Begrijpen wat je leest; That's the Question.

Transcriptie

1 Begrijpen wat je leest; That's the Question. Een inventarisatie van de inhoud van de huidige informatiefolders van de Gelre ziekenhuizen voor patiënten die drager zijn van een Bijzonder Resistente Micro-Organisme (BRMO). Student Irene Janszen Praktijkopleidingsplaats Gelre ziekenhuizen, Apeldoorn / Zutphen Praktijkbegeleider Ellen van Luijtelaar Kerndocent Nina van der Weg Opleiding Deskundige Infectiepreventie Opleidingscoördinator Annie Westerhof Opleidingsinstituut Wenckebach Instituut, Groningen Goedgekeurd 10 januari

2 INHOUDSOPGAVE Samenvatting Inleiding en probleemstelling Inleiding Probleemstelling Doelstelling en vraagstelling Doelstelling Vraagstelling Deelvragen Methode van onderzoek en onderzoekspopulatie Methode van onderzoek Onderzoekspopulatie Resultaten Algemene resultaten Antwoorden op de deelvragen Overige resultaten uit de algemene vragen Conclusies Discussie en aanbevelingen Discussie Aanbevelingen Literatuurlijst Bijlagen

3 SAMENVATTING Dit onderzoek komt voort uit de wens van de afdeling Infectiepreventie om te inventariseren hoe de informatieverstrekking aan de in isolatie verpleegde patiënten verloopt. Worden de folders wel uitgedeeld? Voldoen de folders die door de afdeling Infectiepreventie voor dit doel geschreven zijn? Geven deze de goede informatie, en worden deze ook daadwerkelijk gelezen? Hiervoor is een vragenlijst opgesteld die tijdens een aantal interviews is afgenomen. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een afstudeeropdracht welke onderdeel uitmaakt van de opleiding tot Deskundige infectiepreventie aan het Wenckebach Instituut in Groningen. Daarnaast leefde op de afdeling Infectiepreventie de vraag hoe de betrokken patiënten zich in hun isolatie voelen. Ook daar is in de interviews naar gevraagd. Om het afstudeeronderzoek niet te complex te maken is het onderzoek beperkt tot het inventariseren van de kwaliteit van de folders. Het onderzoek leerde ons inderdaad dat de folders herschreven moeten worden. Mede in verband met de gewijzigde richtlijnen. Ze worden te weinig uitgedeeld en mogelijk zijn er andere, meer moderne manieren van informatieverstrekking te gebruiken. Hoe dit alles te implementeren is, zal nader onderzocht moeten worden. Kortom; er is nog veel werk te doen. 3

4 1. INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING 1.1 INLEIDING In verband met het steeds meer voorkomen van -voor antibiotica- ongevoelige micro-organismen wordt de noodzaak om verspreiding van deze micro-organismen te voorkomen steeds groter. Deze micro-organismen worden Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) genoemd. Behalve een goede opsporing en monitoring van deze micro-organismen is vooral het handhaven van strikte hygiënemaatregelen tijdens opname van de patiënt in een ziekenhuis of zorginstelling absoluut noodzakelijk. In het geval van een patiënt met een besmetting met een BRMO zijn dan ook isolatiemaatregelen noodzakelijk om verdere verspreiding van dit micro-organisme naar andere patiënten en personeel tegen te gaan. Bij strikte isolatie verblijven patiënten op een éénpersoonskamer. Zodra medewerkers de kamer betreden worden handschoenen, een schort, een muts en een chirurgisch mond-neusmasker gedragen. Bij contactisolatie verblijft de patiënt ook op een éénpersoonskamer, maar dragen alleen de zorgmedewerkers die fysiek contact hebben met de patiënt of met de directe omgeving van de patiënt een schort en handschoenen. De deur van de kamer mag bij contactisolatie meestal wel open blijven. Patiënten die een verminderde weerstand hebben en met een BRMO besmet raken kunnen hierdoor nog ernstiger ziek worden. Dit kan tot een verhoogde morbiditeit, invaliditeit en zelfs mortaliteit leiden. Personeel dat besmet raakt met een BRMO, en dan met name de Methycilline Resistente Staphylococ Aureus (MRSA), krijgt een tijdelijk werkverbod en moet een eradicatiebehandeling ondergaan. Deze behandeling moet ook door de familie van het personeelslid gevolgd worden en is zeer belastend en arbeidsintensief. De patiënt die drager blijkt te zijn van een BRMO wordt dan ook om die verdere verspreiding tegen te gaan in afzondering verpleegd, vaak in combinatie met strikte voorschriften over beschermende kleding voor het zorgpersoneel en flinke bewegingsbeperkingen voor de patiënt. Dat dit het algemeen welbevinden van de patiënt niet ten goede komt is in veel onderzoeken al aangetoond. 1,2,3 Daarnaast is aangetoond dat de tijd, die het personeel aan zorg voor deze isolatiepatiënten besteedt, korter is dan bij niet geïsoleerde patiënten. 4 Dit kan er bij de betrokken patiënt toe leiden dat hij/zij zich niet prettig voelt en daardoor niet optimaal aan de isolatiemaatregelen meewerkt. Want onbekend (of onbegrepen) maakt onbemind. 5 Het niet volledig meewerken van de patiënt aan de isolatiemaatregelen kan leiden tot ongewenste verspreiding van de BRMO en daarmee gevaar opleveren voor anderen. 3,5 Het is dan ook belangrijk dat de patiënt goed wordt geïnformeerd over de consequenties die het dragen van een BRMO heeft. 5,6,7,8 Hoe verspreiding van een BRMO kan gebeuren en waarom isolatiemaatregelen dat tegen kunnen gaan. Voor veel patiënten zal het niet duidelijk zijn wat een micro-organisme is en wat er met zijn/haar gezondheid kan gebeuren als zo'n micro-organisme het lichaam binnendringt. 4

