Antwoorden hoofdstuk 2. 2 Het oude Egypte. 1 a 35 eeuwen. b 2475 jaar. 2 a, b en c

Transcriptie

1 Antwoorden hoofdstuk 2 2 Het oude Egypte 1 a 35 eeuwen jaar. 2 a, en 3 a Goud en gekleurd steen. Bijvooreeld: Waar kwamen het goud en het gekleurde steen vandaan? Bijvooreeld: Van geen enkele farao was een ompleet graf teruggevonden. 4 Eigenshappen Deze moet een goed arheoloog heen nauwkeurig erg Deze he jij elangstelling voor geshiedenis geduld snel tevreden rijk goed kunnen shrijven doorzettingsvermogen erg erg niet niet een eetje erg Noordhoff Uitgevers v Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 1

2 2.1 Een samenleving met steden 1 a Veranderingen In het klimaat Tussen Het werd vohtig. v.c. en 4000 v.c. In het landshap Er ontstonden groene vlaktes, rivieren en meren. Na 4000 v.c. Het werd droger. De grond werd minder vruhtaar. In het leven van mensen Er ontstonden landouwsamenlevingen. Mensen trokken weg naar kustgeieden en de Nijl. Bijvooreeld: Nee. Mensen veranderen van woonplaats omdat het klimaat verandert. 2 a d Hoe ontstaat de overstroming van de Nijl? Bijvooreeld: Mensen kunnen leven in Egypte dankzij het water en sli van de Nijl. Als eerste ging hij zelf onderzoeken hoe een land eruitzag en hoe mensen leefden. 3 a In een landouwsamenleving In een landouwstedelijke samenleving A leeft meer dan helft van de evolking als oer op het land. B leeft meer dan helft van de evolking als oer op het land. C zijn geen steden met handelaren en amahtslieden. D zijn wel steden met handelaren en amahtslieden. Op veel plaatsen zijn potsherven met de duimafdruk van de pottenakker gevonden. 4 a C > A > B Bijvooreeld: Niet alle mensen waren meer nodig voor de landouw. Bijvooreeld: Dorpen groeiden uit tot steden. d Bijvooreeld: Soms overstroomde de Nijl niet. 2 Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 Noordhoff Uitgevers v

3 5 Welke rol speelde de Nijl ij het ontstaan van Egypte? D Wat was het gevolg van deze ontwikkeling? D Welke lagen kende de Egyptishe samenleving? Hoe ontstonden landouwovershotten? D Hoe ontstonden speialismen? D Hoe ontstond de Egyptishe landouwstedelijke samenleving? H Hoe ontstond het shrift? Eigen antwoord 2.2 Het land van de farao 1 a A C D B Vroeger in Egypte Nu in Nederland Hoge amtenaren Bijvooreeld: raadgever van de farao provinie gouverneur Bijvooreeld: minister urgemeester Lage amtenaren Bijvooreeld: elastingophaler shrijver Bijvooreeld: politieagent vuilnisophaler Bijvooreeld: Hiermee kan een vorst amtenaren etalen om zijn staat te esturen. 2 a Bijvooreeld: Om op te shrijven hoeveel elasting iemand etaalt. Bijvooreeld: In geshreven ronnen vinden historii veel informatie over het verleden, zoals over geloof. Op het palet is Neder-Egypte weergegeven met papyrusplanten en de maht van Narmer met een staf. d RAMSES. e Eigen antwoord 3 a juist onjuist juist d Omshrijving Letter Naam van Ramses D Priester C Farao Ramses II E Hoge amtenaar B Onderdanen met elasting A e f Rund, leeuw, giraffe en aap. Slagtanden, waaiers, kleden en stoelen. 4 a Hij wilde dat veroverde landen de Egyptishe goden gingen vereren. Bijvooreeld: Om de maht van de farao en zijn leger te laten zien. 5 a Wel, want het masker is gemaakt van goud. Wel, want hij ziet er niet uit als een mens, maar als een god. Niet. Er is niets te zien wat met maht te maken heeft. Noordhoff Uitgevers v Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 3

