwen

3 Klimaatneutrale stad 2050 De stad Den Haag is klimaatneutraal.

4 Klimaatneutrale stad Naast het klimaatneutraal maken van de stad speelt adaptatie ook een belangrijke rol. Den Haag dient in 2050 niet alleen een klimaatneutrale maar ook een klimaatbestendige stad te zijn.

5 Klimaatneutrale stad Emissie van Den Haag bedraagt ongeveer 2200 Kton CO 2. Huishoudens 44% Bedrijven 43% Verkeer 13%

6 Klimaatneutrale stad Veel duurzame projecten in de stad - Geothermie - Zeewatercentrale - Vlamloos Spoorwijk - Stedelijke windturbines

7 Klimaatneutrale stad Masterplannen; Stevige inzet op duurzaamheid en CO 2 - neutraliteit. Erasmusveld; Meest duurzame wijk van Nederland.

8 CO 2 -neutrale organisatie 2010 De gemeentelijke organisatie is CO 2 -neutraal.

9 CO 2 -neutrale organisatie 41 Kton CO 2 -emissie veroorzaakt door: - Ongeveer 7700 werknemers - Openbare verlichting; armaturen - Ongeveer 150 gebouwen voertuigen - Gemalen

10 CO 2 -neutrale organisatie Stroom 25 Kton CO 2 Gas 7 Kton CO 2 Warmte 7 Kton CO 2 Mobiliteit 2 Kton CO 2 Totaal 41 Kton CO 2

11 CO 2 -neutrale organisatie Eind 2008 zal het plan van aanpak CO 2 - neutrale gemeentelijke organisatie door het college goedgekeurd worden. Plan van aanpak bevat een eenmalige investering van 9,25 miljoen. Er zal jaarlijks bijna ,- bespaard worden op het energieverbruik.

12 CO 2 -neutrale organisatie Haagse trias energetica: 1. Verminder energiegebruik 2. Benut, waar mogelijk, duurzame bronnen 3. Compenseer de nog resterende CO 2 - emissie Netto geen extra CO 2 aan de atmosfeer toevoegen.

13 CO 2 -neutrale organisatie Inkoop groene elektriciteit vanaf Voertuigen schakelen over op aardgas. Stadsboerderijen worden in 2008/2009 al CO 2 -neutraal. Grootschalige energiebesparing bij 15 gemeentelijke panden, investering van 5,85 miljoen.

14 CO 2 -neutrale organisatie Nieuwbouw van gemeentelijke kantoren gebeurt duurzaam. - Leidschenveen-Ypenburg - Leyweg

15 CO 2 -neutrale organisatie De restemissie zal gecompenseerd worden. Een Haags klimaatfonds zal de emissie lokaal compenseren. Compensatiekosten; ongeveer ,- per jaar.

16 Gemeentelijke gebouwen Start BANS (4 jaar geleden) weinig bekend over energiegebruik gemeentelijke organisatie. Inzicht in gegevens van belang: Gemeentelijke organisatie CO 2 -neutraal in Quick win Inkoop duurzame Energie.

17 Gemeentelijke gebouwen 50 gemeentelijke panden gelabeld (scholen, sporthallen en kantoren). EPA-U s Maatregelen met terugverdientijd < 25 jaar meenemen.

18 Gemeentelijke gebouwen

19 Energie & Duurzaamheid EPA-U s Gemeente Den Haag EPA-U s Gemeente Den Haag

20 Energie & Duurzaamheid Inhoud - Doel EPA-U - Onderdelen EPA-U - Aanpak Inhoud - Voorbeeldresultaten - Berekening TVT - Aanbevelingen - Vragen

21 Energie & Duurzaamheid Doel EPA-U Doel is tweeledig: 1) Het verkrijgen van het per 1 januari 2008 (bij transactie) of 1 januari 2009 (publieke gebouwen) verplichte energielabel. Doel EPA-U 2) Inzicht krijgen in de mogelijkheden van energiebesparing aan de hand van concrete maatregelen of maatregelpakketten. - Inzicht in de huidige energetische situatie van een gebouw; - Inzicht in het besparingspotentieel; - Inzicht met welke maatregelen het energielabel wordt verbeterd; - EPA-U sluit aan op de eisen van de Wet milieubeheer.

