Handboek Kosten-batenanalyse (KBA) Fietsbeleid

Transcriptie

1 Handboek Kosten-batenanayse (KBA) Fietsbeeid Datum 20 juni 2000 Kenmerk ZZ MuConsu/t B. V. Postbus CB Amersfoort Teefoon Fax E-mai Internet

2 Voorwoord De fiets vormt een beangrijk aternatief voor de auto voor met name korte-afstandverpaatsingen. Door midde van gericht fietsbeeid trachten overheden, met name gemeenten, de concurrentiepositie van de fiets ten opzichte van de auto verder te versterken. Het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid dat MuConsut in opdracht van -ce, Interface for Cycing Expertise, en met financiëe ondersteuning van NOVEM heeft ontwikked, geeft gemeenten een instrument waarmee zij aternatieve maatregeen in het kader van fietsbeeid tegen ekaar af kunnen wegen. Aaneiding voor het opsteen van een Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid was een verkennende studie die -ce heeft opgezet om de kosten en baten van fietsen in kaart te brengen. In deze studie is gebruik gemaakt van voorbeeden uit ae wereddeen. Tevens zijn voor vier steden berekeningen uitgevoerd van de kosten en baten van fietsen, te weten: Amsterdam, Bogota, Dehi en Morogoro (Tanzania). De resutaten van deze studies en het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid zijn gepresenteerd op de Veo Mondia 2000 conferentie die in juni in Amsterdam paatsvond. Tezamen vormen de studies en het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid een drieuik dat gemeenten in staat stet hun eigen kosten-batenanayse fietsbeeid op reatief eenvoudige wijze uit te voeren en de uitkomsten ervan te vergeijken met resutaten van andere steden.

3 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Ineiding 1 2. KBA: De theorie Kosten van fietsbeeid Baten van fietsbeeid Kosten-batenanayse fietsbeeid Begunstigden van fietsbeeid 6 3. KBA: Uitwerking op hoofdijnen 8 4. KBA: Uitwerking in detai Bepaing reacties op het fietsbeeid (stap 1) Bepaing kosten en baten fietsbeeid (stap 2) Kosten-batenoverzicht Case: Gemeenteijk fietsbeeid Dordrecht Tot sot 21

4 1. Ineiding Binnen het verkeer- en vervoerbeeid speet de fiets een beangrijke ro, met name waar het gaat om het terugdringen van het autogebruik voor verpaatsingen over korte afstand. Maar ook kan de fiets, in combinatie met het openbaar vervoer, in een aanta gevaen een aternatief voor de auto vormen bij verpaatsingen over ange afstand. Door midde van gericht fietsbeeid trachten overheden de concurrentiepositie van de fiets ten opzichte van de auto te versterken. Daarbij moet onder meer gedacht worden aan het aaneggen van fietsinfrastructuur en het treffen van voorzieningen die het fietsgebruik bevorderen, zoas het bouwen van fietsenstaingen. De invuing van dit beeid vindt voora op gemeenteijk niveau paats. Doe kosten-batenanayse fietsbeeid Evenas een ondernemer een rentabiiteitsanayse za uitvoeren om investeringsprojecten te beoordeen, heeft de gemeente een instrument nodig om de kosten en effecten van maatregeen in het kader van het fietsbeeid te vergeijken en tegen ekaar af te wegen. Daarbij vostaat het niet aeen te kijken naar de kosten die met de uitvoering van de maatregeen zef gemoeid zijn, maar zuen ae maatschappeijke kosten en baten die aan deze maatregeen verbonden zijn, maar waar in eerste instantie geen prijskaartje aanhangt, in beschouwing moeten worden genomen. De kosten-batenanayse (KBA) is een methode die beoogt vast te steen of een pakket van maatregeen vodoende aantrekkeijk is vanuit een maatschappeijk economisch perspectief. Daartoe worden de maatschappeijke effecten van deze maatregeen op een systematische wijze in kaart te gebracht, en wordt de omvang van deze effecten ingeschat en zo mogeijk voorzien van een financiëe waardering. Daarbij moet op voorhand worden opgemerkt dat niet ae maatschappeijke effecten in ged zijn uit te drukken. Wanneer kosten-batenanayse Niet ae fietsmaatregeen enen zich voor een kosten-batenanayse. Van bepaade maatregeen zuen de kosten en/of baten op voorhand zo aag zijn dat zij de inspanning van de kosten-batenanayse niet rechtvaardigen. De kosten-batenanayse is bedoed voor die maatregeen, waarbij de verwachting bestaat dat zij een substantiee effect op bijvoorbeed miieu of verkeersveiigheid hebben. In dat geva kunnen de uitkomsten van de kosten-batenanayse een beangrijke ro speen bij de afweging tussen aternatieve manieren om het fietsbeeid vorm te geven. Doe Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid Doe van het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid is gemeenten van een instrument te voorzien met behup waarvan zij aternatieve maatregeen in het kader van het fietsbeeid tegen ekaar af kunnen wegen. Om gebruik van het handboek door gemeenten te bevorderen, is ernaar gestreefd een reatief eenvoudig toe te passen instrument te ontwikkeen, dat niettemin rekening houdt met okae omstandigheden. Zoas de tite aangeeft, biedt het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid gemeenten een instrument om het fietsbeeid op een vanuit maatschappeijk economisch oogpunt zorgvudige wijze vorm te geven. Het handboek is uitsuitend bedoed voor de beoordeing van maatregeen die het fietsgebruik op een directe wijze bevorderen, waaronder de aaneg van fietsinfrastructuur en fietsenstaingen, het opzetten van HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

5 promotiecampagnes, en de organisatiekosten (waaronder de kosten van beeidsambtenaren). Daarmee is het handboek niet geschikt voor het bepaen van de maatschappeijke kosten en baten van maatregeen die het fietsgebruik weicht op indirecte wijze beïnvoeden, zoas parkeermaatregeen en afsuiting van wegen voor auto's. Opzet handboek Het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid is verder as vogt opgebouwd. Hoofdstuk 2 schetst in het kort de economische theorie achter de kosten-batenanayse, en geeft aan weke aspecten bij een kosten-batenanayse van fietsbeeid moeten worden meegenomen. Vervogens beschrijft hoofdstuk 3 op hoofdijnen de stappen die tijdens een kosten-batenanayse dooropen moeten worden. De uitwerking van deze stappen, incusief de daarbij benodigde kengetaen, wordt in hoofdstuk 4 gegeven. Vervogens wordt de uitvoering van de kosten-batenanayse in hoofdstuk 5 geïustreerd aan de hand van een voorbeed. Hoofdstuk 6 geeft tot sot nog enkee aandachtspunten bij het gebruik van het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

