HANDLEIDING FOKWAARDEN Informatie & Inspiratie document Met uitleg over het hoe en waarom van de fokwaarden

Transcriptie

1 HANDLEIDING FOKWAARDEN 2015 Informtie & Inspirtie document Met uitleg over het hoe en wrom vn de fokwrden

2 Missie Al ruim 25 jr ondersteunt ELDA bedrijven in de grrische sector, en het is voor ons een belngrijke missie om de geitensector voorwrts te helpen. We investeren drom veel tijd, geld en mnkrcht om kennis en instrumenten n te kunnen bieden n bedrijven in de sector. De fokwrden zien we ls essentiële kengetllen wrmee de geitensector stppen voorwrts kn mken, wnt met behulp vn de fokwrden kunnen lle geitenhouders gericht fokken nr een beter producerende en renderende veestpel. 2

3 Inhoud 1. Introductie - Fokwrden: de sleutel tot geslgd duurmelken Totstndkoming Wrom fokwrden? Wrom fokwrden? Wt heb ik er n op mijn bedrijf? Veelgestelde vrgen over de toepssing en meerwrde Uit de prktijk: twee geitenhouders n het woord Rekenvoorbeeld: duizenden euro s meer verdienen Algemene uitleg over gebruik vn overzichten met fokwrden Voorbeeld vn een overzicht Extr uitleg over de belngrijkste elementen Selectie index Nieuwe controlegroep - Vergelijking met oude fokwrden: niet doen! Legend: uitleg bij de fkortingen De betekenis vn fokwrde getllen Specifieke uitleg over het inzetten vn fokwrden in de bedrijfsvoering Lijsten vinden en nmken in Egm lijst sorteren en betrouwbrheid Bruikbrheid vn de uitkomst Advies in specifieke situties Vrgen en/of opmerkingen n het lezen vn dit document? Neem gerust contct op: Eld ICT & Services BV Dongenseweg PC Rijen Tel. +31 (0) Fx +31 (0) E-mil: info@eld.nl 3

4 1. Introductie - Fokwrden: de sleutel tot geslgd duurmelken Steeds meer geitenhouders ontdekken wt men in de rundveehouderij l lnger weet: dieren met de juiste genen produceren meer en beter. Alleen welke dieren hebben nu het juiste erfelijk mteril? ELDA en Wgeningen UR Livestock Reserch bieden het ntwoord. De nieuwe fokwrden schtting is voortn ook gebseerd op melkcontrole gegevens uit verlengde lcttieperiodes. Zo worden meetgegevens vn hele fmilietkken verzmeld en doorgerekend, en zo ontstn kengetllen over de duurzmheid vn geiten en verwchte nkomelingen. Voorheen wren er lleen fokwrdes beschikbr voor bedrijven die elke zes weken vn lle dieren gehltes en hoeveelheden meten, mr tegenwoordig zijn er ook fokwrdes voor bedrijven die lleen kilogrmmen melk meten. 1.1 Totstndkoming ELDA en Wgeningen UR Livestock Reserch vinden kengetllen onmisbr bij het selecteren vn geiten voor duurmelken. Drom hebben beide prtijen de voorbije drie jr smengewerkt om de nieuwe fokwrden schtting te ontwikkelen. Het begon met de nlyse vn miljoenen plukjes informtie over de productieprestties en fmilieverbnden vn honderdduizenden geiten. Om lles goed te kunnen verwerken en berekenen moest nieuwe softwre ontwikkeld worden. Dt ging met vllen en opstn, en heeft uiteindelijk geleid tot een overzichten met wel twintig verschillende fokwrdes. Het grote ntl wrdes betekent dt een dier veel beter op specifieke eigenschppen beoordeeld kn worden, mr het mkt de uitkomst wel wt ingewikkelder om te overzien. De ltste uitdging bestond uit het toevoegen vn twee economische indexen: één gericht op bedrijven wr geiten ieder jr flmmeren en één gericht op duurmelken. Die indexen tonen in één getl per geit een smenvtting vn de belngrijkste fokwrden en houdt bovendien rekening met de finnciële impct vn productieeigenschppen. 4

