Het goede nieuws van het Oude Testament Jasper Klapwijk

Transcriptie

1 Het goede nieuws van het Oude Testament Jasper Klapwijk Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam

2 1e druk: e herziene druk: e druk: 2013 Omslagontwerp en illustraties schema s: Theresia Koelewijn Illustraties binnenwerk: Inger Kamminga ISBN Jasper Klapwijk 4

3 Inhoud Woord vooraf 7 1. Inleiding 9 De lijn van de Bijbel, de bijbelboeken Verwerking Genesis Schepping, zondeval, zondvloed, toren van Babel Verwerking Genesis Abraham, Isaak, Jakob, de geschiedenis van Jozef Verwerking Exodus - Deuteronomium 54 Mozes, uittocht uit Egypte, wetgeving bij Horeb, tocht door de woestijn, het heiligdom Verwerking Jozua - 2 Samuël 71 De verovering van Kanaän, de periode van de rechters, Ruth, Samuël, David de grote koning Verwerking Koningen en Kronieken 84 Salomo, de tweedeling van het rijk, Elia en Elisa, de verschillende koningen, ballingschap Verwerking Poëzie en wijsheid 100 Job, Psalmen, Spreuken, Prediker, Hooglied en Klaagliederen Verwerking Ezra - Ester 115 Het volk in ballingschap, Daniël, Ester, terugkeer uit de ballingschap, Ezra, Nehemia Verwerking 123 5

4 9. De profeten (I) 126 Wat is profetie, woorden voor een eigenwijs volk, de profeten in hun tijd, de roeping van de profeten Verwerking De profeten (II) 138 Profetieën over de messias, over de volken, over de tempel, over de dag van de HEER Verwerking 150 Literatuur en cursusaanbod 154 6

5 Woord vooraf Veel christenen vinden het Oude Testament moeilijk te begrijpen. Wat betekenen die verhalen over het volk Israël voor ons vandaag? Wat moet je met die geschiedenis over de opdracht van God om hele volken uit te moorden? Hoe moet je de boodschap van de profeten lezen, en wanneer en hoe komt de vervulling van hun profetieën? Dit boek wil jou als lezer helpen om het Oude Testament met meer begrip te gaan lezen en daardoor oog te krijgen voor de grote lijnen. Daarbij is het de bedoeling dat je niet alleen dit boek leest, maar ook het bijbelleesrooster volgt dat aan het eind van elk hoofdstuk te vinden is. Dit boek wil namelijk een ondersteuning zijn bij het lezen van de Bijbel. Niets meer en niets minder. De meeste aandacht zal besteed worden aan de historische stof. Daarnaast wordt er één hoofdstuk besteed aan de poëtische gedeelten en twee aan de profetische boeken. Na elk hoofdstuk vind je verwerkingsvragen en suggesties voor groepsbespreking. Daar zit de overtuiging achter dat bijbellezen iets is wat je het best samen met anderen kunt doen. Dit boek is het resultaat van een groeiproces. Het begon in een zendingssituatie. Op Curaçao ontwikkelden we een cursus bijbellezen voor beginners. Deze cursus wilde mensen die niet met de Bijbel opgegroeid waren wegwijs maken in de Bijbel. In een beperkt aantal lessen werd in grote stappen door de hele Bijbel heen gewandeld. Typisch een cursus voor beginners dus? Dat dacht ik aanvankelijk inderdaad. Maar inmiddels heb ik de cursus over het Oude Testament gegeven aan kerkmensen in Nederland. En ook hier bleek grote behoefte te bestaan om eens in grote stappen systematisch door de hele Bijbel te gaan om de grote lijnen te zien. In 2006 schreef ik het boekje Gelukkig gereformeerd! Het tweede gedeelte van dat boekje ging over gereformeerd bijbellezen. Een manier van bijbellezen waarbij de hele Schrift langs die ene lijn van schepping naar herschepping aan de orde komt, en waarbij Christus in alles centraal staat. Dit boekje geeft daar een bredere uitwerking van. Ik verwijs in dit boek niet naar andere literatuur. Toch heb ik heel veel van wat ik schrijf overgenomen uit andere boeken. Dit is echter gebeurd in de loop der jaren, zodat ik nu vaak zelf niet meer weet waar het vandaan komt. Tenzij anders vermeld, maak ik in dit boek gebruik van de Nieuwe Bijbelvertaling. 7

