Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Wijziging van onder meer de Wet educatie en beroepsonderwijs in verband met het regelen van keuzedelen waarop beroepsopleidingen mede worden gebaseerd Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG Ontvangen 22 mei 2015 Deze nota naar aanleiding van het verslag wordt gegeven mede namens de Staatssecretaris van Economische Zaken. Graag dank ik de leden van de verschillende fracties voor hun bijdrage aan het voorliggende wetsvoorstel. Alvorens in te gaan op de vragen van de leden wil ik graag enkele inleidende opmerkingen maken. De centrale opgave is: het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) goed «bij de tijd te houden» en «mee te laten ademen» met ontwikkelingen en innovaties op de arbeidsmarkt, in het vervolgonderwijs en in de samenleving. Inmiddels hebben de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven op basis van het gehanteerde nieuwe model 168 herziene kwalificatiedossiers met in totaal 465 kwalificaties opgeleverd. Dat is een reductie van respectievelijk circa 25% en circa 20% ten opzichte van de bestaande kwalificatiestructuur. Tevens zijn inmiddels 458 keuzedelen in ontwikkeling. Van de herziening van de kwalificatiestructuur mbo is de invoering van keuzedelen het meest opvallende element. Het onderhavige wetsvoorstel legt de formele grondslag voor de verplichte invoering van keuzedelen in het mbo. Ongeveer de helft van de instellingen wil al op vrijwillige basis met één of meer nieuwe opleidingen starten in het studiejaar De keuzedelen kunnen dan alleen in de vrije ruimte worden aangeboden. De beoogde invoeringsdatum van de verplichte start van de nieuwe opleidingen inclusief keuzedelen is 1 augustus De instellingen worden ondersteund bij de voorbereiding van de invoering. Uit de door u ingediende vragen blijken zorgen omtrent: de beleidsruimte die instellingen hebben voor de (inhoudelijke) inrichting van opleidingsprogramma s, maatwerk, profilering en levensbeschouwelijke aspecten; de noodzaak van koppeling van keuzedelen aan kwalificaties; kst ISSN s-gravenhage 2015 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 1

2 de verwachte inzet die instellingen en deelnemers voor de keuzedelen zullen leveren vanwege het niet meetellen van het behalen van keuzedelen voor het diploma. Met de beantwoording van uw vragen in deze nota naar aanleiding van het verslag en met de in de nota van wijzing van het onderhavige wetsvoorstel opgenomen afwijkingsmogelijkheid van de keuzedeelverplichting (waarmee op verzoek van een deelnemer ook keuzedelen die niet zijn gekoppeld aan de kwalificatie van de opleiding kunnen worden opgenomen in de opleiding) hoop ik een aantal van uw zorgen weg te hebben genomen. De instellingen behouden hun ruimte om eigen invullingen van onderwijsprogramma s, profilering en maatwerk te realiseren. De rijksbekostiging is bestemd voor het ordentelijk verzorgen van beroepsopleidingen, met alles wat daar naar het oordeel van de instelling voor nodig is. Daarbij is veel mogelijk. Met de keuzedelen ontstaat er voor de studenten ruimte om een eigen, gerichte keuze te maken. Ik verwacht dat deze nieuwe mogelijkheid met de daarbij behorende meerwaarde op de arbeidsmarkt en in het vervolgonderwijs de studenten zal motiveren om een serieuze inspanning te doen om het keuzedeel te behalen, ondanks het feit dat dit niet direct invloed heeft op het behalen van het diploma. De koppeling van de keuzedelen aan de kwalificaties zorgt dat deze voldoende civiel effect kunnen krijgen, door de gewaarborgde relatie met de beroepsuitoefening of vervolgopleidingen. Inhoud blz. ALGEMEEN 2 1. Inleiding Context Kern van het wetsvoorstel Het doel van de herziening van de kwalificatiestructuur Invoering van de herziene kwalificatiestructuur en van de daarop gebaseerde nieuwe opleidingen Vrijwillige start in het schooljaar Herziene kwalificatiestructuur Basisdelen, profieldelen en keuzedelen Procedure totstandkoming kwalificatiedossiers en keuzedelen Vormgeving van een nieuwe opleiding Afronding beroepsopleiding Examinering en diplomering Administratieve lasten Draagvlak en gevoerd overleg met de mbo-sector 41 ARTIKELSGEWIJS 42 Artikel I, onderdelen I en J 42 Artikel I, onderdeel M 42 ALGEMEEN De leden van de VVD-fractie vragen of de vormgeving van de keuzedelen niet gewoon aan de instellingen over gelaten had kunnen worden, eventueel op inhoud en kwaliteit gecontroleerd door een regionale accreditatiecommissie of door de Inspectie van het Onderwijs. Waarom kiest de regering bij het vaststellen van de kwalificaties en de keuzedelen voor een gecentraliseerde aanpak via het landelijk georganiseerd overleg in plaats van een meer regionale invulling, zo vragen zij. Ook vragen de leden de regering om binnen het wetsvoorstel experimenteerruimte te creëren voor pilots waarbij keuzedelen niet via het SBB door de Minister worden vastgesteld, maar op basis van regionale accreditatie. Een regionale onafhankelijke commissie met in ieder geval deelnemers uit het bedrijfsleven zou zo aan de hand van de landelijke kwaliteitscriteria maatwerk kunnen bieden bij de vormgeving van een keuzedeel. Zo kan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 2

3 direct recht gedaan worden aan de lokale wensen. Graag ontvangen de genoemde leden een reactie van de regering. Bij de totstandkoming en vormgeving van de keuzedelen is veel ruimte om te voldoen aan lokale wensen en betrokkenheid van de instellingen. Met de VVD fractie ben ik van mening dat dergelijke ruimte een belangrijke bijdrage levert aan het realiseren van het potentieel van de keuzedelen en daarmee aan het succes van de herziene kwalificatiestructuur. Dergelijke ruimte behoeft omwille van effectiviteit en efficiency ook kaders. Om deze reden is er bewust voor gekozen om de keuzedelen onderdeel te laten zijn van de kwalificatiestructuur, met bijbehorende kwaliteitswaarborgen, in lijn met het advies van de adviescommissie Kwalificeren en Examineren (c.q. de commissie Hermans/van Zijl). Daarmee zijn de keuzedelen onderdeel van het diplomagerichte onderwijs. Op deze wijze is de betrokkenheid van zowel bedrijfsleven als het onderwijsveld hierbij goed geborgd. Iedereen (een deelnemer, docent, instelling, bedrijf enz.) kan het initiatief nemen om een keuzedeel te ontwikkelen. Tijdens het ontwikkelproces kan al afstemming plaatsvinden met de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Deze afstemming zorgt ervoor dat direct feedback kan worden gegeven op een initiatief. Deze feedback maakt het ontwikkelproces effectiever en sneller: er kan worden aangegeven dat gelijksoortige ontwikkelingen reeds zijn gestart, dubbelingen (en daarmee onnodig werk) kunnen worden voorkomen en het toetsingsproces kan adequaat worden voorbereid. Om de doelmatige inzet van de keuzedelen te bewerkstelligen hebben initiatieven waarbijer sprake is van een directe samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs de voorkeur. Zo wordt er geborgd dat de keuzedelen het gewenste civiel effect hebben, dat instellingen dergelijke keuzedelen in het onderwijsprogramma opnemen, dat het bedrijfsleven stageplekken beschikbaar stelt en dat de student bij het betreden van de arbeidsmarkt een streepje voor heeft indien hij een keuzedeel heeft behaald. Op basis van het toetsingsproces worden vier keer per jaar de nieuwe keuzedelen vastgesteld en waar relevant worden bestaande keuzedelen beëindigd. Zo kan snel worden ingespeeld op actuele ontwikkelingen, innovaties en regionale behoeften. Bij de kwalificatiestructuur toetst de Toetsingskamer SBB de kwaliteit van ontwikkelde keuzedelen en van de koppeling van keuzedelen aan kwalificaties, aan de hand van de kwaliteitscriteria uit het Toetsingskader. Dat is analoog aan de toetsing van de kwaliteit van kwalificatiedossiers en de indeling van kwalificatiedossiers in opleidingsdomeinen. In het antwoord op de vraag van de leden van de SGP-fractie over het proces van totstandkoming van keuzedelen in paragraaf 3 is een nadere toelichting gegeven op de gehele procedure van ontwikkeling, toetsing en vaststelling van keuzedelen en kwalificatiedossiers, inclusief enkele voorbeelden. Toetsing door de Toetsingskamer SBB heeft de voorkeur boven toetsing door een regionale accreditatiecommissie of door de Inspectie van het Onderwijs, want de toetsing van de kwaliteit van de kwalificatiedossiers, de keuzedelen, de koppeling van keuzedelen aan kwalificaties en de gehele kwalificatiestructuur, ligt hierdoor in één hand en bij een organisatie die alle keuzedelen en alle kwalificaties kan overzien (dat is nodig om bovengenoemde overlap te vermijden). Daarbij kan SBB vanuit deze positieve een waardevolle bijdrage leveren aan het ontwikkelproces. Het ontwikkelen en vaststellen van de keuzedelen kan niet geheel aan de instellingen worden overgelaten. De ervaringen hoe instellingen bij bestaande opleidingen met de vrije ruimte omgaan, laat zien dat er weinig gebruik van de vrije ruimte wordt gemaakt voor verbreding of verdieping Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 3