5 1.2 Wrom fokwrden? Een geit kn nog zo goed behndeld en gevoerd worden, de productie is in belngrijke mte fhnkelijk vn de erfelijke nleg. Als nvulling op het goed boeren levert fokkerij genertie op genertie, stpje voor stpje, een tlentvollere veestpel. De verbetering vn dit jr komt bovenop de verbetering vn vorig jr, en over een ntl generties bekeken leidt dit tot substntiële verbetering. Ten opzichte vn bestnde methoden om tlent te kiezen, bieden fokwrden onder ndere: - Een veel bredere bsis met meetgegevens - Meer specifieke kennis over duurmelkeigenschppen - meer zekerheid De fokwrden nieuwe stijl helpen om heel gericht een genetisch succesvolle groep geiten n te houden en uit te breiden. Met het fokwrden gereedschp wordt het ps echt duidelijk welke geiten en bokken nkomelingen voortbrengen die tlent hebben voor duurmelken. Een geit die in het eerste jr geweldig presteert kn het op lngere termijn bijvoorbeeld juist slecht gn doen. Zonder het blootleggen vn tlent met meetgegevens en fokwrden kunnen geitenhouders onbewust chteruit fokken. Kortom: Meten = weten welke tlentloze geiten je kl vreten. Zo kn de geitenhouder uiteindelijk met hetzelfde ntl dieren meer produceren en meer verdienen. Verder kn hij bijvoorbeeld kosten beperken doordt hij niet meer tegen slechte genen op hoeft te voeren om toch mr productie te genereren. Zie onderstnde fbeelding. 5

6 De overzichten met fokwrden vn het eigen bedrijf zijn inzichtelijk vi EGAM. Klnten kunnen stndrdlijsten vn hun dieren oproepen of een lijst smenstellen volgens hun eigen voorkeuren. Dieren kunnen op volgorde vn productietlent worden gerngschikt. ELDA mkt verder nog een top- 100 vn geiten en bokken openbr die is gebseerd op de nieuwste fokwrden. Geitenhouders kunnen bijvoorbeeld ook nog fokwrdenoverzichten tegenkomen ls ze geiten, bokjes of insemintie rietjes kopen. Koop op die mnier geen kt in de zk mr juist een 1.3 Wt heb ik er n op mijn bedrijf? zk vol tlent. Kortweg brengen de overzichten met fokwrden voor zowel de korte termijn (365 dgen) ls lngere termijn (730 dgen) het volgende in beeld: Productietlent kilo s melk, vet en eiwit, en de vet en eiwit percentges; Tlent voor persistentie hoe goed elke productieeigenschp op peil blijft; De betrouwbrheid de hoeveelheid gegevens die l is meegenomen of juist nog kn worden toegevoegd wrdoor de fokwrde vst stt of nog kn schommelen. De geitenhouder kn met deze informtie bijvoorbeeld: Beter inschtten welke geiten hoog rendement blijven geven en welke niet; Geiten selecteren om een nog succesvollere genertie duurmelkers te fokken; Fokken met eigen bokken of KI bokken die de beste duurmelk nkomelingen voortbrengen. 1.4 Veelgestelde vrgen over de toepssing en meerwrde Ik selecteer l met behulp vn melkcontrole uitslgen en de lcttiewrde, wt voegen fokwrden nog toe? Fokwrden bieden een beter onderbouwde, minder risicovolle methode met essentiële informtie over duurmelken. controles en de lcttiewrde zijn momentopnmes op individueel niveu. Hndig om vn een geit de kwliteit vn dit moment te beplen. Voor succesvol duurmelken is het echter noodzkelijk om te weten wt de productiekwliteit is over het verloop vn de gehele levensduur. Hoge productie in het eerste levensjr is bsoluut geen grntie voor rendement in ltere levensjren. Bij bepling vn fokwrden tellen de melkcontroles ook mee, mr ze worden gebruikt om op wetenschppelijk verntwoorde mnier de toekomstige productie in te schtten. Fokwrden zijn doeltreffender en uitgebreider dn bijvoorbeeld lcttiewrdes: - Prestties vn fmilieleden, vi vder en/of moeder, zusjes, broertjes en nichtjes tellen ook mee. - Bij de fokwrdeschtting wordt ook de persistentie/ vsthoudendheid vn de productie bepld. Dt is essentiële duurmelk informtie die ontbreekt ls lleen de lcttiewrde wordt gebruikt. - In de selectie-index vn de FW worden de belngrijkste eigenschppen smengevt en worden de finnciële gevolgen vn meerproductie meegerekend. - FW hebben veel meer verschillende getllen om preciezer mee te kunnen sturen. 6

