Aanbodstructurering: strategische partners binnen het Rijk (versie 0.90 concept)

Transcriptie

1 DGOBR/DIR Contactpersoon J. Flippo/ L.P. de Rouw T Aanbodstructurering: strategische partners binnen het Rijk (versie 0.90 concept) Samenvatting Onderdeel van de stappen die gezet worden in het kader van de Compacte Rijksdienst is het samenwerken en delen van voorzieningen van generieke ICT door de afzonderlijke rijksdiensten. Verdere stroomlijning van de bedrijfsvoering en het ontdubbelen van de uitvoering en het toezicht levert efficiency winst op. Het beeld dat daarbij voor ogen staat is dat de generieke ICT voorzieningen gebundeld worden uitgevoerd binnen verzorgingsgebieden door een samenhangend geheel van gespecialiseerde ICT-dienstverleners. Gezamenlijk geven zij vorm aan de informatie-infrastructuur en verzorgen de ICT-dienstverlening op generieke ICT. Dit leidt tot vermindering van circa 40 ICT-dienstverleners ten behoeve van generieke ICT naar circa 10. De maatregelen die genomen worden om dit te bereiken zijn noemen we aanbodstructurering. Onder aanbodstructurering wordt verstaan het geheel van maatregelen en bijbehorende inspanningen om te komen tot een samenhangend geheel van organisaties die generieke ICT-diensten (doen) verlenen binnen het Rijk, en waar noodzakelijk of buiten discussie, de overheid als geheel. In de realisatiefase zal een gemeenschappelijk vastgestelde (Enterprise) Architectuur van het rijk als basis dienen om daarmee de samenhang ook logisch en zoveel mogelijk toekomstvast te borgen. De generieke ICT-diensten worden aangeboden aan verzorgingsgebieden van rijksorganisaties met vergelijkbare kenmerken. Kenmerken die bijvoorbeeld betrekking hebben op de aard van het werk, de behoefte aan een hogere veiligheidsniveaus, geografische oriëntatie, bestuurlijke afkadering, enzovoort. Gesproken kan worden over verzorgingsgebieden. De interne ICT-dienstverleners die in aanmerking om de verzorgingsgebieden te bedienen met generieke ICT-diensten zijn geselecteerd op basis van een pragmatische benadering gekozen die recht doet aan de uitgangspunten van de Compacte Rijksdienst, de inschatting van de kwaliteiten van de partijen en de sourcingsprincipes van het rijk. Hiervoor zijn algemene en specifieke criteria transparant vastgesteld. De generieke ICT-diensten waar het om gaat zijn weergegeven in onderstaande figuur: Pagina 1 van 22

2 CIO-office Specifieke voorzieningen Gemeenschappelijke voorzieningen 1. Generieke (web)applicaties, ontwikkeling, & hosting 2. DMS/CMS diensten 3. ERP/CRM diensten 4. Werkplekservices 5 Fysieke housingen storageen floormanagement 6. Basisinfrastructuur 7. Expertise en adviesdiensten Holding SSC-ICT (SSO-ICT, GDI), SSO-Belastingdienst, Ivent en VTSPN DOC-direct, Nationaal Archief SAP Expertisecentra: DCI, SSO-Belastingdienst ORACLE expertisecentra: Holding SSC-ICT, DICTU Holding SSC-ICT (SSO-ICT, GDI), SSO-Belastingdienst, Ivent en VTSPN SSO-ICT/GDI, SSO-Belastingdienst, Iventen VTSPN, DUO, RWS Logius/IVENT Gateway, RAbv ICTU, I-interim, SSO-Beveiliging, Markt Door de aspecten met elkaar te verbinden (verzorgingsgebieden, de groepen van generieke ict-diensten binnen het Rijk en de strategische interne partners ontstaat het ICT- ecosysteem binnen het Rijk. Dit leidt tot de volgende verdeling. Verzorgings gebieden Rijk klantorganisaties Werkplekservices Generieke ICT diensten Rijk Generieke Fysieke Expertise- (web) Housing en ERP/CRM diensten DMS/CMS diensten Applicaties storage Basis en en ontwikkeling & Hosting en floormanagement infrastructuur Advies diensten 1 2 Haagse Kernen:BZK, FIN, SZW, VWS, I&M (RWS)) En dicht gelieerde Uitvoeringspartijen Haagse Kernen:BZ, AZ, V&J, ELI en dicht gelieerde Uitvoeringspartijen (w.o. FIODachtigen) Holding SSC-IT: SSO_ICT (DWR)/ GDI (DWR- Hoge beveiliging) Holding SSC-IT: SSO_ICT (DWR)/ GDI (DWR- Hoge beveiliging) DC 1 Haagse datacenter Belastingdienst Inspecties Defensie en gelieerde organisaties SSO Belasting dienst Holding SSC-ICT Ivent SSO Belasting dienst DICTU Ivent SAP Centrum (I&M-DCI &, Belastingdienst) Digitaal dynamisch Oracle En Statisch Centrum papier Archief (SSC-ICT Semie E- (holding) statisch Depot & archief (Nationaall DICTU) Archief) (DOC Direct) DC 2 Belasting Dienst DC 4 (RWS) en 5 (DUO) DC 3 (Ivent) Logius en IVENT Bureau Gateway, ICTU, RAbv I-interim SSO-beveiliging Markt 6 Politie, ambulance en Brandweer VTSPN VTSPN DC 2 (nu VTSPN) Overig 7?? DC1-DC4? Strategische partners Pagina 2 van 22

3 Het spreekt voor zich dat geschetste ICT- eco-systeem voor het Rijk niet meteen is gerealiseerd. Met de start van de projecten 4 en 7 uit de Compacte Rijksdienst zijn reeds diverse veranderingstrajecten in gang gezet. Maar meer maatregelen, mede geschetst in de I-strategie zijn, nadat op de hoofdkoers overeenstemming is bereikt binnen de ICCIO, nodig. Denk dan, zowel departementaal als interdepartementaal aan de implementatie van het sourcingsbeleid, invulling van de basisinfrastructuur, invullen van het besturingsmodel, aanpassen (voor zover noodzakelijk) van contracten, aansluiting bij de in ontwikkeling zijnde en Enterprise Architectuur van het Rijk, implementatieplannen per departement enzovoort. Pagina 3 van 22