6 Gebruik dit boek voor wat het wil zijn: een hulpmiddel bij het lezen van Gods Woord, en in dit geval dan met name van het Oude Testament. Want wie de Schriften bestudeert, leert Jezus Christus kennen (Joh. 5: 39). Oók het Oude Testament is zijn evangelie. adios Jasper Klapwijk 8

7 Inleiding 1 Voordat we in tien stappen het hele Oude Testament door gaan, eerst een kort hoofdstuk ter inleiding. 1.1 Vele boeken maar toch één boek! Het woord Bijbel (Biblia) betekent: boeken. Eigenlijk is de Bijbel een verzameling van verschillende geschriften, geschreven in verschillende talen, in verschillende tijden, door verschillende mensen. Het onderstaande schema laat dat zien: Oude Testament - Geschreven in het Hebreeuws - Je vindt in het O.T. de volgende boeken: * De Thora, de boeken van Mozes Genesis t/m Deuteronomium * De historische boeken Jozua t/m Ester * De poëtische boeken Job t/m Hooglied * De profetische boeken Jesaja t/m Maleachi Nieuwe Testament - Geschreven in het Grieks - Je vindt in het N.T. de volgende boeken: * De evangeliën Matteüs t/m Johannes * Verdere geschiedenis Handelingen * De brieven Romeinen t/m Judas * Een profetisch boek Openbaring Gezien het bovenstaande is het wonderlijk dat de Bijbel toch één boek is. Het laatste bijbelboek werd 1500 jaar later geschreven dan het eerste. Heel verschillende mensen hebben in verschillende talen en tijden, in verschillende stijlen en genres hun boeken geschreven. Wat maakt de Bijbel desondanks tot één boek? Ik wil vier dingen noemen: De Bijbel heeft één verhaallijn De Bijbel heeft één auteur De Bijbel heeft één hoofdpersoon De Bijbel is geschreven met één doel 9

8 Eén verhaallijn Stel dat iemand die de Bijbel niet kent aan jou vraagt om in het kort te vertellen waar de Bijbel over gaat, wat breng je dan naar voren? Ik stel deze vraag weleens op cursussen, en dan blijkt dat velen dat best moeilijk vinden. Het volgende simpele lijntje kan daarom goede diensten bewijzen. Zondeval Schepping Nieuwe schepping Door de Bijbel loopt een duidelijke lijn. Dit valt op als je het begin van de Bijbel vergelijkt met het slot. In het begin van de Bijbel, in Genesis 1 en 2, wordt verteld dat God de hemel en de aarde schiep. Aan het eind van de Bijbel, in Openbaring 20 en 21, lezen we dat er een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zullen komen. De vraag die dat oproept is: waarom moest er een nieuwe hemel en een nieuwe aarde komen? Voor het antwoord op die vraag moeten we weer terug naar het begin van de Bijbel, naar Genesis 3: de mens kwam in opstand tegen God en koos zijn eigen weg. Daarmee kwamen zonde, ellende en lijden de wereld binnen. Het verhaal van de Bijbel laat nu zien hoe God ondanks de zonde van de mens uiteindelijk toch zijn doel bereikt: een goede wereld vol mensen die Hem prijzen en samen gelukkig zijn. En in dat verhaal staat centraal dat God, om dat doel van de verlossing te bereiken, zelf mens werd in de persoon van Jezus. Hij nam het lijden van de mensen voor eigen rekening. Eén auteur Dat de Bijbel ondanks de vele schrijvers uit verschillende tijden toch één duidelijke verhaallijn heeft, is te danken aan het feit dat er toch eigenlijk maar één schrijver is: Besef daarbij vooral dat geen enkele profetie uit de Schrift een eigenmachtige uitleg toelaat, want nooit is een profetie voortgekomen uit menselijk initiatief: mensen die namens God spraken werden daartoe altijd gedreven door de heilige Geest (2 Petr. 1: 20-21). Mensen hebben de Bijbel geschreven, maar de heilige Geest heeft hen geïnspireerd. De schrijvers van de bijbelboeken verschillen van elkaar. Bijvoorbeeld in opleiding en karakter. Johannes schrijft heel anders dan Paulus. De inspiratie betekent dan ook niet dat God woord voor woord dicteerde wat de bijbelschrijvers op papier moesten zetten. Ze hebben zelf onderzoek gedaan, orde in hun schrijven aangebracht, en in hun schrijven komen hun eigen karakter en achtergronden mee. Toch heeft de heilige Geest ervoor gezorgd dat het resultaat precies datgene is wat God wilde: zijn Woord. 10