4 van de opleiding en waar dat wel gebeurt, is de invulling vaak vrijblijvend, weinig transparant en kent weinig kwaliteitswaarborgen. 1. Inleiding 1.1. Context De leden van de VVD-fractie vragen hoe wordt vastgesteld of er nog steeds voldoende keuzedelen beschikbaar zijn voor de deelnemers. Hoe wordt vastgesteld of dat inderdaad steeds het geval is? Kenniscentra (straks SBB) moeten zorgen voor de ontwikkeling van voldoende keuzedelen per kwalificatie, opdat instellingen kunnen voldoen aan hun aanbodverplichting voor keuzedelen bij opleidingen. De Toetsingskamer, die onderdeel is van SBB, controleert of aan elke kwalificatie voldoende keuzedelen zijn gekoppeld. Als dat niet het geval is, zal een nieuw ingediende kwalificatie niet worden vastgesteld. Deze leden willen weten of de student alle keuzedelen mag kiezen die op het eigen roc 1 en op andere scholen worden aangeboden, of alleen de keuzedelen mag kiezen die door de SBB aan het kwalificatiedossier zijn gekoppeld. Beperkt dit studenten niet in de keuze die zij hebben om hun eigen unieke profiel op te stellen, waarbij zij zich kunnen onderscheiden op de arbeidsmarkt, zo vragen zij. Keuzedelen krijgen een formele positie in het mbo, zodat de toegevoegde waarde die zij bieden op de arbeidsmarkt of in het vervolgonderwijs ook formeel kan worden vastgesteld. De Minister, en niet SBB, stelt keuzedelen vast en daarmee ook de koppeling van keuzedelen aan kwalificaties (overigens worden keuzedelen niet gekoppeld aan kwalificatiedossiers). De Minister doet dat op voorstel van kenniscentra (straks SBB) en op voorwaarde van een positief oordeel van de Toetsingskamer dat voldaan is aan de kwaliteitscriteria. Deze koppeling van keuzedelen aan kwalificaties heeft tot doel dat het keuzedeel toegevoegde waarde heeft ten opzichte van de kwalificatie waaraan het keuzedeel wordt gekoppeld, door de gewaarborgde relatie met de beroepsuitoefening of vervolgopleidingen. Het voorkomt dat keuzedelen te weinig civiel effect hebben en dat er wildgroei aan keuzedelen ontstaat. De deelnemer kan kiezen uit het actuele aanbod van keuzedelen van de instelling. Om te voldoen aan de keuzedeelverplichting voor de betreffende soort beroepsopleiding waarvoor de deelnemer is ingeschreven betreft dat de keuzedelen die gekoppeld zijn aan de kwalificatie waarop de opleiding is gebaseerd. Dat betekent inderdaad dat deelnemers niet vrijuit kunnen kiezen uit het totale centrale register van keuzedelen. Het totale aantal keuzedelen is voor deelnemers niet te overzien en het is voor instellingen niet mogelijk en evenmin wenselijk om deze allemaal aan te bieden. Bovendien zitten daar keuzedelen tussen die overlappen met de kwalificatie waarop de opleiding is gebaseerd die ze al volgen. Die overlap is niet toegestaan; keuzedelen moeten immers een verrijking leveren ten opzichte van de kwalificatie. Het verwijderen van overlap tussen kwalificaties en daarmee de vereenvoudiging van de kwalificatiestructuur is een hoofddoel van de herziening. Er kan bij individuele deelnemers soms ook behoefte zijn aan het volgen van een keuzedeel dat niet aan de kwalificatie van de opleiding is gekoppeld, bijvoorbeeld als een deelnemer dat vanwege de beoogde verdere loopbaan wenselijk acht. In de nota van wijziging van het onderhavige wetsvoorstel is daarom een afwijkingsmogelijkheid van de keuzedeelverplichting opgenomen die inhoudt dat de instelling op verzoek van een deelnemer ook keuzedelen die niet zijn gekoppeld aan de 1 roc: Regionaal Opleidingscentrum. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 4

5 kwalificatie van de opleiding kan opnemen in de opleiding. Dat kan alleen als een bij de kwalificatie aangeboden niet-gekoppeld keuzedeel niet samenvalt met een of meer onderdelen van de kwalificatie. Zo kan sneller en beter worden ingespeeld op de behoefte van de individuele deelnemer en van bedrijven. Voorbeeld: In het kwalificatiedossier Pedagogisch Werk is opgenomen de kwalificatie Gespecialiseerd Pedagogisch Medewerker op niveau 4. Aan deze kwalificatie zijn (op dit moment) gekoppeld de keuzedelen: Diversiteit Combifunctionaris IKC / Brede School Expressief talent Duits in de beroepscontext A2 Jeugd- en opvoedhulp Ondernemerschap mbo Instroom pabo aardrijkskunde Instroom pabo geschiedenis Instroom pabo natuur & techniek Een deelnemer aan deze opleiding zou, gebruik makend van de afwijkingsmogelijkheid, bijvoorbeeld een keuzedeel Mode en textiel kunnen kiezen dat gekoppeld is aan een andere kwalificatie. Dit kan de deelnemer bijvoorbeeld gebruiken bij handvaardigheidsactiviteiten in de kinderopvang of bij haar verdere loopbaan. Als een niet gekoppeld keuzedeel relatief veel wordt gevolgd bij een kwalificatie, kan besloten worden om het keuzedeel alsnog te koppelen aan die kwalificatie. Voor het volgen van dat keuzedeel bij die kwalificatie hoeft dan niet meer gebruik te worden gemaakt van de afwijkingsmogelijkheid. De verwachting is dat met het verstrijken van de tijd zal blijken dat bepaalde keuzedelen relevant zijn voor steeds meer kwalificaties. Bovendien kan een deelnemer in goed overleg met zijn eigen instelling, een keuzedeel volgen bij een andere instelling die dit keuzedeel wel aanbiedt. Een instelling kan daarover afspraken maken met een andere instelling; ze zijn daar niet toe verplicht. De eerstgenoemde instelling maakt daar dan vervolgens afspraken met de deelnemer over. Als een deelnemer één of meer keuzedelen wil volgen bovenop de al in de beroepsopleiding opgenomen benodigde keuzedelen, dan kan de instelling daar afspraken met de deelnemer over maken. Deze extra keuzedelen hoeven niet gekoppeld te zijn aan de betreffende kwalificatie, omdat betreffende deelnemer reeds aan de keuzedeelverplichting heeft voldaan. Daarnaast vragen de leden op basis van welke criteria keuzedelen worden gekoppeld aan kwalificatiedossiers. De kwalificatie, bestaande uit het basis- en profieldeel, bereidt deelnemers voor op de uitoefening van een bepaald beroep op de arbeidsmarkt. Keuzedelen vormen een verrijking ten opzichte van de kwalificatie. Als deelnemers een bepaald keuzedeel niet behalen, moeten ze wel in staat zijn om het beroep waarop hun kwalificatie zich richt uit te oefenen en een belangrijk criterium voor koppeling is daarom dat het keuzedeel niet voorwaardelijk is voor de uitoefening van het beroep waar de deelnemer voor wordt opgeleid. Voorbeeld: Het keuzedeel Technische restauratie oldtimers is gekoppeld aan de kwalificatie Autohersteller. Het diploma Autohersteller heeft voldoende civiele waarde, ook wanneer het keuzedeel niet is behaald. Het tweede criterium is dat de inhoud van het keuzedeel evenmin mag overlappen met de kwalificatie waaraan het gekoppeld is. Bij een voorstel voor koppeling aan één of meerdere kwalificaties wordt van de initiatiefnemers gevraagd dat zij de toegevoegde waarde van het keuzedeel bij de betreffende kwalificatie(s) motiveren. Dat kan een beroepsgerichte Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 5