4 1. Inleiding Programma Compacte Rijksdienst Het programma Compacte Rijksdienst heeft tot doel de bedrijfsvoering van de rijksoverheid efficiënter te maken door onder meer te werken aan het clusteren van onderling vergelijkbare uitvoerende en handhavende taken gericht op eenzelfde doelgroep. In het bijzonder in de CRD-projecten 4 en 7 zijn activiteiten gedefinieerd die bijdragen aan het opzetten van een generieke Informatie-infrastructuur (CRD 4) en het realiseren van één ICT-dienstverlener voor ICT-werkplekdiensten voor de beleidskernen en de daaraan nauw verbonden onderdelen (CRD 7). Afzonderlijke rijksdiensten moeten steeds meer samenwerken en voorzieningen delen. Zoals in de compacte rijksdienst staat vermeld: samen optrekken bij de verdere stroomlijning van de bedrijfsvoering en het ontdubbelen van de uitvoering en het toezicht heeft het voordeel van gezamenlijk boeken van efficiencywinst. In dit geval de generieke ICT. Generieke ICT-diensten zijn vaak binnen elke rijksorganisatie verschillend georganiseerd. Dit is vanuit het perspectief vanuit het rijk suboptimaal. Op basis van globale analyse wordt geconstateerd dat bij circa 40 organisaties binnen het rijk de levering van generieke ICT-diensten kan worden gebundeld. Het beeld dat daarbij voor ogen staat is dat de generieke ICT voorzieningen gebundeld worden uitgevoerd binnen verzorgingsgebieden door een samenhangend geheel van gespecialiseerde interne ICT-dienstverleners. Gezamenlijk geven zij vorm aan de informatie-infrastructuur en verzorgen de ICT-dienstverlening op generieke ICT. De maatregelen die genomen worden om dit te bereiken zijn ondergebracht in het thema: aanbodstructurering. I-strategie en aanbodstructurering Onder aanbodstructurering wordt verstaan het geheel van maatregelen en bijbehorende inspanningen om te komen tot een samenhangend geheel van organisaties die generieke ICT-diensten (doen) verlenen binnen het Rijk, en waar noodzakelijk of buiten discussie, de overheid als geheel. Door het onderbrengen van de generieke ICT-diensten binnen de generieke informatie-infrastructuur en bundelen binnen een selecte groep van organisaties kan optimaal worden geprofiteerd van schaalvoordelen, flexibele inzet en gezamenlijk gebruik. Om dit te bereiken worden circa 10 interne ICTdienstverleners aangewezen die de generieke ICT-diensten gaan leveren. Dit betekent zeker niet dat de ICT-dienstverlening bij elke betrokken organisatie wordt opgeheven. Het betekent vooral dat er meer ruimte beschikbaar is om specifieke ict te organiseren en het primaire proces te ondersteunen. Door middel van aanbodstructurering wordt een expliciete maatregel uit de I- strategie uitgevoerd om het stelsel van ict-dienstverleners opnieuw in te richten. In eerste instantie generieke ICT-diensten Aanbodstructurering gaat in eerste instantie over de generieke ICT-diensten van het Rijk. Generieke ICT diensten zijn diensten die door iedereen binnen het Rijk worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan de DWR werkplek en het Rijksportaal, netwerk en telefonie. Deze generieke ICT-diensten zijn onderdeel van de generieke informatie-infrastructuur Pagina 4 van 22

5 Aanbodstructurering betreft in de huidige situatie voornamelijk een overgangssituatie waarbij vooral wordt gestreefd naar bundeling van de ICTdienstverlening binnen het rijk. In de komende jaren zal de uitdaging zijn om synergie te krijgen tussen bedrijfsvoering applicaties en applicaties en/of systemen ter ondersteuning van het primair proces. Met name het definiëren van standaarden, het brengen onder de (Rijks Enterprise) architectuur zal helpen om entiteiten te benoemen die passen binnen het verder standaardiseren en clusteren van ICT-taakgebieden, -clusters of -organisatie-entiteiten. In de komende jaren wordt ook nagegaan of naast de huidige groep van generieke ICT-diensten ook bestaande gemeenschappelijke of specifieke ICT- diensten als generieke diensten zijn aan te bieden. Daarmee zal de omvang van de kavel generieke ICT-diensten toenemen wat tegelijk zal kunnen leiden tot (beheerste) vermindering van de organisatorische eenheden die thans, ieder voor zich, die diensten verstrekken. Aanpak In dit document wordt de koers en gewenst eindbeeld van de voorgenomen aanbodstructurering toegelicht. Daartoe is een aanpak in vier stappen gevolgd. Eerst wordt toegelicht welke generieke ICT-diensten zijn onderscheiden. Dan worden de verzorgingsgebieden bij het Rijk benoemd. In de derde stap wordt aangegeven welke interne ICT-dienstverleners logischerwijs, op basis van beschikbare kennis en opgebouwde expertise, in aanmerking komen om een leidende rol te nemen. Vervolgens wordt door de drie indelingen bij elkaar in een matrix te plaatsen het resultaat van aanbodstructurering transparant. Tenslotte wordt in het laatste hoofdstuk aandacht besteed aan de implementatie, ontwikkeling en de governance. Pagina 5 van 22