7 Ik meet lleen hoeveelheden, en dus geen gehltes, zijn er voor mij ook fokwrden? J. Vooropgesteld: het zou voor uw bedrijf zeer wrdevol zijn om ook de gehltes te gn beplen, wnt ls u onwetend chteruit fokt in gehltes dn loopt u inkomsten mis. Een grote groep dieren viel voorheen buiten de fokwrdenschttingen omdt drvn lleen kilogrmmen melk (en geen gehltes) bekend wren. Bij de nieuwe fokwrden konden deze gegevens wel fzonderlijk worden meegerekend. Dt levert nuttige informtie op: - hoeveel liter geeft een geit of nkomeling meer dn de gemiddelde geit? - Persistentie: kn de geit of nkomeling het productieniveu vsthouden n een jr? En n twee jr? De fokwrden bieden het ntwoord. Wt is precies de meerwrde vn fokwrden? We zetten een ntl voorbeelden vn de meerwrde op een rij: - De meerwrde zit ten eerste in een veestpel met tlentvollere genen en drdoor meer rendement. FW zijn de beste mnier om doelgericht een stl te vullen met geiten die betere genen hebben voor melkproductie. - Meerwrde zit concreet in minder risico en meer bruikbre informtie en duidelijkheid bij het selecteren vn dieren voor het dekken. - De persistentie fokwrden wijzen uit welke geiten het lnger goed volhouden, wrdoor slechte en weinig duurzme geiten minder vervngen hoeven te worden. Minder opfok en opfokkosten dus. 1.5 Uit de prktijk: twee geitenhouders n het woord Geitenhouder Ad Nelen uit Huijbergen over fokwrden De nieuwe fokwrden zijn vn hrte welkom bij de fmilie Nelen in Huijbergen. Goeie cijfers voor duurmelken, dr kunnen we iets mee, zegt Ad Nelen. Zijn bedrijf met 450 melkgeiten n de rnd vn het dorp mg niet uitbreiden, en dt motiveert. Om er toch een goede boterhm mee te verdienen, vinden we het belngrijk dt de productie hoog is met goede gehltes en behoud vn gezondheid, verklrt Ad Nelen, ls je lleen op melkhoeveelheden fokt, dn krijg je levende boilers. De geiten mken dn zo ongeveer wrm wter zonder vet en eiwit. Ad Nelen doet l sinds 1996 melkcontrole en heeft gezien dt beplde bloedlijnen ltijd hoge gehltes hebben. Wt hem ook vk opvlt is dt een mgere geit met grote uier wel veel melk geeft, mr niet de beste melk. Het fokken vn een optiml producerende veestpel begint bij de fmilie Nelen met het selecteren uit lijsten met melkcontrole gegevens en fokwrden. Ad Nelen: Het is bij mij een beetje een hobby. Ik vind het leuk om er mee te puzzelen. In principe is het niet moeilijk, mr je moet wel tijd en zin hebben. N de voorselectie op ppier volgt de eindselectie in de stl: Als bijvoorbeeld de spenen te ver nr buiten stn of de uier op de grond hngt, dn g ik er niet mee verder ook l is de fokwrde goed. Zo heeft de fmilie Nelen door de jren heen heel gericht een veestpel gefokt die bovengemiddelde hoeveelheden en eiwitgehltes produceert. Mr nu hun melkverwerker meer wrde gt hechten n vetgehltes heeft Ad Nelen weer een nieuwe uitdging om op te puzzelen: fokken op vetgehlte zonder de overige verworvenheden te verliezen. 7

8 Geitenhouder Peter Vermeer uit Hren over fokwrden Ook geitenhouder Peter Vermeer uit Hren mkt dnkbr gebruik vn de fokwrden om het mximle uit zijn +/- 825 geiten te hlen. Net ls Ad Nelen ziet Peter Vermeer het fokken een beetje ls een sport. Met een glimlch zegt Vermeer: Het is ntuurlijk mooi om te zien dt bij metingen geiten boven komen drijven die goed presteren, dn kun je ze weer voor de fokkerij gebruiken. Drn direct weer serieus: Ik roep geen jippie ls het selectieproces er n zit te komen, wnt je moet er tijd in steken en het goed bekijken, mr je gt er toch mee n de gng wnt je wil weten welke je goede geiten zijn. Ieder jr selecteert Vermeer de beste geiten om te lten insemineren, druit komen dn dekbokken voor de verkoop en inzet in de eigen stl. Om te selecteren kruipt de geitenhouder in de vonduren eerst chter de computer en de ppieren, Je kunt ook voor de televisie gn zitten, mr wt je drop ziet is ook niet lles. Hij kijkt voorfgnd n de dekperiode liever nr de fokwrden, lcttiewrde, leeftijd, ltste lmdtum en nr specifieke sterke of slechte eigenschppen vn potentiële moederdieren. Eén slechte wrde voor een verder uitstekende geit hoeft nog geen probleem te zijn: Als je een geit hebt met een negtieve fokwrde op eiwit, dn probeer je dr een bok bij te zoeken die wel positief in eiwit vererft. Zo proberen we één en nder te compenseren, of liever nog versterken, zegt Vermeer. Mr wt moet die inspnning hem opleveren? Vermeer wil met de productie vn liters en gehltes vooruit komen en drnst een degelijke geit fokken. Hij erkent dt het lngzm gt, mr kijkt met opgeheven hoofd vooruit: Als geiten strks gemiddeld een jr lnger mee kunnen, en tijdens hun levens 1000 tot 2000 liter meer geven, dn mk je een hele sprong vooruit. Tot slot heeft Vermeer nog een dvies voor ndere geitenhouders: Je moet doen wt bij je pst. Je kunt tweeduizend geiten houden en zeggen hup we melken mr wt er te melken vlt, dr is niks mis mee. Of je kunt net ls ik met de helft minder geiten ook een boterhm verdienen door met fokkerij bezig te zijn. 8