6 verbreding of verdieping zijn, of relevantie voor de doorstroom naar een vervolgopleiding. Enkel voor entreeopleidingen mag een keuzedeel ook remediërende elementen bevatten. Het derde criterium heeft betrekking op het draagvlak voor de koppeling bij bedrijfsleven en/of vervolgonderwijs. Bij een voorstel voor koppeling moet dat draagvlak gewaarborgd zijn. Het vierde criterium heeft betrekking op de omvang van het keuzedeel. Die moet een omvang hebben van 240 klokuren of een veelvoud daarvan (te weten 480, 720 of 960 klokuren) en de omvang moet passen in de keuzedeelverplichting van de kwalificatie(s) waaraan het gekoppeld moet worden. (Zo kan bijvoorbeeld een keuzedeel van 720 uur niet worden gekoppeld aan een mbo niveau 2 kwalificatie, omdat voor de basisberoepsopleidingen op niveau 2 een keuzedeelverplichting met een omvang van 480 uur gaat gelden.) Deze criteria zijn beschreven in de instructie bij ontwikkeling van een keuzedeel en in de handleiding bij het meldformulier voor koppeling van keuzedelen. Beide zijn te vinden op de website van SBB. Wie van de partners van het georganiseerd overleg heeft aangedrongen op deze koppeling van keuzedelen aan kwalificatiedossiers en waarom, zo vragen deze leden. De koppeling van keuzedelen aan kwalificaties was een onderdeel van het advies van het bestuur SBB (waarin vertegenwoordigers van zowel het bedrijfsleven als het onderwijs zitting hebben) over de herziening van de kwalificatiestructuur. Het doel van keuzedelen is aan deelnemers een verrijking te leveren bovenop van de kwalificaties waaraan ze zijn gekoppeld. Het gaat dan om een verbreding of verdieping ten opzichte van de kwalificatie (bijvoorbeeld het verbredende keuzedeel Assisteren bij facilitaire diensten bij de kwalificatie Helpende zorg en welzijn en het verdiepende keuzedeel Gevelonderhoud bij de kwalificatie Schoonmaak en glazenwassen) of een extra toerusting voor een vervolgopleiding (bijvoorbeeld het keuzedeel Instroom pabo aardrijkskunde bij de kwalificatie Gespecialiseerd pedagogisch medewerker). Deelnemers worden met keuzedelen beter voorbereid voor de arbeidsmarkt en voor vervolgonderwijs. Voor een nadere toelichting van het belang van keuzedelen vanuit het perspectief van de deelnemers, met de aanduiding van de te verwachten effecten voor deelnemers, verwijs ik u naar het antwoord op de vraag van de leden van de PvdA-fractie hierover in deze paragraaf. Een goede inhoudelijke aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt dat uitvoerbaar is voor instellingen bij de inrichting van opleidingen is voor beide partijen het oogmerk. De flexibiliteit bij het traject van totstandkoming van keuzedelen is eveneens een belangrijk aandachtspunt in het overleg tussen onderwijs en bedrijfsleven. Om houvast te hebben bij de kwaliteitsbewaking van keuzedelen zijn kwaliteitscriteria opgesteld en vastgelegd in het Toetsingskader, op grond waarvan een paritaire commissie (straks sectorkamer van SBB) tot een afgewogen oordeel kan komen over koppelingen. De Toetsingskamer beoordeelt de koppeling en geeft daarover advies aan SBB en de Minister van OCW. Keuzedelen worden gekoppeld aan kwalificaties, niet aan kwalificatiedossiers. Het koppelen van keuzedelen aan kwalificaties is ingegeven door het feit dat deze procedure onder andere de nodige waarborgen biedt voor de kwaliteit en voor betrokkenheid van het bedrijfsleven en voorkomt dat er een wildgroei aan keuzedelen kan ontstaan. Voorbeelden van afgewezen koppelingen: Voorgesteld werd om aan de kwalificatie Grimeur het keuzedeel Engels A2 te koppelen. Omdat het hier om een kwalificatie op mbo niveau 4 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 6

7 gaat is Engels al een generieke eis. Deze koppeling heeft geen meerwaarde en het verzoek is daarom afgewezen. Voorgesteld werd om aan de kwalificatie Ondernemend meubelmaker / (scheeps)interieurbouwer het keuzedeel Oriëntatie op ondernemerschap te koppelen. In deze kwalificatie komt ondernemerschap echter al uitgebreid aan de orde. De koppeling heeft geen meerwaarde en het verzoek is daarom afgewezen. Om het proces van toevoeging van keuzedelen aan de kwalificatiestructuur via de paritaire commissie snel én zorgvuldig te organiseren, zijn de kwaliteitscriteria voor ontwikkeling en koppeling openbaar en ziet de Toetsingskamer SBB erop toe dat keuzedelen aan de kwaliteitscriteria voldoen en van meerwaarde zijn in relatie tot de kwalificatie en daarmee voor de deelnemer. Het traject tussen ingangstoets en vaststelling van een keuzedeel duurt maximaal drie maanden. Met de nota van wijziging van het onderhavige wetsvoorstel introduceer ik een afwijkingsmogelijkheid van de keuzedeelverplichting, waarmee de instelling op verzoek van een deelnemer ook keuzedelen die niet zijn gekoppeld aan de kwalificatie van de opleiding kan opnemen in de opleiding. Dat kan alleen als een bij de kwalificatie aangeboden niet-gekoppeld keuzedeel niet samenvalt met een of meer onderdelen van die kwalificatie. De leden van de VVD-fractie vragen verder of er belemmeringen zijn wanneer de deelnemer meer keuzedelen wil volgen dan noodzakelijk is voor het behalen van het diploma en op welke gronden het aanbieden van een extra keuzedeel kan worden geweigerd. Als een deelnemer één of meer extra keuzedelen wil volgen naast de al in de beroepsopleiding opgenomen benodigde keuzedelen, dan kan de deelnemer dit aan de instelling vragen en daar afspraken met de instelling over maken. De deelnemer kan daarbij kiezen uit het actuele aanbod van keuzedelen van de instelling. Ook kan de deelnemer de instelling vragen om een extra keuzedeel te volgen bij een andere instelling. Dat vereist afspraken tussen de betreffende instellingen. In dat geval maakt de deelnemer daar vervolgens ook afspraken over met de instelling waar hij voor de opleiding is ingeschreven. Wat een instelling aan extra keuzemogelijkheden biedt, hangt natuurlijk niet alleen af van wat deelnemers willen, maar ook af van wat er organiseerbaar is. Bekostigde instellingen mogen alle door de Minister vastgestelde keuzedelen als extra keuzedelen aanbieden. Voor een niet-bekostigde instelling geldt, dat zij slechts die keuzedelen als extra keuzedelen mag aanbieden voor zover deze behoren bij een opleiding waarvoor zij een diplomaerkenning heeft. Gesteld wordt dat de keuzedelen bijdragen aan een betere doorstroming naar het vervolgonderwijs. Waar is dat op gebaseerd, zo vragen deze leden. De verrijking van de kwalificatie, die keuzedelen bieden, kan gericht zijn op een nadere specialisatie of verbreding van het vakmanschap, maar ook op een extra voorbereiding op vervolgonderwijs. In dat geval bevatten keuzedelen onderdelen die relevant zijn voor doorstroming. Dat kunnen bijvoorbeeld inhoudelijke elementen zijn, die samenvallen of overlappen met onderdelen van een volgende opleiding in het mbo of hbo. Door vakinhoudelijke voorbereiding kunnen studenten een vliegende start maken in een vervolgstudie. Behaalde keuzedelen kunnen bovendien leiden tot vrijstellingen voor betreffende onderdelen van de vervolgopleiding in het mbo of hbo en op die manier de doorstroom aantrekkelijk maken. Een doorstroomgericht keuzedeel kan ook gericht zijn op algemene vaardigheden voor studie of rapportage, of op het beheersen van een moderne vreemde taal. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 7

8 Voorbeelden van doorstroomgerichte keuzedelen zijn: een keuzedeel gericht op een hogere beheersing van taal- of rekeneisen, het keuzedeel Instroom pabo aardrijkskunde bij de kwalificatie Gespecialiseerd pedagogisch medewerker, het keuzedeel Voorbereiding op gezel stukadoor bij de kwalificatie Stukadoor, Voorbereiding op gezel dekvloerenlegger, Voorbereiding op Signspecialist, Voorbereiding HBO Automotive, Voorbereiding HBO Wiskunde voor de techniek, Voorbereiding HBO kunstonderwijs, Doorstroom naar HBO Gezondheidszorg. Uit de voorbeelden blijkt dat de invoering van keuzedelen een prima kans biedt om in samenwerking tussen mbo- en hbo-instellingen te werken aan keuzedelen die de doorstroom bevorderen. Voor de leden van de PvdA-fractie staan de deelnemers in het mbo centraal en hun toekomst op de arbeidsmarkt. In dit verband moet de inhoudelijke aansluiting van het beroepsonderwijs op de arbeidsmarkt en op het vervolgonderwijs de toetssteen vormen voor de inrichting van het beroepsonderwijs. Deze leden vragen in hoeverre de verplichte invoering van één of meer keuzedelen recht doet aan deze overweging. De kwalificatiestructuur in het mbo dient voor de inhoudelijke aansluiting van het beroepsonderwijs op de arbeidsmarkt en op het vervolgonderwijs. Dat geldt zowel voor de kwalificaties/-dossiers als de keuzedelen. Met het oog op het civiel effect van keuzedelen is er bewust voor gekozen dat de keuzedelen onderdeel zijn van de (herziene) kwalificatiestructuur met bijbehorende kwaliteitswaarborgen (zie ook het antwoord op eerste vraag van de leden van de VVD-fractie in de paragraaf Algemeen). De invoering van keuzedelen en de herziene kwalificatiedossiers maken betere, meer flexibele en doelmatiger opleidingen mogelijk die deelnemers beter toerusten voor de (steeds dynamischer wordende) arbeidsmarkt en voor vervolgonderwijs. Met keuzedelen kan sneller en beter worden ingespeeld op actuele ontwikkelingen en innovaties in het beroepenveld en in de regio. Keuzedelen hebben tot doel om bovenop de kwalificatie een verdieping of verbreding te leveren voor de arbeidsmarkt of een extra voorbereiding voor een vervolgopleiding. Voorbeelden van innovatieve keuzedelen zijn: Keuzedeel «Zorginnovaties en technologie» is zowel verdiepend als verbredend. In dit keuzedeel komen onderwerpen aan bod zoals E-health en domotica, technologische ontwikkelingen die de zorgtaak ondersteunen, zowel in een verplegende omgeving (bijv. ziekenhuis) als ook in de thuissituatie (thuiszorg). «Geavanceerde technische installaties Tuinbouw» is een keuzedeel dat in samenwerking met het Centrum voor innovatief vakmanschap is ontwikkeld. Het richt zich op het werken in moderne kassen waarbij met hightech teelttoepassingen gewerkt moet worden. De student leert over de toepassing van de meest recente innovatieve technieken in het kader van de kassenteelt. Het is een verdiepend keuzedeel t.o.v. de technische toepassingen in de moderne glasteelt. «Inspelen op innovaties geschikt voor niveau 2» gaat over het onderkennen van innovaties (binnen het beroep dan wel de werkcontext) en deze verwerken in de beroepsuitoefening. Dit is een verbredend keuzedeel. «Geo ICT» is een keuzedeel dat handelt over de nieuwste technologische ontwikkelingen in het verzamelen, analyseren en het omzetten van data naar informatie welke past bij de vraag van de klant. Het gaat om zowel administratieve data en locatiedata (infrastructuur zoals wegen en gebouwen). De toenemende vraag naar het beschikbaar stellen van dit soort (meta) data is de aanzet tot een innovatieve werkwijze om de beschikbare data te verzamelen, te bewerken en beschikbaar te stellen. Dit is een verdiepend keuzedeel. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 8