9 Eén hoofdpersoon Net als veel andere boeken heeft de Bijbel een duidelijke hoofdpersoon: Jezus Christus. Jezus zegt tegen de schriftgeleerden: U bestudeert de Schriften en u denkt daardoor eeuwig leven te hebben. Welnu, de Schriften getuigen over mij (Joh. 5: 39). Het Oude Testament is geschreven voordat Jezus was gekomen. Maar toch claimde Jezus dat heel het Oude Testament (de Schriften) over Hem gaat, de beloofde verlosser. Zo symboliseerden bijvoorbeeld alle offers waar over het in het Oude Testament gaat het offer dat Jezus uiteindelijk zou brengen toen Hij stierf aan het kruis. Het Nieuwe Testament is geschreven na Jezus komst naar de aarde en vertelt wat Hij heeft gedaan om mensen te redden. Eén doel De Bijbel heeft één doel: Jezus bekendmaken, zodat mensen Hem accepteren als de verlosser en in Hem gaan geloven. Zo schrijft Johannes aan het eind van zijn evangelie: Jezus heeft nog veel meer wondertekenen voor zijn leerlingen gedaan, die niet in dit boek staan, maar deze zijn opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God, en opdat u door te geloven leeft door zijn naam (Joh. 20: 30-31). 1.2 De inhoud van het Oude Testament Het Oude Testament begint met de schepping van de wereld, en vertelt daarna over de keus van de mens voor de zonde, de verspreiding van de mens over de wereld en de zondvloed (Gen. 1-11). Daarna besloot God voorlopig met één volk verder te gaan. Daarom koos Hij Abraham uit, sloot een verbond met hem en beloofde hem dat uit zijn nageslacht de verlosser zou voortkomen (Gen. 12). De rest van het Oude Testament vertelt hoe het verder ging met het volk (Israël) dat door God was uitgekozen. Het is een geschiedenis waarin, ondanks al het menselijk falen, toch steeds de hoop doorklinkt op de komst van de verlosser, de messias, die God zou zenden. 11

10 De lijn van de Bijbel Egypte Babel Assur Het land Kanaän Zondvloed Noach en de zijnen gered Schepping Abrahams kleinzoon, Jakob, en z n familie naar Egypte God kiest één volk, en begint met Abraham De periode van de rechters O.l.v. Mozes bevrijdt God zijn volk uit Egypte. Op Sinaï geeft Hij zijn wet Na 40 jaar woestijn verovert het volk o.l.v. Jozua het land Kanaän In Egypte groeit de familie uit tot het volk Israël Ze worden als slaven gebruikt Periode van de koningen Onder Davids zoon Salomo valt het Koninkrijk in tweeën uiteen: Juda en Israël De eerste grote koning van Israël: David Na 70 jaar komt een gedeelte van het volk terug. Later weer een gedeelte Juda naar Babel Israël gedeporteerd naar Assur Pinksteren: de Geest komt Het evangelie moet de wereld in Gods volk komt uit alle volken Jezus de verlosser, geboren, gestorven aan het kruis en opgestaan uit de dood Jezus zal terugkomen Hij zal het kwaad oordelen en de zijnen zullen met Hem een plaats krijgen op de nieuwe aarde Een nieuwe schepping 12