6 2. KBA: De theorie De (maatschappeijke) kosten-batenanayse (KBA) beoogt ae positieve en negatieve effecten van een project of een pakket maatregeen in beed te brengen en vergeijkbaar te maken door ze in monetaire waarden uit te drukken. Dit hoofdstuk geeft inzicht in de aard van de kosten en opbrengsten die bij fietsbeeid een ro speen. Uitgangspunt bij de inventarisatie van kosten en baten van fietsbeeid is dat dit beeid gericht is op het stimueren van het gebruik van de fiets in paats van de auto voor verpaatsingen over korte afstand (= verpaatsingen korter dan 5 kiometer). De maatschappeijke kosten en baten van de effecten van het fietsbeeid op het gebruik van het openbaar vervoer worden daarmee buiten beschouwing geaten. 2.1 Kosten van fietsbeeid Bij de kosten van beeid gericht op een toename van het fietsgebruik moeten zowe de kosten voor de gemeente, de kosten van het toegenomen fietsgebruik voor de fietsers (interne kosten), as de kosten die verbonden zijn aan de negatieve externe effecten van het toegenomen fietsgebruik (externe kosten) worden meegenomen. Kosten voor de gemeente Een eerste kostenpost voor een gemeente bestaat uit de kosten van de aaneg van extra fietsinfrastructuur en fietsenstaingen; voorzieningen die minimaa nodig zijn om de extra fietsverpaatsingen as gevog van een actief fietsbeeid te verwerken. Wordt dit fietsbeeid ondersteund door een gemeenteijke voorichtingscampagne, dan moeten de kosten hiervan worden meegenomen bij de gemeenteijke kosten. Verder moeten de organisatorische kosten in de kosten-batenanayse worden betrokken. Daarbij kan onder andere gedacht worden aan de inzet van beeidsambtenaren tijdens de ontwikkeing en uitvoering van het fietsbeeid. De kosten voor de gemeente beperken zich echter niet tot deze kosten. Indien fietsbeeid succesvo is, za dit ertoe eiden dat het aanta autoverpaatsingen binnen de gemeente afneemt. Ook de derving van parkeergeden die hiermee gepaard gaat, is een kostenpost voor de gemeente. Interne en externe kosten De toename van het fietsgebruik zef za tot een toename van de interne en externe kosten van fietsgebruik eiden. Interne kosten zijn kosten die rechtstreeks ten aste van de gebruiker vaen. Bij fietsen gaat het daarbij om de kosten van onder andere aanschaf, gebruik en onderhoud van de fiets. Onder externe kosten worden kosten verstaan die verbonden zijn aan de ongewenste negatieve gevogen van het fietsgebruik zonder dat daar direct een vergoeding van de fietser tegenover staat. Omdat aan fietsgebruik echter nauweijks negatieve externe effecten zijn verbonden, aten we de externe kosten van fietsgebruik tijdens de kosten-batenanayse verder buiten beschouwing. 2.2 Baten van fietsbeeid Uitgangspunt van dit handboek is dat fietsbeeid erop gericht is mensen te motiveren bij verpaatsingen over korte afstand vaker voor de fiets in paats van de auto te kiezen. Dit HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

7 betekent dat tot de baten van fietsbeeid zowe de extra baten ten gevoge van het toegenomen fietsgebruik as de verminderde kosten ten gevoge van het afgenomen autogebruik gerekend moeten worden. Net as bij de kosten kan ook bij deze baten een onderscheid worden gemaakt tussen de baten voor de gemeente (en andere overheden), de interne baten (voor de fietsers) en de externe baten (voor de maatschappij). Baten voor de gemeente (en andere overheden) Gemeenten (en andere overheden) zien zich genoodzaakt maatregeen te treffen teneinde het autoverkeer in goede banen te eiden. Deze maatregeen, hier aangeduid met de term accommoderend beeid, vaen in drie categorieën uiteen: > Aaneg van infrastructuur en functieverandering van wegen, > Aaneg van parkeerpaatsen, en t Onderhoud van wegen. Beeid gericht op substitutie van autoverpaatsingen door fietsverpaatsingen draagt bij aan een besparing op de kosten van dit accommoderend beeid. Bij een kostenbatenanayse van fietsbeeid worden deze besparingen as baten van het fietsbeeid meegenomen. Interne baten Bij de interne baten van fietsbeeid kan aereerst gedacht worden aan de voordeen die het fietsen en het fietsbeeid voor fietsers met zich meebrengen. Aereerst kan de aaneg van nieuwe fietsinfrastructuur (bijv. fietssnewegen), zowe voor de huidige as de nieuwe fietsverpaatsingen tot reistijdwinst eiden. En de schade die fietsers met name in de grote steden ondervinden as gevog van het grote aanta fietsendiefstaen za verminderen wanneer extra (bewaakte) fietsenstaingen geopend worden. Verder verbetert regematig fietsen de conditie van fietsers, hetgeen resuteert in een agemene verbetering van de kwaiteit van even. Ook kan de aaneg van aantrekkeijke fietsvoorzieningen een verbetering van de omgevingskwaiteit van fietsers tot gevog hebben. Naast deze verbeteringen, zuen bij substitutie van de auto door de fiets de kosten van het autogebruik afnemen. Ook deze besparing op de interne kosten rekenen we tot de interne baten van het fietsbeeid. Externe baten Bij de externe baten van fietsbeeid worden twee typen baten onderscheiden, te weten: 1. Vermindering van de externe kosten van het autogebruik; en 2. Externe baten van het fietsgebruik. 3. Externe baten van (bewaakte) fietsenstaingen. Ad 1. Vermindering externe kosten van het autogebruik Aan het gebruik van de auto voor verpaatsingen zijn ongewenste negatieve effecten verbonden die niet direct aan de automobiist worden doorberekend. Daaïbij kan gedacht worden aan: > Geuidhinder, > Luchtverontreiniging, > Verkeersonveiigheid, HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