9 Duurzaam stukadoren, een keuzedeel waarbij de meest recente technologieën en nieuwe toepassingen van materialen centraal staan, gericht op het veranderen van de techniek van het stukadoorswerk. Gebogen plafond- en wandconstructies, verbonden aan de kwalificatie Plafond- en wandmonteur. Dit is een verdiepend keuzedeel. Keuzedelen kunnen, zoals uit enkele voorbeelden blijkt, ook sector- of brancheoverschrijdend zijn (zoals een technisch keuzedeel bij een kwalificatie voor de zorgsector of bij een kwalificatie voor de groene sector). Door keuzedelen op te nemen in aparte documenten, naast de kwalificatiedossiers, is het mogelijk om snel en flexibel keuzedelen te ontwikkelen en vast te stellen. De invoering van keuzedelen voorkomt een groei van het aantal kwalificaties. De keuzedelen worden vastgesteld door de Minister, inclusief de koppeling ervan aan kwalificaties. In een keuzedeeldocument staat aangegeven wat een deelnemer moet kennen en kunnen voor het behalen van het betreffende keuzedeel. Verder vragen deze leden of de regering nader kan toelichten hoe zij de verplichte invoering van keuzedelen bij alle mbo-opleidingen plaatst in het perspectief van het belang van de deelnemers in het mbo. Alle deelnemers krijgen met keuzedelen een verrijking bovenop de kwalificatie. In het wetsvoorstel is ervoor gekozen om de verplichte invoering van keuzedelen te laten gelden voor alle opleidingen. De nieuwe opleidingen gebaseerd op herziene kwalificatiedossiers en keuzedelen hebben naar verwachting de volgende effecten voor deelnemers: Verwachte effecten voor de deelnemers Grotere kans op werk Meer inhoudelijke uitdaging Meer onderscheidend voor het bedrijfsleven Betere doorstroming naar vervolgonderwijs Wordt mogelijk door: Bredere opleidingen op basis van brede kwalificatiedossiers (mogelijk voor meer verschillende verwante beroepen) naast smallere vakopleidingen Keuze uit meerdere keuzedelen ter verdieping en verbreding Mogelijkheid om te kiezen tussen keuzedelen gericht op specialisatie, regionale invulling/wensen, state of the art vraagstukken en/of doorstroom Doorstroomgerichte keuzedelen (aansluitend bij verschillende kwalificaties) bieden de student meer mogelijkheden om aan te sluiten op het vervolgonderwijs Verder vragen deze leden of de regering ook nader kan toelichten hoe juist de verplichting voor instellingen om één of meer keuzedelen aan te bieden ruimte laat voormaatwerk, die zonder zo n keuzedeel niet zou bestaan. Keuzedelen hebben tot doel een verrijking te leveren bovenop de kwalificatie. De verplichting voor instellingen om bij een beroepsopleiding één of meer keuzedelen aan te bieden, maakt het mogelijk voor deelnemers om keuzedelen te volgen en te behalen en zich daardoor beter te laten toerusten voor de arbeidsmarkt of voor een vervolgopleiding. Die verplichting laat instellingen ruimte voor maatwerk, voor profilering en voor de vertaalslag van de kwalificatie- en keuzedeeleisen naar opleidingsprogramma s. De verplichte invoering van keuzedelen biedt op een andere manier ruimte voor instellingen dan in de huidige situatie zonder verplichte keuzedelen. Deze ruimte voor de keuzedelen betreft: de mogelijkheid een initiatief te nemen om keuzedelen te ontwikkelen; de afweging welke keuzedelen op te nemen in het aanbod van de instelling aan de studenten (met de selectie van aan te bieden keuzedelen kan de instelling zich beter profileren); Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 9

10 de afweging studenten de mogelijkheid te geven extra keuzedelen te volgen; de mogelijkheid studenten te laten kiezen uit niet aan de kwalificatie van de opleiding gekoppelde keuzedelen; de eigen invulling van het onderwijs voor elk keuzedeel dat de instelling verzorgt (c.q. de vertaalslag van de globaal geformuleerde keuzedeel-eisen naar het concrete onderwijsprogramma) en de wijze waarop dat wordt uitgevoerd. De leden van de D66-fractie constateren dat een deelnemer kan slagen voor het diploma ook als er een onvoldoende wordt behaald voor het keuzedeel. De genoemde leden vragen de regering de reden hiervan toe te lichten. Net als bij de bestaande beroepsopleidingen is ook bij de nieuwe opleidingen het behalen van het diploma afhankelijk van het behalen van de betreffende kwalificatie. Om de volgende redenen is ervoor gekozen dat het diploma kan worden behaald zonder dat het keuzedeel of de keuzedelen van de opleiding na examinering met ten minste een voldoende zijn afgesloten: Het doel van een keuzedeel is het leveren van een verrijking ten opzichte van de kwalificatie. De kwalificatie is nodig om het betreffende beroep te kunnen uitoefenen op het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar; en het keuzedeel niet. Het niet behalen van een keuzedeel mag het behalen van de kwalificatie, en daarmee het behalen van het diploma niet in de weg zitten. Het keuzedeel heeft immers een andere positie, functie en status dan de kwalificatie. Het is niet wenselijk dat bijvoorbeeld een bekwame beginnend beroepsbeoefenaar niet het mbo-diploma kan behalen, omdat hij een keuzedeel niet heeft behaald. Bijvoorbeeld dat een goede aankomend kapper zakt op het keuzedeel Nagelstyling, of een goede aankomend timmerman in Nijmegen zakt op het keuzedeel Duits, of een goede aankomend autohersteller zakt op het keuzedeel Technische restauratie oldtimers. Want zonder diploma wordt de toegang tot geschoolde beroepen op mbo-niveau op de arbeidsmarkt namelijk moeilijk tot onmogelijk en dat geldt ook voor de doorstroom naar een vervolgopleiding op een hoger mbo- of hbo-niveau. Genoemde keuzedelen kunnen echter wel voordelen op de arbeidsmarkt opleveren voor die opgeleide kapper en timmerman. De «lat» en de uitdaging voor deelnemers gaat met de invoering van keuzedelen omhoog. Na inwerkingtreding van het onderhavige wetsvoorstel is een nieuwe opleiding namelijk niet alleen gericht op het behalen van een kwalificatie, maar ook op het behalen van één of meer keuzedelen. Door er voor te zorgen dat het behalen van het keuzedeel niet voorwaardelijk is voor het behalen van het diploma, wordt extra ongediplomeerde uitval en voortijdig schoolverlaten voorkomen als gevolg van de invoering van keuzedelen. Als het behalen van het keuzedeel wel voorwaardelijk zou zijn, dan zou bij het behalen van de kwalificatie en het niet behalen van een keuzedeel de deelnemer zonder diploma uitstromen en dat zou leiden tot minder doorstroom naar beoogde geschoolde beroepen en naar beoogde vervolgopleidingen. Dan zou de invoering van keuzedelen voor die deelnemers leiden tot een verzwakking in plaats van een versterking van de arbeidsmarktpositie en de kans op succesvolle doorstroom naar vervolgonderwijs. Om bovengenoemde risico s te vermijden, weegt het examenresultaat (bijvoorbeeld een 7 c.q. «ruim voldoende», of een 4 c.q. «onvoldoende») voor een keuzedeel niet mee voor de slaag-/zakbeslissing voor het behalen voor het diploma. Het diploma kan dus worden behaald zonder dat de keuzedelen van de beroepsopleiding zijn behaald. Een deelnemer Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 10