9 1.6 Rekenvoorbeeld: duizenden euro s meer verdienen Geld verdienen met fokwrden voorbeelden vn verschillende mogelijkheden Met enkele voorbeelden tonen we op de volgende pgin s n dt werken met fokwrden verschil kn mken in de portemonnee. We lten zes verschillende ouderpren en de verwchte opbrengsten vn hun nkomelingen zien. Uitgngspunten drbij zijn: Het verschil tussen de pren zit in de kwliteit vn de genen. De verwchte fokwrde vn de nkomeling is het gemiddelde vn de fokwrdes vn het ouderpr. We kijken nr de fokwrde KG VE voor een indictie vn de opbrengst vn de nkomeling. Die fokwrde geeft hier n hoeveel kilogrm vet en eiwit het dier meer of minder produceert dn het gemiddelde dier in 730 dgen tijd. De extr opbrengst vn één nkomeling berekenen we door de fokwrde KG VE te vermenigvuldigen met het prijspeil 8 ( dt prijspeil ws in 2013 de gemiddelde prijs per kilo vet en eiwit.) Ter indictie nog een schlvergroting. Wnt wt zou er in finncieel opzicht gebeuren ls op een bedrijf uit soortgelijke ouderpren in totl 150 melkgeiten voortkomen? Om deze voorbeelden overzichtelijk te houden is de situtie sterk vereenvoudigd en lten we verschillende kosten en opbrengsten vn werken met fokwrdes buiten beschouwing. Klnten kunnen het finncieel perspectief vn hun dieren heel eenvoudig zelf bekijken: de Selectie Index op het fokwrdenoverzicht toont per dier de economische wrde die voortvloeit uit de genetische eigenschppen. De zes voorbeelden met ouderpren stn op de volgende bldzijdes. 9

10 Niet fokken = geld weggooien Stel een geitenhouder is niet zo met fokken bezig. Dn kn de nieuwe melkgeit bijvoorbeeld voortkomen uit een geit en een bok die mtige fokwrden hebben. Met deze melkgeit zl de geitenhouder n twee jr lcttie 13 euro mislopen in uitbetling voor vet en eiwit. Als de geitenhouder 150 geiten heeft gefokt met vergelijkbr productietlent in de genen, dn bedrgt de inkomstenderving voor vet en eiwit l mtige geit + mtige eigen bok KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. -1,46 0,2-38,31 0,01 V d. -1,86-0,14-72,33-4,89 L m -1,66 0,03-55,32-2,44 FW VE nkomeling x prijspijl 8,- = FW VE nkomeling x prijspijl 8,- x 150 dieren = In vergelijking met het voorgnde voorbeeld zijn hier de fokwrdes vn het moederdier niet zo slecht. Toch zl de nkomeling slecht gn presteren omdt de vder slechte kwliteit en kwntiteit melkproductie in de genen heeft zitten. Als de geitenhouder op deze mnier 150 melkgeiten fokt, dn loopt hij bij zijn uitbetling voor vet en eiwit in twee jr tijd nog ltijd mis. gem. geit + mtige eigen bok KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. 0,12 0,01 1,11 0,95 V d. -1,86-0,14-72,33-4,89 L m -0,87-0,065-35,61-1, Strten met geld verdienen Hiernst vlt te zien dt het moederdier prim presteert. De fokwrde KG lt zien dt zij in twee jr tijd bijn 190 liter meer geeft dn de gemiddelde geit. De mtige genen vn de vder wissen echter een deel vn dt tlent uit. De nkomeling zorgt ervoor dt de geitenhouder extr verdient op zijn uitbetling voor vet en eiwit. Mr het kn beter! goede eigen geit + mtige eigen bok KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. 9,99 0,81 189,95 5,89 V d. -1,86-0,14-72,33-4,89 L m 4,065 0,335 58,81 0,

11 De echte verdiensten vn fokwrden De volgende drie voorbeelden zijn heel goed denkbr op een bedrijf dt bezig is met fokkerij. De extr opbrengsten nst de tbel spreken voor zich. Ondnks de inzet vn slechts een gemiddelde eigen geit komt er een succesvolle nkomeling uit. Denk n de verdiensten vn een stl vol vn deze dieren.. goede eigen geit + prim eigen bok gem. eigen geit + top KI bok KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. 9,99 0,81 189,95 5,89 V d. 3, ,54 L m 6,81 0, ,48 5,715 KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. 0,12 0,01 1,11 0,95 V d. 15,86 1,23 276,76 12,35 L m 7,99 0,62 138,94 6,65 FW VE nkomeling x prijspijl 8,- = FW VE nkomeling x prijspijl 8,- x 150 dieren = Zoveel euro kn het verschil zijn. Wnt de geitenhouder uit het eerste voorbeeld liep 2000 euro mis door niet gericht te fokken, terwijl hij met goed fokken, zols hiernst, extr hd kunnen verdienen. goede eigen geit + top KI bok KG VE PS KG VE KG PS KG M o e d. 9,99 0,81 189,95 5,89 V d. 15,86 1,23 276,76 12,35 L m 12,925 1,02 233,36 9, Door nr 2. Uitleg over gebruik vn overzichten met fokwrden 11