22 Energie & Duurzaamheid Onderdelen EPA-U Energielabel EPA-U-rapportage - Omschrijving van het gebouw: bouwkundig, werktuigbouwkundig, elektrotechnisch, maar ook de gebruikersapparatuur Onderdelen EPA-U - Analyse van het huidig energiegebruik (kleine benchmark) - Energiebalans: wat zijn de grootste energieposten? - Energiebesparende maatregelen: technisch, gedragsmaatregelen, maar ook organisatorische maatregelen - Conclusies en aanbevelingen - Plan van aanpak (ten behoeve van het bevoegd gezag)

23 Energie & Duurzaamheid Aanpak Stap 1: dataverzameling - Al in de aquisitiefase een belangrijke stap. - Doel: opzoek naar zoveel mogelijk informatie op tekening. - Inventarisatie: afgestemd op beschikbaarheid van tekeningen. Aanpak 1 Stap 2: data-analyse - Vaststellen van verschillende gebruiksfuncties. - Bepaling van gebruiksoppervlakte en oppervlakte constructies. - Vaststellen van isolatiewaarden. - Vaststellen werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. - Invoer van rekensoftware (opstellen energielabel).

24 Energie & Duurzaamheid Aanpak Stap 3: analyse energiebesparende maatregelen - Welke maatregelen?, uiteraard afhankelijk van de bestaande situatie. - (Meer)investeringen. - Besparingen (zowel energetisch als financieel). - CO 2 -reductie. Aanpak 2 - Invloed op het energielabel. Stap 4: rapporteren - Uitgangspunten. - Resultaten. - Conclusies en aanbevelingen.

25 Energie & Duurzaamheid Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen Gebouw A - bouwjaar: BVO: m 2 - elektriciteitsverbruik: kwh (51,1 kwh/m 2 ) - warmtegebruik: 285 GJ (3,7 m 3 /m 2 ) Voorbeeldresultaten - primair totaal: GJ (0,54 GJ/m 2 ) 2 - energielabel: A+ (energie-index: 0,59) sportgebouwen Gebouw B - bouwjaar: BVO: m 2 - elektriciteitsverbruik: kwh (73,1 kwh/m 2 ) - aardgasverbruik: m 3 (41,6 m 3 /m 2 ) - primair totaal: GJ (1,92 GJ/m 2 ) - energielabel: G (energie-index: 3,43)

26 Energie & Duurzaamheid Foto 1

27 Energie & Duurzaamheid Foto 2

28 Energie & Duurzaamheid Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen Vergelijking B, W en E Gebouw A Gebouw B Rc-waarde dichte constructiedelen Type glas Dubbelglas (U-waarde: 2,90) > 2,5 (100 mm isolatie) < 0,4 (ongeisoleerd) Voorbeeldresultaten 2 ventilatievoud sportgedeelte = 1,06; ventilatievoud horeca = 5,60 Enkelglas (U-waarde: 5,10) Dubbelglas (U-waarde: 3,10) Verwarming Stadsverwarming Twee HR-107 ketels Indirect gestookte boiler (HR-ketel Warm tapwater Stadsverwarming met CV-boiler) sportgebouwen Gebalanceerd; WTW (warmtewiel); Gebalanceerd; WTW (kruisstroom en niet frequentiegeregeld; Ventilatie twin coil); niet frequentie-geregeld; ventilatievoud = 7,00 Pompen Gedeeltelijk frequentiegeregeld Niet frequentiegeregeld Type basisverlichting HF-verlichting (PL en TL) Conventioneel TL 58W Geinstalleerd verlichtingsvermogen 6,0 W/m2 20,1 W/m2 Aanwezigheidsdetectie In de sporthal en kleedkamers Niet aanwezig

29 Energie & Duurzaamheid Energiebalans gebouw A Verwarmi ng 18% Energiebalans primair energie Ventil atie 26% Energiebalans Gebouw A Overige appa ratuur 20% Warm tapwater 6% Pompen 3% Verli chting 27%