11 kan met een onvoldoende voor een keuzedeel toch het diploma krijgen als de kwalificatie is behaald en aan de aanvullende diplomavoorwaarden is voldaan. Maar dat levert vervolgens wel een ander risico op, namelijk dat deelnemers en instellingen zich mogelijk onvoldoende inspannen voor het behalen van keuzedelen. Om dat te voorkomen, is onder andere voorzien in de volgende maatregelen: de aanwezigheid van een examenresultaat voor het keuzedeel of de keuzedelen is een aanvullende diplomavoorwaarde, en behaalde keuzedelen moeten door de instelling worden vermeld op het diploma en het examenresultaat van zowel behaalde als gevolgde maar niet-behaalde keuzedelen moeten worden vermeld op de resultatenlijst bij het diploma. In de bestaande situatie geldt eveneens dat zaken die de instelling in de vrije ruimte aanbiedt, niet behaald hoeven te worden om het diploma te behalen. Maar in de bestaande situatie gelden niet de bovengenoemde twee maatregelen. Ten opzichte van de bestaande situatie biedt de beoogde nieuwe situatie dus een aanscherping. We verwachten dat deelnemers een onvoldoende op de resultatenlijst bij hun diploma willen voorkomen en zich gelet op de meerwaarde van behaalde keuzedelen voor de arbeidsmarkt en voor vervolgonderwijs terdege in zullen spannen voor het behalen van keuzedelen. Tevens vragen deze leden of dit ook betekent dat het keuzedeel bovenop het reguliere onderwijsprogramma komt, waar wel gewoon een examen met goed gevolg moet worden afgelegd. Of betekent dit in feite dat de lat lager wordt gelegd, nu voor een deel van het onderwijsprogramma geen voldoende meer hoeft worden gehaald? Door invoering van de herziene kwalificatiestructuur is een mbo-opleiding gericht op het behalen van een kwalificatie en van één of meer keuzedelen (die aan de betreffende kwalificatie zijn gekoppeld; en indien gebruik wordt gemaakt van de afwijkingsmogelijkheid van de keuzedeelverplichting kan op verzoek van een deelnemer bij een opleiding ook sprake zijn van een niet aan de kwalificatie van de opleiding gekoppeld keuzedeel). Die keuzedelen maken dan deel uit van het reguliere onderwijsprogramma en komen daar dan niet bovenop. Een instelling bepaalt, met inachtneming van de formele kaders, zelf op welke wijze een mbo-opleiding wordt ingericht en uitgevoerd. Keuzedelen leveren een verrijking ten opzichte van de kwalificatie om deelnemers beter toe te rusten voor de arbeidsmarkt of voor het vervolgonderwijs. Met de verplichte invoering van keuzedelen wordt de lat dus hoger gelegd ten opzichte van de bestaande situatie, waarbij opleidingen alleen gericht zijn op een kwalificatie en waarbij sprake kan zijn van invulling van de vrije ruimte en de gerealiseerde invulling van de vrije ruimte vaak vrijblijvendheid en weinig transparant is en weinig kwaliteitswaarborgen kent. Om het diploma te behalen, moet de deelnemer met goed gevolg examen hebben afgelegd in de kwalificatie (dat is net zoals op dit moment), examen hebben afgelegd in het keuzedeel of de keuzedelen van de opleiding en de beroepspraktijkvorming met een positieve beoordeling hebben voltooid. Er moet voor het keuzedelen of de keuzedelen dus wel examen zijn afgelegd, maar dat examen hoeft niet met goed gevolg te zijn afgelegd. In de bestaande situatie geldt eveneens dat extra zaken, die de instelling in de vrije ruimte aanbiedt naast de kwalificatie, niet behaald hoeven te worden om het diploma te behalen. In de nieuwe situatie geldt daarenboven dat de deelnemer wel examen moet doen voor het keuzedeel. Ook Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 11

12 moet de instelling behaalde keuzedelen vermelden op het diploma en de examenresultaten van zowel behaalde als gevolgde maar niet behaalde keuzedelen vermelden op de resultatenlijst bij het diploma. Ook op het punt van de examinering en diplomering wordt de lat dus niet lager, maar hoger gelegd. De leden van de CDA-fractie vragen de regering nader toe te lichten of zij van mening is dat dit wetsvoorstel de ruimte voor opleidingen om een eigen invulling te geven aan het programma verruimt of beperkt. Wil de regering daarbij de kritiek van de Raad van State op dit punt meenemen in haar uitleg, zo vragen zij. Met de verplichte invoering van keuzedelen wordt de ruimte voor instellingen om zelf invulling te geven aan het programma niet verruimd, maar meer ingekaderd, omdat de instelling naast de kwalificatie ook keuzedelen moet aanbieden bij een mbo-opleiding. Dat dient deelnemers met keuzedelen een toegevoegde waarde te leveren voor de arbeidsmarkt en vervolgonderwijs. Met de keuzedeelverplichting behouden instellingen overigens ruimte voor maatwerk, voor profilering en voor de vertaalslag naar opleidingsprogramma s. Instellingen bepalen zelf welke opleidingen ze aanbieden c.q. op welke keuzedelen en welke kwalificaties die zijn gebaseerd en hoe die opleidingen worden ingericht, zowel wat betreft de kwalificatie als de keuzedelen. De Afdeling Wetgeving van de Raad van State heeft in dit verband gewezen op het belang voor een onderwijsinstelling om de eigen identiteit en het eigen onderwijsleerproces te waarborgen. Naar aanleiding hiervan is in het nader rapport aangegeven dat instellingen voldoende mogelijkheden houden om zich bij de opleidingen te profileren en invulling te geven aan de eigen identiteit, zowel op het vlak van de leerdoelen en onderwijsinhoud als op het vlak van het leerproces en de werkwijze, waaronder bijvoorbeeld de pedagogisch didactische aanpak. Verder is vermeld dat de instellingen zelf de vertaalslag maken van de globaal geformuleerde kwalificatie- en keuzedeeleisen naar de concrete opleidingsprogramma s en zelf de gewenste inkleuring kunnen geven aan deze programma s. Voorbeeld: Een instelling kan zich profileren met het aanbieden van het keuzedeel Diversiteit bij zorgopleidingen of het keuzedeel Duurzaamheid in het beroep bij techniekopleidingen, evenals bij de inrichting van deze keuzedelen. Zo kan de instelling invulling van de eigen identiteit realiseren bij de inhoudelijk inrichting van het opleidingsprogramma voor deze keuzedelen, bijvoorbeeld bij de vertaalslag van de globaal geformuleerde leerdoelen zoals «Bijdragen aan het omgaan met diversiteit binnen de organisatie» en «Kan zorgvuldig handelen bij vermoedens van discriminatie» naar concrete leeractiviteiten voor deelnemers. Daar kan de instelling passende werkvormen bij aanbieden (zoals probleemgestuurde opdrachten, interview afnemen bij beroepskracht in een organisatie, bespreken van concrete casus, het analyseren van een klachtenprocedure) en een passende pedagogische aanpak (bijvoorbeeld deelnemers confronteren met eigen vooroordelen). Aangegeven is dat instellingen extra onderdelen die zij momenteel aanbieden bij bestaande opleidingen in de zogenoemde vrije ruimte desgewenst ook kunnen opnemen in nieuwe opleidingen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van extra elementen die geen onderdeel uitmaken van de landelijke kwalificatiestructuur. Ook kan de instelling die extra onderdelen voordragen als keuzedeel en na vaststelling door de Minister opnemen als keuzedeel of extra keuzedeel in de opleiding. Ten slotte wordt erop gewezen dat de in de WEB opgenomen voorschriften over begeleide onderwijsuren en uren beroepspraktijk- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 12

13 vorming minimumnormen zijn en dat het de instelling vrij staat om meer onderwijstijd te programmeren. Voor een uitvoeriger toelichting verwijs ik naar het antwoord op de vraag van de leden van de SGP-fractie over profilering in onderstaande paragraaf 2. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen of de regering erkent dat het mbo ook veel kleine opleidingen kent die wel heel relevant zijn voor de arbeidsmarkt en aansluiten op de regionale situatie. Zorgt dit wetsvoorstel ervoor dat ook succesvolle kleine opleidingen gaan verdwijnen, zo willen zij weten. Ik ben het ermee eens dat er ook veel kleine opleidingen zijn die voor de arbeidsmarkt relevant en waardevol zijn en aansluiten op de regionale situatie. Ook na invoering van dit wetsvoorstel blijft er nadrukkelijk ruimte voor dergelijke opleidingen. De herziene kwalificatiestructuur is onder andere gericht op het waar mogelijk ontwikkelen van bredere en flexibelere kwalificatiedossiers en op het verminderen van de overlap in de kwalificatiestructuur. De nieuwe indeling van een kwalificatiedossier (met een basisdeel en één of meer profieldelen) en aanvullend op de kwalificaties ook keuzedelen is daar een gevolg van. Via deze structuur is het mogelijk om op basis van een apart kwalificatiedossier aangevuld met één of meer keuzedelen kleine opleidingen met arbeidsmarktrelevantie te blijven uitvoeren. Ook verwijs ik u naar de maatregelen die ik ga treffen op grond van de wet macrodoelmatigheid (Staatsblad 2015, nr. 56), zoals het anderhalf jaar van tevoren verplicht melden bij DUO van het (starten en) stoppen van opleidingen. (De melding geldt niet voor het starten/stoppen van keuzedelen.) Dit zorgt ervoor dat kleine opleidingen niet ongemerkt kunnen verdwijnen. Daarnaast heb ik om de kleinschalige specialistische mbo opleidingen te behouden in mijn brief van 26 maart 2015 (Kamerstuk , nr. 237) een extra waarborg als sluitstuk geïntroduceerd: indien een laatste mbo-instelling besluit te stoppen met het aanbieden van een kleine, unieke opleiding en het gesprek tussen onderwijsveld en bedrijfsleven niet tot een passende oplossing heeft geleid, dan wordt de casus voorgelegd aan de adviescommissie macrodoelmatigheid. Als de commissie oordeelt dat de opleiding behouden moet blijven, onderzoekt de commissie de mogelijkheden daarvoor. De commissie adviseert mij over de meest geschikte oplossing, bijvoorbeeld dat een licentie aan één of meer instellingen wordt toegekend of de prijsfactor van de opleiding verhogen. Met de bovengenoemde maatregelen ga ik er vanuit voldoende waarborgen voor het behoud van kleinschalige specialistische opleidingen te hebben getroffen. De leden van de SGP-fractie vragen om een nadere onderbouwing van de aangevoerde problematiek, waaronder aantallen instellingen die tekort zouden schieten en de criteria die hiervoor worden gehanteerd. De adviescommissie Kwalificeren en Examineren (c.q. de commissie Hermans/Van Zijl) heeft in haar advies «Naar meer doelmatigheid in het mbo» kritische kanttekeningen geplaatst bij de benutting van de vrije ruimte door instellingen en geadviseerd om aan de vrije ruimte een heldere doelbestemming te geven, zoals onder andere nadere specialisatie bovenop de branchegerichte uitstroom, verdieping gerelateerd aan regionale arbeidsmarktbehoefte of extra hbo-voorbereiding. De problematiek ten aanzien van de vrije ruimte is niet kwantitatief te onderbouwen. Een van de kenmerken van de problematiek van de vrije ruimte is namelijk de geringe transparantie. Een instelling hoeft de vrije ruimte niet te benutten en kan de vrije ruimte geheel of gedeeltelijk invullen met extra zaken of met onderdelen van de kwalificatie. Er gelden ook geen verplichtingen betreffende gegevenslevering aan DUO over de invulling van de vrije ruimte en evenmin over de bereikte resultaten van extra aangeboden zaken en er vindt dus ook geen registratie van plaats in Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 13