8 > Geuremissies, > Uitputting natuurijke hupbronnen, > Congestie, > Veries van andschappeijke en cutuurhistorische waarde, t Verstoring van het ecoogisch systeem, > Ruimtebesag en barrièrewerking, en > Afvastoffen (autowrakken, schroot, oude banden, afgewerkte oie, wegekkende benzine, bodem- en waterverontreinigende stoffen, peke). De kosten waartoe deze negatieve externe effecten van het autogebruik eiden, zuen verminderen wanneer de auto bij verpaatsingen over korte afstand vervangen wordt door de fiets. Daarmee kan de vermindering van de externe kosten van het autogebruik worden gezien as externe baten van het fietsbeeid. Ad 2. Externe baten van het fietsgebruik Zoas eerder is aangegeven eidt regematig fietsen tot een betere conditie, versterkt het de spieren en vermindert het de kans op hart- en vaatziekten aanzienijk. Daarmee eidt vaker fietsen tot agere kosten van de voksgezondheid. Deze kostenbesparing kan gezien worden as een externe baat van fietsgebruik. Daarnaast resuteert een betere conditie in een agemene verbetering van de kwaiteit van het even. Hoewe het hier om een verbetering voor de fietsers gaat, en dus om een interne baat, kan de verbetering van de kwaiteit van even onder andere eiden tot een hogere arbeidsproductiviteit, waarvan niet aeen de fietser zef profiteert. De positieve effecten van een verbetering van de kwaiteit van even worden ook tot de externe baten van fietsgebruik gerekend. Ad 3. Externe baten van (bewaakte) fietsenstaingen Wanneer fietsen in de nieuwe of grotere (bewaakte) fietsenstaingen gepaatst worden, za het straatbeed er verzorgder uit komen te zien. Daarnaast zuen voetgangers minder hinder ondervinden van de fietsen die voorheen ukraak op de trottoirs werden gestad. Ook zuen er door de extra mogeijkheden voor het staen van fietsen minder fietsen voor etaages staan, waardoor het voor het winkeende pubiek makkeijk wordt de in de etaages uitgestade waar te bekijken. Dit kan vervogens in hogere omzetcijfers voor de betreffende winkeiers resuteren. Tensotte merkten we eerder a op dat de extra (bewaakte) fietsenstaingen tot minder fietsendiefstaen za eiden. In diverse steden beandt een groot dee van de gestoen fietsen in de gracht. Naast een te verwachten verfaging van de verzekeringspremie kan het verminderde aanta fietsendiefstaen er in deze steden toe eiden dat er minder fietsen uit de grachten gevist moet worden. Hoewe deze voordeen dees subjectief en in het agemeen moeiijk kwantificeerbaar zuen zijn, kunnen zij aen as externe baten van het gemeenteijk fietsbe'eid gezien worden. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

9 2.3 Kosten-batenanayse fietsbeeid Tabe 2.1 vat de afzonderijke kosten en baten van fietsbeeid die in dit hoofdstuk zijn besproken, overzichteijk samen. Tabe 2.1: Overzicht kosten en baten fietsbeeid Kosten Baten Gemeente en > Aaneg fietsinfrastructuur en > Besparing kosten accommoderend beeid andere fietsenstaingen ( = onderhoudskosten wegen & kosten van overheden > Promotiecampagnes aaneg parkeerpaatsen en infrastructuur) > Organisatiekosten > Derving parkeergeden Intern (fietser) Extern (maatschappij) Aanschaf, gebruik & onderhoud fiets Toename voordeen gebruik fiets (reistijdwinst, kwaiteit van even & omgevingskwaiteit) Vermindering kosten autogebruik Vermindering externe kosten autogebruik ( = geuidshinder, uchtverontreiniging, verkeersonveiigheid, geuremissies, congestie, ruimtebesag/fysieke aanwezigheid voertuigen) Externe baten fietsgebruik (= verbeterde voksgezondheid & effecten kwaiteit van even) Externe baten fietsenstaingen ( = verzorgder straatbeed, minder hinder voor voetgangers, minder fietsen voor etaages, agere verzekeringspremie & minder fietsen in de grachten) 2.4 Begunstigden van fietsbeeid Een beangrijke kanttekening bij de baten zoas die in tabe 2.1 zijn opgenomen, is dat de gemeente in ang niet ae gevaen de (enige) begunstigde za zijn. Tabe 2.2 geeft aan weke partijen profiteren van de afzonderijke baten van gemeenteijk fietsbeeid. In deze tabe wordt bij de vermindering van de externe kosten van het autogebruik onderscheid gemaakt naar preventie-, vermijdings- en schadekosten. Zoas in tabe 2.2 is weergegeven komen de interne baten van fietsverkeer rechtstreeks ten goede komen aan de fietsende burgers. Van de interne baten van extra fietsenstaingen profiteren zowe burgers as bedrijfseven (= verzekeringsmaatschappijen). De kosten van accommoderend beeid komen grotendees voor rekening van gemeenten. Dit gedt niet voor de kosten die met de negatieve externe effecten van autogebruik gepaard gaan. Preventie- en vermijdingskosten worden vaak door de overheid gedragen, zij het dat ook individuee burgers maatregeen gericht op het vermijden van deze kosten kunnen treffen. Zij kunnen er bijvoorbeed voor kiezen om in een schonere of stiere omgeving te gaan wonen, maar de kosten die hieraan verbonden zijn worden in de kosten-batenanayse buiten beschouwing geaten. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

10 Tabe 2.2: Interne baten fietsverkeer Reistijdwinst Kwaiteit van even Omgevingskwaiteit Besparing autokosten Begunstigden van baten van succesvo fietsbeeid Type kosten Voorbeed Begunstigde Interne baten fietsenstaingen Minder fietsendiefstaen Schadekosten /bedrijven Besparing kosten accommoderend beeid Vermindering sijtage Onderhoudskosten Gemeente/provincie Ruimtebesag Grondkosten Gemeente/bed rijven Weginfrastructuur en Aanegkosten Gemeente/bedrijven parkeerpaatsen Vermindering externe kosten autogebruik Geuidshinder Preventiekosten Vermijdingskosten Schadekosten Verkeersonveiigheid Preventie- en vermijdingskosten Schadekosten Luchtverontreiniging Preventie- en vermijdingskosten Schadekosten Geuremissies Preventie- en vermijdingskosten Schadekosten Congestie Preventie- en vermijdingskosten Schadekosten Externe baten fietsverkeer Verbeterde gezondheid Kosten gezondheidzorg Verbetering eefkwaiteit Omgevingskwaiteit Externe baten fietsenstaingen Verzorgder straatbeed Minder hinder voetgangers Minder fietsen voor etaages Lagere verzekeringspremie Minder fietsen in grachten Schoonmaakkosten Stier wegdek Saneringskosten Verkeersveiigheidsvoorzieningen Zuinigere/schonere auto's Aantasting eefmiieu, gezondheidseffecten & schade aan gebouwen Stankhinder Tijdveries Rijk/gemeente Rijk (VROM)/gemeente Rijk/provincie/gemeente Rijk/burgers /eigenaren gebouwen Rijk/burgers Rijk/gemeente /bedrijven /bedrijven Gemeente De schadekosten zijn atijd voor rekening van de burgers, oftewe de ingezetenen van de gemeenten. Omdat zij deze kosten niet op de veroorzakers kunnen verhaen, zuen en kunnen zij druk uitoefenen op de poitiek om deze schade te verminderen. Eén van de instrumenten daarbij is een adequaat fietsbeeid. De vermeden schadekosten maken dan ook onderdee uit van de kosten-batenanayse fietsbeeid. Hetzefde gedt voor de externe baten van het toegenomen fietsgebruik, die ook voedig ten goede van de burgers komen. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETS8ELEID