6 2. Stap 1: wat zijn generieke ICT-diensten? Bestuurlijke definitie generieke ICT In 2009 is door de ICCIO een bestuurlijke definitie van generieke ICT vastgesteld en in de brief over de Grote ICT-projecten aan de Tweede Kamer begin 2010 nogmaals bevestigd (TK 26643, nr 148). ICT-diensten waarvan de ICCIO vindt dat ze interdepartementaal moeten worden gebundeld en gedeeld noemen we generieke ICT voorzieningen. Vrij vertaald: alle ICT-diensten die departementen gezamenlijk voeren noemen we generiek. Als ICT niet generiek is kan zij als gemeenschappelijk worden betiteld (meer dan één departement gebruikt de betreffende ICT-component maar niet allemaal). Eén ander voorbeeld hiervan is keteninformatisering, meerdere (onderdelen van) departementen, gebruiken binnen een keten, eenzelfde toepassing. Als slechts één departement gebruikt maakt (en uitsluitend zelf zeggenschap heeft over de toepassing daarvan, er zijn dus geen gezamenlijke afspraken hierover) spreken we van specifieke ICT. Indeling in groepen van generieke ICT-diensten De ICT-infrastructuur bestaat deels uit generieke ICT-diensten. Deze generieke ICT-diensten zijn gegroepeerd in kavels. Deze kavels zijn vastgesteld op basis van sourcingsafwegingen (zie Sourcingsstrategie voor de generieke ICTdiensten binnen het Rijk, concept 0.6 uit de ICCIO van 22 juni 2011), indelingen die in de markt gangbaar zijn en worden herkend en eerder genomen besluiten rondom aparte diensten zoals benoemd in project 4 en 7. Werkplekservices (conform definitie CRD7), De besturingssystemen van de werkplekken, kantoorautomatisering (tekstverwerken, rekenen, digitale samenwerkingsfunctionaliteit en documentmanagement), Rijksportaal, Plaats, tijd en organisatieonafhankelijk werken (w.o. tekens, laptops), Printen, Servicedesk, Licentiebeheer, Technisch beheer Digitale Archivering en documentmanagement. Naast de werkplekservices maken ook de telecomdiensten deel uit van deze groep ICT-diensten. Hierbij moet telecom worden gezien als een bereikbaarheids- en communicatieconcept dat op basis van een rijksbrede architectuur is ontwikkeld en de generieke communicatiebehoeften afdekt. ERP/CRM diensten. Binnen applicatieve diensten ERP/CRM vallen diensten als systeemontwikkeling, functioneel applicatiebeheer en technisch applicatiebeheer van Enterprise Resource Planningssystemen/Customer Relation Management. Een discussie over een meer precieze definitie van deze diensten (ook wordt wel gesproken over PIOFAH-ERP-beheer-diensten) wordt nader onderzocht.. DMS/CMS diensten : Binnen applicatieve diensten DMS/CMS vallen diensten als systeemontwikkeling, functioneel applicatiebeheer en technisch applicatiebeheer van Document management systemen (DMS) of Content Management Systeem.(Binnen de CRD 4 en CRD 7 context worden deze applicaties als onderdeel van DWR gedefinieerd zodat dit onderdeel binnen groep 1 worden ondergebracht, meer concreet betekent het hier het applicatief en technisch beheer binnen de DWR omgeving van digidoc/filenet, Hummingbird en Trimm en vooral ook E-depot in de toekomst) Pagina 6 van 22

7 Generieke (Web) applicaties en ontwikkeling; systeemontwikkeling, applicatief en technisch beheer van webservices en applicaties niet zijnde Enterprise Resource Planningssystemen (ERP/CRM) en Document management systemen (DMS/CMS). Voor de meer precieze afbakening is verder onderzoek in de komende tijd nog nodig. Housing, storage en floormanagement (datacenters): Het gaat om het fysiek bundelen van datacenters. Basisinfrastructuur : hoofdgroep valt uiteen de subgroepen: Connectivity: externe (beveiligde) netwerken en beveiligingsmanagement, standaarden, koppelpuntenbeheer en aansluitvoorwaarden t.b.v. interoperabiliteit, identiteit incl. postennetwerk buitenland. ID&AM: Identity en accessmanagement voorzieningen om authenticatie en autorisatie rijksbreed te organiseren. Dit als centrale voorziening, waarbij mogelijkheden tot centrale fysieke en logische toegang eenduidig zijn gerealiseerd (uitwerkingen zijn bijvoorbeeld Single Sign On in DWR of Rijkspas) Expertise- en adviesdiensten. Dit betreft dienstverlening vanuit specifieke expertises, zoals, Gateway Reviewing, Programma en projectmanagement en resources via I-Interim Rijk en andere op aanvraag te leveren expertise of capaciteit. Het laat onverlet dat deze groepen indeling op termijn aan verandering onderhevig zal zijn als gevolg van inhoudelijke toetsing aan de in ontwikkeling zijnde Enterprise architectuur, nieuwe beleidsbeslissingen en/of technologische veranderingen en nieuwe inzichten. Pagina 7 van 22

8 Deze diensten worden door elke rijksorganisatie afgenomen. Ze zijn gelaagd weergegeven in figuur 1. Figuur 1. Groepen generieke ICT-diensten binnen een rijksorganisatie. CIO-office Specifieke voorzieningen Specifiek voor primair proces Gemeenschappelijke voorzieningen 1. Generieke (web)applicaties, ontwikkeling, & hosting Gericht op primair proces, bv ketensystemen Webservices, Generieke bedrijfsapplicaties: WFM, applicaties, hosting? Generieke voorzieningen 2. DMS/CMS diensten Semistatisch en statisch archief (e-depot) 3. ERP/CRM diensten Generieke bedrijfsapplicaties: ERP services Technisch applicatiebeheer en expertisecentra Portaal, SWF, Kantoorautomatisering, generieke pakketten, 4. Werkplekservices Presentatietools, samenwerkingsfunctionaliteit, telecom Kennisbanken, dms- en rma(functie, DWR-docs) 5 Fysieke housingen storageen Datacenters: gebouwen, Hardware en floormanagement opslag, floormanagement 6. Basisinfrastructuur 7. Expertise en adviesdiensten Een rijksnetwerk, een virtueel netwerk, bestaande uit koppelingen, aansluitvoorwaarden etc Identity en accessmanagement Adviesdiensten (strategie, architectuur, portfoliomanagement, etc), projectmanagement, Ontwikkel- en beheerdiensten en kennisdeling en opleiding \ nb. Hoe lager in de rijksorganisatie hoe meer generiek dus hoe meer standaard, maar hoe hoger in de rijksorganisatie hoe meer specifieke dienstverlening. Rijksbreed of overheidsbreed? Binnen generieke ICT diensten speelt nog een aparte discussie over het verschil tussen generieke ICT binnen het Rijk en generieke ICT binnen de overheid. In de brief aan de TK over de strategie van het Rijk ten aanzien van de private Rijkscloud, is hierover reeds een standpunt ingenomen (brief aan TK 22 april 2011 over Cloudstrategie). Hoewel de focus voor de ICT-dienstverlening het rijk is, ligt het voor de hand, waar dat noodzakelijk is, de generieke basiscomponenten te laten gelden voor zowel het Rijk als de overheid. Het is tevens verspilling van geld en capaciteit om afzonderlijke technische componenten dubbel te ontwikkelen als deze al voor handen zijn. Gedacht wordt aan bijvoorbeeld Diginetwerk en de Berichtenbox waarmee een logisch (internationaal) rijksbreed als overheidsnetwerk defacto bestaande praktijk is. Hergebruik van bestaande componenten zoals netwerken en overheidsbrede voorzieningen die ook goed bruikbaar zijn binnen het Rijk is hierin leidend en praktisch. Strategie ten aanzien van generieke ICT-diensten Voor deze generieke diensten geldt het streven naar uitvoering op basis van operational excellence omdat hier sprake is van meer gestandaardiseerde diensten Pagina 8 van 22