12 2. Algemene uitleg over gebruik vn overzichten met fokwrden Toegng EGAM gebruikers kunnen de fokwrde gegevens nschffen, of ze hebben er l utomtisch recht op ls ze met beplde regelmt melkcontrole doen. Gebruik Voor lgemeen gebruik volstt het om voorl te kijken nr de selectieindex (SI) getllen over 365 of 730 dgen. Deze SI vt lles smen en houdt ook rekening met de economische impct vn productieeigenschppen. De SI is gebseerd op lle fokwrden smen, en is voorl bruikbr ls een dier voldoende betrouwbrheid heeft bij zowel gehltes ls melkhoeveelheden. An wie verder wil kijken, dviseren we in de eerste plts gebruik te mken vn de fokwrden over Kg melk en Kg Vet & Eiwit, deze geven smen nmelijk een rdig totlbeeld vn het genetisch tlent vn een dier. Kijk drbij ook goed nr de persistentie, wnt dt geeft een goede beeld vn de potentie voor duurmelken. De overige fokwrden zijn er voor wie nog uitgebreider met fokkerij bezig is. Ze kunnen gebruikt worden om te sturen op specifieke eigenschppen. 2.1 Voorbeeld vn een overzicht Een voorbeeld vn het stndrdoverzichten stt op de volgende pgin. De gebruiker kn twee overzichten mken in EGAM: Een stndrdoverzicht dt hndig is voor lgemeen gebruik Een persoonlijk overzicht wrin een eigen selectie vn fokwrde-ctegorieën kn worden weergegeven. Het genereren vn de overzichten in EGAM gt vi: Lijsten Vste Lijsten Fokwrden. Dn verschijnt het hiernst getoonde scherm. 12

13 13

14 Selectie index 2.2 Extr uitleg over de belngrijkste elementen De selectie index biedt het belngrijkste en drmee leidende getl. Deze index is gebseerd op de belngrijkste fokwrden en houdt bovendien rekening met de finnciële impct vn productie-eigenschppen. Dt is hndig wnt een betere productie behlen is lleen interessnt ls dt ook opbrengsten met zich mee brengt. Wt bijvoorbeeld wordt meegerekend in de index is dt de productie vn extr kg vet en melk extr geld in het ltje brengt mr de geiten zullen drvoor ook extr voer moeten innemen. Interessnte toevoeging: de productie vn extr kg eiwit is reltief goedkoop en heeft drdoor de meest positieve invloed op de uiteindelijke selectieindex. De index toont dus in één getl per geit de economische wrde die voortvloeit uit de genetische eigenschppen. Drmee vormt de index het belngrijkste economische instrument voor de geitenhouder. Nieuwe controlegroep - Vergelijking met oude fokwrden: niet doen! Voorheen werden de fokwrdeschttingen berekend door te vergelijken met het bsisjr De nieuwe fokwrde getllen worden echter op een ndere mnier berekend en weergegeven en kunnen dus niet meer op de oude mnier worden geïnterpreteerd. De nieuwe fokwrden worden voortn berekend door te vergelijken met het gemiddelde vn de controlegroep. Die controlegroep bestt ltijd uit lle geiten die vijf jr terug geboren zijn. Ntuurlijk wordt vergeleken met de prestties uit de eerste 365/730 dgen vn de controlegroep, en niet hoe ze het nu op vijfjrige leeftijd doen. Zo blijft er steeds een ctuele controlegroep die over de jren heen wrschijnlijk vooruit gt i.p.v. een stilstnd bsisjr. Dt zorgt ervoor dt de geitenhouder steeds een scherp en ctueel beeld heeft vn hoe goed een dier is ten opzichte vn de gemiddelde geit. Mkkelijk gezegd betekent het dt een dier met fokwrde nul een gemiddeld tlent in de genen heeft. Een positief of negtief getl betekent dus dt het dier bovengemiddelde of juist benedengemiddelde genetische nleg heeft. betrouwbrheidspercentge Het betrouwbrheidspercentge (%btbh) geeft n of een fokwrde is gebseerd op een betrouwbre hoeveelheid gegevens. Eigen melkgegevens en melkcontrole gegevens vn dochters hebben de grootste impct op %btbh. Het %btbh geeft dus n hoeveel de fokwrdenschtting nog kn vernderen ls er vn de geit of fmilieleden nieuwe melkcontrole gegevens toegevoegd worden. Verder is het goed voor het %btbh ls de informtie vn fmilieleden fkomstig is vn verschillende bedrijven. Een redelijke betrouwbrheid is op overzichten ngegeven met ornje. De fokwrde kn nog enigszins vernderen ls er meer informtie vn het dier zelf of vn verwnte dieren beschikbr komt. Een hoge fokwrde wordt dn niet ineens een lge fokwrde, en een lge fokwrde niet ineens een hoge. Bij een lge betrouwbrheid (rood op overzichten) is de mogelijke impct vn nieuwe informtie groter. Er kunnen dn grote schommelingen optreden, mr de fokwrde blijft lsnog de beste schtting op bsis vn de beschikbre informtie. Bij bokken worden overigens strengere eisen gesteld n het betrouwbrheidspercentge. 14