11 3. KBA: Uitwerking op hoofdijnen Om een overzicht te verkrijgen van de kosten en baten die verbonden zijn aan gemeenteijk fietsbeeid dient een drieta stappen te worden dooropen. Figuur 3.1 geeft hiervan een overzicht. In dit hoofdstuk gaan we in het kort op de inhoud van ek van de stappen in. In het vogende hoofdstuk wordt een meer gedetaieerde uitwerking van de afzonderijke stappen, incusief de benodigde kengetaen gegeven. Stap O. Uitwerken fietsbeeid Avorens van start te kunnen gaan met de uitvoering van de kosten-batenanayse van haar fietsbeeid, za een gemeente eerst mogeijke varianten van het voorgenomen fietsbeeid tot in redeijke mate van detai moeten uitwerken. De typen maatregeen die in het kader van het gemeenteijk fietsbeeid getroffen gaan worden, bepaen nameijk voor een beangrijk dee de bereidheid van mensen om meer van de fiets gebruik te gaan maken, en daarmee de baten van het fietsbeeid. Het spreekt daarbij voor zich dat ook de kosten die met de uitvoering van het fietsbeeid gepaard zuen gaan, afhangen van de typen maatregeen die doorgevoerd zuen gaan worden. Stap 1. Bepaing van de reactie van potentiëe gebruikers op het fietsbeeid De baten van fietsbeeid hangen voedig af van de wijze waarop en de mate waarin (potentiëe) fietsers op het beeid en de daarmee gepaard gaande investeringen in fietsinfrastructuur en fietsenstaingen reageren. Voor het bepaen van deze reacties wordt gebruik gemaakt van gedrags- en verkeersmodeen om de vervoerstromen in de gemeente in kaart te kunnen brengen. Door de vervoerstromen zowe voor de situatie met as voor de situatie zonder fietsbeeid te bepaen kunnen de vervoerkundige effecten van het fietsbeeid worden vastgested. Naast vervoerkundige effecten za het fietsbeeid, en dan met name investeringen in fietsenstaingen, ook een effect hebben op het straatbeed binnen de gemeente (minder gestade fietsen en mooiere fietsroutes). Omdat cijfermateriaa met betrekking tot dit effect ontbreekt, besteden we er in het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid verder geen aandacht aan. Stap 2. Bepaing van de kosten en baten van het fietsbeeid De aatste stap van de kosten-batenanayse van het fietsbeeid bestaat uit een zeventa onderdeen die ek betrekking hebben op specifieke kosten en baten van het fietsbeeid. Het gaat daarbij om: 0. Bepaing van de kosten die gepaard gaan met de varianten van het fietsbeeid. 1. Bepaing van de met het (extra) fietsverkeer gepaard gaande interne kosten en baten. 2. Bepaing van de effecten van het afgenomen autogebruik voor miieu en verkeersveiigheid, en de hiermee gepaard gaande baten. 3. Berekening van de besparing op de onderhoudskosten van wegen en parkeerpaatsen as gevog van de vermindering van het aanta korte autoverpaatsingen. 4. Bepaing van het verminderde ruimtegebruik as gevog van de vermindering van het aanta korte autoverpaatsingen waardoor minder parkeerpaatsen noodzakeijk zijn, en de daarmee gepaard gaande baten. 5. Bepaing van mogeijke veranderingen in de auto-infrastructuur en de functies van wegen, en de daarmee gepaard gaande kosten en baten. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID

12 Figuur 3.1: Stappenpan Kosten-batenanayse fietsbe/eid Stap 0. Uitwerken varianten van fietsbeeid Stap 2.0 Bepaing kosten fietsbeeid Stap 1. Bepaing reactie van potentiëe gebruikers: voume en moda spit Stap 2.1 a Bepaing v/d reistijdwinsten voor het (extra) fietsverkeer Stap 2.2a Bepaing effecten v/h afgenomen autogebruik voor miieu en verkeersveiigheid Stap 2.3 Berekening v/d besparing op de onderhoudskosten van wegen en parkeerpaatsen Stap 2.4a Bepaing v/h verminderde ruimtegebruik Stap 2.5a Bepaing van mogeijke veranderingen in infrastructuur en functies van wegen Stap 2.6a Bepaing v/d externe effecten v/h extra fietsverkeer Stap 2.1 b Berekening v/d interne kosten en baten v/h (extra) fietsverkeer Stap 2.2b Berekening v/d opbrengsten behorende bij de vermindering van deze externe effecten Stap 2.4b Berekening v/d opbrengsten behorende bij het verminderde ruimtegebruik Stap 2.5b Berekening v/d kosten en opbrengsten behorende bij deze veranderingen Stap 2.6b Berekening v/d opbrengsten behorende bij deze externe effecten

13 8 i i 6. Bepaing van de externe effecten van het extra fietsverkeer en de daarmee gepaard gaande baten. Een beangrijk hupmidde bij de bepaing van de kosten en baten zijn de gemeenteijke miieumodeen aangevud met een modue voor de verkeersveiigheid. Deze modeen zijn met name bruikbaar om de externe effecten van het verminderde autogebruik as gevog van het fietsbeeid te bepaen. I J J J d J J HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID "\

14 4. KBA: Uitwerking in detai Zoas in hoofdstuk 2 is aangegeven is het uitgangspunt van dit handboek dat het fietsbeeid erop gericht is mensen te motiveren bij verpaatsingen over korte afstand vaker voor de fiets in paats van de auto te kiezen. Dat wi zeggen, (meer aandacht voor) betere, mooiere, veiigere en sneere fietsroutes en betere voorzieningen voor het staen van fietsen moet mensen ertoe aanzetten vaker van de fiets gebruik te maken. Naast het effect op het fietsverkeer za het fietsbeeid ook effect hebben op het gebruik van de fietsenstaingen. De kosten en baten die met deze veranderingen in het gedrag van mensen gepaard gaan, worden in dit handboek niet gekwantificeerd omdat cijfermateriaa op dit gebied ontbreekt. De opbouw van dit hoofdstuk is verder as vogt. In paragraaf 4.1 wordt een methodiek beschreven om de reacties van mensen op het fietsbeeid te bepaen. De bepaing van de kosten en baten die gepaard gaan met het veranderde reisgedrag is onderwerp van paragraaf 4.3. In deze paragraaf wordt tevens kort ingegaan op de verschiende kostenposten van het fietsbeeid waarmee een gemeente rekening moet houden. Aan de uitwerking van verschiende varianten van fietsbeeid besteden we in dit hoofdstuk verder geen aandacht. 4.1 Bepaing reacties op het fietsbeeid (stap 1) Meer aandacht voor betere, mooiere, veiigere en sneere fietsroutes en betere voorzieningen voor het staen van fietsen, za in principe de vogende twee effecten op de omvang van het fietsverkeer hebben: > Er zuen nieuwe verpaatsingen gemaakt gaan worden (een generatie-effect), en > Er zuen verpaatsingen per fiets in paats van te voet, per auto of met het openbaar vervoer, afgeegd gaan worden (een substitutie-effect). Daarbij is het voorstebaar dat een dee van de vermindering in het autogebruik as gevog van het fietsbeeid teniet wordt gedaan door nieuwe autoverpaatsingen. Immers, as gevog van het verminderde autogebruik door een dee van de bevoking zuen de doorstroming en parkeermogeijkheden in de binnenstad toenemen, waardoor het voor andere bewoners aantrekkeijker wordt om de auto te pakken. Het kan hierbij zowe om een generatie- (= nieuwe verpaatsingen) as om een substitutie-effect gaan ( = verandering van vervoerwijze). Uitgangspunt bij de bepaing van de generatie- en substitutie-effecten van het fietsbeeid is dat het fietsbeeid eidt tot een verandering in de totae mobiiteit en de moda spit. Om deze veranderingen te kunnen bepaen moeten voor zowe de uitgangssituatie as de situatie na effectuering van het fietsbeeid de vervoerstromen in kaart gebracht worden. Daarbij is de uitgangssituatie niet geijk aan de huidige situatie, maar wordt in de uitgangssituatie reeds rekening gehouden met de effecten van autonome ontwikkeingen en van reeds voorgenomen beeidsmaatregeen en investeringen op de vervoerstromen. De vervoerstromen kunnen met behup van (gemeenteijke) verkeersmodeen en/of verkeersmiieukaarten worden vastgested. Hiertoe moeten voor de uitgangssituatie en voor de afzonderijke varianten van het fietsbeeid de vogende handeingen worden verricht: HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID " 1