9 of producten waardoor via economy of scale kostenbesparingen worden gerealiseerd. Het doel is bundeling en hergebruik om een efficiëntere en effectievere dienstverlening te bereiken waardoor de rijksoverheid kleiner en krachtiger wordt. Binnen elke groep moet de afweging worden gemaakt in welke mate het Rijk gebruikt maakt van proven technology of innovatie (product leadership). Hoewel het niet de kernactiviteit voor de rijksoverheid is om voor te lopen op de toepassing van nieuwe technologie is het soms wel nodig om niet te lang te wachten met acceptatie en implementatie van nieuwe technologie om het primair proces goed te kunnen ondersteunen. Het Rijk wil in deze dan geen innovator zijn maar zeker niet achterblijven. In dit kader wordt over het algemeen gesproken over meer of mindere mate van productleadership die bijvoorbeeld gewenst is bij werkplekdiensten. De wereld ontwikkelt zich momenteel langs de assen van Mobile, Global and Social. Integratie van deze assen in zowel de bedrijfsvoeringsystemen als de primair proces systemen vergen andere aanpak en technologie. Het absorptie vermogen tot veranderen/vernieuwen binnen legacy-omgevingen vergt veel bestuurlijk en technologisch inzicht. Pagina 9 van 22

10 3. Stap 2: verzorgingsgebieden en aantal ICT-dienstverleners Verzorgingsgebieden De generieke ICT-diensten worden aangeboden aan rijksorganisaties met vergelijkbare kenmerken. Kenmerken die bijvoorbeeld betrekking hebben op de aard van het werk, de behoefte aan een hogere veiligheidsniveaus, geografische oriëntatie (daar waar het internationaal functioneren van departementen betreft en via ketens waar sprake is van locatieoverschrijdende toepassingen noodzakelijk zijn), bestuurlijke afkadering, enzovoort. Gesproken kan worden over verzorgingsgebieden. Onder een verzorgingsgebied verstaan we een cluster van organisaties binnen het Rijk met vergelijkbare behoefte, waarbinnen de generieke ICT-diensten kunnen worden gestandaardiseerd en waarin hergebruik relatief eenvoudig is te realiseren. In de Compacte Rijksdienst is reeds een drietal verzorgingsgebieden genoemd: het verzorgingsgebied van beleidskernen met daaraan nauw gelieerde organisaties (de zogenaamde Haagse km²). rondom de werkplekondersteuning van internationale vestigingen/kantoren van het Rijk. werkplekondersteuning aan inspectiediensten van het rijk. Daarnaast kunnen ook al verzorgingsgebieden worden genoemd die door hun aard van zodanige omvang zijn of kenmerken bezitten dat een eigen verzorgingsgebied is gerechtvaardigd. Deze verzorgingsgebieden bijvoorbeeld worden gekenmerkt door speciale eisen aan fysieke en technische (informatie)beveiliging. Zij vragen bijvoorbeeld om hogere eisen ten aanzien van ondersteuning (24 uursondersteuning) of zwaardere beveiliging van de werkplek. Dit zijn: Defensie Zwaailichtensector (politie, brandweer en ambulance) Nationale veiligheid, en gelieerde organisaties met hoge eisen aan informatiebeveiliging (Haagse Kernen:BZ, AZ, V&J, ELI, SIOD/FIOD etc). Netcentrische organisaties; organisatie waarbij informatiesystemen organisatie of grensoverschrijdend zijn (bv ketensystemen) Buitenlandsnetwerk ten behoeve van vertegenwoordigingen en attachés Belastingdienst Overig: omdat in deze fase nog niet duidelijk is hoe deze eruit gaat zien. de grote uitvoeringsorganisaties, niet zijnde zbo s, zijn in deze fase van de discussie niet apart benoemd. In het uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst is aan Rijkswaterstaat, Belastingdienst en DJI als grote uitvoeringsorganisaties met SSO s in de regio, een functie toebedeekd met betrekking tot vormgeving van regionale bedrijfsvoering in SSO. Eventueel komt nog een extra verzorgingsgebied betreft het onderwerp in dit document het bundelen van generieke ICT diensten in kavels en niet integratie van de bedrijfsvoering. Zie ook de visie uitvoeringsorganisaties Rijk op dienstverlening en governance. Ook kan blijken dat bepaalde behoeften aan het niveau van dienstverlening niet afgedekt kunnen worden door bestaande dienstverleners (denk aan 24x7 in specifieke sectoren) maar wel verschillende partijen binnen het Rijk behoefte aan hebben. Hierbij speelt ook een organisatorische overweging. Wanneer een speciaal beveiligde werkomgeving wordt aangeboden kan het bundelingsproces sneller verlopen. Er wordt dan aan eventuele bezwaren van sommige organisaties binnen Pagina 10 van 22

11 het Rijk tegemoet gekomen zonder dat aan de eis van interoperabiliteit met een compactere bedrijfsvoering wordt getornd. Concluderend stellen we daarom nu zes verzorgingsgebieden voor: Verzorgingsgebied 1 Haagse Kernen:BZK, FIN, SZW, VWS, OCW, I&M (RWS)) En nauw gelieerde uitvoeringspartijen 2 (hoog beveiligingsniveau) Haagse Kernen:BZ, AZ, V&J, ELI, OCW en dicht gelieerde Uitvoerings-partijen (w.o. FIOD-achtigen) 3 PM Cluster, Belastingdienst 1 4 Inspecties 5 Defensie en gelieerde organisaties 6 Politie, ambulance en Brandweer 7 Overig 1 CRD: het kabinet zet in op de beleidslijn dat de ZBO s op termijn gebruik gaan maken van de rijksbrede bedrijfsvoeringsinfrastructuur. Het heeft de voorkeur van het kabinet dat de ZBO s zich aansluiten bij de infrastructuur op basis van een positieve business case. Het staat ZBO s in ieder geval vrij om aan te sluiten bij de rijksbrede standaarden. Pagina 11 van 22