15 Persistentie Persistentie stt voor vsthoudendheid, ofwel de hoeveelheid tlent voor het op peil houden vn een bepld productiekenmerk gedurende lngere tijd. Het getl gt over de hoeveelheid tlent voor vsthoudendheid, en niet direct over concrete hoeveelheden melk, vet of eiwit. Belngrijk voor duurmelken: Norml gesproken pieken de prestties in kilo s, vet en eiwit kort n het flmmeren, wrn de dling inzet. Mr hoe snel gt de productie n het piekmoment bergf? En welk productieniveu er nog over is ls de ergste dling chter de rug is, en hoeveel mnden houdt dt stbiele productieniveu drn nog n? Dt zijn de vrgen die een echte duurmelker zich moet stellen. De wrdes over persistentie geven hier een goede kijk op. De persistentiegetllen komen op de volgende mnier tot stnd. Eerst wordt gekeken nr het verloop vn de productie vn een geit in een beplde periode. Blijft die productie op peil? Vervolgens wordt gekeken hoe de controlegroep het in diezelfde periode gemiddeld heeft gedn. Het persistentiegetl lt zien of de geit beter in stt is dn de gemiddelde geit om een productiekenmerk op peil te houden. Uiteindelijk gt het er bij het persistentiegetl dus niet om of de presttie stijgt of dlt, mr of een geit meer stijgt of minder dlt dn de controlegroep. Persistentie bij % Eiwit en % Vet: De persistentie vn % Eiwit en % Vet komt ltijd uit op nul omdt de verschillen miniem zijn. Bij het vergelijken vn geiten met de controlegroep is er ntuurlijk wel verschil tussen geiten die een hoog of lg percentge produceren, mr de persistentie vergelijkt lleen de toenme of fnme vn het gehlte over verloop vn tijd, en op dt gebied zijn de verschillen dus miniml. 15

16 2.3 Legend: uitleg bij de fkortingen Kg VE 365/730 Hoeveel kilogrm vet en eiwit produceert een geit/nkomeling gedurende 365/730 dgen meer dn de controlegroep PS Kg VE 365/730 Kg 365/730 PS Kg 365/730 In hoeverre kn de geit/nkomeling de productie vn kilogrmmen vet en eiwit op peil houden over het verloop vn 365/730 dgen. Deze fokwrde is een combintie vn vet en eiwit zodt in één oogopslg het tlent voor beide gehltes duidelijk wordt. Het getl gt over de hoeveelheid tlent voor vsthoudendheid, en niet direct over concrete hoeveelheden vet & eiwit. Hoeveel kilogrm melk produceert een geit/nkomeling gedurende 365/730 dgen meer dn de controlegroep In hoeverre kn de geit/nkomeling de productie vn kilogrmmen melk op peil houden over het verloop vn 365/730 dgen. Het getl gt over de hoeveelheid tlent voor vsthoudendheid, en niet direct over concrete hoeveelheden melk. % Vet 365/730 In hoeverre is het vetpercentge vn de geit/nkomeling gedurende 365/730 dgen beter dn dt vn de controlegroep. PS % Vet 365/730 De persistentie vn % Vet komt ltijd uit op nul omdt de verschillen miniem zijn. % Eiw 365/730 In hoeverre is het eiwitpercentge vn de geit/nkomeling gedurende 365/730 dgen beter dn dt vn de controlegroep PS % Eiw 365/730 Selectie index 365/730 De persistentie vn % Eiwit komt ltijd uit op nul omdt de verschillen miniem zijn. Indexcijfer gebseerd op lle fokwrden smen. Het toont voor elk dier in één getl de economische wrde die voortvloeit uit de genetische eigenschppen. 16