14 het Basisregister Onderwijs (BRON) en in het diplomaregister. Instellingen moeten evenmin informatie over extra zaken verstrekken op diploma s en resultatenlijsten bij diploma s. De geringe transparantie en het gebrek aan kwaliteitswaarborgen hebben hun weerslag op de civiele waarde van extra onderdelen die in de vrije ruimte zijn gevolgd. De voordelen van de vrije ruimte hebben dus ook een keerzijde (geringe transparantie, weinig kwaliteitswaarborgen en mate van vrijblijvendheid). Deze leden vragen eveneens hoe de regering zich rekenschap heeft gegeven van het feit dat bepaalde instellingen wel op goede wijze gebruik maken van de vrije ruimte en welke ruimte hun geboden wordt om hun werkwijze voort te zetten. Zoals in het antwoord op bovenstaande vraag is aangegeven is er geen transparant beeld van welke invullingen instellingen geven aan de vrije ruimte, wat de resultaten daarvan zijn. Dat geldt ook voor de kwaliteit ervan. Instellingen kunnen extra onderdelen die zij momenteel in de vrije ruimte aanbieden bij bestaande opleidingen (gebaseerd op de bestaande kwalificatiestructuur) desgewenst ook opnemen in nieuwe opleidingen (gebaseerd op de herziene kwalificatiestructuur). Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van extra elementen die geen onderdeel uitmaken van de landelijke kwalificatiestructuur. Ook kan de instelling die extra onderdelen voordragen als keuzedeel en na vaststelling door de Minister aanbieden als keuzedeel of extra keuzedeel in de opleiding. Een instelling kan niet zelf een keuzedeel vaststellen. Het is dus niet zo dat met de invoering van de herziene kwalificatiestructuur (met basis-, profiel- en keuzedelen) instellingen niet meer de ruimte hebben om extra inhoudelijke zaken aan te bieden naast de kwalificatie en de keuzedelen van de keuzedeelverplichting. Uiteraard is het zaak dat opleidingsprogramma s ordentelijk worden ingericht opdat deelnemers de kwalificatie en de keuzedelen van de opleiding kunnen behalen en eventuele extra zaken dat niet in de weg staan. Bovendien kunnen instellingen allerlei inhoudelijke zaken inbrengen binnen de vertaalslag van de globaal geformuleerde leerdoelen (in de kwalificatiedossier en keuzedeel-documenten) naar de concrete opleidingsprogramma s. Zo biedt bijvoorbeeld het generieke kwalificatieonderdeel loopbaan en burgerschap veel mogelijkheden voor instellingen om hun eigen profilering mee te geven aan deelnemers. De leden van de SGP-fractie constateren voorts dat de regering wetswijziging noodzakelijk acht, aangezien zij de keuzedelen niet als onderdeel van de kwalificatie wil positioneren. Deze leden vragen waarom de regering het niet nodig acht om met deze keuzedelen ook de positie van het basisdeel en het profieldeel duidelijk een plaats te geven in de wet. Zij vragen waarom het niet wenselijk is om de door de regering benoemde en gewenste drieslag van basisdeel, profieldeel en keuzedeel te verankeren in de wet. Er is geen wetswijziging nodig voor het vaststellen van onderdelen van een kwalificatie zoals basis- en profieldelen: de WEB biedt hiervoor al een basis in artikel 7.2.4, tweede lid. Voor keuzedelen is daarentegen wel wetswijziging noodzakelijk, omdat die geen onderdeel van de kwalificatie zijn. Overigens wordt de indeling van de kwalificatie in een basisdeel en een profieldeel verankerd in het bij ministeriële regeling vast te stellen model kwalificatiedossier en het Toetsingskader voor kwalificatiedossiers. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 14

15 1.2. Kern van het wetsvoorstel Kan de regering, zo vragen de leden van de PvdA-fractie, nader toelichten hoe deelnemers een keuze kunnen maken die past bij hun persoonlijke uitstroomwensen als de onderwijsinstelling heeft voldaan aan de verplichting door slechts bepaalde keuzedelen aan te bieden. De deelnemer krijgt met keuzedelen een verrijking ten opzichte van de kwalificatie, te weten een verbreding of verdieping voor de toerusting voor de arbeidsmarkt, extra toerusting voor een vervolgopleiding en algemene vorming. Voor een nadere toelichting op het belang van keuzedelen vanuit het perspectief van de deelnemers verwijs ik u naar het antwoord op de vraag van de leden van de PvdA-fractie hierover in paragraaf 1.1. Een deelnemer kan kiezen uit het actuele aanbod van keuzedelen door de instelling. De instelling bepaalt welke opleidingen zij aanbiedt, c.q. op welke kwalificaties en welke (aan kwalificaties gekoppelde) keuzedelen die zijn gericht. De instelling hoort het aanbod van opleidingen, zowel wat betreft kwalificaties als keuzedelen, af te stemmen op de behoefte van deelnemers, afnemend bedrijfsleven en instellingen voor vervolgonderwijs en op de eigen mogelijkheden (onder andere wat betreft geld, menskracht, huisvesting, te leveren kwaliteit, doelmatig aanbod). Met het keuzedelenaanbod kan de instelling zich profileren richting deelnemers, bedrijfsleven en instellingen voor vervolgonderwijs. En daarmee kan het van invloed zijn op de keuze van een deelnemer voor een instelling. Een deelnemer kiest voor zijn opleiding dus niet uit alle in de landelijke kwalificatiestructuur opgenomen keuzedelen, want dat zijn er honderden en dat is voor deelnemers niet te overzien. Een instelling hoeft niet alle aan een kwalificatie gekoppelde keuzedelen aan te bieden, maar alleen die waaraan daadwerkelijk behoefte is en die de instelling ook naar behoren kan uitvoeren. Deelnemers en andere bovengenoemde betrokkenen in de regio kunnen dus hun behoeften kenbaar maken om het aanbod van instellingen te beïnvloeden. Door zo goed mogelijk aan te sluiten op de behoeften aan keuzedelen bij de selectie van daadwerkelijk aan te bieden keuzedelen bevordert de instelling het civiel effect van keuzedelen. De deelnemer kan ook in staat worden gesteld om bij een andere instelling een gewenst keuzedeel te volgen, op basis van onderlinge afspraken tussen betrokkenen. Op verzoek van een deelnemer kan bij het voldoen aan de keuzedeelverplichting bij de opleiding ook sprake zijn van niet aan de kwalificatie van de opleiding gekoppelde keuzedelen. Dat kan door gebruik te maken van de desbetreffende afwijkingsmogelijkheid van de koppelingsvereiste. Een niet gekoppeld keuzedeel mag niet overlappen met een of meer onderdelen van de kwalificatie van de opleiding. Kan de regering ook toelichten in hoeverre sectorale, regionale of landelijke afspraken eraan kunnen bijdragen dat de keuzes die deelnemers maken, aansluiten op de ontwikkelingen in sector of branches en zo het effect van de kwalificatie extra versterken, zo vragen deze leden. Onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven kunnen het initiatief nemen voor keuzedelen als zich ontwikkelingen voordoen op het desbetreffende vakgebied. Dat kunnen landelijke ontwikkelingen zijn, zoals digitale technieken in de grafische industrie, die tot verschillende keuzedelen, zoals Digital painting, hebben geleid. Maar ook regionale ontwikkelingen dan wel sectorale ontwikkelingen zoals in de Noord-Hollandse Seed Valley, waaruit keuzedelen over Veredeling zijn ontstaan. Het is vervolgens de taak van de studiebegeleiders om samen met de deelnemers ervoor te zorgen dat de deelnemers de best mogelijke keuze maken. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 15