12 4. Stap 3: Interne ICT-dienstverleners leidend op generieke ICT Selectie interne ICT dienstverleners Welke interne ICT-dienstverleners komen in aanmerking om de genoemde verzorgingsgebieden te realiseren? Om deze partijen te selecteren wordt een pragmatische benadering gekozen die recht doet aan de uitgangspunten van de Compacte Rijksdienst, de inschatting van de kwaliteiten van de partijen en de sourcingsprincipes van het rijk 2. Onderscheid wordt gemaakt in algemene afwegingen en specifieke afwegingen. Specifieke afwegingen Om verschillende redenen zal per kavel of verzorgingsgebied steeds gekeken worden in welke mate kan worden geclusterd. Zo ligt het voor de hand dat rondom de basisinfrastructuur één cluster wordt gedefinieerd met dienstverleners. Wel kan gesteld worden dat één ICT dienstverlener (eind) verantwoordelijk is voor één verzorgingsgebied waarbij wordt gekozen voor het beleggen van die verantwoordelijkheid bij de werkplekdienstverlener. In het geval van bijvoorbeeld de haagse regio is dat de holding ssc-ict. Deze ICT-dienstverlener is dan ook verantwoordelijk voor de integriteit en functioneren van deze basisvoorziening. Zij regelt tevens voor dit verzorgingsgebied de helpdeskfunctie. Deze dienstverlener is als eerste aanspreekpunt verantwoordelijk voor het organiseren van toegang tot gemeenschappelijke en specifieke diensten. Deze functionaliteit wordt ook wel de integrators- rol genoemd. Het staat elke rijksorganisatie overigens vrij om meer ICT-diensten of zelfs alle ICT-diensten (niet generiek) onder te brengen in de betreffende ICT-dienstverlener van het verzorgingsgebied. Een andere belangrijke overweging is dat de bundeling organisatorisch haalbaar moet zijn voor de ICT-dienstverleners dan wel dat aansluitende organisaties voldoende gemotiveerd moeten zijn om meer dan alleen een werkplek af te nemen. Bij werkplekservices is dit een overweging die mee kan spelen. De uitrol van de huidige DWR-werkplek is een zware opgave voor het SSO-ICT met een gemiddelde instroom van 2 organisaties per jaar, hierdoor is de kans aanwezig dat er sprake zal zijn van een te lange doorlooptijd. Het definiëren van een tweede interne aanbieder van de DWR-werkplek met een hoger beveiligingsniveau kan niet alleen de uitrol versnellen doch tegelijkertijd een interessante optie zijn om de overige ict-diensten eveneens af te nemen van die tweede aanbieder zoals ook thans gebeurt bij SSO-ICT Deze beweging vergroot de accepatiegraad, verbetering van technische integratie en bundeling van specialistisch kennis. Als voordeel voldoet dit ook aan de uitgangspunten van CRD 7, namelijk het verminderen van het aantal departementale ICT-aanbieders. Op basis van CRD-9 wordt een rijks-sso opgericht dat generieke buitenlanddiensten levert aan de hele rijksdienst, waaronder I-diensten. Zij zal de generieke ICT-diensten afnemen van de aangewezen strategische ICTdienstverleners en samenvoegen met specifieke ict-diensten nodig om integrale services aan te bieden aan haar klanten. 2 waarvan de belangrijkste voor deze periode: dat gebruik wordt gemaakt van interne dienstverleners op basis van bedrijfseconomische overwegingen en dat werk pas wordt uitbesteed afhankelijk is van het vermogen van de latende organisatie om het opdrachtgeverschap adequaat uit te voeren en de bundeling eerst intern is voltooid. Het uitgangspunt is dat het Rijk eerst zelf zaken op orde wil hebben (bijvoorbeeld harmonisatie van processen) voordat ten principale wordt gekozen om deze diensten van de markt te betrekken). Pagina 12 van 22

13 Tenslotte worden in het project datacenters keuzes gemaakt die nauw aansluiten bij de verzorgingsgebieden. Zo onderkennen zij: een Haags datacenter, datacenter voor belastingdienst waarbij op dit moment gesprekken zijn met VTSPN, een datacenter in de noordelijke regio, een datacenter dat ontstaat in samenwerking tussen overheid en markt (waarin nog geen definitieve keuzes zijn gemaakt) en tenslotte een datacenter specifiek voor Defensie. Aan de andere kant ligt het ook voor de hand om datacenters dedicated in te richten. Een dergelijke relatie maakt het mogelijk dat een dienstaanbieder van een generieke werkplek (DWR) als integrator optreedt naar de andere groepen van diensten inclusief de verantwoordelijkheid voor het datacenter (of een deel van het datacenter) waar de desbetreffende gegevens opgeslagen zijn. Dat dit geen 1:1 relatie zal zijn is helder, het maakt echter ketenregie makkelijker. Algemene afwegingen Naast deze specifieke overwegingen gelden ook de volgende algemene overwegingen die leiden tot een keuze voor de partners voor generieke ICTdienstverlening binnen de rijksdienst. Kennis en ervaring op het specifieke terrein Ervaring met het werken voor meerdere klanten binnen de rijksdienst Bekend zijn met het interdepartementale overheidsterrein in relatie tot ictdienstverlening Inzicht in kostprijsmodellen en het toepassen daarvan Marktconform of op weg daar naar toe Het toetsen of de interne aanbieders voldoen aan de afwegingen (met in het bijzonder de marktconformiteit en kwaliteit van dienstverlening) geschied via benchmarks of specifieke onderzoeken. Definitieve selectie van strategische ICT-dienstverleners Op basis van deze specifieke en generieke afwegingen komen we tot een selectie van strategische ICT-dienstverleners binnen het Rijk weergegeven in figuur 2. We noemen deze ICT-dienstverleners die leidend zijn op de generieke diensten strategische partners. In bijlage 1 is een toelichting gegeven per groep generieke ICT en strategische partners die in aanmerking komen om deze dienstverlening te leveren. Pagina 13 van 22