5 Veel van deze kennis wordt de patiënt aangereikt via patiëntenfolders over deze onderwerpen. De afdeling Infectiepreventie van de Gelre ziekenhuizen is verantwoordelijk voor de informatie die in de patiëntenfolders over de BRMO, MRSA en de isolatiemaatregelen staat. Andere disciplines, betrokken bij de patiëntenzorg, moeten de folders aan de patiënt ter beschikking stellen maar of dat altijd gebeurt en of dat op tijd gebeurt, is de vraag. Indien de folders wel volgens protocol zijn uitgereikt, bieden ze de patiënt dan ook genoeg kennis over de BRMO en de isolatiemaatregelen, en zijn ze prettig om te lezen? De informatiefolders moeten dit jaar herschreven worden omdat er nieuwe richtlijnen in ons ziekenhuis geïmplementeerd zijn. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op de landelijke richtlijnen die opgesteld worden door de Werkgroep Infectie Preventie (Wip-richtlijnen) van het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het is niet duidelijk of de folders die momenteel in gebruik zijn, voldoende en begrijpelijke informatie bevatten die de betreffende patiënten nodig hebben. 5,6,7 Er is namelijk nog geen onderzoek naar de informatieverstrekking, leesbaarheid, prettig taalgebruik en lay-out van deze folders gedaan. Een grote groep van mensen die drager zijn van een BRMO wordt daardoor mogelijk geconfronteerd met kwalitatief niet optimale informatiefolders wat kan leiden tot een beperkt begrip en coöperatie van de betreffende patiënten. 3,5,7 Dit heeft ook gevolgen voor alle zorgverleners die dagelijks en op vrijwel iedere afdeling van onze ziekenhuizen in contact komen met niet voldoende geïnformeerde patiënten. 3 Nu de folders herschreven gaan worden; ze moeten aangepast worden aan de nieuwe BRMO protocollen die in ons ziekenhuis ingevoerd zijn, is niet bekend of en hoe de inhoud aangepast moet worden. 1.2 PROBLEEMSTELLING De afdeling Infectiepreventie weet niet of de huidige informatiefolders, waarvoor zij de verantwoordelijkheid heeft, voldoende worden uitgereikt en of ze aansluiten bij de informatiebehoefte van de patiënt. 2,5,6 5

6 2. DOELSTELLING EN VRAAGSTELLING 2.1 DOELSTELLING Het doel van dit onderzoek is om te inventariseren of de momenteel in de Gelre ziekenhuizen gebruikte patiëntenfolders over BRMO en isolatiemaatregelen de benodigde kennis bieden aan de in isolatie verpleegde patiënten, en of ze voldoende uitgereikt worden. 2.2 VRAAGSTELLING Bevatten de huidige patiëntenfolders van de afdeling Infectiepreventie van de Gelre ziekenhuizen over BRMO s en isolatiemaatregelen voldoende informatie zodat de patiënt de benodigde kennis uit deze folders kan opdoen en zijn deze folders goed en prettig leesbaar? DEELVRAGEN 1. Welke folders worden momenteel in de Gelre ziekenhuizen gebruikt? 2. Op welk moment in het zorgproces worden ze aan de patiënt uitgereikt? 3. Gebeurt dit in voldoende mate? 4. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 501 aangeven waarom isolatiemaatregelen nodig zijn? 5. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 502 voldoende weergeven wat dragerschap van een BRMO voor consequenties heeft? 6. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 503 voldoende weergeven wat een BRMO is? 7. Zijn de folders prettig om te lezen? 8. Moeten de folders die de afdeling infectiepreventie gaat herschrijven andere informatie bevatten dan in de huidige folders het geval is? 9. Is er behoefte aan meer informatie via een andere weg over BRMO en isolatiemaatregelen dan door informatiefolders? 6

7 3. METHODE VAN ONDERZOEK EN ONDERZOEKSPOPULATIE 3.1 METHODE VAN ONDERZOEK Als eerste heeft er een literatuuronderzoek plaatsgevonden waarin is gezocht naar onderzoeken die aantonen hoe goede informatievoorziening de coöperatie van de patiënten verhoogt. Vervolgens zijn de in de Gelre ziekenhuizen gebruikte patiëntenfolders geanalyseerd. Er is gekeken of de inhoud overeenkwam met de op dat moment geldende BRMO richtlijnen van de Wip. (Werkgroep Infectie Preventie van het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Het betrof de folders MMI 501; Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf, MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt, en MMI 503; Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO).(zie bijlage 2) Tevens is de inhoud van de folders naast de richtlijnen gelegd die de afdeling Infectiepreventie opgesteld heeft met betrekking tot de isolatiemaatregelen, om te kijken of ze wel overeen kwamen. Daarnaast zijn de folders beoordeeld op hun feitelijke informatie. De folder MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt bevat ook informatie over algemene consequenties van dragerschap van een BRMO. Daarom is ook over de informatie die in die folder staat een kennisvraag gesteld aan alle patiënten. Om te inventariseren of de huidige folders de patiënt ook daadwerkelijk voldoende en goede informatie bieden, werden er interviews gehouden met patiënten die op dat moment in isolatie verpleegd werden. Deze interviews vonden plaats in de maanden augustus, september en oktober van het vorige jaar. Hiervoor zijn een aantal algemene vragen opgesteld die inzicht gaven in bijvoorbeeld de opleiding en leeftijd van de patiënt, en drie specifieke vragen die inzicht gaven in de kennis van de patiënten over BRMO en isolatiemaatregelen. Tevens werd er nagevraagd of de folders wel uitgereikt waren en op welk moment in het zorgproces. De vragen zijn in het interview gesteld aan de hand van een vragenlijst (zie bijlage 1) en de woordkeus werd zoveel mogelijk aangepast aan de woordkeus van de patiënt. 6,7 In het interview werden drie specifieke kennisvragen gesteld. Deze drie kennisvragen gingen elk over de informatie die in één van de drie folders stond en zijn als drie open vragen gesteld. Door de patiënten te laten vertellen wat ze over die informatie wisten, kon de interviewer een achttal essentiële punten aanvinken. Er is dus geteld hoeveel van die essentiële punten er door de patiënten in hun antwoord genoemd zijn. Met een maximale score van acht bij elke vraag. Vraag 11 uit de vragenlijst ging over de kennis uit folder MMI 501; Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf en de score op die vraag gaf antwoord op deelvraag 4 van dit onderzoek. Vraag 12 ging over de kennis uit folder MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt en de score op die vraag gaf antwoord op deelvraag 5 van dit onderzoek. Vraag 13 ging over de kennis uit folder MMI 503; Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) en de score op deze vraag gaf antwoord op deelvraag 6 van dit onderzoek. (zie bijlage 1: vragenlijst interview en bijlage 2: Folder MMI 501, MMI 502 en MMI 503). Dit is gedaan bij alle patiënten dus ook bij diegene die geen folders gelezen hebben. 7