15 1. Bepaing van de reistijd per herkomst-bestemmingspaar (i) en per modaiteit (m) in het netwerk (respectieveijk rum.; en rfm.i voor de uitgangssituatie en de situatie na doorvoering van het fietsbeeid). 2. Bepaing van de afstand per herkomst-bestemmingspaar (ƒ) en per modaiteit (m) in het netwerk (respectieveijk aum.i en afm.i voor de uitgangssituatie en de situatie na doorvoering van het fietsbeeid). 3. Bepaing van de omvang van de vervoerstromen per herkomst-bestemmingspaar (i), modaiteit (m) en per gebruikersgroep (g) in het netwerk (respectieveijk vug.m.i en vfg,m.i voor de uitgangssituatie en de situatie na doorvoering van het fietsbeeid). Levert het verkeerskundige mode gegevens per etmaa dan dienen zij met een factor 300 opgehoogd te worden om te komen tot jaartotaen. Voor avondspitsgegevens bedraagt de ophoogfactor Zoas aangegeven kan het effect van (een variant van) het fietsbeeid vervogens worden bepaad door de vervoerstromen in de uitgangssituatie te vergeijken met de vervoerstromen bij doorvoering van dit beeid. Bovenstaande informatie is echter niet aeen van beang voor het bepaen van de vervoerkundige effecten van het fietsbeeid, maar ook voor de berekening van met name de interne kosten en baten van het fietsbeeid, zoas we in de vogende paragraaf zuen zien. 4.2 Bepaing kosten en baten fietsbeeid (stap 2) Zoas we in hoofdstuk 3 hebben aangegeven onderscheiden we bij de uiteindeijke bepaing van de kosten en baten van het fietsbeeid een zeventa onderdeen. In deze paragraaf gaan we per onderdee in op de methodiek die gehanteerd moet worden om deze specifieke kosten en baten van het fietsbeeid voor zover mogeijk te kwantificeren en in monetaire waarden uit te drukken. (2.0) Gemeenteijke kosten van het fietsbeeid De kosten die een gemeente moet maken tijdens de uitvoering van haar fietsbeeid hangen vanzefsprekend af van de invuing van dit fietsbeeid. We beperken ons daarom in dit Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid tot een overzicht van de kostenposten waar een gemeente rekening mee zou moeten houden, zonder de bepaing van deze kosten verder uit te werken. De vogende kostenposten zijn in de kosten-batenanayse opgenomen: > Kosten voor de aaneg van extra fietsinfrastructuur en fietsenstaingen. > Kosten voor een eventuee voorichtingscampagne. > Organisatorische kosten, zoas de inzet van beeidsambtenaren tijdens de ontwikkeing en de uitvoering van het fietsbeeid. > De derving van parkeergeden. (2.1) Interne kosten en baten van fietsbeeid De interne kosten van fietsbeeid bestaan uit de kosten die gemoeid zijn met de aanschaf, het gebruik en het onderhoud van de fiets. Het gaat hierbij om de stijging van de kosten as gevog van het toegenomen fietsverkeer. Om deze stijging te bepaen dient het extra aanta fietskiometers dat na effectuering van het fietsbeeid wordt afgeegd, te worden vermenigvudigd met de variabee kosten per fietskiometer (poets). In formuevorm: HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 1 2

16 Interne kosten = ptiets X Igi (Vfg.fiets.i X affiets.i ~ VUg.fiets.i X aunetsj) (1) Op dit moment ontbreekt informatie met betrekking tot de variabee kosten per fietskiometer, pnets; informatie die voor modaiteiten as auto, trein en bus we bekend is. Hierdoor is de praktische toepasbaarheid van formue (1) voorasnog beperkt. Met betrekking tot de interne baten van het fietsbeeid kunnen de vogende posten worden onderscheiden: > Interne baten van het extra fietsverkeer as gevog van een verandering in reistijd en afstand; > Besparing op de interne kosten van het autogebruik (en het gebruik van andere modaiteiten); > Vermindering van het aanta gestoen fietsen; > Een betere kwaiteit van even as gevog van een betere conditie; en > Een verbetering van de omgevingskwaiteit door de aaneg van mooiere fietspaden. Voor de aatste drie baten van fietsbeeid voor fietsers gedt dat informatie ontbreekt om deze baten te kunnen kwantificeren. We beperken ons hier daarom tot de bepaing van de interne baten van het extra fietsverkeer en de besparing op de interne kosten van het gebruik van andere modaiteiten dan de fiets. Interne baten extra fietsverkeer De veranderingen in het fietsgebruik as gevog van doorvoering van het fietsbeeid kunnen worden gekwantificeerd en in monetaire waarden worden uitgedrukt door gebruik te maken van de vogende formue1: Interne baten = ZgZ '/2 x (vfg.nets.i + VUg.fiets.i) x (kfgjets.i + kug.nets.i), (2) waarbij kfg.nets.i staat voor gebruikerskosten voor groep g op herkomst-bestemmingspaar ƒ na doorvoering van het fietsbeeid. Deze kosten worden as vogt berekend: kfg.fiets.i = tg.fiets X rfm,i + P fiets X afm,i (3) met tg.fiets is de tijdwaardering van gebruikersgroep g en pnets de afstandskosten voor de fiets (zie tabe 4.1). Tabe 4.1 Gemiddede tijdwaardering en afstandskosten in het personenvervoer Tijdwaardering (per uur) Afstandskosten Woon-werk Zakeijk Overig (per kiometer) Auto f 13,50 f45,10 f 10,80 f 0,20 Trein f 13,75 f39,75 f 9,35 f 0,13 Bus/tram f 11,25 f39,50 f 6,65 f 0,18 Fiets f 11,25 f 39,50 f 6,65? Bron: Handboek Economische Effecten Infrastructuur, AGV (1996 i.o.v. AVV), waarbij is aangenomen dat de tijdwaardering van fietsers vergeijkbaar is aan die van bus- en trampassagiers. 1 Onteend aan het Handboek Economische Effecten Infrastructuur, AGV (1996 in opdracht van AVV). HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 1 3