30 Energie & Duurzaamheid Energiebalans gebouw B Energiebalans primair energie Ventilatie 25% Energiebalans Gebouw B Verwarmi ng 29% Verli chting 41% Overige apparatuur 1% Warm ta pwater 3% Pompen 1%

31 Energie & Duurzaamheid Voorgestelde maatregelen gebouw A Maatregelen Gebouw A

32 Energie & Duurzaamheid Voorgestelde maatregelen gebouw B Maatregelen Gebouw B

33 Energie & Duurzaamheid Berekening TVT Twee methodieken: eenvoudige terugverdientijd netto contante waarde Opzoek naar het natuurlijk vervangingsmoment. Berekening TVT TVT afhankelijk van: - (meer)investering (afhankelijk van leeftijd, economische afgeschreven); - kapitaalvernietiging (bij jonge installaties); - energiebesparing; - energiekosten; - prijsstijgingen (bij NCW-methode).

34 Energie & Duurzaamheid Berekening TVT Rekenen met EPA-U software, conform BRL 9500 deel 04 Knelpunten: software niet altijd optimaal (bugs, fouten in rekenregels) geïntegreerde investeringen houden weinig rekening met marktontwikkelingen Berekening TVT bijzondere gevallen worden niet meegenomen (moeilijke situaties, verplaatsing van ketels, risico s etc.)

35 Energie & Duurzaamheid Energielabels

36 Energie & Duurzaamheid Aanbevelingen Aanstellen van een energiecoördinator Gedetailleerde energiemonitoring en actief energiebeheer Implementatie van technische energie-efficiënte (voor de Aanbevelingen handliggende) maatregelen Haalbaarheidstudies duurzame energiemaatregelen

37 Energie & Duurzaamheid CO2-reductie

38 Organisatie

39 Gemeentelijke gebouwen Hoe verder met de uitkomsten van de EPA-U s?

40 Gemeentelijke gebouwen Besparing van 20% is haalbaar. Intern Dienstencentrum, Stadsbeheer en de Brandweer geven gezamenlijk vervolg aan EPA-U s (15 panden). Besparing van 1700 ton CO 2.

41 Gemeentelijke gebouwen Maatregelen: - Bouwkundig bijvoorbeeld dakisolatie - Werktuigbouwkundig bijvoorbeeld warmteterugwinning - Elektrotechnisch bijvoorbeeld spaarlampen - Duurzame energie bijvoorbeeld zonneboilers

42 Gemeentelijke gebouwen Totale besparing van 3830 ton CO 2 mogelijk

43 Gemeentelijke gebouwen Investering 12 miljoen TVT ongeveer 11 jaar

44 Gemeentelijke gebouwen

45 Gemeentelijke gebouwen Investeringskrediet aangevraagd op basis van EPA-U s voor 2,85 miljoen (totale investering bedraagt 5,85 miljoen). Investering wordt terugbetaald door lagere energielasten. Financiële kant maakt energiemaatregelen aantrekkelijk.

46 Gemeentelijke gebouwen

47 Gemeentelijke gebouwen EPA-U s zijn onvoldoende nauwkeurig om investeringsbeslissing te nemen, verdere uitwerking is noodzakelijk. Inpassen in onderhoudsplanning. Investeringen worden ingepast in begrotingscyclus.

48 Gemeentelijke gebouwen Vervolg -Welke panden nog meer labelen? Nog ongeveer 15 panden moeten gelabeld worden. -Welke panden nog meer aanpakken? Bij positief resultaat eerste 15 panden zal vervolg traject ingezet worden.

49 Gemeentelijke gebouwen Aandachtspunten I -Aanleveren goede informatie voor EPA-U s (tekeningen, verbruiksgegevens etc.). -Kloppen energierekeningen? Vaak weinig / geen controle op. Monitoring is van belang (slimme meters).

50 Gemeentelijke gebouwen Aandachtspunten II -EPA-U s onvoldoende nauwkeurig om investeringsbeslissing te nemen, vervolg onderzoek is noodzakelijk.

51 Den Haag Klimaatneutraal Een grote ambitie die past bij een grote stad