8 Ook werd de mening van de patiënten over de vormgeving en het taalgebruik van de informatiefolders gevraagd, en werd er geïnformeerd naar het gebruik van andere informatiebronnen. Voor het opstellen van de vragen is er hulp geboden door medewerkers van de afdeling communicatie en marketing, het maatschappelijk werk en onze medisch psycholoog. En natuurlijk van mijn collega s, de deskundigen infectiepreventie en de arts-microbioloog van de afdeling medische microbiologie en infectiepreventie. De keuze voor een mondeling afgenomen enquête is gemaakt om voldoende respons te genereren zodat uit de verkregen data valide conclusies getrokken konden worden. 7 Nadat de gegevens verzameld en in een excel-bestand geplaatst waren, werden de data geanalyseerd en zijn daar conclusies uit getrokken. Vervolgens konden een aantal aanbevelingen gedaan worden. Onder andere met betrekking tot het herschrijven van de informatiefolders. 3.2 ONDERZOEKSPOPULATIE Op basis van de bedbezetting van voorgaande jaren was de verwachting om ongeveer 30 patiënten te gaan interviewen. Uit de isolatieregistratie die de afdeling Infectiepreventie in de Gelre ziekenhuizen voert, was bekend welke patiënten op ieder moment in isolatie verpleegd werden en waarom. Na overleg met de verantwoordelijke verpleegkundige, werden die patiënten geïnterviewd die op dat moment in isolatie lagen. Het ging om volwassen patiënten die zowel in strikte- als in contactisolatie verpleegd werden. Vaker dan verwacht kwam het voor dat de patiënten niet in staat waren om een interview te geven. Dit in verband met hun fysieke of geestelijke toestand. Het is dan ook niet mogelijk gebleken om 30 patiënten te interviewen ondanks een verlenging van de tijdsperiode. Het zijn er uiteindelijk 28 geworden. Er werd geen onderscheid gemaakt naar de aard van het micro-organisme. Dat wil zeggen dat er zowel patiënten geïnterviewd zijn waarbij het micro-organisme direct verband hield met hun opname-indicatie, denk hierbij bv aan het Norovirus of Clostridium difficilé, alswel patiënten waarbij het dragerschap latent aanwezig was en ze dus niet ziek waren van het micro-organisme. Hierbij valt te denken aan MRSA (Methycilline Resistente Staphylococcus Aureus) en ESBL (Extended Spectrum Beta-Lactamase) dragerschap. ESBL is een resistentiegen dat verschillende soorten bacterieën bij zich kunnen hebben. Het gen maakt hen resistent voor de meest gangbare soorten antibiotica. 8

9 4. RESULTATEN 4.1 ALGEMENE RESULTATEN Uit de analyse van de folders bleek dat de inhoud overeen kwam met de BRMO en MRSA richtlijnen van de Wip zoals die toen golden. Negen patiënten hebben folders over deze onderwerpen ontvangen en acht van hen hebben ze ook daadwerkelijk gelezen. De patiënt die ze wel ontvangen maar niet gelezen heeft telt bij de inhoudelijke vragen mee met de categorie geen folders ontvangen. Er zijn 28 patiënten geïnterviewd die allemaal gevraagd zijn naar hun kennis over de isolatiemaatregelen en dragerschap van een BRMO. Over de informatie uit iedere folder afzonderlijk werd een vraag gesteld waarop maximaal 8 punten gescoord kon worden. (Zie methode van onderzoek) De achtentwintig geïnterviewde patiënten hadden een opleidingsniveau tussen lagere school en universiteit. (Zie grafiek 2) 4.2 ANTWOORDEN OP DE DEELVRAGEN 1. Welke folders worden momenteel in de Gelre ziekenhuizen gebruikt? Er worden in de Gelre ziekenhuizen drie verschillende folders uitgereikt aan de patiënten die in isolatie verpleegd worden, namelijk de folders: MMI 501; Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf ; MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt ; MMI 503; Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO). 2. Op welk moment in het zorgproces worden de folders uitgereikt? Zes patiënten (21,4%) kregen één of meer folders direct bij het gesprek waarin het dragerschap van een BRMO werd verteld. Drie patiënten (10,7%) kregen de folder later in het zorgproces op de afdeling waar ze opgenomen werden. 3. Gebeurt het uitreiken van de folders in voldoende mate? Het uitreiken van folders gebeurde bij negen van de achtentwintig patiënten (32,1%). Acht van hen hebben de folder ook daadwerkelijk gelezen. 4. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 501 aangeven waarom isolatiemaatregelen nodig zijn? Twee patiënten (7,1%) hebben de folder MMI 501; Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf gelezen en de vraag over de informatie uit deze folder beantwoord met een score van drie van de acht maximaal te behalen punten (37,5%). De 26 patiënten (92,9%) die de folder niet gelezen hebben, scoorden gemiddeld 36,1%.(zie grafiek1) 9

10 5. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 502 voldoende weergeven wat dragerschap van een BRMO voor consequenties heeft? Drie patiënten (10,7%) hebben de folder MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt, gelezen en op de vraag over die folder gemiddeld 25% gescoord. De 25 patiënten (89,3%) die de folder niet gelezen hebben, scoorden gemiddeld 6%. (zie grafiek 1) 6. Kan de patiënt na lezing van de informatiefolder MMI 503 voldoende weergeven wat een BRMO is? De zeven patiënten (25%) die de folder MMI 503; Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) hebben gelezen, hebben op de vraag over die folder gemiddeld 51,8% gescoord. De 21 (75%) patiënten die de folder niet gelezen hebben, scoorden gemiddeld 33,3%. (zie grafiek 1) Grafiek 1 Scores (%) behaald op de vragen over de informatie uit de folders. Folders niet gelezen Folders gelezen Folder MMI 501; Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf 36,10% (n=26) 37,50% (n=2) Folder MMI 502; MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt 6% (n=25) 25% (n=3) Folder MMI 503; Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) 33,30% (n=21) 51,80% (n=7) 7. Zijn de folders prettig om te lezen? Van de acht patiënten die de folders gelezen hebben scoorden drie patiënten (37,5%) ging wel en vijf patiënten (62,5%) Ja op de vraag of de folders prettig waren om te lezen. Alle acht patiënten waren tevreden over het taalgebruik in de folders. Eén patiënt (12,5%) gaf aan de folder mooi te vinden. Eén patiënt (12,5%) vond het uiterlijk wel gaan, en de andere zes (75%) vonden de folder niet mooi. 10

11 Aantal patiënten 8. Moeten de folders die de afdeling infectiepreventie gaat herschrijven andere informatie bevatten dan in de huidige folders het geval is? Over iedere folder is een vraag gesteld waarop maximaal 8 punten gescoord kon worden. (Zie methode van onderzoek). Géén van de patiënten scoorde de maximale 8 punten. De beste score was 5 (62,5%) en die werd alleen behaald bij vraag 13 over de kennis uit de folder MMI 503.(zie grafiek 1) 9. Is er behoefte aan meer informatie via een andere weg over BRMO en isolatiemaatregelen dan door informatiefolders? Zes van de 28 patiënten (21,4%) hebben meer informatie gezocht over de BRMO en isolatiemaatregelen. Allen gaven aan dat via internet gedaan te hebben.(zie grafiek 2) 4.3 OVERIGE RESULTATEN UIT DE ALGEMENE VRAGEN Onderstaande grafiek geeft de relatie aan tussen patiënten die informatie zochten op het internet en hun opleidingsniveau. Eén van deze patiënten had LBO als vooropleiding. Vier hadden MBO als opleiding en één patiënt had HBO als vooropleiding. Grafiek 2 Aantal patiënten dat extra informatie zoekt en hun opleidingsniveau Aantal patiënten en hun opleiding Patiënten die informatie zoeken op internet Opleidingsniveau Op de vraag Wat voor cijfer geeft u ons ziekenhuis voor informatieverstrekking? gaven de patiënten die geen folders gelezen hadden gemiddeld een 4,6. De patiënten die wel folders gelezen hadden gaven gemiddeld een 6,5. Alle patiënten samen gaven gemiddeld een 5,1 (zie grafiek 3) 11

