Zin en onzin van afvallen

Transcriptie

1 Zin en onzin van afvallen Eric Verberne

2 Dit is versie 2.0 van dit eboek. Download de nieuwste versie van dit rapport op Disclaimer: Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorg besteed aan de juistheid van de hierin opgenomen informatie. Uitgeverij Enteron kan echter niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige onjuist verstrekte informatie in dit rapport. BELANGRIJK Je mag dit rapport gratis weggeven of verkopen tegen elke prijs je maar wilt. Het rapport mag uitsluitend in deze vorm worden verspreid, het is niet toegestaan de inhoud en/of opmaak te wijzigen, of informatie uit dit rapport op een andere wijze te gebruiken. Plaats dit rapport op je website, geef het aan de leden van je mailinglijst of verkoop het op advertentiesites. Ontdek nog meer gratis e-boeken, video s, audio en artikelen op de site Pagina 2 van 14

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Oorzaak en gevolg van overgewicht... 4 Zelfbeeld... 4 Body Mass Index... 5 Fabels over overgewicht... 6 Elk pondje gaat door het mondje... 6 Dik is ongezond / Slank is gezond... 6 Eigen schuld dikke bult!... 6 Dik is duur... 7 Feiten van overgewicht... 8 Energiebalans... 8 Erfelijkheid... 9 Obesogene omgeving...10 Gezondheidsrisico's...11 Diabetes mellitus type Hart- en vaatziekten...11 Kanker...11 Aandoeningen aan het bewegingsapparaat...12 Overige gezondheidsproblemen...12 Psychosociale problemen...13 Discriminatie en stigmatisering...13 De eerste 100 kilo Pagina 3 van 14

4 Oorzaak en gevolg van overgewicht Zelfbeeld In onze samenleving met de vele indrukken die via de media, vrienden, familie, collega s en nog veel indrukken binnen komen is het vaak verwarrend om vast te stellen of je daadwerkelijk overgewicht hebt of niet. Vaak genoeg denkt iemand dat er sprake is van overgewicht terwijl dit feitelijk medisch gezien niet het geval is. In alle modebladen wordt een ideaalbeeld voorgehouden dat niet gezond is. Zo goed als alle foto s in deze bladen worden aangepast met Photoshop om het vertekend beeld te geven van wat modieus gevonden wordt. Zelfs de paspoppen in veel winkels hebben een lichaamsverhouding die niet reëel is. Als zo n paspop daadwerkelijk een vrouw van vlees en bloed zou zijn dan heeft ze vergrote risico s op ziekten en aandoeningen. Nog sterker, deze vrouw zou geen maandelijks cyclus hebben vanwege het drastisch gevaarlijke ondergewicht. Met dit verdraaide en irreëel ideaalbeeld waarmee we dagelijks worden gebombardeerd is het niet verwonderlijk dat velen een niet realistische kijk hebben op hun eigen gewicht en wat mooi is. Dat wordt nog eens extra in stand gehouden door de gehele dieetindustrie die aan dit verstoorde zelfbeeld miljarden euro s verdienen. Geen wonder dat ze hier dan ook vaak geen aandacht aan besteden. Waarom zouden ze? Dat zou alleen maar minder inkomsten genereren voor alle diëtisten en fabrikanten van dieetproducten. De enige manier om dit vertekend zelfbeeld te beoordelen is door een onafhankelijk en zelf uit te voeren rekenmethode: De BMI index Pagina 4 van 14

5 Body Mass Index De eerste stap is het vaststellen of iemand daadwerkelijk overgewicht heeft en in welke mate. Dit wordt gedaan door de Body Mass Index. Dit is een algemeen erkende eenvoudige formule waarmee een indexgetal berekend wordt. Het gewicht wordt gedeeld door de lengte in het kwadraat. gewicht BMI = lengte lengte De uitkomst is bepalend voor de mate van overgewicht. In de tabel hieronder is te zien in welke categorie de BMI valt. Categorie BMI (kg/m 2 ) Risico op comorbiditeit Ondergewicht < 18,5 Verhoogd Normaal gewicht 18,5-25 Gemiddeld Overgewicht Verhoogd Obesitas I Matig Obesitas II Ernstig Morbide obesitas > 40 Zeer ernstig Voorbeeld Iemand heeft een lengte van 1.83 meter en een gewicht van 95 kilo. De berekening is dan 95 gedeeld door (1.83 x 1.83). De BMI is 28,3. Deze persoon is heeft dus een overgewicht met een verhoogde risico op comorbiditeit. Ook omgekeerd kan deze berekening gedaan worden. Om te berekenen wat voor deze persoon het gezonde gewicht is neem je x 18,5 en x 25. Daarmee krijg je de onder- en bovengrens van het gezonde gewicht. In dit geval tussen de 61,95 en 83,7 kilo. *Comorbiditeit is het tegelijkertijd hebben van twee of meer stoornissen of aandoeningen bij een patiënt. Dit gebeurt in het algemeen met het gelijktijdig hebben van lichamelijke, geestelijke en vaak de daaropvolgende sociale problemen bij een persoon. Pagina 5 van 14