11 Je vindt in het Oude Testament de volgende boeken: De eerste vijf boeken (Genesis Deuteronomium) Deze boeken worden samen de Thora (Hebreeuws woord voor onderwijzing, wet), de vijf boeken van Mozes of de Pentateuch (Grieks: vijf boeken) genoemd. Zij vertellen de geschiedenis van de schepping tot het moment waarop God zijn volk het land Kanaän binnenleidt. Zoals de aanduiding de vijf boeken van Mozes al aangeeft, zijn deze boeken grotendeels geschreven door Mozes (zie bijv. Ex. 17: 14 en Deut. 31: 9). Sommige stukken zijn na Mozes dood toegevoegd (zie bijv. Gen. 36: en Deut. 34). De boeken Jozua Ester Deze boeken vertellen de geschiedenis vanaf het moment dat het volk Israël het land Kanaän in bezit neemt. Daarna volgt de periode van de rechters, en daarna die van de koningen. Dan de ballingschap en ten slotte de terugkeer uit de ballingschap. De boeken Job Hooglied Dit zijn de poëtische boeken, die op verschillende momenten gedurende de geschiedenis van Israël geschreven zijn. De boeken Jesaja Maleachi Profetische boeken, die weergeven wat de profeten in de tijd van de koningen en daarna namens God tegen het volk hebben gezegd. De volgorde in onze Bijbel wijkt trouwens af van de volgorde die bij de Joden gebruikelijk is, en die ook Jezus in zijn tijd kende: De Thora (de vijf boeken van Mozes) De Nebiïm (de profetische boeken: Jozua Maleachi) De Chetubim (de geschriften: Psalmen, Job, Spreuken, Ruth, Hooglied, Prediker, Klaagliederen, Ester, Daniël, Ezra, Nehemia, Kronieken) Dat Jezus een Bijbel kende waarin de boeken in deze volgorde opgenomen waren, blijkt bijvoorbeeld uit Lucas 11: Daar zegt Jezus dat rekenschap zal gevraagd worden voor al het bloed van de profeten dat vergoten is, van het bloed van Abel tot het bloed van Zecharja, die omkwam tussen het brandofferaltaar en het heiligdom. Dat lijkt wat vreemd als je alleen naar de geschiedenis kijkt. Ook na de moord van koning Joas op de profeet Zecharja is er nog bloed van profeten vergoten. Maar als je weet dat de moord op Abel in Genesis 4 beschreven wordt en die op Zecharja in 2 Kronieken 24, dan begrijp je dat Jezus het heeft over de eerste en de laatste profetenmoord uit zijn Bijbel. 13

12 1.3 De naam Oude Testament Als Jezus op de paasdag zijn discipelen duidelijk wil maken dat zijn lijden en sterven al in de Schriften waren aangekondigd, zegt Hij: Toen ik nog bij jullie was, heb ik tegen jullie gezegd dat alles wat in de Wet van Mozes, bij de Profeten en in de Psalmen over mij geschreven staat in vervulling moest gaan (Luc. 24: 44). Zo werd in die tijd dus verwezen naar wat wij het Oude Testament noemen: de wet, de profeten en de psalmen (of de geschiften). Vaak werd het echter afgekort tot de wet en de profeten of nog korter de wet (zie bijv. Mat. 5: 17-18). Gaat het in het Nieuwe Testament dus over de wet, dan denken wij al gauw aan de tien geboden, maar heel vaak is het een aanduiding van de eerste vijf boeken van Mozes, de Thora, of van de hele toenmalig bekende Bijbel. Hoe komt het dan dat wij over het Oude Testament spreken? Dat is afgeleid van 2 Korintiërs 3: 14. Daar wil Paulus duidelijk maken dat de heilige Schrift die door de Joden gelezen wordt, niet begrepen kan worden los van Christus. Hij zegt dan: dezelfde sluier ligt tot op de dag van vandaag over het oude verbond wanneer het voorgelezen wordt. De Statenvertaling heeft daar niet de woorden het oude verbond maar des Ouden Testaments. 1.4 Lijnen trekken De Bijbel is dus één boek, met één duidelijke lijn, en met Christus als hoofdpersoon en middelpunt. Dat je de Bijbel zo moet lezen willen we in de volgende hoofdstukken aantonen. Daarmee zitten we dus op een andere lijn dan zij die het Oude Testament als een boek van de Joden zien, waaraan later de christelijke kerk zijn eigen interpretatie gegeven heeft. Ook op een andere lijn dan zij die een duidelijke tegenstelling maken tussen het oude verbond met Israël en een nieuw verbond met de kerk. Wie het Oude Testament leest, moet lijnen leren trekken: van toen via Christus naar nu. Daarbij is het van essentieel belang de eenheid tussen het Oude en Nieuwe Testament te zien. Gods verbondenheid met zijn volk is in wezen niet veranderd, maar is alleen in Jezus Christus veel duidelijker en rijker aan het licht gekomen. Wie de band tussen het Oude en het Nieuwe Testament te los maakt, houdt een Oude Testament over dat nog wel mooie voorbeeldverhalen, liederen en profetieën bevat, maar dat in feite niet meer gaat over dezelfde geschiedenis van God met zijn volk waar wij vandaag nog deel van uitmaken. 14