12 Aantal keren cijfer gegeven Grafiek 3 6 Beoordeling informatieverstrekking Cijfer voor informatieverstrekking 20 Personen die GEEN folders gelezen hebben = gem. 4,6 8 Personen die WEL folders gelezen hebben = gem. 6,5 Op de vraag Welk cijfer geeft u aan uw begeleiding door ons personeel tijdens deze opname? is verschillend gereageerd. (Bij deze vraag is in het interview aangegeven dat het om de totale begeleiding door al het personeel ging.). Er werd door alle geïnterviewden gemiddeld een 6,6 gegeven (op een schaal van 0 tot 10). Door de patiënten die wel informatiefolders hadden ontvangen, werd gemiddeld een 7,0 gegeven. De patiënten zonder schriftelijke informatie gaven gemiddeld een 6,4. Bij vraag 17 is er geïnformeerd naar de behoefte van de patiënt om nog met iemand anders verder te praten. Hier is door niemand behoefte aan getoond. De vraag over de gouden tip voor het ziekenhuis leverde 5 reacties op. 12

13 5. CONCLUSIES Dit onderzoek laat zien dat de verstrekking van de informatiefolders aan de betreffende patiënten niet voldoende is. Tevens kunnen de lezers de informatie die in de folders staat niet voldoende reproduceren. Dit onderzoek toont aan dat de mensen die wel schriftelijke informatie gehad hebben die informatie wel waarderen. Uit dit onderzoek blijkt dat er redelijke kennis aanwezig is bij alle patiënten over dragerschap van BRMO en isolatiemaatregelen. (ook bij degene die géén folders gelezen hebben) Er wordt op bescheiden schaal naar informatie gezocht via het internet. Bij MBO en hoger opgeleiden doet zich dit meer voor dan bij LBO en lager opgeleiden. 6. DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN 6.1 DISCUSSIE Het is op basis van de kleine aantallen in dit onderzoek heel discutabel om conclusies te trekken. Vooral de zeer kleine groep van mensen die daadwerkelijk kennis hebben kunnen nemen van de informatie uit de hier onderzochte folders maken de uitkomsten erg onbetrouwbaar. Desalniettemin is er toch een poging gedaan de cijfers te vertalen naar conclusies. Door het af nemen van de interviews is duidelijk geworden dat het verstrekken van de informatiefolders door de medewerkers van de Gelre ziekenhuizen slechts in 32 % van de gevallen ook daadwerkelijk gebeurt. Ondanks dat in alle isolatieprotocollen staat welke folder uitgereikt moet worden en hoe die vanuit het Documenten Kwaliteits Systeem (DKS) uit te printen is. De schriftelijke informatievoorziening over de hier onderzochte onderwerpen in de Gelre ziekenhuizen laat dus te wensen over. De folders zijn er wel; maar worden te weinig uitgereikt. De scores behaald op de drie kennisvragen over BRMO (zie grafiek 1) tonen aan dat de kennis van de patiënten die wel folders hebben gehad, voor twee van die drie folders beduidend beter is dan die van patiënten die geen folders hebben gehad. Dat er uit dit onderzoek toch blijkt dat er redelijke kennis aanwezig is bij alle patiënten (ook diegene die geen folders gelezen hebben) over dragerschap van BRMO en isolatiemaatregelen, is zeer waarschijnlijk te danken aan de mondelinge uitleg van de zorgverleners. 13

14 Alle patiënten samen geven de schriftelijke informatieverstrekking van ons ziekenhuis een 5,1. De mensen die geen folders hebben gekregen geven een 4,6 en diegene die wel folders hebben gehad geven ons ziekenhuis een 7,0. Dit geeft aan dat het krijgen van schriftelijke informatie wel gewaardeerd wordt.(zie grafiek 3) Op de vraag Welk cijfer geeft u aan uw begeleiding door ons personeel tijdens deze opname? gaven de patiënten die géén schriftelijke informatie hebben gehad een iets lager cijfer dan de patiënten die wel schriftelijke informatie hebben gehad, namelijk een 6,4 ten opzichte van een 7,0. Hieruit blijkt dat de waardering voor de begeleiding in het algemeen door de patiënten die schriftelijke informatie hebben ontvangen niet substantieel is toegenomen, echter hun kennis over hoe om te gaan met BRMO is wel beduidend beter (zie grafiek 1). Zoals in het onderzoek van Gould DJ 5 en de Jong N 6 is aangetoond, is het hebben van kennis over en inzicht in de situatie bevorderlijk voor de coöperatie van de betrokkenen. Dit verbetert de kwaliteit van zorg en het algeheel welbevinden van de patiënt. Veel patiënten die een beperkte kennis hadden van de consequenties van dragerschap van een BRMO en de isolatiemaatregelen gaven in een tweede deel van het interview, dat ik niet in dit onderzoeksverslag meegenomen heb, veel vaker aan zich angstig te voelen. Zij maakten zich beduidend meer zorgen dan beter geïnformeerde patiënten. Tevens ervoeren zij de isolatie veel vaker als overdreven en onnodig. Vooral voor de patiënten uit dit onderzoek met een genoten opleiding tot en met LBO niveau zijn de door het ziekenhuis verstrekte folders de enige bron van geschreven informatie die zij gebruikt hebben. Bij het herschrijven van de folders is het zinvol om met deze uitkomst rekening te houden. Andere informatiebronnen, denk aan internet, worden niet door de Gelre ziekenhuizen voor gebruik door de patiënten aangereikt. De geïnterviewden met een opleiding van minimaal MBO niveau en hoger hebben zelf wel gebruik gemaakt van het internet maar zonder door ons ziekenhuis hierin geholpen of voorgelicht te zijn. Het onderzoek van Gould DJ 5 geeft aan dat juist leken moeite hebben om via de media kwalitatief goede informatie te vinden over deze medische onderwerpen. Het lijkt dan ook zinvol dat de afdeling Infectiepreventie gaat zoeken naar wegen om de patiënten te helpen bij het vinden van kwalitatief goede internetsites. Zoals onze eigen website. De vraag over de gouden tip voor het ziekenhuis leverde 5 reacties op. Vooral een tip over het gebruik van het infokanaal van het ziekenhuis om uitleg te geven over isolatiemaatregelen lijkt interessant. Dit zou een aanwijzing kunnen zijn dat andere bronnen van informatieverstrekking gezocht moeten worden. 14