17 2.4 De betekenis vn fokwrde getllen Hoe hoog of lg is hoe goed of slecht? De nieuwe fokwrde getllen worden vnf 2014 op een nieuwe mnier bepld en weergegeven, en ze kunnen dus niet meer op de oude mnier worden geïnterpreteerd. Mkkelijk gezegd betekent het getl nul steeds dt de geit of nkomelingen een gemiddeld tlent in de genen heeft. Een positief of negtief getl betekent dus dt het dier bovengemiddelde of juist benedengemiddelde genetische nleg heeft. We hebben per fzonderlijke fokwrde op een rij gezet wt ongeveer de uitersten* in positieve en negtieve zin zijn. We tonen deze uitersten om een lgemene indruk te geven. In de prktijk zullen mr weinig dieren bij deze extreme uitersten in de buurt komen. *gebseerd op FW vn begin 2014 Zie ook eerder in deze hndleiding bij 2.2: Nieuwe controlegroep - Vergelijking met oude fokwrden: niet doen! Tbel: fokwrdes interpreteren: hoe hoog/lg is hoe goed/slecht? slecht neutrl goed Selectieindex 365dgen Kg Vet & Eiwit 365-9, ,25 PS Kg Vet & Eiwit 365-1,10 0 1,10 Kg PS Kg Kg Vet 365-5,15 0 7,20 PS Kg Vet 365-0,72 0 0,60 Kg Eiwit 365-4,38 0 5,50 PS Kg Eiwit 365-0,43 0 0,51 % Vet 365-0,54 0 0,45 PS % Vet 365-0,83 0 1,33 % Eiwit 365-0,46 0 0,34 PS % Eiwit 365-0,95 0 0,73 Selectie index 730dgen Kg Vet & Eiwit PS Kg Vet & Eiwit 730-2,80 0 2,60 Kg PS Kg Kg Vet , ,50 PS Kg Vet 730-1,75 0 1,35 Kg Eiwit 730-8, ,15 PS Kg Eiwit 730-1,25 0 1,28 % Vet 730-0,58 0 0,50 PS % Vet 730-1,38 0 3,53 % Eiwit 730-0,50 0 0,40 PS % Eiwit 730-1,41 0 2,14 17

18 3. Specifieke uitleg over het inzetten vn fokwrden in de bedrijfsvoering 3.1 Lijsten vinden en nmken in Egm Het genereren vn de overzichten in EGAM gt in een pr klikken vi het hoofdmenu: Lijsten Vste Lijsten Fokwrden Toon lijst Dn verschijnt het Fokkerij overzicht scherm: Kies de gewenste groep en klik uiteindelijk op Tonen. Er zijn per dier meer fokwrden bekend dn er op een overzicht pssen. Een luxeprobleem. Het Stndrd overzicht bevt een vste smenstelling vn lleen de belngrijkste fokwrden. Wie kiest voor Uitgebreide selectie, kn zelf beplen welke fokwrde kolommen op welke plts in het overzicht getoond worden. Gebruik om misverstnden te voorkomen bij het lezen vn de lijsten de Tbel: fokwrdes interpreteren: hoe hoog/lg is hoe goed/slecht? op de vorige pgin. 18

19 3.2 lijst sorteren en betrouwbrheid Het is uiteindelijk ltijd de verntwoordelijkheid vn de geitenhouder om de fokwrden op het bedrijf (FW) doeltreffend in te zetten in combintie met bestnde methoden, slimmigheidjes en cties. Met onderstnde uitleg en voorbeeld willen we klnten in ieder gevl een stp in de goede richting op weg helpen. Rngschikken/ sortering/ volgorde/ een top-zoveel lijst mken Strtpunt: u heeft zojuist een FW overzicht ngemkt in Egm. Gebruik steeds de knop voor Sortering boven in het overzicht om lle dieren op een beplde volgorde te zetten. Klik in Kolom 1 op fokwrde/ productieeigenschp die beplend moet zijn voor de volgorde. Bijv. Selectie-index 730. Norml gesproken kunnen kolom 2 en 3 leeg blijven. Kies bij Volgorde voor Vn hoog nr lg om de beste dieren direct op de eerste pgin te zien. 3.3 Bruikbrheid vn de uitkomst Mk zelf de fweging om dieren met veel onbetrouwbre (rode) fokwrden wel of niet te gebruiken. Het excte betrouwbrheidspercentge kn gevonden worden in de dierkrt. De getllen die uit de schttingsmchine rollen, kunnen, zelfs voor een geoefend gebruiker, soms wt lstig te interpreteren zijn. In de nbije toekomst hopen we dt spect duidelijker te presenteren. De eerder getoonde tbel fokwrdes interpreteren: hoe hoog/lg is hoe goed/slecht? geeft in ieder gevl een indictie. 19