14 Figuur 2. Aanbieders van generieke diensten binnen het rijk CIO-office Specifieke voorzieningen Gemeenschappelijke voorzieningen 1. Generieke (web)applicaties, ontwikkeling, & hosting 2. DMS/CMS diensten 3. ERP/CRM diensten 4. Werkplekservices 5 Fysieke housingen storageen floormanagement 6. Basisinfrastructuur 7. Expertise en adviesdiensten Holding SSC-ICT (SSO-ICT, GDI), SSO-Belastingdienst, Ivent en VTSPN DOC-direct, Nationaal Archief SAP Expertisecentra: DCI, SSO-Belastingdienst ORACLE expertisecentra: Holding SSC-ICT, DICTU Holding SSC-ICT (SSO-ICT, GDI), SSO-Belastingdienst, Ivent en VTSPN SSO-ICT/GDI, SSO-Belastingdienst, Iventen VTSPN, DUO, RWS Logius/IVENT Gateway, RAbv ICTU, I-interim, SSO-Beveiliging, Markt Ook de markt doet mee! Ten onrechte zou het beeld kunnen ontstaan dat de marktaanbieders geen rol hierin spelen. Het tegendeel is waar. Daar waar outsourcing reeds nu heeft geleid tot afname van werkplekservices via een marktaanbieder dient die marktaanbieder de DWR-standaard op termijn aan te bieden om de samenhang zeker te stellen. Hiermee wordt de basis gelegd voor de DWR-standaard die feitelijk gesproken op termijn leidend moet zijn ongeacht aanbieder, de markt is daarbij op termijn een gelijkwaardige partner uitgaande van die te leveren standaard vooral t.a.v. verzorgingsgebieden die in deze fase nog niet zijn gedefinieerd. Te denken valt dan aan gemeenten, waterschappen etc. indien haalbaar en passend. Met behulp van de interne strategische partners worden de contacten met de markt gestroomlijnd, (gebruikmakend van de toekomstige IUC s) zodat zij optimaal zijn verbonden. Veel van het uitvoerend werk rondom complexe ICT-transformaties worden door hen uitgevoerd, zowel op het gebied van expertise als capaciteit. Zij zijn de deskundigen die meehelpen de hoge ambities binnen het rijk rondom ICTbundeling waar te maken. De strategische partners zijn de voor hen noodzakelijke professionele opdrachtgevers. Pagina 14 van 22

15 5. Stap 4: Resultaat aanbodstructurering Transparantie in het aanbod Door de drie assen met elkaar te verbinden (verzorgingsgebieden, de groepen van generieke ict-diensten binnen het Rijk en de strategische interne partners ontstaat het ICT- ecosysteem binnen het Rijk weergegeven in figuur 3. Figuur 3. ICT-ecosysteem Rijk Generieke ICT diensten Rijk Verzorgings gebieden Rijk klantorganisaties Generieke Fysieke Expertise- (web) Housing en ERP/CRM diensten DMS/CMS diensten Applicaties storage Basis en en ontwikkeling & Hosting en floormanagement infrastructuur Advies diensten Werkplekservices 1 2 Haagse Kernen:BZK, FIN, SZW, VWS, I&M (RWS)) En dicht gelieerde Uitvoeringspartijen Haagse Kernen:BZ, AZ, V&J, ELI en dicht gelieerde Uitvoeringspartijen (w.o. FIODachtigen) Holding SSC-IT: SSO_ICT (DWR)/ GDI (DWR- Hoge beveiliging) Holding SSC-IT: SSO_ICT (DWR)/ GDI (DWR- Hoge beveiliging) DC 1 Haagse datacenter Belastingdienst Inspecties Defensie en gelieerde organisaties SSO Belasting dienst Holding SSC-ICT Ivent SSO Belasting dienst DICTU* Ivent SAP Centrum (I&M-DCI &, Belastingdienst) Digitaal dynamisch Oracle En Statisch Centrum papier Archief (SSC-ICT Semie E- (holding) statisch Depot & archief (Nationaall DICTU) Archief) (DOC Direct) DC 2 Belasting Dienst DC 4 (RWS) en 5 (DUO) DC 3 (Ivent) Logius en IVENT Bureau Gateway, ICTU, RAbv I-interim SSO-beveiliging Markt 6 Politie, ambulance en Brandweer VTSPN VTSPN DC 2 (nu VTSPN) Overig 7?? DC1-DC4? Strategische partners *De voorgenomen keuze om te komen tot een rol voor het DICTU is nog niet uitgekristalliseerd en zal i.s.m. de betrokken partijen moeten worden onderzocht op haalbaarheid en draagkracht. Tegelijkertijd zal daarbij de mogelijke gevolgen voor de primaire procesgang een belangrijke rol spelen in de afwegingen. Op dit moment zijn ongeveer 40 ict-dienstverleners (waarvan het merendeel intern) betrokken bij het aanbieden van de generieke diensten zoals benoemd in paragraaf 3. Door deze beweging van bundeling in de 7 groepen generieke ICTdiensten en de 6 of eventueel 7 verzorgingsgebieden kan het aantal ICTdienstverleners worden teruggebracht tot circa 10 interne ICT-dienstverleners: de strategische partners. Pagina 15 van 22