15 6.2 AANBEVELINGEN Het uitreiken van de schriftelijke informatie over het dragerschap van een BRMO aan de betrokken patiënten moet consequenter gebeuren. Hoe dit verbeterd kan worden is onderwerp van een vervolg onderzoek. De afdeling Infectiepreventie moet de gebruikte folders herschrijven en daar de inmiddels vernieuwde BRMO-richtlijnen in verwerken. De afdeling Infectiepreventie moet de nieuwe folders herschrijven met duidelijke aandacht voor de essentiële kennis die nodig is voor de patiënt om begrip op te kunnen brengen voor zijn situatie en de isolatiemaatregelen. De afdeling Infectiepreventie moet bij het herschrijven van de folders rekening houden met het feit dat deze vooral voor de lager opgeleiden (tot en met LBO) hun enige bron van schriftelijke informatie vormt. De afdeling Infectiepreventie kan door een selectie te maken uit de vele sites op het internet de patiënt gericht wijzen op goede informatie via het internet. Hierbij kan dan mede verwezen worden naar de eigen website van de afdeling Infectiepreventie. De afdeling infectiepreventie kan onderzoek gaan doen naar andere vormen van informatieverstrekking zoals bijvoorbeeld een film op het infokanaal van ons ziekenhuis over een goede basis- en handenhygiëne en isolatiemaatregelen. 15

16 7. LITERATUURLIJST 1. Morgan DJ, Diekema DJ, Sepkowitz W & Perencevich EN. Adverse outcomes associated with contact precautions: a review of the literature. American Journal of Infection Control , p Tarzi S. et al. Methicillin-resistant Staphylococcus aureus: psychological impact of hospitalization an isolation in an older adult population. Journal of Hospital infection (49), p Wassenberg MWM, Severs D & Bonten MJM. Psychological impact of short-term isolation measures in hospitalised patients. Journal of Hospital Infections, 2010 (75), p Morgan DJ, Pineles L, Chardell M, Graham M, Mohammadi S et al. The effect of contact precautions on Healthcare Worker Activity in Acute Care Hospitals. Infection control and hospital epidemiology,.january 2013, vol. 34 no Gould DJ. Et al., Patients and the public: knowledge, sources of information and perceptions about healthcare-associated infection. Journal of Hospital Infection. 2009: 72 (1): p De Jong N,Wentzel J,van Gemert-Pijnen JEWC. Patiëntenparticipatie: wat moeten burgers weten over MRSA en antibioticagebruik. Infectieziektenbulletin. December Wiertzema K, Jansen P. Basisprincipes van Communicatie, (6de druk). Amsterdam: Pearson Education Benelux p Brinkman J., De vragenlijst, Groningen: Wolters-Noordhoff Tiggeler E. Check je tekst. Den Haag: Sdu uitgevers Geraadpleegde websites:

17 DANKWOORD Een onderzoek in het kader van een afstudeerproject doe je niet alleen. Veel mensen waren betrokken bij mijn onderzoek. Zo zijn er een aantal mensen die ik speciaal wil bedanken. Allereerst mijn praktijkbegeleider gedurende de opleiding: Ellen van Luijtelaar. Heel hartelijk bedankt voor de tijd en inspanning die je in mijn opleiding hebt geïnvesteerd. Ik heb zo veel van je geleerd. Ook veel dank aan mijn collega s deskundigen infectiepreventie. Jullie stonden ieder moment klaar met antwoorden en advies als ik die nodig had. Ook Edmee Bowles die namens de artsenmicrobioloog mijn begeleiding op zich heeft genomen ben ik zeer erkentelijk. Voor de kerndocent van de opleiding Nina van der Weg een woord van dank voor de tijd en energie die je hebt besteed aan mij om me wegwijs te maken in het proces van het onderzoek. Regelmatig heb je mijn vragen beantwoord en me de juiste weg laten zien om tot een onderzoek te komen Vervolgens wil ik alle anderen binnen de Gelre Ziekenhuizen bedanken voor hun brainstormsessies en hulp bij het opstellen van de interviewvragen en analyse van de gegevens. Gerwin Riefel Cathy Donk Angelie Luijten Bart Thoolen Ieder vanuit zijn eigen specialisatie heeft bijgedragen aan de vorm en inhoud van dit onderzoek. Mede door jullie inbreng en bruikbare suggesties is dit het eindresultaat. Natuurlijk wil ik ook mijn dank uitspreken aan alle patiënten die mij te woord hebben willen staan. Zonder hun openheid had er geen onderzoek plaats kunnen vinden en geen afstudeerproject gemaakt kunnen worden. Ook mijn studiegenoten ben ik zeer dankbaar. Het was een turbulente tijd die we samen hebben doorgemaakt en waar we allen, nu afgestudeerd, met plezier op terug kunnen kijken. Ik zal jullie missen! Privé heeft mijn opleiding zeker zijn terugslag gehad op mijn gezin. Zonder hun geduld en steun was dit nooit gelukt en ze hebben alle drie bijgedragen aan het slagen van mij voor deze opleiding. Rino, Daphne en Marijke; bedankt. Vanaf nu heb ik weer tijd voor jullie. Irene Janszen Twello, Januari

18 BIJLAGEN - 1 Vragenlijst: Interview patiëntenkennis over BRMO en isolatiemaatregelen. - 2 Folder: MMI 501 MMI 502 MMI

19 Bijlage: Interview patiëntenkennis over BRMO en isolatiemaatregelen. Algemene vragen van het onderzoek. Datum interview Geslacht Leeftijd? Welke afdeling? Welke isolatievorm? Hoelang in isolatie? O man O vrouw... jaar... O contact O contact strikt O contact plus O contact bescherming O aerogeen O druppel... (dagen) Al eerder ervaring met isolatie?: O ja O nee Welk opleidingsniveau? O LO O LBO O MBO O HBO O WO O Onbekend 3. Wie vertelde u over uw dragerschap van een BRMO? O huisarts O behandelend specialist O arts assistent O co-assistent O verpleegkundige O specialistisch verpleegkundige O niet (para)medisch personeel O onbekend Kreeg u folders of andere schriftelijke informatie van die zorgverlener? O ja O nee 3. Kreeg u die folders / info direct bij het eerste gesprek over die BRMO? O ja O nee 4. Zo nee, wanneer heeft u de info / folders dan wel ontvangen? O n.v.t. O dagen na 1e gespr. BRMO) Definitieve vragenlijst t.b.v. onderzoek. 1

20 Bijlage: Interview patiëntenkennis over BRMO en isolatiemaatregelen. 5. Welke folders kreeg U? 6. Van wie kreeg u ze? 7. Heeft u de folders gelezen? O n.v.t. O MMI 501 O MMI 502 O MMI 503 O anders:.. O n.v.t. O polikliniek O opname afdeling O opname planning O POS O afdeling infectie preventie. O n.v.t. O ja O nee O gedeeltelijk 8. Waren ze prettig (duidelijk, overzichtelijk) om te lezen? O n.v.t. O ja O nee O ging wel 9. Was de gebruikte taal in de folders duidelijk? O te makkelijk O goed O te moeilijk 10. Zagen de folders er mooi uit? O ja O nee 11. Weet u nu wat de isolatiemaatregelen zijn en waarom of ze nodig zijn? (Folder MMI 501) (Afkruisen welke punten genoemd worden door de patiënt) O geen verspreiding door ziekenhuis O bescherming van anderen of zichzelf O handschoenen en schorten aan O belangrijkste transportmiddel: de handen O bezoek met speciale regels O andere onderzoeken gaan gewoon door O isolatie stopt soms tijdens de behandeling O schoonmaak in ziekenhuis anders dan thuis Aantal genoemde punten: Definitieve vragenlijst t.b.v. onderzoek. 2