17 Besparing interne kosten autogebruik (en andere modaiteiten) Voor de bepaing van de besparing op de interne kosten van het autogebruik (en eventuee andere modaiteiten) kan gebruik worden gemaakt van de formue die ook is gehanteerd voor de bepaing van de toename van de interne kosten as gevog van het extra fietsverkeer. Voor de auto ziet deze formue er as vogt uit: Interne kosten = pauto x ZgL' (vfg.auw.i x afauto,/ - vug,auto,i x auauto,:) (4) De afstandskosten voor de auto, pauto, zijn net as de afstandskosten voor trein, bus en tram, weergegeven in tabe 4.1. (2.2) Externe effecten verminderd autogebruik In hoofdstuk 2 is een groot aanta externe effecten onderscheiden die verbonden zijn aan het autogebruik. We beperken ons in dit handboek tot de reatie tussen het autogebruik en geuidhinder, uchtverontreiniging, verkeersonveiigheid en congestie. Andere externe effecten as geuremissies, uitputting van natuurijke hupbronnen, en afvastoffen worden in het handboek niet gekwantificeerd, omdat cijfermateriaa met betrekking tot deze effecten ontbreekt. De basis bij de bepaing van de externe effecten van het autogebruik wordt gevormd door het aanta autokiometers dat wordt gereden. De afname van het aanta autokiometers kan met behup van de vogende formue worden berekend: Afname autokiometers - IgL (vfg.auto,/ x af auto.: - vu9.auto,i x auauto.i) (41 Geuidhinder De afname van het aanta autokiometers za gepaard gaan met een reductie van de geuidshinder in de betreffende gemeente. CE2 heeft vastgested dat de waardering van de externe kosten van geuidhinder binnen de bebouwde kom f 0,029 per autokiometer bedragen. Lu c h tveron t reinig ing De beangrijkste emissies van het verkeer zijn COz, NOx (stikstofoxiden), HC (koowaterstoffen), io (vaste stofdeetjes) en SCh De effecten van de afname van het aanta autokiometers op de uitstoot van deze schadeijke stoffen en de hieraan gekoppede monetaire waardering kunnen met behup van de kengetaen in tabe 4.2. Tabe 4. 2: Uitstoot schadeijke stoffen per autokiometer (inc. gedeijke waardering) Uitstoot gram per autokiometer Kosten per kg Kosten per autokiometer C02 248,8 f 0,11 f 0,027 NOx 1,6 f 15,40 f 0,025 HC 2,6 f 15,40 f 0,040 io Onbekend f 330,00 S02 0,016 f 6,60 f 0,0001 Bron: Efficiënte prijzen voor het verkeer: Raming van maatschappeijke kosten van het gebruik van verschiende vervoermiddeen, CE (1999), waarbij is uitgegaan van een gemidded verbruik van 12,5 kiometer per iter benzine. CE (1999) Eficiënte prijzen voor het verkeer: Raming van maatschappeijke kosten van het gebruik van verschiende vervoermiddeen. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 14

18 Verkeerson veiig h e/d De gevogen van de afname van het aanta autokiometers voor de verkeersonveiigheid kan middes de gegevens in tabe 4.3 worden bepaad. In deze tabe is het aanta (dodeijke) verkeerssachtoffers per mijoen autokiometers weergegeven. Tevens zijn de kosten per (dodeijk) sachtoffer vermed. Tabe 4.3: Verkeerssachtoffers per mijoen autokiometers (inct. gedeijke waardering) Aanta sachtoffers Kosten Kosten per mijoen autokiometers per sachtoffer per autokiometer Doden 0,008 f f 0,024 Gewonden 0,146 f f 0,035 Bron: Efficiënte prijzen voor het verkeer: Raming van maatschappeijke kosten van het gebruik van verschiende vervoermiddeen, CE (1999). Congestie De externe kosten van congestie iggen tussen de f 0,00 en f 2,20 per 'fiekiometer' (= fieengte x aanta auto's)3. As redeijk gemiddede zou een congestieheffing van f 0,55 per fiekiometer kunnen worden gehanteerd, hetgeen neerkomt op f 0,01 per autokiometer. Dit aatste bedrag kan gehanteerd worden om de afname van het aanta autokiometers om te zetten in een te reaiseren besparing op de externe kosten van congestie. Het bepaen van de omvang van de congestie zef, za naar verwachting op gemeenteijk niveau een astige zaak zijn. (2.3) Besparing onderhoudskosten Onderhoudskosten aan wegen en parkeerpaatsen bestaan uit een vaste en een variabee component. Vaste kosten, zoas kosten aan bruggen en straatmeubiair, worden niet door het aanta autokiometers beïnvoed. De variabee kosten kunnen verder worden onderverdeed in kosten van kein en van groot onderhoud. Deze kosten hangen onder andere af van het weer (bijvoorbeed, de kosten van gadheidbestrijding), type en ouderdom van de weg, de ondergrond en de verkeersintensiteiten, waarbij een verder onderscheid kan worden gemaakt tussen personenauto's en vrachtauto's. Van de variabee kosten voor groot onderhoud wordt 80 a 90% toegewezen aan het vrachtverkeer, terwij de variabee kosten voor kein onderhoud voor 85% worden toegewezen aan personenauto's. Op basis van cijfers uit het vereden kan met behup van deze toedeingreges de variabee onderhoudskosten per personenautokiometer worden berekend. Om een indruk van de orde van grootte te geven, in de periode agen de variabee onderhoudskosten per autokiometer in de gemeente Dordrecht tussen de f 0,005 en f 0,011 (zie ook hoofdstuk 5). (2.4) Verminderd ruimtegebruik/aaneg parkeerpaatsen Meer autoverkeer eidt tot extra vraag naar parkeerpaatsen, met name aan de bestemmingskant van de verpaatsingen (bijv. winkecentra, werkgebieden en recreatieve voorzieningen). Met behup van de verkeersmiieukaarten kan op basis van de vermindering in het aanta autoverpaatsingen berekend worden wat het verschi is in de behoefte aan parkeerpaatsen in een situatie met en zonder fietsbeeid. Hiervoor is inzicht nodig in het aanta aankomende auto's en de gemiddede parkeerduur. CE (1999) Eficiënte prijzen voor het verkeer: Raming van maatschappeijke kosten van het gebruik van verschiende vervoermiddeen. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID " g