6 Fabels over overgewicht Een van de meest gestelde vragen die direct of indirect gesteld worden aan mensen met een overgewicht is toch altijd hoe heb je dit zo ver kunnen laten gaan. Daar worden dan allerlei wijsheden en feiten bij uitgesproken over de reden van het overgewicht. Vaak zijn dit fabels die al generaties lang gebezigd worden zonder enige grond van waarheid. Hier zijn een paar van dit soort fabels. Elk pondje gaat door het mondje Niet waar. Er zijn diverse medische redenen waarom mensen aankomen. Dat kan een bijwerking zijn van medicijnen zoals bijvoorbeeld prednison, een verstoorde stofwisseling. Bovendien zit de aanleg voor obesitas in de DNA. Dik is ongezond / Slank is gezond Beiden zijn niet per definitie waar. Het gewicht is geen eenduidige factor om te stellen dat iemand wel of niet gezond is. Iemand kan een gewicht hebben dat officieel overgewicht is maar regelmatig sport, actief is in het dagelijkse leven en een gezond eetpatroon heeft. Dat is vele malen gezonder dan iemand die door genetische factoren geen overgewicht heeft maar geen beweging heeft, op de bank voor de televisie hangt en alleen maar fast-food eet. Eigen schuld dikke bult! Een fantastische stelling waardoor de commercie aan hun verantwoordelijkheid voorbij kan blijven gaan. Een recent rapport van het RIVM bevestigt dat maar liefst 40% van de verschillen in lichaamsgewicht gerelateerd is aan genetische verschillen. Twintig procent van de gevallen van morbide obesitas kan verklaard worden door erfelijke afwijkingen en lichamelijke defecten. De genen hebben dus een grote invloed op ons lichaamsgewicht en onze omvang. Plus wat te denken van de talloze commerciële, financiële, en omgevingsfactoren. Slechts een paar voorbeelden die onbeïnvloedbaar het leefpatroon mee bepalen? Pagina 6 van 14

7 Dik is duur Een artikel in de Volkskrant van 8 april 2008 presenteerde een verslag van een onderzoek van de ING naar de financiële gevolgen van obesitas. Er bestaan nogal wat doemscenario s voor wat betreft de financiële gevolgen van obesitas. Volgens de economen heeft zelfs een forse stijging van het aantal mensen met overgewicht nauwelijks invloed op de bevolkingsomvang of de economische groei. In de Verenigde Staten waar bijna eenderde van de bevolking met overgewicht kampt zullen de kosten van obesitas in 2050 oplopen tot 200 miljard dollar. Dit lijkt veel, maar is niet meer dan 0,2% van het binnenlands bruto product. Bovendien zijn dit kosten voor de overheid of de ziektekostenverzekeraars. Voor andere partijen als medicijnfabrikanten of bijvoorbeeld privé-klinieken zijn het opbrengsten en dus gunstig vanuit economisch perspectief. In de Europese discussie wordt stelselmatig buiten beschouwing gelaten dat al die falende eigen verantwoordelijkheid van de dikke mens de economie stimuleert via de dieetindustrie met een omzet ruim 100 miljard dollar per jaar! Zonder aanspraak te maken op de ziektekostenverzekering. Pagina 7 van 14

8 Feiten van overgewicht Gewichtstoename ontstaat door een langdurige, veelal subtiele, onevenwichtigheid in de energiebalans. Energiebalans Energiebalans De energiebalans wordt beïnvloed door een complex samenspel van zowel genetische, biologische, psychosociale als omgevingsfactoren. Hier worden enkele van deze factoren wat meer uitgelegd. Een positieve energiebalans vindt zijn oorzaak in een verminderd energieverbruik en/of een verhoogde energieopname. Een positieve energiebalans is meer dan enkel het gevolg van teveel eten en te weinig bewegen. De term energieverbruik reikt verder dan alleen het beweegpatroon. Bewegen is verantwoordelijk voor slechts 20-30% van het totale energieverbruik. Het overige energieverbruik komt grotendeels (60-70%) voor rekening van het basaal rust metabolisme. Dat zorgt bijvoorbeeld voor het constant houden van de lichaams-temperatuur. De komst van onder meer centrale verwarming, airconditioning, verbeterde isolatie en dubbele beglazing is een voorbeeld van de dagelijkse besparing binnen het totale energieverbruik in de moderne maatschappij. De uiteindelijke energieopname wordt onder meer bepaald door het voedingspatroon en hangt mogelijk samen met de dieethistorie. Pagina 8 van 14