21 Bijlage: Interview patiëntenkennis over BRMO en isolatiemaatregelen. 12. Weet u hoe het verder gaat met u en uw dragerschap als u straks weer thuis bent? (Folder MMI 502) (Afkruisen welke punten genoemd worden door de patiënt) O dragerschap is geen ziekte O voor MRSA is behandeling mogelijk O ook thuis extra hygiënemaatregelen nodig O gewoon bezoek thuis. Alleen ernstig zieken niet O waarom drie plaatsen kweken O pas na controlekweken geen drager meer O MRSA kan zich verstoppen dus 1 jaar lang toch isolatie O vertellen aan andere hulpverleners i.v.m. verspreiding Aantal genoemde punten: 13. Is het duidelijk wat dragerschap van een BRMO voor consequenties heeft? (Folder MMI 503) (Afkruisen welke punten genoemd worden door de patiënt) O micro-organisme O resistent tegen antibiotica O moeilijk te behandelen O maar een paar soorten pathogeen O niet extra ziekmakend voor de patiënt O wel ziekmakend voor verzwakte mensen O soms isolatie nodig O bezoek kan gewoon doorgaan Aantal genoemde punten: 14. Wat voor cijfer geeft u ons ziekenhuis voor onze schriftelijke informatieverstrekking? 15. Waar heeft u ook naar informatie gezocht? O ja O nee Zo ja, waar? O internet O website afdeling O telefoonnummer 8090 O polikliniek 16. Welk cijfer geeft u aan uw begeleiding door ons personeel tijdens deze opname? Wilt u nog met iemand verder praten over uw situatie op dit moment? O ja O nee 19. Heeft u nog opmerkingen? O Hartelijk bedankt en ik wens u beterschap. Definitieve vragenlijst t.b.v. onderzoek. 3

22 Voorkomen van infecties tijdens uw verblijf Elke opname of behandeling in een ziekenhuis betekent voor iedere patiënt een verhoogd risico op het krijgen van een infectie. Met behulp van een aantal maatregelen proberen de medewerkers dit risico zo klein mogelijk te houden.deze folder geeft u informatie over welke maatregelen dit zijn en wat u zelf kan bijdragen aan het voorkomen van een infectie. Als er bij u een infectie wordt geconstateerd, kunnen extra maatregelen noodzakelijk zijn. Ook hierover wordt in deze folder uitleg gegeven. Micro-organismen De mens draagt op de huid, in de neus, de mond en de darmen miljarden microorganismen met zich mee, vooral bacteriën. Ze hebben het erg naar hun zin op vochtige, warme plekjes. De meeste van deze bacteriën zijn niet ziekmakend en vervullen zelfs een nuttige functie. In de darmen helpen ze bij de vertering van voedsel en op onze huid bieden ze bescherming tegen bacteriën die geen deel uit maken van onze vaste bewoners. Er zijn maar enkele soorten bacteriën die ziek kunnen maken. Gezonde mensen hebben daar een goede afweer tegen. In onze contacten met andere mensen of met materialen, pakken we micro-organismen op, maar geven ze ook af aan anderen. Dit gebeurt vele malen per dag. Soms is de afweer niet zo goed meer in staat ons te beschermen tegen de ziekteverwekkers. Er kan dan een infectie optreden. Wordt u opgenomen in een ziekenhuis, dan kan het zijn dat u ook een verminderde afweer heeft of krijgt. Dit kan komen door een operatie of behandeling die u heeft ondergaan, of gewoon omdat u ziek bent. Bij uw verzorging, bij onderzoek en behandeling zijn veel mensen betrokken. Bij intensieve en frequente contacten worden meer micro-organismen uitgewisseld. Het is heel vervelend dat in het ziekenhuis de bacteriën vaak minder gevoelig zijn voor antibiotica. Infecties met dergelijke ziekenhuis-bacteriën zijn helaas moeilijk te bestrijden. Hieronder vindt u uitleg over micro-organismen, besmetten, infectie en ontsteking. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Micro-organismen: verzamelnaam voor virussen, bacteriën en schimmels. Besmetten: het overbrengen van (ziekmakende) micro-organismen van de ene naar de andere plaats. Infectie: Het zich handhaven en vermenigvuldigen van micro-organismen in weefsels waardoor een plaatselijke ontsteking of ziekte van het gehele lichaam ontstaat. Ontsteking: De reactie van het lichaam op binnengedrongen en zich vermeerderende microorganismen. Signalen die op een infectie wijzen zijn roodheid, zwelling, koorts en pijn. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 1/3

23 Maatregelen om infecties te voorkomen Micro-organismen worden vooral door handen en materialen overgebracht. In het ziekenhuis worden maatregelen genomen om die overdracht zoveel mogelijk te voorkomen. Vooral bacteriën maar ook virussen worden onder andere overgebracht door de handen. Daarom wassen artsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen en anderen zo vaak hun handen en dragen ze geen ringen, horloges of armbanden. Ze kunnen in plaats van water ook een andere methode gebruiken die snel en doeltreffend werkt: de handenalcohol. Instrumenten en apparaten moeten goed schoon zijn. Schoon kan variëren van goed gereinigd tot gesteriliseerd. Een tussenvorm van deze twee is gedesinfecteerd. Ter bescherming van de dienstkleding wordt dikwijls een overschort gedragen. Een mond/neusmasker is nodig wanneer via de lucht micro-organismen (druppeltjes, stof) verspreid kunnen worden. Ook het dragen van plastic/latex handschoenen is één van de eerste maatregelen om besmetting en verspreiding van micro-organismen tegen te gaan. Hieronder vindt u meer uitleg over reinigen, desinfecteren en steriliseren. Reinigen: is het verwijderen van vuil (vlekken, stof) en daarmee van micro-organismen. Desinfecteren: is het doden van een groot aantal micro-organismen door chemische middelen of door hitte. Steriliseren: is het doden van alle micro-organismen die op het voorwerp aanwezig zijn. Reiniging in het ziekenhuis In stof en vuil zitten veel micro-organismen. Daarom wordt voorzichtig met stof omgegaan: er worden geen zwabbers en stofdoeken gebruikt. Ook op vochtige oppervlakten groeien micro-organismen flink; er wordt dan ook niet zo vaak meer gedweild. In plaats daarvan gebruikt men vochtige doeken of speciaal materiaal dat stof aan zich bindt. De schoonmaak ziet er daardoor in het ziekenhuis wat anders uit dan u thuis gewend bent, maar is wel zo effectief. Isolatiemaatregel Het kan nodig zijn dat u geïsoleerd moet worden verpleegd, waardoor verspreiding van micro-organismen vaak voorkomen kan worden. Voor deze isolatiemaatregel kunnen twee redenen zijn, te weten: U heeft tekenen van een infectie (bijvoorbeeld de wond geneest niet goed, u geeft sputum op, u heeft last van diarree enz.). De bacterie of virus die mogelijk de reden van uw ongemak is, kan een probleem voor andere patiënten zijn. We nemen extra isolatiemaatregelen om te voorkomen dat micro-organismen worden overgedragen op andere patiënten. U heeft een verminderde afweer waardoor het nodig is dat u beschermd wordt tegen micro-organismen van andere patiënten, medewerkers en bezoek. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 2/3