19 Het aanta parkeerpaatsen dat minder nodig is in een situatie met fietsbeeid kan vervogens vermenigvudigd worden met de kostprijs per parkeerpaats. Ter indicatie, bij de berekening van de kosten-batenanayse voor fietsbeeid in de gemeente Dordrecht (zie ook hoofdstuk 5) is uitgegaan van een kostprijs van f 2000,00 per parkeerpaats op maaivedniveau. (2.5) Veranderingen in auto-infrastructuur en functies van wegen Bij de aaneg en functieverandering van wegen is een onderscheid te maken naar ontsuiting van nieuwe gebieden en verichting van knepunten in het centrumgebied en overige gebieden. Daarbij is een verder onderscheid te maken naar de functie van deze gebieden, te weten: woongebieden, werkgebieden en voorzieningen (winkecentra, sportveden, en dergeijke). Met behup van verkeersmiieukaarten kan de noodzaak tot uitbreiding van de autoinfrastructuur in de uitgangssituatie en in de situatie met fietsbeeid in kaart gebracht worden. Door beide situaties te vergeijken wordt duideijk weke infrastructuree aanpassingen as gevog van het fietsbeeid niet anger uitgevoerd hoeven te worden. De kosten die hierdoor bespaard worden, kunnen gobaa geraamd worden op f 70,00 per vierkante meter. (2.6) Externe effecten extra fietsverkeer In Engeand is onderzoek verricht naar de effecten van fietsen op de voksgezondheid. Hieruit bijkt dat regematig fietsen de conditie verbetert, hetgeen de kans op hart- en vaatziekten aanzienijk vermindert. Ook versterkt regematig fietsen de spieren, waardoor oudere mensen anger zefstandig kunnen bijven wonen. Gedeeteijk kan de verbetering van de gezondheid worden gezien as interne baten voor de fietsers. De besparing op de kosten van de gezondheidszorg en Ziektewet kunnen echter gezien worden as externe baten. Hetzefde gedt voor de positieve gevogen van fietsen op de arbeidsproductiviteit as gevog van het verminderde ziekteverzuim en de verbeterde kwaiteit van even. Voor beide externe baten gedt dat cijfermateriee ontbreekt om deze positieve effecten van fietsbeeid in ged uit te kunnen drukken. 4.3 Kosten-batenoverzicht De diverse kosten en baten van fietsbeeid zoas die in de vorige paragraaf zijn berekend, worden op de vogende pagina samengevat in de resutatenrekening fietsbeeid. Deze resutatenrekening geeft in één oogopsag een overzicht van de afzonderijke kosten en baten die met het fietsbeeid zijn gemoeid. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 1 6

20 i i i * m Tabe 4.4: Resutatenrekening fietsbeeid Kosten Aaneg fietsinfrastructuur ^.«Aaneg fietsenstaingen g! c S Kosten voorichtingscampagne S E 2 a) aj Organisatorische kosten '5. Q. CO -C O w *- ro (D ^^ CO Opbrengsten Stainggeden fiets Onderhoudskosten wegen en parkeerpaatsen Kosten aaneg parkeerpaatsen Verandering auto-infrastructuur en functies van wegen Derving parkeergeden Interne kosten extra formue (1) Interne baten extra fietsverkeer fietsverkeer Stainggeden fiets Besparing interne kosten 0) autogebruik *- <D Ü_ Vermindering gestoen fietsen Betere kwaiteit van even Verbetering omgevingskwaiteit Geuidhinder Luchtverontreiniging: > CO2 > NOx > HC > io > SO2 Verkeersonveiigheid : > Doden > Gewonden Congestie Geuremissies Uitputting natuurijke hupbronnen Afvastoffen Verbeterde voksgezondheid Effecten kwaiteit van even Verzorgder straatbeed Minder hinder voor voetgangers Minder fietsen voor etaages Lagere verzekeringspremies Minder fietsen in grachten f 0,008/km f 2000, OO/ parkeerpaats f 70,001 m2 formue (2) formue (4) f 0,029/km f 0,027/km f 0,025/km f 0,04/km f 0,0001 /km f 0,024/km / 0,035/km f 0,01/km Totae kosten Totae baten J HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 17

21 5. Case: Gemeenteijk fietsbeeid Dordrecht In 1994 is de methodiek van de kosten-batenanayse fietsbeeid toegepast voor de gemeente Dordrecht. Anders dan in dit handboek was de insteek bij deze toepassing om de kosten en baten in kaart te brengen die gepaard gaan met een vermindering van het aanta korte autoverpaatsingen4. Dit is voor drie varianten berekend, te weten: > Variant : Een reductie van het totaa aanta korte autoverpaatsingen «5,25 kiometer) in 2000 ten opzichte van de uitgangssituatie met 50%. > Variant II: Vervanging van korte autoverpaatsingen door de fiets conform onderzoek van ITS uit 1978 (zie tabe 5.1). > Variant III: Vermindering van de groei van het aanta korte autoverpaatsingen in de periode met 50%, waarbij het uitgangspunt is dat de groei in het aanta autoverpaatsingen op een beperkt aanta herkomst-bestemmingsreaties. Tabe 5.1: Goede vervangbaarheid van korte autoverpaatsingen Afstandskasse Percentage vervangbare autoritten < 1,25 kiometer 67% 1,25-2,50 kiometer 56% 2,50-3,75 kiometer 39% 3,75-5,00 kiometer 33% 5,00-6,25 kiometer 15% 6,25-7,50 kiometer 17% Bron: Vervangbaarheid van auto- door fietsverpaatsingen, ITS (1992). Voor specifieke gemeenten kunnen de percentages sterk afwijken van de percentages in deze tabe. Tabe 5.2 geeft het aanta korte autoverpaatsingen en de bijbehorende externe effecten voor en voor 2000 weer, zoas die met behup van de verkeersmiieukaart voor Dordrecht zijn berekend. Daarbij staat voor 2000 eerst het aanta korte autoverpaatsingen in de uitgangssituatie vermed en vervogens de resutaten bij ek van de varianten van het fietsbeeid. Tabe 5.2: Aanta korte autoverpaatsingen Dordrecht in 1989 en Uitgangssituatie Interne autoverpaatsingen per etmaa Autokiometrage per etmaa Aanta woningen met een geuidbeasting > 65 db(a) Aanta meters wegvak met overschrijding van de norm: > CO > NOz ^ Benzeen Emissie CO (tonnen) Emissie NOx Emissie koowaterstoffen Aanta gewonden per jaar Aanta doden per jaar ' ,6 4, Variant ,3 3,7 Variant II ,1 3,3 Variant III " ,4 4,0 Kanttekening: Bij de ontwikkeing van het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid is gebruik gemaakt van kengetaen en rekenmethodieken die recenteijk zijn verschenen. Hierdoor wijken de uitkomsten van de kosten-batenanayse fietsbeeid Dordrecht op sommige punten af van de uitkomsten die verkregen zouden zijn wanneer de in hoofdstuk 4 gepresenteerde methodiek zou zijn toegepast. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 1 8