9 Erfelijkheid Het al dan niet ontwikkelen van overgewicht is voor een groot deel erfelijk bepaald. De erfelijke component in het ontstaan van obesitas wordt nog slecht begrepen. Invloed van de genetische make-up lijkt aanwezig op; de vorming en distributie van lichaamsvet; de activiteit van het basaal rust metabolisme; de voedselvoorkeuren; de mate van fysieke activiteit; de veranderingen in het energieverbruik als reactie op overeten of diëten; en de regulatie van het honger- en verzadigingsgevoel. Door de wisselwerking tussen genetische factoren, leefstijl en omgevingsfactoren wijzen diverse onderzoekers op het feit dat het ondanks een gezonde leefstijl voor individuen moeilijk kan zijn om slank te blijven. Pagina 9 van 14

10 Obesogene omgeving Omgevingsfactoren zijn cruciaal bij het voedings- en beweeggedrag. De term obesogene omgeving verwijst naar een omgeving waarin het gemakkelijk is (iets) te veel energie in te nemen en/of (iets) te weinig energie te gebruiken. De tabellen hieronder geven een overzicht van fysieke, sociaalculturele en economische omgevingsfactoren die op micro- en macroniveau hun invloed uitoefenen op de energiebalans. Opvallend is dat de omgevingsfactoren die van invloed zijn op de energiebalans, zowel beïnvloedbaar als onbeïnvloedbaar zijn voor het individu. Fysieke omgeving Niveau Voeding Bewegen Macro Wetten en regels Mechanisatie Levensmiddelen technologie Beschikbaarheid producten Beleid industrie Fietspaden en trottoirs Aanwezigheid clubs/centra Vervoerssysteem Micro Voedsel in huishouden Locale recreatie mogelijkheden Aanbod kantines Aantal auto s in huishouden Aanbod winkels Veiligheid op straat Afstand tot fast-food Sociaal-culturele omgeving Niveau Voeding Bewegen Tv, video, pc in gezin Macro Prijsbeleid Kosten arbeid Kosten voedselproductie Investeringen recreatie Kosten marketing Kosten brandstof en auto s Prijzen voeding Kosten fiets/ wandelpaden Micro Gezinsinkomen Kosten sport en fitness Gezinsuitgavenpatroon Bezit fiets en sportgerei Subsidies kantines Subsidies sport en spel Zelfvoorziening voeding Economische omgeving Niveau Voeding Bewegen Macro Eetgewoonten Recreatie Multiculturele invloeden Populariteit sporten Koopkracht Passief kijkgedrag Status voedingsmiddelen Status actieve leefstijl Micro Eetgewoonten van gezin Activiteit leeftijdgenoten Attitude leeftijdgenoten Recreatie gewoonten gezin Druk door reclame Sportmogelijkheden school Rol van voeding bij festiviteiten Angst voor criminaliteit Pagina 10 van 14

11 Gezondheidsrisico's De gezondheidsrisico's van obesitas zijn tegenwoordig goed gedocumenteerd. Al is oorzaak en gevolg niet altijd met zekerheid vast te stellen. Diabetes mellitus type 2 Eén van de belangrijkste ziekten gerelateerd aan obesitas is ouderdomssuiker. Ruim 80% van de gevallen van diabetes mellitus type 2 is toe te schrijven aan overgewicht. Hoe groter het overgewicht en hoe langer de duur van het overgewicht, des te groter is de kans op diabetes mellitus type 2. Dit kan leiden tot oog-, nier-, zenuw-, vaat- en leveraandoeningen en dat maakt de stijgende prevalentie van diabetes mellitus type 2 onder kinderen en adolescenten zorgwekkend. In de Verenigde Staten was 15 jaar geleden 3% van de diabetes mellitus gevallen onder kinderen toe te schrijven aan type 2 diabetes. Inmiddels is dat percentage toegenomen tot 50%. Bijna al deze kinderen zijn obees. In Europa en Azië worden nu vergelijkbare patronen gevonden. Een leefstijlinterventie met een permanent gewichtsverlies van circa 5% levert een halvering van de diabetes mellitus prevalentie op bij een BMI van 30 kg/m 2. Hart- en vaatziekten Wanneer men weinig beweegt en inactief is, heeft dit negatieve gevolgen op de bloeddruk, het lichaamsgewicht, het vetpercentage en het cholesterolgehalte. Volgens cijfers van het RIVM sterven in Nederland ruim 8000 mensen aan de gevolgen van inactiviteit, dat wil zeggen dat 6% van alle mensen die sterven, sterven aan inactiviteit. Inactiviteit verhoogt de kans op hart- en vaatziekten aanzienlijk. Ongeveer 20% van alle mensen die hartziekten krijgen, krijgen deze ziekten doordat ze overgewicht hebben. Echter overgewicht of geen overgewicht, een actieve leefstijl en een goede conditie kan de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten verkleinen. Kanker Roken, overgewicht, lichamelijke inactiviteit en onvoldoende inname van groente, fruit en vezels zijn breed geaccepteerde oorzaken van kanker. Berekend is dat kanker bij ruim patiënten (5% van alle gevallen van kanker) in Europa is toe te schrijven aan ernstig overgewicht. Bij mannen zijn dat prostaatkanker en dikkedarmkanker. Bij vrouwen kanker aan de voortplantingsorganen, de borsten en de galblaas. Een verklaring voor kanker aan de voortplantingsorganen bij vrouwen, zou de verhoogde productie van oestrogeen door vetcellen kunnen zijn. Terwijl veel buikvet gezien wordt als een risicofactor voor borstkanker. Pagina 11 van 14