24 Afhankelijk van het type micro-organisme en uw ziekte bestaan verschillende isolatievormen. Deze vormen variëren van, het gebruik van alleen patiëntgebonden materialen, een éénpersoonskamer, tot een éénpersoonskamer met een sluis, gesloten deuren en maatregelen ten aanzien van persoonlijke beschermingsmiddelen voor personeel en bezoek. Indien extra maatregelen worden genomen kan de verpleegkundige die u verzorgt u uitleggen waarom dit is. Medewerkers Ook artsen en ander (medisch) personeel kunnen een infectie krijgen en (ziekmakende) micro-organismen doorgeven aan anderen. Om te voorkomen dat ze een infectie krijgen, moeten ze een mond/neusmasker, handschoenen en soms een bril dragen, wanneer er een kans op besmetting is. Dat wil niet zeggen dat u altijd een infectie heeft. Het zijn standaard maatregelen ter bescherming van hen zelf. Hebben artsen of medewerkers zelf een infectie dan moeten ze maatregelen nemen om te voorkomen dat ze anderen besmetten. Kunt u zelf iets doen? Onbedoeld kunt u zelf ook besmettingen veroorzaken. Voor een belangrijk deel kunt u dit met hele eenvoudige maatregelen voorkomen: Was regelmatig uw handen. Vermijd onnodig (hand)contact met wonden, infusen en katheters. Volg de (extra) maatregelen die voor u gelden consequent op. Wat kunnen bezoekers doen? In de regel kunt u gewoon bezoek ontvangen ook als u in isolatie verpleegd wordt. Bezoekers kunnen ook een bron zijn van infecties, bijvoorbeeld als zij verkouden zijn of een steenpuist hebben. In beide gevallen kan het nodig zijn dat bezoekers zich eerst melden bij de verpleegpost. De extra maatregelen als kledingvoorschriften kunnen ook voor hen nodig zijn, evenals het gebruikelijke wassen en desinfecteren van de handen. Bezoekers kunnen uiteraard ook bacteriën via de handen meenemen en verspreiden. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Tot slot Wij zijn ons ervan bewust dat de gang van zaken voor u ingrijpend en onaangenaam kan zijn met name wanneer u geïsoleerd moet worden verpleegd. Het is echter nodig om besmetting van mede-patiënten en medewerkers te voorkomen. De medewerkers van Gelre ziekenhuizen zijn altijd bereid om vragen te beantwoorden en te bekijken of ze eventuele problemen samen met u kunnen oplossen. In eerste instantie kunt u hiervoor terecht bij uw behandelend arts en bij de verpleegkundige. De ziekenhuishygiënisten kunnen u meer specifieke informatie geven. De verpleegkundige kan voor u met één van hen een afspraak maken. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 3/3

25 MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt Volgens landelijk beleid controleert Gelre ziekenhuizen patiënten die mogelijk de MRSA bacterie bij zich dragen. Het gaat om patiënten die horen bij de volgende risicogroepen: patiënten die in de afgelopen 2 maanden in een niet-nederlands ziekenhuis zijn geweest voor opname of behandeling patiënten die recent zijn behandeld in een Nederlandse instelling met een MRSA probleem kinderen die korter dan één jaar geleden uit het buitenland zijn geadopteerd en voor (poli)klinische behandeling komen patiënten die werken met levende varkens of vleeskalveren patiënten die wonen op een varkens- en/of vleeskalverenhouderij Behoort u tot een van deze risicogroepen? Dan worden preventief kweken bij u afgenomen om te controleren of u de MRSA bacterie bij u draagt. In deze brochure vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen over MRSA. Micro-organismen De mens draagt op de huid, in de neus, de mond en darmen miljarden micro-organismen met zich mee, vooral bacteriën. De meeste van deze bacteriën zijn niet ziekmakend en vervullen nuttige functies. Ze helpen bijvoorbeeld in de darmen bij de vertering van voedsel. En op onze huid bieden ze bescherming tegen bacteriën die geen deel uit maken van onze huidflora. Ze voorkomen zo dat ziekmakende bacteriën ons lichaam kunnen binnendringen. Er zijn maar enkele soorten bacteriën die ziek kunnen maken. Gezonde mensen hebben daar in het algemeen een goede afweer tegen. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen In een ziekenhuis kunnen bacteriën ernstige infecties veroorzaken. Patiënten hebben vaak minder weerstand. Daardoor is er meer kans op infecties van bijvoorbeeld operatiewonden. Ook wanneer veel mensen dicht op elkaar leven of wanneer er lichamelijk contact is, worden micro-organismen tussen mensen uitgewisseld. Eveneens vindt door het gebruik van antibiotica selectie plaats van bepaalde bacteriën. In het ziekenhuis vinden we veel van deze factoren bij elkaar. Daardoor wordt de kans op een infectie vergroot. Vergeleken met de thuissituatie moeten de maatregelen ten aanzien van de hygiëne in het ziekenhuis veel strikter zijn. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 1/6