4 2.3 Rangen en standen 1 a Bijvooreeld: Ze varen voor hun plezier op de Nijl en jagen op vogels in het riet. 1 Mensen met meer en minder maht. 2 Mensen met meer en minder aanzien. Zorgen dat het volk gehoorzaam was aan de farao. Zorgen dat het volk elasting etaalde. d Bijvooreeld: Zijn kinderen zullen ook een hoge positie in de samenleving heen. 2 a Hij diteerde deze aan een shrijver. Bijvooreeld: IJverig, preies, gehoorzaam. In een hogere soiale laag komen. 3 a Laag 1 (oven): farao en familie Laag 2: edelen, priesters, hoge amtenaren Laag 3: lage amtenaren, amahtslieden, handelaren Laag 4: oeren, landareiders Laag 5 (onder): slaven Bij laag 3. Bijvooreeld: Ik denk laag 2. Ze zien er rijk uit. d Bijvooreeld. Ik denk dat ze een slavin (laag 5) is of een oerin (laag 4). e Bijvooreeld. Laag 4. 4 a 1 W 2 B 3 V 4 B A 6 B 5 C 6 D 6 B 5 Bijvooreeld: Ik kies standpunt 2 (niet representatief), want oeren werkten niet in van die mooie kleren. 2.4 Een hoogontwikkelde ultuur 1 a en Omshrijving Afeelding De top wordt geplaatst. A De wanden worden afgewerkt. C Farao geeft opdraht aan arhitet. E Stenen gaan de piramide op. D Stenen gaan naar de ouwplaats. F Stenen worden uitgehakt. B Juiste volgorde: E, B, F, D, A, C. d Bijvooreeld: Alles moest met een goed plan geeuren. Voor de areiders moest voedsel worden aangevoerd. Bijvooreeld: Ze wisten hoe ze stenen konden uithakken en vervoeren. Deze kennis pasten ze toe. 4 Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 Noordhoff Uitgevers v

5 2 a A C D B Bijvooreeld: Een god komt met een gestorven man. Goden wegen met een weegshaal hoeveel goede en slehte dingen hij in zijn leven heeft gedaan. Hij wordt door een god naar de oppergod op de troon geraht. Bijvooreeld: Omdat hij aan de god wilde laten zien dat hij een grote vereerder van hem was. d Bijvooreeld: Omdat de goden de Nijl zonder offers niet laten overstromen, en dan komt er hongersnood. e Bijvooreeld: Tehnieken, grote geouwen en een ingewikkelde godsdienst. 3 a B Egyptishe maat Maat omgerekend naar heden Bedoeld voor sjat 77 kilo elasting noteren deen 93 gram handel el 52,5 entimeter maken van ouwwerken d Om de dag van de overstroming te voorspellen. Overeenkomst: Wij heen ook twaalf maanden en meestal een jaar van 365 dagen. Vershil: Wij heen elke vier jaar één shrikkeldag (29 feruari). 4 Bijvooreeld: Egyptenaren wilden dat hun gewone leven na de dood verder ging. Met de eeldjes lieten ze het gewone leven zien. 5 a Hij moest voor de goden de werkelijkheid vastleggen. Lihamen met ideale afmetingen; hoofden van opzij ogen van voren ovenlihamen van voren kleding van vrouw van voren 2.5 De wereld van Mozes 1 a Soort godsdienst Afeeldingnummer polytheïstish 23 monotheïstish 26 Afeelding 17 Afeelding 27 Overeenkomst Man is groter dan vrouw. Vershillen Lihamen met ideale afmetingen. Lihamen volgens de werkelijkheid. Bijvooreeld: Amenhotep verving het polytheïstisme door het monotheïsme (in 1375 v.c.). d Hij veranderde de godsdienst om meer maht te heen. e Het ging Ehnaton om maht, omdat de Amonpriesters te rijk en te mahtig waren geworden. Wat Ehnaton deed, veroorzaakte verandering, want mensen moesten nu in één god gaan geloven. Wat de priesters na de dood van Ehnaton deden, veroorzaakte verandering, omdat de mensen toen weer in meer goden moesten geloven. Toetanhamon was volgens mij een zwakke farao, omdat hij nog een kind was en de priesters ervoorz orgden dat hij de oude godsdienst herstelde. Noordhoff Uitgevers v Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 5