12 Aandoeningen aan het bewegingsapparaat De verhoogde krachten die door het hogere gewicht op gewrichten en botten werken, versterken de botten enerzijds, zodat het risico op osteoporose afneemt. Anderzijds tasten deze verhoogde krachten het kraakbeen in de gewrichten aan, wat kan leiden tot orthopedische klachten. Aandoeningen aan het bewegingsapparaat kunnen ervoor zorgen dat mensen verminderd mobiel zijn. Goede spieropbouw is belangrijk bij klachten aan het beweegapparaat, gewichtsverlies kan noodzakelijk zijn voor operatieve plaatsing van protheses en dergelijke. Overige gezondheidsproblemen Het slaapapneusyndroom, korte ademstilstanden tijdens het slapen, gaat vaak samen met ernstig overgewicht. Ook kan obesitas gepaard gaan met verschillende huidproblemen zoals striae, slechte wondheling en verweking van de huid. Bij vrouwen kan ernstig overgewicht, evenals ernstig ondergewicht, leiden tot menstruatieproblemen en onvruchtbaarheid. Pagina 12 van 14

13 Psychosociale problemen Obesitas brengt daarnaast psychosociale problemen en een verminderde kwaliteit van leven met zich mee. De drie meest gerapporteerde psychische aandoeningen onder obese patiënten zijn depressies, angst- en eetstoornissen. Hierbij mag men zeker de vraag stellen naar oorzaak en gevolg. Discriminatie en stigmatisering Met het toenemen van de prevalentie, neemt ook de discriminatie en stigmatisering van dikke mensen toe. Dik zijn is op het eerste oog zichtbaar en het openlijk uiten van kritiek blijkt voor veel mensen niet te getuigen van slechte smaak of gebrekkige moraal. De discriminatie wordt tastbaar in hogere premies en aanvullende ziektekostenverzekeringen die niet vanzelfsprekend toegankelijk zijn voor mensen met een hogere BMI. Het negatieve imago kan de school- en werkcarrière negatief beïnvloeden, sociale contacten bemoeilijken en resulteren in een lagere zelfwaardering, een minderwaardigheidscomplex en sociale isolatie. Dik zijn belet een goede gezondheid. Dit is niet enkel toe te schrijven aan de omvang, maar méér aan sociale en zelf opgelegde restricties die ontspanning, recreatief ondernemen en sporten verhinderen. De angst voor kritiek en de overtuiging dat slank-zijn voor iedereen haalbaar en wenselijk is, kan het zelfs onmogelijk maken om met een gevoel van veiligheid een aanspraak op noodzakelijke gezondheidszorg te doen. Daardoor is dik-zijn een sociaal onderbouwde handicap. Pagina 13 van 14

14 De eerste 100 kilo Na een leven lang problemen met zijn gewicht komt Eric Verberne op 9 november 2004 bij een chirurg vanwege een grote vergroeing in zijn rechterlies. Deze belemmert het lopen, zitten en is letterlijk een blok aan zijn been. Na onderzoek blijkt het niet te verwijderen te zijn vanwege zijn extreem gewicht van 300 kilo. De chirurg deelt mee dat als hij niets doet hij misschien nog 5 jaar te leven heeft. Wel is een lange termijn traject mogelijk waarbij het gewicht vermindert kan worden tot normale proporties: gewichtsverlies door operaties in het Engels genoemd Weight Loss Surgery (WLS) en in het Nederlands Bariatrie. Het was een heel lang pad op het gebied van Bariatrie gedurende de 5 jaar. Er volgen diverse operaties. Een maagballon en maagverkleining hebben niet het gewenste resultaat. Uiteindelijk krijgt Eric Verberne een scopinaro operatie, een maag- en darmverkleining. Die heeft wel resultaat. De ervaringen van Eric Verberne door de jaren heen met alle successen, tegenslagen, emotionele roller coasters en belevenissen hield hij bij met een dagboek. Dit is zijn succesverhaal. Pagina 14 van 14