13 1.5 Verwerking 1. Geef kort de lijn van de Bijbel weer Stel, je ontmoet iemand die de Bijbel helemaal niet kent en je wilt in het kort vertellen waar de Bijbel over gaat. Wat zeg je dan? Vorm groepjes van twee en oefen dit. Bespreek na afloop wat goed ging en wat niet. Eventueel kun je per koppel iemand laten observeren, om de bespreking achteraf te stimuleren. Wissel vervolgens plenair met elkaar de ervaringen uit. 2. Hoe lees je het Oude Testament? Bespreek in kleine groepjes ervaringen met het lezen van het Oude Testament: Wat is je favoriete passage uit het Oude Testament? Waarom? Wat vind je moeilijk bij het lezen van het Oude Testament? Geef een voorbeeld van een gedeelte uit het Oude Testament waaruit je een duidelijke les voor je leven vandaag kunt halen. Jezus zei dat het Oude Testament over Hem gaat (Joh. 5: 39; Luc. 24: 25-27). Kun je een aantal passages noemen die duidelijk naar Jezus verwijzen (profetieën, voorlopers, gebruiken die naar Hem verwijzen, enz.)? Wissel dit samen uit, en maak er een lijst van. 3. Leg op volgorde Maak een paar setjes van een hele serie kaartjes met daarop namen van personen of gebeurtenissen uit het Oude Testament. Vorm groepjes van vier personen, en geef elk groepje een setje kaartjes. Laat ze die op historische volgorde leggen. Kijk welke groep het eerst klaar is. Bespreek nu de oefening: welke kaartjes waren moeilijk? Welke periode levert de meeste problemen op? Is het Oude Testament erg bekend of valt dat toch tegen? 4. Besprekingsvragen De Bijbel is een boek met een duidelijke lijn, een duidelijke hoofdpersoon en een duidelijke boodschap. Ben je het met deze stelling eens? Wat betekent deze stelling voor de manier waarop je de Bijbel leest? Wat is voor jou de mooiste passage uit het Oude Testament, en waarom? Met welk gedeelte uit het Oude Testament heb je moeite? Waarom? Leer jij Jezus beter kennen als je in het Oude Testament leest? Licht je antwoord toe. Wat is voor jou de reden om met dit boek aan de slag te gaan? Wat zou je graag willen leren? 15

14 Om te lezen bij hoofdstuk 2 De bedoeling van dit boek is om je wat ondersteuning te bieden bij het lezen van het Oude Testament. Het is dus belangrijk om niet alleen dit boek te lezen, maar óók de bijbelgedeelten die behandeld worden. Het is aan te raden deze bijbelgedeelten te lezen voordat je het volgende hoofdstuk leest. Genesis 1: 1-2: 4 Genesis 2: 5-25 Genesis 3 Openbaring 12* Genesis 4 Genesis 5: 1-6: 4 Genesis 6: 5-7: 24 Matteüs 24: 36-42; 2 Petrus 3: 1-13** Genesis 8 Genesis 9 Genesis 10: 1-11: 9*** Genesis 11: 10-12: 7 * In Openbaring 12 zie je de vrouw en de slang van Genesis 3 weer tegenover elkaar staan. ** In de Bijbel wordt steeds de lijn getrokken van het oordeel van de zondvloed naar het grote oordeel dat komt. *** Babel komt steeds weer terug in de Bijbel en steeds als symbool van de wereld die het prima denkt te kunnen redden zonder God. Zie bijvoorbeeld Daniël 4 en Openbaring LLBB-methode Probeer bij je bijbellezing eens de LLBB-methode: Leren: wat leer ik uit het gelezen gedeelte; wat begrijp ik nu beter? Loven: wat heb ik geleerd over God, en waar kan ik Hem nu voor loven? Belijden: wat wordt me duidelijker over mezelf, en welke tekorten en zonden kan ik God nu belijden? Bidden: wat kan ik God nu vragen? 16