16 6. Governance en implementatie Implementatie Het spreekt voor zich dat geschetste ICT- eco-systeem voor het Rijk niet meteen is gerealiseerd. Met de start van de projecten 4 en 7 uit de Compacte Rijksdienst zijn reeds diverse veranderingstrajecten in gang gezet. Het betreft ondermeer de volgende initiatieven: In CRD 7 is het verband tussen de verschillende geconstateerde situaties besproken om op grond daarvan uitgangspunten te definiëren voor de latere invulling van de transitie. Te denken valt dan aan standpunten t.a.v. hoe om te gaan met huidige externe aanbieders, wat te doen met contentmanagementsystemen die intern worden verzorgd bij een marktpartij die de werkplekdienst levert. Vanuit CRD 7 is de huidige voorgenomen integratie van GDI binnen het SSC- ICT Den Haag bestuurlijk voorbereid om daarmee de interne competitie in te richten op deze dienstverlening. CRD 7 heeft aan de basis gestaan van wat thans in deze notitie de verzorgingsgebieden zijn gaan heten, dat vloeit voort uit besprekingen van de vz Stuurgroep CRD 7 met de diverse departementen. Op grond van CRD 4 is de kolom housing, storage etc ingevuld alsmede de tot standkoming van één informatiebeveiligingsfunctie. Maar meer maatregelen, mede geschetst in de I-strategie zijn, nadat op de hoofdkoers overeenstemming is bereikt binnen de ICCIO, nodig. Denk dan, zowel departementaal als interdepartementaal aan de implementatie van het sourcingsbeleid, invulling van de basisinfrastructuur, invullen van het besturingsmodel, aanpassen (voor zover noodzakelijk) van contracten, implementatieplannen per departement enzovoort. In de komende jaren zal de uitdaging zijn om synergie te krijgen op bedrijfsvoering applicaties en primair proces applicaties en/of systemen. Met name het definiëren van standaarden, het brengen onder (basis)architectuur zal helpen om onderwerpen te benoemen of te specificeren die passen binnen het verder standaardiseren en clusteren van ICT-taakgebieden, -clusters of organisaties. Het ligt voor de hand dat hoewel sommige departementen nog niet zijn aangesloten op een strategische dienstverlener van de werkplek zij toch al starten met het afnemen van DWR waarbij gelijktijdig wordt bezien in welke mate verdergaande concentratie (zowel binnen het departement als buiten) mogelijk is. Concreet zien we al voorbeelden dat ZBO s of zelfstandige eenheden op het gebied van generieke ict hun diensten centraal afnemen zodat zij zich volledig kunnen concentreren op de specifieke systemen (Logius die DWR afneemt, CIBG van VWS en in de toekomst DJI, IND bij GDI/SSC-ICT Den Haag enzovoort). Een eerste stap is daarbij is dat bijvoorbeeld DJI de DWR client gaat nastreven. Dit betekent dat genoemde ontwikkeling zich op twee niveaus afspeelt: Binnen de vakdepartementen dient het aantal afzonderlijke ICT-dienstverleners waar mogelijk binnen de kolom te worden teruggebracht; Op rijksniveau dient het aantal afzonderlijke ICT-dienstverleners over de kolommen te worden teruggebracht. Het uitgangspunt is hierbij wel dat er van uit wordt gegaan dat binnen het verzorgingsgebied alle gelieerde organisaties gebruik gaan maken van de generieke ict-diensten die door de interne ictdienstverleners die hieraan zijn toegewezen, worden afgenomen. Pagina 16 van 22

17 Governance In september 2009 heeft de ICCIO het Besturingsmodel Regie & Sourcing voor de ICT van de Rijksdienst vastgesteld. Het doel van het model is tweeledig. In de eerste plaats is het een eenduidig referentiekader voor de besturing van de generieke en gemeenschappelijke ICTvoorzieningen. In de tweede plaats biedt het alle partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelen, beheren, gebruiken en veranderen van generieke ICT-voorzieningen een richtsnoer. In het besturingsmodel is kaderstelling geformuleerd en zijn richtlijnen geformuleerd om te komen tot (management van): vraagbundeling van eenduidige behoeften en eisen van de Ministeries; aanbodsturing naar ICT-dienstverleners (shared service organisaties rijk en particuliere leveranciers) om tot een eenduidige bundeling van ICT-diensten en producten te komen de regiefunctie, benoemd om te komen tot een optimale combinatie van vraag en aanbod op rijksniveau. De strekking van het model is dat er in elk besturingsproces vaste afgesproken taken worden verricht en dat alle besturingsprocessen met elkaar samenwerken via een overlegstructuur. Om de besturingsprocessen optimaal te laten verlopen zijn de bijbehorende verantwoordelijkheden en rollen benoemd, bijvoorbeeld vertaald naar een lijnfunctionaris of anders een gemandateerde functionaris die deze rol vervult. Het model geeft hiervoor globale profielen bij wijze van voorbeeld. Het model verschaft voorts een aantal besturingsprincipes bij wijze van reglement en een begrippenkader voor een gemeenschappelijke besturingstaal. De aansturing van stelsel van strategische partners van de generieke ICT verloopt daarmee dus ook conform deze afspraken. Ontwikkeling strategische partners en regie De interne dienstverleners zitten allemaal in verschillende fasen van ontwikkeling. Sommige organisaties zijn volop bezig met uitvoeringsvragen. Andere zijn bezig om na te denken over de herinrichting van de regiefunctie en uitvoerende functie. Sommige zijn vanuit hun sourcingsstrategie voornemens om op termijn te ontwikkelen naar een regiefunctie op hun specifieke kennisdomein waarbij de uitvoering wordt uitbesteed aan de markt. De verwachting is dat dit proces zich zal doorzetten waardoor op langere termijn de strategische ICT-partners binnen het Rijk op hun gebied regievoerder t.a.v. de vaak door marktpartijen geleverde uitvoeringstaken zullen zijn. De wijze waarop regievoering moet zijn ingericht is vastgelegd in het referentiemodel, onderdeel van de sturing en beheersing van de generieke ICT binnen het Rijk (document van september 2009 Besturingsmodel Regie & Sourcing voor de ICT van de Rijksdienst ). De CIO-Rijk zal met de ICCIO per kavel beoordelen op welke manier de regievoering is ingeregeld. Soms kan dit betekenen dat een strategische partner regievoerder wordt voor een generieke ICT-dienst. Soms zal het betekenen dat de regie op een generieke ICT wordt ondergebracht bij een bestaande regieorganisatie. Deze regiepartijen gezamenlijk voeren in opdracht van de ICCIO/CIO-RIJK de regiefunctie uit conform de verantwoordelijkheden in het Pagina 17 van 22

18 middelste blokje van de besturing (9-vlaksmodel) van generieke ICT binnen het Rijk. Pagina 18 van 22