6 2 a Godsdienst van Ehnaton Godsdienst van Araham Overeenkomst Geloof in één god. Geloof in één god. Vershil God is de zon. God is onzihtaar. 3 a Standpunt 1: Het verhaal van Mozes is een verzinsel Standpunt 2: In het verhaal van Mozes zit een kern van historishe waarheid. Bijvooreeld: Ik denk dat de personen zijn verzonnen, maar dat er wel feiten in zijn verwerkt, zoals het landshap van Egypte. 6 Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 Noordhoff Uitgevers v

7 4 a B, F, D, A, E, C. Bijvooreeld: Net als in Egypte zijn de personen van opzij getekend, met alleen de ogen van voren, niet de ovenlihamen. De lihaamsvormen van 29 kloppen meer met de werkelijkheid (zoals ij Ehnaton op 27). 5 a In eide staat wat mensen in hun leven niet en wat ze wel moeten doen. Bijvooreeld: In de tijd van het oude Egypte dahten mensen na over dingen die goed en verkeerd zijn. Bijvooreeld: Net als in Egypte zijn de personen van opzij getekend, met alleen de ogen van voren, niet de ovenlihamen. De lihaamsvormen kloppen meer met de werkelijkheid, zoals ij Ehnaton. 2.6 Egypte en de uitenwereld 1 a juist juist onjuist 2 a Bijvooreeld: De farao is groot en flink afgeeeld; de Nuiërs als kleine slahtoffers. De Egyptishe tekenaar heeft de slag ij Kadesh sujetief weergegeven. Noordhoff Uitgevers v Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 7

8 3 a Shepen werden met roeiers en zeilen voortewogen en estuurd door het roer aan de zijkant van de ahterkant van de oot. In de kaart he jij de gegevens over de handel ojetief weergegeven. Bijvooreeld: Ik he gelet op de feiten en liet mijn gevoel niet meespelen. 4 a Paarden en de strijdwagen waren door de Hyksos in Egypte geïntrodueerd. Van wie kwam het? Wat werd overgenomen? Wie namen het over? Feniiërs en Grieken kennis van grotere shepen Egyptenaren Egyptenaren goden en klankenshrift Feniiërs Egyptenaren shrift en godin Isis Kretenzers Egyptenaren godsdienstige feesten Grieken 5 a Bijvooreeld: Ik denk dat ze zo makkelijker werd geaepteerd. Bijvooreeld: Verstandig, anders werd ze misshien weggejaagd. Bijvooreeld: Het was een grote onderneming, met veel mensen en materiaal. Ze keerden met veel produten terug, waaronder 31 omen met kluit. Test jezelf 1 Omstreeks 3000 v.c. veranderde de landouwsamenleving in Egypte in een landouwstedelijke samenleving. Er was een loeiende landouw door het Nijlwater en de jaarlijkse overstroming, waardoor een laag vruhtare sli op de oevers ahterleef. Hierdoor groeide de evolking en ontstond er ruilhandel in landouwovershotten. Een deel van de evolking speialiseerde zih in epaalde amahten. Dorpen groeiden uit tot steden, waar werd gehandeld op de markt in produten van landouw en amahten. De meeste mensen leefden als oer op het land. De stad was het entrum van een meer ingewikkelde eonomie. De loei van de eonomie zorgde voor welvaart. 8 Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 Noordhoff Uitgevers v