26 Wat is MRSA? Staphylococcus aureus is een bacterie die in veel gevallen standaard voorkomt op de huid van gezonde personen. Soms kan deze bacterie in het lichaam komen en een infectie veroorzaken (o.a. na een operatie of ongeluk). Zo n infectie kan onschuldig zijn, bijvoorbeeld puistjes, kleine wondjes of huidbeschadigingen, maar ook zeer ernstig, zoals bloedvergiftiging of longontsteking. Meticilline is een antibioticum (geneesmiddel) dat in de meeste gevallen gebruikt wordt voor een effectieve behandeling bij infecties die veroorzaakt worden door Staphylococcus aureus. Sommige Staphylococcus aureus zijn ongevoelig (resistent) geworden voor meticilline. Ze kunnen door dit antibioticum niet langer gedood worden. Deze resistente bacteriën worden Meticilline Resistente Staphylococcus aureus genoemd of afgekort MRSA (zie figuur). Het ziekmakend vermogen van MRSA is niet groter dan dat van de gevoelige Staphylococcus aureus. Ook veroorzaakt de MRSA niet vaker een infectie. En deze infectie is niet ernstiger dan bij een infectie veroorzaakt door de gevoelige staphylococcen. Omdat patiënten gemakkelijker infecties op kunnen lopen, zijn wel extra maatregelen nodig wanneer bij onderzoek een resistente bacterie zoals bijvoorbeeld MRSA wordt gevonden. Achtergrond informatie MRSA is resistent tegen een groot aantal antibiotica en komt soms uit buitenlandse ziekenhuizen in Nederland terecht. In Nederland is MRSA nog relatief zeldzaam. MRSA dragerschap op zichzelf geeft geen ziekteverschijnselen. Wanneer echter de afweer van een persoon is verminderd, kan MRSA aanleiding geven tot infecties die moeilijk te behandelen zijn. Daarom is het van groot belang om introductie van MRSA in ziekenhuizen te voorkomen. Varkens en vleeskalveren blijken vaak besmet te zijn met MRSA. Er is aangetoond dat nauw contact met deze dieren kan leiden tot overdracht van MRSA naar de mens. Als een patiënt die besmet is met MRSA in een ziekenhuis wordt opgenomen, kan MRSA terecht komen in het ziekenhuis. Dit is een ongewenste situatie want MRSA in het ziekenhuis is vaak zeer moeilijk te bestrijden. Het verschil tussen besmetten, kolonisatie en infectie Besmetten is het overbrengen van (ziekmakende) micro-organismen van de ene plaats naar de andere. Kolonisatie wil zeggen dat micro-organismen aanwezig zijn op of in het lichaam zonder een ziekte te veroorzaken. Er is sprake van dragerschap zonder ziekteverschijnselen. Infectie betekent dat micro-organismen de persoon ziek maken. Er is sprake van dragerschap met ziekteverschijnselen, zoals roodheid, zwelling, koorts en pijn. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 2/6

27 Wie krijgt MRSA en hoe vaak komt het voor? Een MRSA infectie kan onder andere ontstaan bij patiënten die worden behandeld in een buitenlands ziekenhuis. De kans op een MRSA besmetting in een Nederlands ziekenhuis is nog heel erg klein, minder dan 1%. In landen zoals België, Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal en Engeland kan die kans oplopen tot 40%. Het is landelijk beleid (Inspectie Gezondheidszorg) om patiënten die behoren tot de zogenoemde risicogroepen te controleren op MRSA kolonisatie of infectie. Dit gebeurt voor of tijdens een behandeling, opname en/of polikliniekbezoek. Genoemde risicogroepen zijn: patiënten die in de afgelopen 2 maanden in een niet-nederlands ziekenhuis zijn geweest voor opname of behandeling patiënten die recent zijn behandeld in een Nederlandse instelling met een MRSA probleem kinderen die korter dan één jaar geleden uit het buitenland zijn geadopteerd en voor (poli)klinische behandeling komen patiënten die werken met levende varkens of vleeskalveren patiënten die wonen op een varkens- en/of vleeskalverenhouderij Waar zit de MRSA bacterie? De MRSA bacterie kan gevonden worden op de huid, in de neus, in de keel, in de darmen, in wonden, in bloed en urine. Overal dus!! Kweken op MRSA Om te kijken of u MRSA drager bent, worden bij u MRSA inventarisatie kweken afgenomen. Deze kweken worden afgenomen van de keel, neus en het perineum (gebied tussen de anus en de geslachtsdelen). De kweken worden afgenomen door twee keer met een wattenstokje ieder gebied af te strijken. Ook eventuele wonden worden gekweekt. Na ongeveer vijf werkdagen zijn de kweekuitslagen bekend. Dit onderzoek vindt indien mogelijk vóór uw opname of polikliniek bezoek plaats, zodat uw MRSA status duidelijk is voor uw opname en/of behandeling. Op de dag van opname of polikliniek bezoek worden de kweken mogelijk nogmaals herhaald. Bent u MRSA positief (geweest)? Dan worden ook na een eventuele behandeling, een aantal controlekweken afgenomen. Pas als deze kweken een aantal keren achtereen negatief zijn en afhankelijk van een aantal andere factoren, besluit uw arts u, na overleg met afdeling infectiepreventie, MRSA negatief te verklaren. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Is MRSA te behandelen? MRSA is resistent tegen veel antibiotica en soms moeilijk te behandelen. Toch zijn er nog enkele antibiotica waarmee met succes MRSA infecties kunnen worden behandeld. Afhankelijk van uw persoonlijke situatie wordt door uw behandelend arts bepaald of een behandeling noodzakelijk is. En met welke middelen en op welke termijn u hiermee moet Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 3/6

28 starten. Na afloop van de behandeling worden een aantal keren controle kweken bij u afgenomen om te kijken of de MRSA echt weg is. Deze kweken worden in overleg met u door het ziekenhuis, door de (huis)arts, of de (thuis)zorginstelling afgenomen. Moet u binnen een jaar nadat u MRSA heeft gehad weer behandeld worden in het ziekenhuis? Dan is het zaak melding te maken van uw MRSA verleden. Dit ter bescherming van andere patiënten, omdat MRSA binnen een jaar soms terugkomt bij een verminderde weerstand. Kan MRSA zich verspreiden? MRSA kan zich verspreiden naar andere patiënten die erg ziek zijn, een zwak afweersysteem hebben en zelf niet goed in staat zijn een infectie te bestrijden. MRSA verspreidt zich bijna altijd via lichamelijk contact en direct contact met lichamelijk materiaal en veel minder via de lucht. De belangrijkste maatregel die binnen de Nederlandse ziekenhuizen genomen wordt om de mogelijke verspreiding van patiënt naar patiënt te voorkomen, is de patiënt op een éénpersoonskamer te verplegen met speciale voorzorgsmaatregelen. We noemen dit strikte isolatie verpleging. MRSA verdenking of -besmetting is geen reden om onderzoeken of behandeling waarvoor u bent opgenomen niet door te laten gaan. Bij een bezoek aan een polikliniek of onderzoeksafdeling worden speciale maatregelen getroffen, afhankelijk van de reden van uw bezoek. Deze extra maatregelen zijn nodig om besmetting van andere mensen en omgeving te voorkomen.dit zal veelal inhouden dat: Uw bezoek op een bepaald tijdstip van de dag gepland wordt en dat u zo min mogelijk contact heeft met andere patiënten. Dat medewerkers extra beschermende maatregelen treffen, zoals het dragen van schorten, mutsen, maskers en handschoenen. Wat gebeurt er als u met MRSA (verdenking) wordt opgenomen? De procedures verschillen enigszins tussen ziekenhuizen. In Gelre ziekenhuizen worden de volgende maatregelen genomen: U krijgt een éénpersoonskamer met sluis. Deze sluis is meestal een afgeschermde ruimte met een gesloten deur voordat men in de patiëntenkamer komt. U mag uitsluitend van de kamer wanneer dit medisch noodzakelijk is. Hierbij moeten vooraf de nodige maatregelen getroffen worden. De verpleegkundige vertelt u welke maatregelen dit zijn. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI januari 2011 pagina 4/6