16 Voor het behalen van het diploma wordt het niet noodzakelijk dat het examen met betrekking tot het keuzedeel is afgelegd met goed gevolg. De leden van de PvdA-fractie vragen de regering uit te leggen op welke wijze zij gaat stimuleren dat instellingen en mbo ers de keuzedelen serieus zullen en moeten nemen nu zij deze ook kunnen afsluiten met een onvoldoende. Dat het behalen van een keuzedeel niet noodzakelijk is voor het behalen van het diploma voorkomt enerzijds een aantal risico s (zoals aangegeven in het antwoord op de eerstgenoemde vraag van de leden van de D66-fractie in paragraaf 1.1), maar levert anderzijds ook een ander risico op, namelijk dat deelnemers en instellingen zich mogelijk onvoldoende inspannen voor het behalen van keuzedelen. Om dat risico te voorkomen, is voorzien in onder andere de volgende stimulansen en beheersmaatregelen: Er wordt gestuurd op een zodanig breed aanbod van keuzedelen dat de student een keuze kan maken die past bij zijn ambitie. Dat kan een ambitie zijn die direct gerelateerd is aan het vinden van een baan, daarvoor zijn beroepsspecifieke keuzedelen beschikbaar. En het kan ook gaan over een ambitie verder te studeren, daarvoor zijn keuzedelen ontwikkelt die de doorstroom van de student faciliteert. Van belang is tevens dat de behaalde keuzedelen op het diploma worden vermeld. De examenresultaten van zowel behaalde als gevolgde maar niet behaalde keuzedelen zijn terug te vinden op de resultatenlijst van de deelnemer bij het diploma en daarmee ook zichtbaar voor een toekomstige werkgever. Daarmee wordt de waarde van het keuzedeel benadrukt. Ik heb een aanvullende diplomavoorwaarde in het wetsvoorstel opgenomen: deelnemers moeten examen doen in de keuzedelen van de opleiding en een examenresultaat laten zien om hun diploma te kunnen halen. Het volgen van het keuzedeel is onderdeel van de opleiding en daarmee hebben alle formele afspraken die betrekking hebben op de opleiding ook betrekking op het keuzedeel. Denk hierbij aan afspraken in het kader van de onderwijsovereenkomst, de beroepspraktijkvormingsovereenkomst maar ook aan het toezicht van de Inspectie van het Onderwijs op de opleiding. Met de introductie van de keuzedelen vindt een verrijking van het onderwijsaanbod plaats. Vanaf 2015 start een breed, extern belegd monitoringsprogramma om vast te stellen of de beoogde doelstellingen van de herziening van de kwalificatiestructuur daadwerkelijk behaald worden. De uitkomsten van dit monitoringsprogramma geven inzicht in de successen en aandachtspunten bij de inzet van de keuzedelen. Ik sluit niet uit dat op basis van deze inzichten over het feitelijke functioneren van keuzedelen een volgende stap gezet kan worden in de ontwikkeling van het mbo door op termijn ook het behalen van keuzedelen voorwaardelijk te maken aan het behalen van een mbo-diploma. De leden van de D66-fractie vragen de regering toe te lichten waarom de voorschriften betreffende keuzedelen in lagere regelgeving worden uitgewerkt. Bepaald is, dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur voorschriften kunnen worden gegeven omtrent het aanbod van keuzedelen en de omvang van het keuzedeel of de keuzedelen die deel uitmaken van de beroepsopleiding. Op deze wijze kúnnen de wettelijke voorschriften over keuzedelen in lagere regelgeving worden uitgewerkt, maar kan er ook voor worden gekozen om eerst te bezien of dit in de praktijk nodig is. Bovendien heeft deze constructie als voordeel, dat de voorschriften gemakkelijker kunnen worden aangepast aan nieuwe ontwikkelingen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 16

17 Het is mijn bedoeling om de in de memorie van toelichting aangegeven omvang van de keuzedelen vast te leggen in het Examen- en kwalificatiebesluit beroepsopleidingen WEB. Het ontwerpbesluit waarin dit wordt geregeld, is op 15 april 2015 opengesteld voor internetconsultatie. In het ontwerpbesluit zijn geen voorschriften opgenomen voor het aanbod van keuzedelen. Op dit gebied wordt vooralsnog volstaan met de zorgplicht in artikel I, onderdeel E, van het wetsvoorstel (Het bevoegd gezag zorgt ervoor dat de instelling voldoende keuzedelen verzorgt waar deelnemers uit kunnen kiezen in het kader van hun beroepsopleiding) Het doel van de herziening van de kwalificatiestructuur De leden van de VVD-fractie vragen of de regering de mening deelt dat de responsiviteit het vermogen om snel te veranderen als de steeds sneller veranderende arbeidsmarkt daarom vraagt niet alleen van belang is voor de keuzedelen, maar ook voor de kwalificaties van de basis- en profieldelen en in de kwalificatiedossiers. De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat de kwalificatiedossiers responsiever moeten worden. Zij vragen of de regering daartoe bereid is. De regering deelt deze mening. De eis van responsiviteit geldt ook voor kwalificaties. Voorwaarde is namelijk dat de kwalificatie-eisen aansluiten op de actuele vraag van werkgevers en van instellingen voor vervolgonderwijs en anticiperen op hun toekomstige vraag. Elk kwalificatiedossier geeft een actuele en relevante beschrijving van de beroepshandelingen van een beginnend beroepsbeoefenaar, rekening houdend met te verwachten ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De nu voorliggende afspraken en procedures maken het mogelijk om de kwalificaties jaarlijks bij te stellen. Ontwikkelingen en innovaties op de arbeidsmarkt en het gezamenlijk oordeel van onderwijs en bedrijfsleven bepalen in welke frequentie aanpassingen worden doorgevoerd. Het is de verwachting dat jaarlijks circa 20% van de kwalificatiedossiers geactualiseerd wordt op basis van ontwikkelingen in het onderwijs en/of de arbeidsmarkt. Met de invoering van keuzedelen wordt de responsiviteit van het onderwijs op ontwikkelingen en innovaties op de arbeidsmarkt nog meer vergroot. Als dergelijke innovaties na enige tijd succesvol zijn en steeds brede toepassing krijgen in de beroepsuitoefening kunnen ze vervolgens in plaats van als keuzedeel (dus aanvullend op een kwalificatie) worden ingebouwd in bestaande kwalificaties. De leden van de VVD-fractie vragen voorts op welke wijze de inhoud van de keuzedelen wordt getoetst aan de regionale behoeftes. De keuzedelen worden namelijk landelijk vastgesteld door de Minister na advisering door de SBB, maar hoe stelt de SBB zich op de hoogte van de wensen bij het regionale bedrijfsleven? Het initiatief voor ontwikkeling of koppeling kan voortkomen uit regionaal overleg tussen onderwijsinstellingen en/of het regionale dan wel sectorale bedrijfsleven. Voorbeelden daarvan zijn de wens vanuit de Euregio ten aanzien van een keuzedeel Duits, het West-Brabantse samenwerkingsinitiatief op het gebied van keuzedelen Duurzaamheid en de ontwikkeling van een keuzedeel in Friesland gericht op regionaal toerisme. Voorwaarde voor regionale initiatieven is een gedeeld draagvlak bij onderwijs en bedrijfsleven in die regio. Het voorstel wordt daarop getoetst. Voor de toelichting van de gehele procedure van ontwikkeling, toetsing en vaststelling van keuzedelen zie het antwoord op de vraag van de leden van de VVD-fractie in de paragraaf Algemeen. De leden van de CDA-fractie vragen de regering nader te motiveren wat de toegevoegde waarde is van dit wetsvoorstel. Instellingen hebben immers al ruimte voor een eigen invulling om zo aan te sluiten bij de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 17

18 wensen van de arbeidsmarkt. Wat zijn de knelpunten bij het huidige beleid? Wat kan straks wel wat nu niet kan? Op de knelpunten bij de invulling van de zogenoemde vrije ruimte is in paragraaf 1.1. al ingegaan naar aanleiding van vragen van de leden van de SGP-fractie. Bij bestaande opleidingen hebben instellingen naast de mogelijkheid van invulling van de vrije ruimte nog diverse overige mogelijkheden voor eigen invulling. Zo biedt bijvoorbeeld de doorvertaling van het kwalificatiedossier naar het onderwijsprogramma bijvoorbeeld ruimte voor eigen invulling en inkleuring. Met de verplichte invoering van keuzedelen blijven die mogelijkheden gewoon bestaan. Eén van de mogelijkheden van instellingen is om extra zaken die zij nu aanbieden in de vrije ruimte voor te dragen als keuzedeel. Na vaststelling door de Minister kan de instelling het betreffende keuzedeel aanbieden bij de kwalificaties waaraan het keuzedeel is gekoppeld (of indien op verzoek van een deelnemer gebruik wordt gemaakt van de afwijkingsmogelijkheid van de keuzedeelverplichting ook bij de kwalificatie van de opleiding van die deelnemer waar het keuzedeel niet aan is gekoppeld). Het voordeel van keuzedelen ten opzichte van bestaande invullingen binnen de vrije ruimte is: meer kwaliteitswaarborgen, meer transparantie (van het aanbod en van de resultaten), meer civiel effect, meer innovatiegericht, meer betrokkenheid van het bedrijfsleven en van instellingen voor vervolgonderwijs en minder vrijblijvendheid. De leden van de CDA-fractie vragen of de regering het met hen eens is dat opleidingen ook een belangrijke vormende taak hebben. Deze leden vrezen dat met dit wetsvoorstel deze vormende taak wordt ingeperkt, ten gunste van een meer economische benadering van onderwijs. Deze leden onderschrijven dat opleidingen moeten opleiden voor de (regionale) arbeidsmarkt en dat hierbij de regionale werkgevers een belangrijke rol spelen, maar welk probleem lossen we hiermee op, zo vragen zij. Mbo-opleidingen hebben inderdaad ook een vormende taak. Dat betreft onder andere de beroepspraktijkvorming, burgerschapsvorming en toerusting om zelf grip te houden op en verder vorm te geven aan de eigen loopbaanontwikkeling. Dat zijn verplichte elementen van elke mbo-opleiding. De vormende taak is dus ook nodig voor de beroepsvoorbereiding, bijvoorbeeld op het vlak van de beroepshouding en het om kunnen gaan met beroepsdilemma s c.q. kritische beroepssituaties. Loopbaan- en burgerschapseisen staan naast de eisen die aan deelnemers worden gesteld om in een bepaald beroep aan de slag te gaan en betreft algemene vorming noodzakelijk voor een volwaardige deelname aan de samenleving. Het middelbaar beroepsonderwijs heeft namelijk een drievoudige kwalificatieopdracht: kwalificeren voor de arbeidsmarkt, voor het vervolgonderwijs en voor de samenleving. In mijn brief aan de Tweede Kamer van 29 april 2015 ben ik ingaan op verdere versterking van burgerschapsvorming in het onderwijs. Ik ben voornemens het Examenen kwalificatiebesluit aan te scherpen wat betreft kritische denkvaardigheden en het kunnen voeren van een dialoog over complexe thema s als discriminatie, democratische waarden, racisme, radicalisering, vrijheid van meningsuiting en religie. Studenten worden hierdoor uiteindelijk weerbaarder en kunnen beter omgaan met verschillende opvattingen in de samenleving. Voor de ondersteuning van burgerschapsonderwijs in de onderwijspraktijk zijn methoden en instrumenten beschikbaar. Ik ben in gesprek met de MBO Raad om te verkennen waar nog de behoefte van docenten voor verdere ondersteuning ligt en hoe deze het beste ingevuld kan worden. De vormende taak van mbo-opleidingen wordt met de herziene kwalificatiestructuur, de verplichte invoering van keuzedelen en bovengenoemde maatregel betreffende burgerschapsvorming niet ingeperkt, maar Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 18