22 De drie beeidsvarianten resuteren aen in een aanzienijke reductie van het aanta korte autoverpaatsingen binnen de gemeente Dordrecht. Bij variant I treedt een daing in de autokiometrage op van 35,5% in vergeijking met de uitgangssituatie. Variant II geeft een daing van 66% te zien en variant III een daing van 9,9%. Externe effecten verminderd autogebruik De effecten op de miieuvariabeen zijn opmerkeijk. In paats van een stijging van het aanta te saneren woningen van naar bij ongewijzigd beeid tussen 1989 en 2000, treedt een daing op naar respectieveijk (variant ), 925 (variant II) of (variant III). Verder daat ook het aanta meters wegvak waar de normen voor uchtverontreiniging worden overschreden en de emissies van koomonoxyde, stikstofdioxyden en koowaterstoffen bij ae drie de varianten. Overigens wordt de norm voor CO nergens overschreden, ook niet bij ongewijzigd beeid. Tensotte hebben de drie beeidsvarianten ook een gunstig effect op de verkeersveiigheid. Variant gaat gepaard met een daing van het aanta gewonden met 12,2% en een daing van het aanta doden met 8,9% ten opzichte van de uitgangssituatie. Voor variant II bedragen deze percentages 22,6% en 18,2%, en voor variant III 3,5% en 2,7%. Verminderde kosten accommoderend beeid Ten aanzien van de kosten van accommoderend beeid kunnen drie posten onderscheiden worden, nameijk: > de onderhoudskosten van de auto-infrastructuur, > de kosten verbonden aan extra parkeerruimte, en > de kosten verbonden aan uitbreiding van de auto-infrastructuur. Door de vermindering van het aanta korte autoverpaatsingen en de afname van het aanta autokiometers nemen deze kostenposten onder ek van de drie varianten af. Tabe 5.3 toont de afname van het aanta autokiometers in 2000 ten opzichte van de uitgangssituatie. Tevens staat in deze tabe voor de drie beeidsvarianten het aanta parkeerpaatsen dat niet hoeft te worden aangeegd. Tabe 5.3: Vermindering aanta autokiometers en aanta parkeerpaatsen in Dordrecht in 2000 ten opzichte van de uitgangssituatie Variant 1 Variant II Variant III Vermindering jaarijkse autokiometrage Vermindering aanta parkeerpaatsen Resutatenrekening fietsbeeid Dordrecht De baten die gepaard gaan met de vermindering van het aanta autoverpaatsingen en de jaarijkse autokiometrage zijn in tabe 5.4 voor de periode in monetaire waarden uitgedrukt. Niet ae kosten en baten die we in hoofdstuk 2 hebben onderscheiden, zijn in deze tabe opgenomen. Zo worden de kosten en baten van het fietsbeeid voor de fietsers niet meegenomen, en zijn ook de kosten die gemoeid zijn met de ontwikkeing en uitvoering van het fietsbeeid niet meegenomen. HANDBOEK K.OSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 1 9

23 Tabe 5.4: Externe effecten Kosten accommoderend beeid Overzicht baten fietsbeeid in Dordrecht voor de periode (in min gudens) Variant 1 Variant II Variant III Geuidshinder1 5,25 6,97 1,05 Luchtverontreiniging 3,04 5,65 0,85 Geuremissies Congestie Ruimtebesag Verkeersveiigheid Vermindering onderhoud autoinfrastructuur Vermindering kosten extra parkeerpaatsen1 Vermindering kosten aaneg autoinfrastructuur1 Externe baten fietsverkeer Totaa 1 Opbrengsten zijn eenmaig 17,34 1,68 4,00 31,31 32,19 3,12 7,00 57,93 1,32 0,47 1,00 7,69 Uit tabe 5.4 bijkt dat het bij de baten van fietsbeeid om forse bedragen kan gaan. Een aanta van deze baten is éénmaig, terwij andere baten jaarijks terugkeren. De totae baten van het autogebruik reducerende fietsbeeid variëren van minimaa f 7,5 mijoen (variant III) tot f 58 mijoen, afhankeijk van de mate waarin het autoverkeer wordt teruggedrongen. Begunstigde Rijk / bedrijven Gemeente Bij deze rekenexercitie dient we de kanttekening te worden gepaatst dat het hierbij om gobae schattingen van de afzonderijke baten gaat. Verder is geen poging gedaan invuing te geven aan het fietsbeeid dat noodzakeijk is om deze reductie in het autoverkeer te bewerksteigen. Daardoor was het ook niet mogeijk de kosten van dit fietsbeeid te ramen. Anderzijds zijn ook niet ae baten van het fietsbeeid meegenomen, omdat het niet atijd mogeijk was om tot een gobae raming van de omvang van deze baten te komen. Tensotte bijkt uit de aatste koom van tabe 5.4 dat niet ae baten van het fietsbeeid aan de gemeente toevaen. Naast de gemeente profiteren ook burgers, bedrijven, provincies en het Rijk van het gemeenteijk fietsbeeid. Gemeente/ bedrijven Gemeente/ provinicie/rijk HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE BETSBELEIO 20

24 6. Tot sot Om tot een weoverwogen fietsbeeid te komen moeten de kosten van het fietsbeeid worden afgezet tegen de opbrengsten die met dit fietsbeeid worden gegenereerd. Het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid onderscheidt een groot aanta kosten en opbrengstenposten. Voor zover mogeijk is daarbij een methodiek aangereikt om deze kosten en opbrengsten te kwantificeren en in monetaire waarden uit te drukken. Zoas uit de opzet van de resutatenrekening fietsbeeid bijkt (tabe 4.4), is dit niet in ae gevaen mogeijk gebeken. Van beang bij de resutatenrekening is in het achterhoofd dat deze betrekking heeft op fietsbeeid gericht op het stimueren van het gebruik van de fiets in paats van de auto. Aanvuende (beeids)maatregeen die het autogebruik moeten ontmoedigen, zijn niet in de kosten-batenanayse fietsbeeid meegenomen. Verder za het Handboek kosten-batenanayse fietsbeeid regematig moeten worden aangepast voor veranderingen in aaneg- en onderhoudskosten en voor veranderingen in de waardering van externe effecten. Hetzefde gedt voor de methodieken die gehanteerd zijn om op basis van de reductie in het aanta autoverpaatsingen en de autokiometrage te komen tot de externe baten van het fietsbeeid. Kengetaen en berekeningswijzen zuen in de oop der tijd aan verandering onderhevig zijn. Tensotte kan worden opgemerkt dat vee van de opbrengsten die verbonden zijn aan een reductie van het autogebruik niet aan gemeenten toevaen, terwij zij de kosten van het fietsbeeid voor een beangrijk dee dragen. Ideaiter zou fietsbeeid daarom een inspanning van burgers, bedrijven, gemeenten, provincies en het Rijk moeten zijn. HANDBOEK KOSTEN-BATENANALYSE FIETSBELEID 21