20 3.3 Advies in specifieke situties Een voorbeeld: Zoek de beste geiten voor dekseizoen De onderstreepte woorden komen ook voor in EGAM ls knop of ls optie in een menu Actie 1 G nr het scherm voor FW lijsten (Lijsten - > vste lijsten -> ). Klik in het scherm op de juiste voorkeuren en voorinstellingen. Mk het stndrdoverzicht n vn de gewenste groep door een klik op Tonen 2 Het FW overzicht verschijnt in beeld. Stel met de knop Sortering de sortering vn het overzicht in op SI730. Stel meteen ook in dt de sortering vn hoog nr lg gt. De beste geiten stn drn op de eerste pgin( s). 3 print het overzicht, of bewr het op de pc. Herhl eventueel stp 1-3 voor ndere hokken of groepen. G drn n de slg met het overzicht. Tip: Mk drbij gebruik vn de tbel in hoofdstuk 2.4: de betekenis vn fokwrde getllen toelichting Kies bijvoorbeeld lle melkgeiten, of een bepld hok. Misschien is het uiteindelijk nodig om verschillende lijsten nst elkr te leggen om tot een uiteindelijke selectie te komen. Bijvoorbeeld een lijst met de beste jonge dieren, de beste oudere dieren en de lijst vn een bepld hok. De FW SI730 geeft een smenvtting vn lle FW, en stt heleml rechts in het overzicht. Let op, hoe meer betrouwbrheid er stt bij de fzonderlijke fokwrdes, des te betrouwbrder zl ook de uitkomst vn de SI730 zijn. Fokwrdes met een lge (rode) betrouwbrheid worden ook gewoon meegenomen in de berekening vn de selectie-index. Deze minder betrouwbre fokwrden zijn nmelijk wel gewoon gebseerd op echte én de best beschikbre gegevens. Voor lgemeen gebruik is de SI730 dus de beste methode. Het FW overzicht kn niet zomr 1 op 1 voorschijven met welke dieren te fokken, mr het dient wel ls belngrijke rdgever. De geitenhouder moet uiteindelijk zelf de FW informtie doelmtig inzetten, fctoren ls het exterieur meewegen, en fwegen in hoeverre een minder betrouwbrheid te ccepteren. Stp 1-3 volstn voor lgemeen gebruik. Nog uitgebreider selecteren? 4 Mk een stndrdoverzicht vn de gewenste groep. Zols stt bij stp 1. 5 Stel met de knop Sortering de sortering vn het overzicht in op FW KG 730 Stel meteen ook in dt de sortering vn hoog nr lg gt. Uitgebreider selecteren biedt meer diepgnde informtie. Bijvoorbeeld voor wie meer zekerheid wil ls veel dieren met gedeeltelijk onbetrouwbre wrdes hebben. Dieren met best genen voor melkproductie komen bovenn/voorn te stn. Het getl in de kolom FW KG 730 geeft n hoeveel extr KG melk een nkomeling geeft in vergelijking met een gemiddeld dier over het verloop vn 730 dgen. Houd bij het bekijken vn de melkhoeveelheden zeker ook de bijbehorende persistentie (PS) in de gten. Die FW PS KG 730 stt direct rechts nst de kolom over KG, en drukt uit hoe goed de nkomeling de melkproductie kn vsthouden. Als de productie wel hoog is, mr de persistentie negtief, dn zl de nkomeling wel pieken in melkhoeveelheden, mr de goede productie niet vsthouden: weinig duurmelk tlent dus. 20

21 Een voorbeeld: Fokwrden vn jonge dieren Jonge dieren zijn niet of nog niet lng in productie, wrdoor de FW schtting niet of nuwelijks gebseerd kn worden op de prestties vn het dier. Toch is het belngrijk om te weten of ze goed genetisch mteril hebben. Erg bruikbr: - Wnneer geitjes of bokjes deels moeten worden fgevoerd. Niemnd wil onbewust tlentjes nr de slger brengen. - Bij de verkoop: een goede fokwrde is een goed rgument om een betere verkoopprijs te bedingen. - Wnneer de geitjes voor het eerst gedekt moeten worden. Welke geitjes krijgen KI? En welke geitjes kunnen beter niet gedekt worden vnwege het gebrek n tlentvolle genen? Het jonge dier heeft zelf dus geen of weinig meetgegevens. Drom mken we gebruik vn gegevens vn de moeder of beide ouders. Dn ontstt dus een verwchtingswrde. In Egm zitten lijsten vn zowel de lmmeren ls de opfoklmmeren: - G nr het EGAM scherm voor FW lijsten (Lijsten -> vste lijsten -> - > Fokwrden) - klik in dt scherm onder Selectie op Verwchtingswrde lmmeren of Verwchtingswrde opfoklmmeren; - en klik onder Soort overzicht op stndrd Let op: ls de geregistreerde vder een mengbok is of om ndere redenen buiten de officiële fokwrdenschtting vlt, dn telt EGAM deze vder niet mee en zl de verwchtingswrde volledig gebseerd zijn op de moeder. 21

22 Vrgen en/of opmerkingen? We horen grg vn klnten hoe zij het gebruiken vn de fokwrde en de hndleiding ervren. Neem gerust contct op: Eld ICT & Services BV Dongenseweg PC Rijen Tel. +31 (0) Fx +31 (0) E-mil: 22