19 Bijlage 1: toelichting per groep ICT-diensten Door wie worden deze diensten nu aangeboden? Dit is afhankelijk van de criteria die de rijksoverheid hanteert (voortvloeiend uit de sourcingsprincipes). Het toepassen van de principes op de generieke diensten leidt tot de volgende constateringen per kavel. De resultaten per kavel: a. Werkplekservices b. Generieke (web)applicaties en ontwikkeling en Hosting c. ERP/CRM diensten d. DMS/CMS diensten e. Fysieke housing, storage en floormanagement f. Basisinfrastructuur g. Expertise- en adviesdiensten a. Werkplekservices De harmonisatie van de werkplek services (kavel 1) binnen het Rijk is in volle gang gedreven door de implementatie van DWR. Deze services worden over het algemeen beschouwd als commodity met een lage impact op de businessactiviteiten. Het maakt niet uit welke technologie achter de DWR werkplek ligt zolang de functionaliteit maar wordt geleverd. Er is voldoende concurrerend aanbod van deze dienst op de markt. De regie op deze services is opgezet en ingericht. Interne competentie (binnen de rijksoverheid) is aanwezig maar wordt niet beschouwd als kernactiviteit van het Rijk. De partners die deze services aanbieden moeten tevens in staat zijn om de rol van de service integrator aan te bieden. Logische partijen voor deze dienst binnen het Rijk zijn: SSO_ICT, GDI, SSO-belastingdienst, IVENT en VTSPN. Toegespitst op de kerndepartementen leidt dit tot concentratie bij SSO-ICT en GDI waarbij het onderscheid wordt gevormd tussen die twee aanbodorganisaties door het streven naar een tweetal werkplekken: reguliere standaardwerkplekken zoals thans door SSO-ICT geleverd en een werkplek met een hoger beveiligingsniveau voor organisaties die daar behoefte aan hebben. Het spreekt voor zich dat rijksonderdelen die behoefte hebben aan diezelfde werkplek (met hoger beveiligingsniveau) mee zullen kunnen liften op de IT-dienstverlening. Dit voorkomt dat de last van beveiliging onevenredig van toepassing is op het geheel van werkplekken en biedt daarnaast grotere mogelijkheden tot het leveren door GDI van andere diensten aan die organisaties vanwege de samenhang op dat beveiligingsgebied. Tegelijkertijd biedt dit mogelijkheden tot integratie met IT-directies van de desbetreffende kerndepartementen en andere organisaties conform de koers die via SSO-ICT wordt gevolgd. Ook zouden daardoor de departementen EL&I en BZ (mede gezien het feit dat veel attachees van EL&I binnen het postennet aktief zijn) kunnen zoeken naar afnamemogelijkheden van andere diensten van GDI zoals thans voorzien wordt door bijv. BZK om van SSO-ict af te nemen. Tot deze groep behoren ook: Generieke applicaties niet ERP heeft betrekking op programmatuur die direct ten dienste staat van de werkprocessen. Het gaat dus niet over bijvoorbeeld embedded software, stuurprogramma s voor het platform, software voor multifunctionals, verbindingen, enzovoorts. Categoriemanagement is actief om deze groep van software te organiseren en bundelen en onder te brengen in rijksbrede licenties. Pagina 19 van 22

20 Gezien de nauwe verwevenheid van bovengenoemde apparatuur ligt het voor de hand om de voorgenomen inrichting van de applicatiestore (teneinde hergebruik te stimuleren) te organiseren rondom de werkplek. b. Generieke (web)applicaties en ontwikkeling Praktisch gezien zullen hieronder de rijksbrede generieke diensten vallen rondom rijksoverheid.nl en het portaal. Op dit moment heeft bijvoorbeeld Buitenlandse Zaken het probleem dat als gevolg van de invoering van Rijksoverheid.nl de buitenlandstalige content apart moet worden gehost op een apart systeem. Zij geven er de voorkeur aan dat ook deze content kan worden ontsloten via Rijksoverheid.nl. Daarnaast heeft bijvoorbeeld ook het SSO-ICT dienstverlening rondom web- en mediaservices. Kennisbundeling en technische harmonisatie is gewenst maar zal het bereik van DGOBR overschrijden. Samenwerking op deze vraagstukken moet verder ontwikkeld worden. c.erp/crm diensten Met de harmonisatie van historisch gegroeide ERP-platforms binnen de afzonderlijke departementen worden kosten gereduceerd en verschraling van kennis tegengegaan. Gerichte ondersteuning via expertisecentra creëert schaalvoordelen, zowel in termen van deskundigheid als licentievoordelen en dus kostenbeperking. Door kennistoename kan de ook beter worden ingespeeld op de strategische behoeften vanuit het primaire proces. afhankelijkheid van de markt kan worden gereduceerd vanwege beperkte aanbieders. Interne deskundigheid wordt geborgd. Logische partners voor het inrichten van ERP kenniscentra zijn DCI en SSO-belastingdienst en GDI en DICTU. Hiermee kan tegelijkertijd de kennis op het gebied van financiën, begroting en administratie alsmede inkoop en elektronisch factureren geconcentreerd worden vanwege de vaak geïntegreerde SAP of ORACLE platformondersteuning. Hiermee wordt de basis gelegd om in een latere fase verdere outsourcing van de platforms te realiseren omdat dan voldoende materiekennis is opgebouwd om de transitie naar een regierol te kunnen maken. Een discussie over een meer precieze definitie van deze diensten (ook wordt wel gesproken over PIOFAH-ERP-beheer-diensten) wordt nader onderzocht. d. DMS/CMS diensten De kennis en deskundigheid van digitalisering van de papierstroom en aansluitend de archivering (digitaal dynamisch en (semi-)statisch) wordt geharmoniseerd binnen DMS centra. Kostenvoordelen blijken uit onderliggende businesscases. Kennis is schaars en moet breed binnen het rijk kunnen worden ingezet om optimaal te benutten. Het wordt gezien als bedrijfskritisch binnen het Rijk omdat de werkzaamheden binnen het Rijk in hoofdzaak is gericht op informatieverwerking. Processimpact is strategisch-tactisch. De markt levert ruime technologische ondersteuning maar beheer en innovatiekennis moet worden behouden. Regie op dit domein is nog niet voldoende ingeregeld. Logische partijen voor het aanbieden van de DMS-expertise centra zijn DOC direct (digitaal dynamisch en semi-statisch) en Nationaal Archief (E-depot, statisch archief). e. Fysieke Housing, storage en floormanagement In dit kavel bevindt zich fysieke datacenterservices. Dit zijn operationele beheeractiviteiten waar over het algemeen veel kostenbesparingen zijn te realiseren. Daarnaast maken technologische ontwikkelingen deze diensten nauwelijks meer fysiek mogelijk om bij de eigen organisatie in te richten. De marktsector is in staat deze diensten te leveren maar de overheid is terughoudend dit op grote schaal af te nemen vanwege informatiebeveiligingsaspecten. Pagina 20 van 22