9 2 a onjuist juist 3 Door de irrigatielandouw ontstonden staten aan de Nijl. Uiteindelijk werd Egypte een politieke eenheid onder een farao. Het volk etaalde produten als elasting, waarmee dienaren van de vorst werden etaald. Met amtenaren estuurde de koning zijn rijk. Met zijn leger zorgde hij dat zijn onderdanen gehoorzaam waren. Omstreeks 3000 v.c. ontstond het hiërogliefenshrift dat geruikt werd voor de administratie van de regering. De vele geshreven ronnen, zoals insripties in tempels, geven veel informatie over de Egyptishe geshiedenis. Met de komst van het shrift eindigde de prehistorie en egon de oudheid. Door de verovering van landen kregen farao s de heershappij over een groot geied. Uit dat geied werden veel krijgsgevangenen werden meegenomen. Door deze expansie kregen farao s meer maht, aanzien en ezit. De farao had ook veel maht omdat Egyptenaren geloofden dat hij een god was. Door de godsdienst hadden priesters veel aanzien in Egypte. 4 a juist onjuist 5 In Egypte werden de soiale vershillen steeds groter: vershillen tussen mannen, vrouwen en kinderen en vershillen in maht, ezit en aanzien. Kinderen namen meestal het eroep over van hun ouders. Voor het estuur enoemde de farao edelen, met een erfelijke titel. In de soiale piramide estond de toplaag uit de farao met zijn familie, en daaronder de adel, priesters en hoge amtenaren. De middenlaag estond uit lage amtenaren, amahtslieden en handelaren. Daaronder kwam een laag van oeren en landareiders. De onderlaag estond uit slaven. Hogerop komen in de samenleving was soms mogelijk, ijvooreeld door shrijver te worden. 6 a onjuist juist 7 Egyptenaren hadden een hoogontwikkelde ultuur met een ingewikkelde godsdienst. Voor de goden hielden ze proessies en ouwden ze tempels met eelden en zuilen. Voor het leven in het hiernamaals werden lihamen gemummifieerd. Voor de farao s werden piramiden of rotsgraven gemaakt. In hun graf kregen de doden spullen en afeeldingen in reliëf. De tehniek, wetenshap en kunst waren ook ontwikkeld. Egyptenaren waren goed in ouwkunde, wiskunde en sterrenkunde. De Egyptenaren hadden al vaste reken- en etaaleenheden. 8 a juist juist 9 Omstreeks 1375 v.c. verving Amenhotep het polytheïsme door de monotheïstishe verering van zonnegod Aton. Toetanhamon herstelde de oude godsdienst. In Egypte leefden veel migranten. Vanaf omstreeks 1650 v.c. werd Egypte een tijdlang overheerst door de Hyksos. Volgens de overlevering vestigden Israëlieten met een monotheïstishe godsdienst zih omstreeks 1400 v.c. in Egypte. Hun voorvader Araham was de grondlegger van het jodendom, het hristendom en de islam. Twee eeuwen later verlieten zij Egypte onder leiding van Mozes, op weg naar Kanaän, waar een joods koninkrijk ontstond. Onderweg had hij de tien geoden van God gekregen, die later in veel wetten zijn verwerkt. Volgens sommigen is de geshiedenis van Mozes een feit; volgens anderen is het een verzinsel. 10 a onjuist juist Noordhoff Uitgevers v Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 9

10 11 Egyptenaren dreven handel over water en over land. Ze onderhielden ijvooreeld ontaten met Feniiërs en Bayloniërs uit het Midden-Oosten, met Kretenzers en Grieken uit Europa en met de landen Nuië en Poent in Afrika. Sommige farao s veroverden landen om grondstoffen in handen te krijgen en om handelsroutes te ontroleren. Door de handelsontaten was er veel invloed van de diverse ulturen op elkaar. 10 Geshiedeniswerkplaats hv 1 Antwoorden werkoek hoofdstuk 2 Noordhoff Uitgevers v