19 versterkt. Ik verwijs verder naar mijn antwoord op de vraag van de leden van de SGP-fractie over het thema burgerschap bij paragraaf 2. Het wetsvoorstel voert de verplichting in dat bij mbo-opleidingen keuzedelen worden ingevoerd om daarmee deelnemers een betere toerusting te geven voor de arbeidsmarkt en vervolgonderwijs. Met keuzedelen houden we mbo-opleidingen nog beter «bij de tijd» en laten ze meer «mee ademen» met actuele ontwikkelingen en innovaties op de arbeidsmarkt en in het vervolgonderwijs. De invoering van keuzedelen is een oplossing voor het probleem dat instellingen op dit moment weinig gebruik maken van de vrije ruimte binnen opleidingen voor (regionale) verbreding en/of verdieping van de opleiding. En waar dat wel gebeurt, is de invulling vaak vrijblijvend, weinig transparant en kent weinig kwaliteitswaarborgen. De leden van de SGP-fractie vragen een reactie op de constatering dat sommige instellingen door het wetsvoorstel juist belemmerd worden om leerlingen die keuzemogelijkheden te bieden waaraan zij behoefte hebben. Deze leden wijzen bijvoorbeeld op de positie van levensbeschouwelijk onderwijs en vragen of de regering hierover overleg heeft gevoerd met het onderwijsveld. Zij vragen of de regering bereid is te zoeken naar oplossingen die de keuzedelen voor alle instellingen en leerlingen tot maatwerkoplossing maken. De door het Ministerie van OCW aangestelde regisseur voor de implementatie van de herziene kwalificatiestructuur bewaakt de voortgang van alle onderdelen van het invoeringstraject, draagt zorg voor de informatievoorziening en houdt de vinger aan de pols bij de voorbereiding van nieuwe opleidingen door de instellingen. De regisseur heeft, mede naar aanleiding van het advies van de Afdeling Wetgeving van de Raad van State, overleg gevoerd met vertegenwoordigers van bestuur en directie van ROC Hoornbeeck en ROC Menso Alting. Tijdens dit overleg is bevestigd dat de instellingen nog altijd alle ruimte hebben om een eigen «kleur» te geven aan het onderwijs dat zij aan hun deelnemers aanbieden. Door het bestuur van ROC Hoornbeeck is aangegeven dat zij graag een wettelijke borging zien van de mogelijkheid om het levensbeschouwelijke deel van het onderwijs te kunnen voortzetten. De regering is van mening dat extra wetgeving niet nodig is, omdat het huidige wetsvoorstel de instellingen voldoende ruimte biedt om onderwijs op levensbeschouwelijke basis aan te bieden. Ik verwijs hierbij tevens naar mijn antwoord op de vraag van de leden van de CDA-fractie over de eigen invulling van opleidingsprogramma s in paragraaf 1.1. Keuzedelen zijn onderdelen van de kwalificatiestructuur die bij uitstek geschikt zijn om verschillende vormen van flexibiliteit en daarmee ook maatwerk te realiseren. In de opmaat naar de verplichte implementatie van de herziene kwalificatiestructuur vanaf de beoogde datum van 1 augustus 2016 zal door de regisseur de beschikbaarheid van voldoende keuzedelen worden gemonitord. Dergelijke beschikbaarheid levert een belangrijke bijdrage aan het mogelijk maken van maatwerkoplossingen Invoering van de herziene kwalificatiestructuur en van de daarop gebaseerde nieuwe opleidingen De leden van de D66-fractie vragen de regering toe te lichten waarom wordt gesteld dat onderwijsinstellingen in Caribisch Nederland wellicht wat meer tijd nodig hebben om de herziene kwalificatiestructuur in te voeren. Evenzo vragen deze leden waarom de herziene kwalificatiestructuur wellicht pas in 2018 wordt ingevoerd in Caribisch Nederland. Na de transitie in 2010 zijn in Caribisch Nederland (CN) enkele mbo-opleidingen gestart op Saba en St. Eustatius, terwijl op Bonaire waar het aantal mbo-studenten is toegenomen van circa 200 naar meer Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 19

20 dan 600 in 2014 sprake is geweest van een aanzienlijke groei van het opleidingenaanbod. In totaal zijn in CN nu 38 mbo-opleidingen erkend die bekostigd worden aangeboden. De sterke groei van het aantal mbo-opleidingen bij de Scholengemeenschap Bonaire (SGB) baart zorgen en behoeft wellicht nadere overweging, omdat uit opeenvolgende inspectierapportages blijkt dat geen van de opleidingen al voldoet aan de voor CN in 2016 nagestreefde «basiskwaliteit»; vooral de examinering laat nog te wensen over. Tijdens een werkbezoek van SBB in augustus 2014 is met mijn instemming afgesproken systematisch te werken aan verbeterde opleidingsplannen en hun uitvoering, waarbij om te beginnen nieuwe of sterk verouderde opleidingen worden gebaseerd op de herziene kwalificatiedossiers en dat daarna geleidelijk de rest van de opleidingen volgt. De SGB heeft niet de capaciteit om alle opleidingen in één keer om te zetten per In het licht van de gewenste kwaliteitsverbetering is het beter af te wachten in hoeverre de ambities uit de Onderwijsagenda CN voor 2016 gerealiseerd kunnen worden en voor de wettelijk voorgeschreven invoering van de herziene kwalificatiestructuur, inclusief de invoering van keuzedelen, wat meer tijd te nemen, bijvoorbeeld tot 2017 of Overigens is op de eilanden de bereidheid om over te gaan op de herziene kwalificatiedossiers groot Vrijwillige start in het schooljaar De leden van de PvdA-fractie vragen in hoeverre mbo-instellingen op vrijwillige basis keuzedelen zullen opnemen in de vrije ruimte van de opleiding. De beoogde startdatum voor de verplichte implementatie van de herziene kwalificatiestructuur is 1 augustus Maar instellingen wordt de gelegenheid geboden om al op vrijwillige basis te starten met de implementatie in het studiejaar Dat betreft dan het aanbieden van één of meer nieuwe opleidingen gebaseerd op herziene kwalificatiedossiers en keuzedelen kunnen dan alleen in de vrije ruimte worden aangeboden. Uit een recente inventarisatie is gebleken dat ongeveer de helft van de bekostigde mbo-instellingen op vrijwillige basis wil starten met één of meer nieuwe opleidingen gebaseerd op herziene kwalificatiedossiers. Op de site van het servicepunt invoering herziene kwalificatiestructuur staat een overzicht van de instellingen en de nieuwe opleidingen die zij willen starten in het studiejaar De voorbereiding van de onderwijsprogramma s van deze nieuwe opleidingen is door deze instellingen nog maar net gestart. Op dit moment is er dan ook nog geen inzicht in de mate waarin keuzedelen al zullen worden geprogrammeerd. Het is de intentie om voor de zomer van 2015 de betrokken instellingen te bevragen over hun intenties inzake de inzet van keuzedelen. Wel is uit recente contacten met de instellingen gebleken dat een aantal instellingen inderdaad voornemens is keuzedelen te programmeren. Van belang is dat de ict-systemen binnen de betreffende instellingen de inzet van keuzedelen met ingang van augustus 2015 kunnen faciliteren. 2. Herziene kwalificatiestructuur De leden van de SGP-fractie vragen of de regering het verdwijnen van de vrije ruimte acceptabel acht, mede in het licht van de door de regering gewenste profilering van instellingen. Zij vragen waarom wettelijke waarborgen en uitzonderingen achterwege blijven, nu de 20% vrije ruimte in de praktijk verdwijnt. Door de verplichte invoering van keuzedelen wordt de ruimte voor instellingen om zelf invulling te geven aan een deel van het programma meer ingekaderd om meer civiel effect, meer kwaliteit en meer transparantie te realiseren. De invoering van keuzedelen heeft niet tot gevolg dat Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 20